Кыргызская литература: Литературное путешествие
Пыль родной земли – золото. Где родились кыргызские поэты и писатели? Рассмотрим карту. По указанным на ней точкам можно узнать, кто где родился.
Ашым Джакыпбеков
Жазуучу, котормочу Ашым Джакыпбеков Талас облусунун азыркы Кара-Буура районундагы Шекер айылында 1935-жылдын 12-августунда колхозчунун үй-бүлөсүндө туулган. «Жаралуу көгүчкөн» аңгемелер жыйнагы 1961-жылы басмадан чыккан.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Мурза Гапаров
Жазуучу, драматург, кинодраматург Мурза Гапаров (1936 – 2002) Ош облусундагы Ноокат районунда Нойгут айылында 1936-жылы 22-мартта колхозчунун үй-бүлөсүндө туулган. 1950-жылдары чыгармачылык менен алек болуп баштаган. Алгач 1963-жылы «Мейман” деген повести өзүнчө басылып чыккан. Ал – Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмери, көркөм сөз зергери, кыргыз адабиятында бараандуу орду бар жазуучу.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Кубатбек Джусубалиев
Жазуучу Кубатбек Джусубалиев Ош облусунун Алай районундагы Кердегей айылында мугалимдин үй-бүлөсүндө 1941-жылдын 30-октябрында туулган. «Күн автопортретин бүтө элек» аңгмеелер жыйнагы 1967-жылы жарык көргөн. «Толубай сынчы» китеби жазуучунун чыгармачылыгында көрүнүктүү орун ээлейт. Бир катар көркөм жана даректүү фильмдердин сценарийин жазган.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)]
Сооронбай Жусуев
Акын Сооронбай Жусуев 1925-жылы 15-майда Совет районунун Кызыл-Жар кыштагында туулган. Ал – Кыргыз Республикасынын Баатыры (2007), Кыргыз эл акыны (1981), Кыргызстандын Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыгынын ээси (1998). 2016-жылы 4-февралда Бишкекте каза болгон.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Жолон Мамытов
1940-жылдын 1-апрелинде Ош облусунун Кара-Суу районунун Төлөйкөн айылында туулган. Ал – кыргыз элинин чыгаан акындарынын бири, сүйүү акыны. Анын “Отту сүйөм”, “Жашыл аалам”, “Убакыт”, “Ырлар”, “Мезгилдин элеси”, “Буруул таңдын жомогу”, “Суунун өмүрү”, “Жарышкан суулар”, “Атка токум салгыла”, “Жүз жашка тол кылым”, “Башат жана Мухит” аттуу поэтикалык жыйнактары басмадан чыккан. Акын 1988-жылдын 7-мартында Бишкек шаарында каза болгон.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Менди Мамазаирова
Акын, публицист Меңди Мамазаирова Ош облусунун Кара-Суу районунун Коңур-Жаз айылында 1943-жылы 1-майда туулган. «Нөшөр» деп аталган алгачкы аңгемелер жыйнагы 1975-жылы жарык көргөн.1993-жылы «Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмери» деген ардактуу наамга татыктуу болгон. 2007-жылы мамлекеттик «Даңк» медалы ыйгарылган.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Токтогул Сатылганов
Улуу акын, комузчу жана ойчул Т.Сатылганов 1864-жылы Кетмен-Төбөдөгү Саз-Жийде (азыркы Токтогул району) деген жерде төрөлгөн. Токтогул “Манас”, “Жаныш-Байыш”, “Курманбек”, “Шырдакбек”, “Кедейкан”, “Олжобай менен Кишимжан”, “Саринжи Бөкөй” деген элдик дастандарды аткарган. Токтогул “Жаш кыял”, “Эмне кызык”, “Гүлдөп ал”, “Насылкан”, “Күлүйпа” деген обондорду, “Токтогулдун тогуз кайрык”, “Токтогулдун кербези”, “Чоң кербез”, “Арман кербез”, “Токтогулдун ботою” ж. б. күүлөрдү жараткан.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Жоомарт Бөкөнбаев
Жоомарт Бөкөнбаев (1910-1944) Жалал-Абад облусундагы Токтогул районунун Мазар-Сай айылында туулган. 1927-жылы “Жер алган кедейлерге” аттуу туңгуч ыры жарыяланган. 1939-ж. “Токтогул” пъесаларын, ошондой эле Жусуп Турусбеков, Кубанычбек Маликов м-н бирге “Айчүрөк” операсынын либреттосун (1937-жыл) жазган. “Алтын кыз” (1935), “Добулбас” (1935), “Жоомарттын ырлары” (1936), “Комуз” (1938), “Өчпөс өмүр” (1939), “Өмүр” (1940) ж. б. ырлар жыйнактары чыккан.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Барпы Алыкулов
Барпы Алыкулов (1884-1949) Жалал-Абад облусунун Сузак районундагы Ачы кыштагында туулган. Барпы – кыргыз эл акындарынын эң мыктыларынын бири,чыгыш философиясын өз боюнча сиңирген даанышман-ойчул.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Женижок
Женижок (Өтө) Көкө уулу (1860 – 1918) Талас өрөөнүндөгү азыркы Манас районуна караштуу Покровка кыштагында туулган жана 1918-жылы Аксыдагы Кара-Суу деген жерде каза тапкан.Төкмө акын Жеңижок деген лакап аты менен кыргыз элине кеңири белгилүү болгон.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Төлөгөн Касымбеков
Кыргыз эл жазуучусу, тарыхый романистика чебери, коомдук ишмер Төлөгөн Касымбеков 1931-жылдын 15-январында азыркы Жалал-Абад облусунун Аксы районундагы Ак-Жол айылында туулган. 2011-жылдын 16-июнунда Бишкек шаарында каза болгон.1980-жылдары айрым чыгармалары үчүн Кыргызстан Компартиясынын идеологдору тарабынан жазыксыз кодуланган.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Темиркул Үмөталиев
Акын Темиркул Үмөталиев (1908 – 1991) азыркы Жалал-Абад облусунун Аксы районунда Тоо-Жар айылында кедейдин үй-бүлөсүндө 1908-жылы туулган. Улуу Ата Мекендик согушта Калинин, Түштүк-Кавказ, Закавказье, Украина фронтторунда болгон, Румыния, Болгария, Югославия, Венгрия, Австрияны фашизмден бошотууга катышкан.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Мар Байжиев
Жазуучу, драматург Мар Байжиев 1935-жылы 23-мартта Жалал-Абад шаарында туулган. Ал – Кыргыз Эл жазуучусу. Кыргыз кино академиясынын академиги. Искусство институтунун профессору. КСРБ кинематографиясынын отличниги. «Манас» орденинин ээси.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Казыбек
Кыргыздын чыгаан акыны Казыбек Мамбетимин уулу (1901-1936) азыркы Нарын облусундагы Ат-Башы районунда Келтебек (азыркы Казыбек айылына жакын) деген бөксө жайлоодо жарык дүйнөгө келген.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Боогачы Жакыпбек уулу
Боогачы Жакыпбек уулу (1866-1936) - кыргыздын даңазалуу акыны жана обончусу. Кыргызстандын Нарын аймагындагы Ат-Башы жергесиндеги АК-Муз айылында туулган. Ак таңдай акын катары таанылган.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Шайлообек Дүйшеев
Акын Шайлообек Дуйшеев Нарын облусунда Ат-Башы районундагы Ат-Башы кыштагында 1950-жылы 23-февралда туулган. Анын чыгармалары 1968-жылдан бери жарыяланып келе жатат. 1985-жылы «Аптап» аттуу биринчи поэзиялык жыйнагы чыккан. Ал – Кыргыз Эл акыны. 2010-жылы декабрда III даражадагы «Манас» ордени менен сыйланган. Байдылда Сарногоев атындагы Эларалык сыйлыктын ээси. 2012-жылы "Эки дөөнүн күрөшү" чыгармасы үчүн Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлык ыйгарылган.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)]
Калык Акиев
Калык Акиев (1883-1953-жылдын 3-ноябры) - кыргыздын атактуу акыны. Жумгалдын Кара-Ой деген жеринде кедейдин үй-бүлөсүндө туулган. Биринчи ырлар жыйнагы «Калыктын ырлары» 1936-жылы чыккан. Анын айтуусу боюнча «Жаныш-Байыш», «Курманбек» өңдүү элдик дастандар 1938-жылы жарыяланган. Өмүр жолун баяндаган «Баскан жол» деген көлөмдүү китепти эскерме катары жазып калтырган. Ал –Кыргыз ССРинин эл артисти.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Мидин Алыбаев
Мидин Алыбаев (1917–1959) - акын-сатирачы, драматург. Нарын облусунун Жумгал районунда Чаек айылында 1917-жылы туулган. 1937-жылы М.Алыбаевдин «Бактылуу жаштык» деген биринчи ырлар жыйнагы чыгат. «Акчүч» аттуу сатиралык жыйнагы жарык көргөн. «Курорттогу окуя» аттуу комедиясы Кыргыз Мамлекеттик драма театрында коюлган. Акын А.С.Пушкиндин, М.Ю.Лермонтовдун, Г.Гулямдын, В.Саяновдун, В.Маяковскийдин бир катар чыгармаларын которгон.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Шатман Садыбакасов
Акын, жазуучу Шатман Садыбакасов Нарын облусунун Жумгал районундагы Дыйкан айылында 1932-жылдын 25-майында колхозчунун үй-бүлөсүндө туулган. «Ала-Тоо» журналынын редактору болуп иштеген. «Пейил» аңгемелер жыйнагы 1958-жылы жарык көргөн. Жазуучунун чыгармачылыгында «Күндөр» романы көрүнүктүү орун ээлейт.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Молдо Кылыч
Молдо Кылыч Шамыркан уулу (1866-1917)-жазгыч акын. Азыркы Нарын облусунун Кочкор өрөөнүнүн Бугучу деген жеринде төрөлгөн. Кылычтын өз атасы Шамыркан – атактуу баатыр Төрөкелдинин тун уулу. Чыгармалары: “Чүй баяны”, “Керме тоо”, “Канаттуу”, “Кол казал”, “Кара Кочкор”, “Кыз-жигит”, “Мал казал”, “Жатакчылар”, “Чүй канаттуулары”.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Нинакан Жүндүбаева
Акын Нинакан Жүндүбаева 1917-жылы Нарын облусунун Кочкор районунун Үкөк айылында туулган. Чыгармачылык ишмердиги 1957-жылы башталып, ырлар жыйнактары китеп болуп жарыкка чыгып, пьесаларынын көпчүлүгү театрларда коюлган. 60тан ашуун ырларына обон жазылып, музыканын алтын фондусуна алынган. Ал – Кыргыз Республикасынын Эл акыны, Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмери.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Тоголок Молдо
Кыргыздын алгачкы жазма акындарынын бири, манасчы Байымбет Абдракман уулу / Абдыракманов (Тоголок Молдо) 1860-жылы Нарын облусунун Ак-Талаа районун Куртка айылында туулган. Өз дооруунда сейрек кездешкен сабаттуу адамдардын бири, балдар адабияты үчүн кайталангыс чыгармаларды калтырган жазгыч акын, ошону менен эле бирге төкмө, манасчы Тоголок Молдо 1942-жылы өзү туулган Куртка айылында каза болгон.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Шүкүрбек Бейшеналиев
Жазуучу Шүкүрбек Бейшеналиев 1928-жылы 25-октябрда азыркы Ак-Талаа районундагы Куртка айылында туулган. Ал – Кыргыз Эл жазуучусу, Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыктын лауреаты. Кыргыз Республикасынын адабият жана искусствосуна эмгек сиңирген ишмер.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Эсенгул Ибраев
Акын Эсенгул Ибраев Нарын облусунун Тянь-Шань районунда Чет-Нура кыштагында 1933-жылы 16-мартта туулган. Биринчи ырлар жыйнагы 1954-жылы “Бөбөгүм” деген ат менен чыккан. Ал – Кыргыз эл акыны, Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмери. «Таң шоокуму» (1968), «Закымдар» (1979), «Эңсөө» (1981), «Белес» (1984), «Мөмөлүү дарак» (1985), «Дабан» (1994) ж. б. ыр китептери чыккан. Ибраев Эсенгул кыргыз окурмандарына мыкты сатирик катары таанымал. Акындын «Таң шоокуму” жыйнагында «Качып кетиптир”, «Балпык”, «Эчак толтурмак экен”, «Иттигим бар”, «Антерин го антемин”, «Чала ошого чала”, «Профессор болмок” ж. б. сатиралык ырлары бар.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Кеңеш Жусупов
Жазуучу, публицист Кеңеш Жусупов 1937-жылы 14-апрелде Нарын облусундагы Нарын районундагы (мурдагы Тянь-Шань району) Он-Арча айыл өкмөтүнүн Эчки-Башы айылында туулган. Кыргыз эл жазуучусу, коомдук ишмер. Экинчи даражадагы "Манас" орденинин ээси (2016).
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Сүйүнбай Эралиев
Акын жана котормочу, Кыргыз Эл акыны, Кыргыз Республикасынын Баатыры Сүйүнбай Эралиев 1921-жылы 15-октябрда Талас облусунун азыркы Талас районунда Үч-Эмчек айылында колхозчунун үй-бүлөсүндө туулган. 1942 – 1944-жылдары Улуу Ата-Мекендик согушта согушкан, эки жолу оор жарадар болгон. «Биринчи жаңырык» ырлар жыйнагы 1949-жылы чыккан. 2016-жылы 16-июлда Бишкекте каза болгон.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Байдылда Сарногоев
Кыргыз Республикасынын Эл акыны Байдылда Сарногоев (1932–2004) Талас облусунун Талас районуна караштуу Буденовка айылында 1932-жылы туулган. Акындын көп ырларына музыка жазылган. Кыргызстан жазуучулар Союзунун А.Осмонов атындагы адабий сыйлыгынын, Казакстан Республикасынын эл аралык «Алтын көпир» («Золотой мост») сыйлыгынын, Кыргыз Республикасынын Токтогул атындагы Мамлекеттик сыйлыгынын ээси.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)]
Чыңгыз Айтматов
Чыңгыз Төрөкулович Айтматов (1928-2008) – Талас облусунун азыркы Кара-Буура районунда Шекер айылында туулган. Кыргыз ССРнин эл жазуучусу (1974), Социалисттик Эмгектин Баатыры (1978), Кыргыз Республикасынын Баатыры.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Роза Карагулова
Акын Роза Карагулова Талас шаарында 1946-жылы 30-июлда туулган. Р.Карагулова 1982-жылдан бери китепканачылык кесипти аркалап келет. Анын «Кыз дүйнөсү», деп аталган алгачкы китеби 1975-жылы жарык көргөн. Айрым ырларына обон жазылган.Р.Карагулова Р.Тагордун прозадагы ырларын которуунун үстүндө да алектенген.“Кыз дүйнөсү”, “Көл тынышы”, “Жолдо”, “Тынчы жок талаа” ырлар жыйнактары жана “Капчыгай” поэмасы жарык көргөн.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Гүлсайра Момунова
Акын Гулсайра Момунова Талас облусунун азыркы Бакай-Ата районундагы Кең-Арал айылында 1937-жылы 30-декабрда туулган. Биринчи ырлар жыйнагы «Тилек» деген ат менен 1964-жылы жарык көргөн. Бир катар поэтикалык кыргыз тилиндеги жыйнактардын, эки орус тилине которулган жыйнактардын автору, бир топ жамааттык котормолордун авторлошу. Ал Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмери.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Райкан Шүкүрбеков
Акын, драматург Райкан Шүкүрбеков 1913-жылдын 23-майында Талас облусунун Кара-Буура районунда Ак-Чий айылында туулган. Кыргыз драма театрында артист, филармонияда адабий бөлүмдүн башчысы болуп иштеген. Улуу Ата Мекендик согушка катышкан. Көптөгөн көркөм китептердин автору. Сатиралык, лирикалык жана башка чыгармалары кеңири белгилүү. 1962-жылы дүйнөдөн кайткан.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Казат Акматов
Казат Акматов (1941 – 2015) — Кыргызстандын көрүнүктүү коомдук ишмери, жазуучу, драматург, публицист. 1941-жылдын 23-декабрында Ысык-Көл облусунун Ысык-Көл районуна Бостери айылында туулган. Ал – Кыргыз эл жазуучусу. Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыктын ээси.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Касым Тыныстанов
Касым Тыныстанов (1901–1938) – кыргыз тил илиминин негиздөөчүсү, азыркы кыргыз адабиятына негиз салгандардын бири, акын, драматург, агартуучу, коомдук ишмер, журналист, биринчи кыргыз профессору. Ысык-Көл облусундагы азыркы Ысык-Көл районундагы Чырпыкты кыштагында туулган. Ата-энеси жөнүндө маалымат жок.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Касымалы Баялинов
Жазуучу Касымалы Баялинов 1902-жылы 25-сентябрда Ысык-Көл облусунун ысык-Көл районунда Көк-Мойнок айылында туулган. К.Баялиновдун чыгармачылыгы 1922-жылдан башталат. Анын биринчи ырлары казак, татар тилдеринде басылып чыккан. «Ажар» повести 1926-жылы жарык көргөн.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Жусуп Турусбеков
Акын жана драматург Жусуп Турусбеков Ысык-Көл облусунда Тоң районуна караштуу Күн-Батыш айылында 1910-жылы туулган. 1932-жылы «Жусуптун ырлары» деген биринчи ырлар жыйнагы басылып чыккан. «Ажал ордуна» драмасы, «Айчүрөк» операсынын либреттолору 1939-жылы Москвада өткөн Кыргыз искусствосунун декадасында көрүүчүлөрдүн жакшы баасына татый алган. Улуу Ата Мекендик согушта 1943-жылы Калинин облусундагы фронтто курман болгон.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Мукай Элебаев
Акын, жазуучу Мукай Элебаев Ысык-Көл облусунун Түп районундагы Чоң-Таш айылында 1906-жылы 15-январда кедейдин үй-бүлөсүндө туулган. 1924-жылы «Зарыгам» аттуу ыры «Эркин Too» гезитине басылып чыккан. 1931-жылы биринчи ырлар жыйнагы, 1936-жылы «Узак жол» автобиографиялык романы жарык көргөн. Улуу Ата Мекендик согушта согушуп жатып 1944-жылдын 15-майында Псков облусунда курман болгон.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Бексултан Жакиев
Драматург, кинодраматург, жазуучу Бексултан Жакиев Ысык-Көл облусунун Тоң районунда Бөкөнбаев айылында 1936-жылы 16-январда туулган. Кыргыз ССРинин искусствого эмгек сиңирген ишмери (1974), Кыргыз эл жазуучусу (1993), Кыргыз ССРинин Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыгынын (1989), Казакстандын Төлөгөн Айбергенов атындагы эл аралык сыйлыгынын (1994), Жамбыл Жабаев атындагы эл аралык сыйлыгынын (1996) лауреаты.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Адышева Тенти
Адышева Тенти 1920-жылы Ысык-Кол облусунун Тоң районунун Күн-Чыгыш айлында дыйкандын бүлөсүндө туулган. 1984-жылы Бишкек шаарында көз жумган. Чыгармаларында Ата мекен, тууган жер, мезгил, өмүр сыяктуу темаларга кайрылган. Эски жана жаңы заманды, элдин турмушунда болуп жаткан өзгөрүүлөрдү көбүнесе кыз-келиндердин тагдырлары аркылуу чагылдырган.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Сагымбай Орозбак уулу
Сагымбай Орозбак уулу (1867-1930) - улуу манасчы. Ысык-Көлдүн азыркы Сары-Ой айылында туулган. Сагымбай Орозбак уулунун айткан "Манастын" эң негизги артыкчылыгы - анын бийик көркөмдүгү - эч бир талашсыз аксиома.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Саякбай Каралаев
Саякбай Каралаев Ысык-Көл облусунун Тоң районунун Семиз-Бел айылында 1894-жылдын 7-сентябрында туулган. 1939-жылдан Кыргыз ССРинин Эл артисти. С.Каралаев «Манас» эпосун бир нече айлар бою үзгүлтүксүз аткара алган. Аны XX кылымдын Гомери деп аташкан.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Түгөлбай Сыдыкбеков
Түгөлбай Сыдыкбеков (1912 –1997) – кыргыздын ХХ кылымдагы чыгаан жазуучусу жана коомдук ишмери, Кыргыз Эл баатыры. Түгөлбай Сыдыкбеков 1912-жылдын 14-майында азыркы Ысык-Көл облусунун Түп районунда Кең-Суу айылында туулган.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Аман Саспаев
Жазуучу Аман Саспаев Ысык-Көл облусунун Түп районундагы Кең-Суу айылында 1929-жылы 15-октябрда туулган. Аман Саспаевдин чыгармачылык ишмердиги 1947-жылдары башталып, казак тилинде ырлар, уйгур тилинде прозалык чыгармаларын жазып, мезгилдүү басылмаларда жарыялап турган. 1966-жылы туңгуч аңгемелер жыйнагы «Гүлкайыр» деген ат менен «Кыргызстан» басмасынан жарык көргөн. Ал – Караколдогу К.Тыныстанов атындагы ЫМУнун профессору. 2015-жылдын 15-июнунда каза болгон.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Касымалы Жантөшев
Жазуучу, драматург Касымалы Жантөшев 1904-жылы Ысык-Көл облусунун азыркы Түп районундагы Тепке айылында туулган. 1938-жылы «Эки жаш» биринчи повести басмадан чыккан. «Каныбек» романы, «Курманбек» баатырдык драмасы, «Өч» драмасы, «Элдик ырчы» пьесасы бар.«Каныбек» романы жана «Курманбек» драмасы кыргыз улуттук маданиятынын алтын фондусуна кирген.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Зуура Сооронбаева
Жазуучу, акын, драматург Зуура Сооронбаева 1924-жылдын 15-августунда Ысык-Көл облусундагы Түп районунда Жолколот айылында туулган. Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмери, КРнын Эл жазуучусу. "Чоочун киши", "Астра гүлү" аттуу чыгармалары эл арасына кенири жайылган.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Молдо Нияз Эрназар уулу
Кадамжай району – Молдо Нияз Эрназар уулу – кыргыздын чыгаан жазмачы акыны, ойчулу, философу. 1823-жылы азыркы Баткен облусунун Кадамжай районундагы Кызыл-Булак кыштагында туулуп, 1896-жылы дүйнөдөн кайткан. Молдо Нияз өз доорунун билимдүү жана араб, фарси жана эски түрк тилдеринде сүйлөй да, окуй да билген адамдарынан болгон.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Эгемберди Эрматов
Акын, драматург, котормочу Эгемберди Эрматов (Жетимиш Алиев) азыркы Баткен облусунун Кадамжай районундагы Пум айылында 1951-жылы 10-июлда колхозчунун үй-бүлөсүндө туулган. «Ак дил» ырлар жыйнагы 1979-жылы басмадан чыккан.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Курбаналы Сабыров
Курбаналы Сабыров 1942-жылдын 17-апрелинде азыркы Баткен облусунун Лейлек районундагы Гордой айылында мугалимдин үй-бүлөсүндө туулган. «Кыргызстан» басмаканасынын редактору болуп иштеген. «Козу Баглан» ырлар жыйнагы 1974-жылы жарык көргөн. Орус тилинен И.Токмакованын ырларын, вьетнам жазуучулары Буй Дык Ай жана Нгуен Туандын роман жана повесттерин, И. Гетенин, Д. Кугультиновдун чыгармаларын которгон.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Алыкул Осмонов
Алыкул Осмонов (1915 – 1950) – кыргыз адабиятынын классик акыны. Чүй облусунун Панфилов районундагы Каптал-Арык айылында туулган.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Аалы Токомбаев
Акын, жазуучу, драматург, котормочу, публицист, журналист, академик Аалы Токомбаев (Балка) – Кыргыз эл акыны, Социалисттик эмгектин баатыры. 1904-жылы 7-ноябрда азыркы Чүй облусунун Кемин районундагы Кайынды айылында кедейдин үй-бүлөсүндө туулган.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Сагын Акматбекова
Акын Сагын Акматбекова Чүй облусунун Панфилов районундагы Орто-Арык айылында 1949-жылы 16-февралда туулган. Анын алгачкы ырлары 1968-жылы жарык көргөн. Биринчи ырлар жыйнагы 1970-жылы «Жамгыр» деген ат менен чыккан. Ырлары орус, украин, латыш, түркмөн, түрк, немис ж.б. тилдерге которулган.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Абдырасул Токтомушев
Акын Абдырасул Токтомушев (1912–1995) Чүй облусунун Кемин районунда Төрт-Күл айылында туулган. Акындын балдарга арналган «Хан жана Жуматай», «Тынчтык үнү», «Достук» ж.б. чыгармалары бар.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Майрамкан Абылкасымова
Майрамкан Абылкасымова 1936-жылы 7-ноябрда Чүй облусунун Кемин районундагы Кызыл-Суу айылында туулган. Ал – Кыргыз эл акыны (1980), Бүткүл союздук Ленин комсомолу сыйлыгы (1970) жана Кыргыз ССРинин Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыгынын (1984) лауреаты.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Кубанычбек Маликов
Акын, драматург Кубанычбек Маликов (1911 - 1979) Кант районуна караштуу Үч-Эмчек айлында кедейдин үй-бүлөсүндө 1911-жылы туулган. 1928-жылы анын "Жазгы талаа" деген ыры "Эркин Тоо" газетасына басылат. Буга удаа эле "Курбулардын арманы", "Күзгү талаа" аттуу ырлары жарык көрдү. Анын биринчи жыйнагы "Кубанычбектин ырлары" деген ат менен 1933-жылы жарык көргөн. Сандаган очерктер, макалалар жазган. Пушкин, Толстой, Шевченко, Стальский, Горький, Маршактын ж.б. чыгармаларын которгон.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Турар Кожомбердиев
Акын Турар Кожомбердиев (1941 – 1989) Чүй облусунун азыркы Жайыл районундагы Сары-Булак айылында туулган. 1961-жылы “Көлчүктөгү ай” деген ат менен акындын тунгуч ырлар жыйнагы басмадан чыккан. “Биз турган жер бийик”, “Кызыл алма”, “Тоо үстүндөгү күн”, “Таңкы симфония”, “Күн, жер, жүрөк”, “От өчпөгөн коломто”, “Кызгылтым кеч”, “Нурлуу терезе”, “Токтогул ГЭСи”, “Таңкы жылдыз”, “Ай тийген тоо”, “Базарлык”, “Ыр булак”, “Калптар”, “Кыл чокулар” аттуу ырлар жана поэмалар жыйнактары окурмандардын жана поэзия сүйүүчүлөрдүн сүйүктүү чыгармаларына айланган.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Субайылда Абдыкадырова
Акын Субайылда Абдыкадырова 1935-жылы Чүй облусунун азыркы Жайыл районундагы Сары-Булак айылында туулган. Ал – Кыргыз Республикасынын маданиятка эмгек сиңирген ишмери. 1959-жылы «Булак» деген 1-китеби чыккан. «Кыз кыялы» (1961), «Калыйпа» (1963), «Чырак» (1966), «Чыгыш кызы» (1969), «Аппак гүлдөр» (1972), «Алтын бешик» (1976), «Мекеним» (1979), «Өмүр күүлөрү» (1989) ж.б.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Муса Жангазиев
Муса Жангазиев 1921-жылдын 23-мартында Чүй облусунун Сокулук районундагы Кара-Сакал айылында туулган. «Балалык» деген биринчи ырлар жыйнагы 1950-жылы жарык көргөн. Ал – Кыргыз эл акыны. Көптөгөн орден, медалдардын, сыйлыктардын ээси болгон.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Нуркамал Жетикашкаева
Акын жана актриса Нуркамал Жетикашкаева (1918 – 1952) Чүй облусунун Сокулук районундагы Жыламыш айылында 1918-жылы туулган. 1949-жылы анын «Жанган жалын» поэмасы китеп болуп чыккан. 1953-жылы ал дүйнөдөн кайткандан кийин ырлар жана поэмаларынын толук жыйнагы, 1958-жылы орус тилинде «Я дочь Октября» деген ырлар жыйнагы чыккан.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Алымкан Дегенбаева
Акын, котормочу Алымкан Дегенбаева 1941-жылы 12-майда Чүй облусунун Москва районунда Беловодск айылында туулган. Ал –Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмери. “Кызыл мончок”, “Түйүн”, “Күдөр”, “Чоң эне менен небере”, “Бозунач”, “ Шамшыкал”, “Суусаган тамырлар” ыр жыйнактары жарык көргөн.
Автор боюнча кенен маалымат (шилтеме)
Что такое «Художественное слово»?! В чём сила его влияния на жизнь человека?! Если мы хотим узнать больше о силе слова, которое украшает нашу жизнь, вызывая самые различные ощущения: иногда радуя нас, а иногда печаля, придавая нам силы верить в прекрасное будущее, – в этом нам поможет эта страничка. Мы попадем в мир художественной литературы, созданный замечательными авторами. Путешествуя с их героями, заглянем во вселенную кыргызской литературы!
Литературное путешествие начнем с творчества великого кыргызского акына, неповторимого Алыкула Осмонова. Нет сомнения, что Алыкул – первый исполин кыргызской поэзии ΧΧ века.
-
-
-
-
Алыкул – прекрасный переводчик.
-
-
Место в городе Чолпон-Ата, где стоял дом поэта, превращено в парк имени Алыкула Осмонова.
-
-
-
В доме-музее Алыкула в настоящее время более двух тысяч экспонатов.
-
Этот дом-музей находится в ведении Бишкекской мэрии. Он нуждается в ремонте.
-
-
Модная для того времени сумка Алыкула.
-
-
В Токмокском детском доме. Алыкул во втором ряду, первый справа. 1928 год.
-
-
Алыкул с удовольствием участвовал в театральном кружке.
-
Пламенные юношеские годы.
-
Алыкул и Райкан Шукурбеков. Период работы в журнале «Чабуул».
-
Алыкул с коллегами по перу.
-
Старшие собратья по перу – учителя Алыкула. Жусуп Турусбеков, Кубанычбек Маликов, Аалы Токомбаев, Жоомарт Боконбаев.
-
Алыкул с коллегами-писателями.
-
На курорте Койсары, 1948 г. Алыкул в военной форме.
-
Первая жена поэта Зейнеп Сооронбаева, с которой он развёлся после смерти 15-дневного первенца – дочери Жыпар.
-
Этот комуз в дар дому-музею в 2002 году преподнёс житель Иссык-Кульского села Кырчын Эсенбай Мамыркул уулу.
-
Знамя дома-центра Алыкула
Содержание
Слушаем стихи Алыкула Осмонова
Звёзды поют песни на стихи Алыкула.
Алыкул Осмонов был не только талантливым поэтом, но и мастером перевода. Он перевёл на кыргызский язык шедевры мировой литературы. Поэму Шота Руставели "Витязь в тигровой шкуре", роман А.С. Пушкина "Евгений Онегин", пьесу У. Шекспира "Отелло". Именно в переводе Алыкула Осмонова мы имеем возможность наслаждаться сказками Александра Сергеевича Пушкина, Шарля Перро, баснями Ивана Андреевича Крылова, стихами Корнея Чуковского и Самуила Маршака.
Самые известные стихи Алыкула на тему любви
"СУЛУУГА" («Красавице»)
"СҮЙҮҮ ЖАНА МЕН" («Любовь и я»)
"СҮЙДҮМ СЕНИ"(«Тебя я полюбил»)
"СҮЙҮҮ КЫЯЛ" («Любовные мечты»)
Разговор с автором
Бексултан Жакиев стал известен общественности уже своей первой драмой «Атанын тагдыры» (1959). Его перу принадлежат остропроблемные драмы «Миң кыял» (1964), «Алтын аяк» (1967), «Өкүм» (1972), «Эртең – жаңы жыл» (1975), «Жолугушуу» (1979), «Күттүргөн жаз да келер» (1981), «Саадак какты» (1982), «Жүрөлүчү жүрөк оорутпай» (1989), «Жаза» (1990) и др. Если бы Бексултан Жакиев не написал ничего кроме первой драмы “Атанын тагдыры”, то всё равно остался бы в истории кыргызской литературы как талантливый драматург.
В этой драме автор поднимает вопросы, тревожащие его душу. Несмотря на то, что эта драма – первое произведение автора, специалисты оценивают её как своеобразное явление в кыргызской драматургии. “Атанын тагдыры” на сцене только Кыргызского драматического театра выдержала 500 постановок. Кроме того она ставилась на сценах Ошского узбекского, Жалал-Абадского театров, Алма-Атинского центрального театра, Корейского театра, ТЮЗа, в областныхтеатрах Жамбула, Караганды, Гурьева, Чимкента, в академическом туркменском театре Ашхабада, Ташаузском областном театре, в академическом театре Душанбе в Таджикистане, в Кара-Калпакском театре Нукуса.Чем же привлекает внимание большинства зрителей драма “Атанын тагдыры”?
- Десять фактов о драме Бексултана Жакиева “ Атанын тагдыры”.
- Драма Бексултана Жакиева “Атанын тагдыры”
- “Бексултан Жакиев и театр”
- Биография Бексултана Жакиева
- 80-летний юбилей Бексултана Жакиева
- О драматурге, кинодраматурге Б. Жакиеве
- Из интервью Бексултана Жакиева “О вере в Президента”
- Бексултан Жакиев о культуре
- Отрывок из телепередачи “Бексултану Жакиеву 80 лет”
- “Б. Жакиев: Мне нужен не юбилей, а культура”
- “Пройдёт книжная выставка Бексултана Жакиева”
- Статья “Бексултану Жакиеву 80 лет”
В газетах и журналах часто печатаются размышления Б. Жакиева о театре, кино, общественных проблемах.
Выходили книги Б. Жакиева «Бороондуу жолдо» (1965), «Встреча в городе ветров» (1969) и др. По драме «Атанын тагдыры» была создана опера (В. Гусев), а по драме «Саадак какты» – балет (Э. Жумабаев). Отдельные произведения Б. Жакиева переводились на русский, якутский, казахский и другие языки, ставились на сценах многих театров мира. Сам он переводил на кыргызский язык драмы Б. Брехта, С. Михалкова, М. Ауэзова..
Прогулка по литературной галерее
Как интересно рассматривать фотографии знакомых героев, их скульптуры, театральные и кинообразы! Их балетные и оперные партии приносят нам радость. С литературными героями мы знакомимся при чтении художественных произведений, создаём в своём воображении их образы, а их «второе рождение» в других видах искусства становится для нас ещё одним художественным открытием. Предлагаем сделать новое художественное открытие, совершим прогулку по литературной галерее!
|
Доводилось ли вам посещать галереи?! Восхищались ли вы прекрасными картинами великих живописцев,наслаждались ли великолепными творениями рук человеческих, теряли ли вы чувство времени, бродя по залам музеев, улетая в мечтах в волшебный мир искусства? У некоторых из вас, наверное, такой возможности не было?! Мы приглашаем вас посетить литературную галерею, чтобы познакомить с великим эпосом кыргызов “Манасом”, с картинами и кинофильмами, скульптурами, созданными по сюжетам этого гениальному произведения. |
“Манас” – художественный источник искусства
“Манас” – великий эпос кыргызского народа. “Манас” решением ЮНЕСКО введён в список шедевров нематериального культурного наследия человечества, а также он присутствует в книге рекордов Гиннеса как самый большой по объёму эпос в мире. Для слушателей эпоса “Манас” сказители-манасчи одновременно являются и целым театром, и в то же время – актёром. Рассказывают, что во время исполнения эпоса великими манасчи всё вокруг словно оживало, гремел гром, поднимался ветер, и слушатели явственно слышали дробный топот копыт коней сорока витязей, казалось, что вновь ожил сам богатырь Манас. Именно поэтому мы говорим,что Манас присутствует и сегодя в жизни каждого кыргыза
1. Процесс с участием духов-арбаков.В представлении будущих сказителей-манасчи это приходит во сне или наяву. Все они проходят процесс с участием духов, которые к кому-то приходят во сне, а к кому-то и наяву. Только после соответствующего благословения духов человек этот полностью отдаётся данному ремеслу. Этот факт – один из основных явлений, связанных со сказительством эпоса "Манас".
2. Ритм. Мелодика. До сего дня ни один эпос не исполняется в ритме и мелодике "Манаса". Они сохраняются только в традиционной народной поэзии кыргызов. Все многочисленные варианты эпоса "Манас" состоят из 6-7 сложных строк.
3. Присутствие слова «Манас» на территориях иностранных государств.В Китае есть город Манас и родник Манаса; в Японии – город Семетей; в Испании – город Манас; в Казахстане – джайлоо Манас; в Корее – вершина Манас; в Венгрии есть село Манас. Разве не счастлив кыргызский народ, создавший эпос, слава о котором распространилась по всей Вселенной! Эти слова говорятся в совместной книге Ч. Айтматова и М. Шаханова "Плач охотника над пропастью (Исповедь на исходе века)».
4. Цифра 40 – священная цифра в эпосе. Сорок кыргызских племён, сорок чоро, сорок дней, сорок девушек и др. Сакральными считаются и цифры 3, 5, 7, 9, 12.
5. Существует около 80 вариантов эпоса.Кроме вышедших из печати в форме книг вариантов эпоса "Манас" существует около 80 вариантов, которые хранятся в Рукописном фонде Института языка и литературы им. Ч. Айтматова Национальной академии наук, а также у потомков манасчи. Основными считаются варианты Саякбая Каралаева, Сагымбая Орозбакова, Молдобасана Мусулманкулова, Багыша Сазанова, Шапака Рысмендеева, Ибраима Абдрахманова, Жусупа Мамая. Варианты эпоса записали тюрколог Василий Радлов и акын-письменник Тоголок Молдо.
6. По мотивам "Манаса" создано много музыкальных, документальных и художественных произведений. По эпосу режиссеры Болот Шамшиев, Евгений Котлов и Мелис Убукеев сняли несколько научно-документальных лент. Уже в 30 годы была создана первая кыргызская опера "Айчүрөк", затем опера "Манас". Позже появились драма "Манас-Алмамбет", трилогия «Манас», «Семетей», «Сейтек», роман "Теңири Манас".
7. В эпосе изображено более шестисот персонажейВ эпопее "Манас" действует более 600 персонажей, начиная с 40 чоро. Больше всего образов в варианте Сагымбая Орозбакова. Главные герои, конечно, Манас, Бакай, Чыйырды, Каныкей, Алмамбет, Жакып, Кошой, Айчүрөк, Күлчоро; отрицательные персонажи Коңурбай, Нескара, Канчоро, Жолой и др. В эпосе упоминаются около 800 наименований местностей, рек и др. В одном из самых крупных произведений мировой литературы – романе-эпопее Льва Толстого "Война и мир" действует чуть больше 500 персонажей.
8.В "Манасе" более полумиллиона строк Самые большие варианты насчитывают более 500 тысяч строк. В варианте Саякбая Каралаева 500 553 строки. В нём повествуется о пяти поколениях – Манас, Семетей, Сейтек, Кенен, Алымсарык, Кулансарык. Кроме того, вариант манасчи Мамбета Чокморова составляет 397 тыс. строк, а вариант только части «Манас» Сагымбая Орозбакова насчитывает 180 тысяч строк. Вариант Жусупа Мамая состоит из 500 тыс. строк и в них повествуется о восьми поколениях потомков богатыря Манаса.
9.Нет в мире произведения объёмнее эпоса "Манас"!По своему объёму "Манас" превосходит «Илиаду» и «Одиссею» греков вместе взятую в 20 раз, персидскую "Шахнаме" – в 5 раз, индийскую "Махабхарату" – в 2,5 раза. Если собрать все мировые эпосы, то в совокупности они уступают по объёму варианту одного Саякбая Каралаева.
10. Эпосу "Манас" по меньшей мере 1020 летКогда появился эпос "Манас"? Мнений на этот счёт много. Если учесть, что в 1995 году тысячелетие великого эпоса отмечалось во всемирном масштабе, то сейчас ему – более 1020 лет. В науке существуют три основных гипотезы о времени его появления. Это 1. Мухтар Ауэзов и Александр Бернштам считают началом IX век. Эпоха кыргызов на Енисее, время кыргызского великодержавия, время Барсбека кагана; 2. По мнению Болота Юнусалиева, – IX-XI века. Эпоха караханидов. Поражение Кара кытаев от кыргызов и перекочёвка последних в Ала-Тоо. 3. По Виктору Жирмунскому, – XV – XVIII века. Эпоха джунгар.
11. "Манас" впервые был напечатан в Санкт-Петербурге и в Лейпциге. Впервые вариант, записанный в 1885 году академиком Василием Радловым на бумагу,был напечатан в Санкт-Петербурге на кыргызском языке кириллицей. В этом же году одна из частей эпоса в переводе на немецкий язык увидела свет в Лейпциге, Германия. Следовательно, можно отметить, что в том же году тюрколог Радлов познакомил Европу с кыргызским эпосом. В Советский период, в 1925 году, впервые эпос был напечатан с варианта Тыныбека манасчи. С того времени эпос часть за частью печатался. В последний раз вариант Сагымбая Орозбакова, состоящий из 180 тыс. строк, был напечатан в 2015 году в девяти томах. А вариант Жусупа Мамая в Китае был издан в 18 томах. Есть опубликованные варианты Саякбая Каралаева.
12. Исследование эпоса. В настоящее время "Манас" исследуется сотрудниками отдела манасоведения Академии наук Кыргызстана. Там же в фонде рукописей хранятся материалы по эпосу «Манас».В Кыргызском государственном университете имени И. Арабаева функционирует Институт Манасоведения, а в Кыргызском национальном университете есть кафедра Манасоведения.
13."Манас" был переведён на много языков. Исследователи утверждают, что эпос «Манас» переведён на все основные мировые языки, кроме арабского и испанского. Он звучит на русском, китайском, английском, немецком, французском, японском, фарси, монгольском, чешском, болгарском, венгерском, уйгурском, казахском, узбекском и др. языках.
14. Он стоит в ряду произведений мирового наследия Эпическая трилогия "Манас" от имени Кыргызстана включена в список нематериального культурного наследия ЮНЕСКО.
Эпос “Манас” в живописи
Представьте себе множество холмов, если допустить, что эти холмы – явления культуры, то в некотором отдалении расположены высокие горы, и каждая вершина – чей-то неповторимый талант. Одна из самых высоких вершин среди них – талант Теодора Герцена.
Всмотримся в его огромной важности для кыргызского народа труд по эпосу “Манас”.
Видео, аудио сборники
- Один из фрагментов, когда Манас во главе своей дружины сражается с врагами
- Отрывок из незавершённого мультфильма “Манас”
- Рождение Манаса
- Ч. Айтматов вспоминает о сказывании Саякбаем Каралаевым эпоса “Манас”
- Отрывок о сказывании Саякбаем Каралаевым сказки Каныкей
Самая высокая награда Кыргызстана – орден “Манас”
Орден “Манас” – высшая государственная награда Кыргызстана. Орден был учреждён 16 апреля 1996 года законом “Об учреждении государственных наград Кыргызской Республики". Ордена “Манас” удостаиваются граждане, внёсшие огромный вклад в дело укрепления государства, демократического общества и единства народа, экономического, духовного и интеллектуального подъёма страны. Орден “Манас” имеет три степени: Орден “Манас” Ι степени, ΙΙ степени, ΙΙΙ степени. Президент Кыргызстана имеет право наградить гражданина орденом “Манас” Ι степени, даже если у него нет этого ордена ΙΙΙ и ΙΙ степеней. Лица, награждённые орденом "Манас"
Издания эпоса “Манас”
В Национальной академии наук Кыргызской Республики, у самих манасчи и их наследников хранится около 80 вариантов эпоса. Основными считаются варианты Саякбая Каралаева, Сагымбая Орозбакова, Молдобасана Мусулманкулова, Багыша Сазанова, Шапака Рысмендеева, Ибраима Абдрахманова, китайского манасчи Жусупа Мамая. Учёный тюрколог Василий Радлов и наш акын-письменник Тоголок Молдо записали варианты эпоса. Добро пожаловать в галерею изданий эпоса "Манас" в форме книг!
Сокровищница мудрых мыслей
Нас не может не интересовать содержание пословиц и поговорок, история появления назидательных стихов и песен, суть тех мудрых мыслей, что содержатся в эпосах, – духовной казне кыргызского народа. Вот поэтому в данном разделе мы будем говорить о бессмертии мудрых мыслей из устного народного творчества.
|
Вместе с вами мы хотим насладиться глубиной, точностью, красотой, остротой, образностью мудрых мыслей – жемчужинами речи, издревле хранящимися в устах народа. Не можем мы и не думать о том, как связано устное народное творчество с современной литературой. |
Сказка за сказкой
Познакомимся с видами сказок:
Волшебные сказки (Например, “Төштүк”, “Жоодарбешим”, “Золотая птица”, “Золотая рыбка”, “Находчивый мальчик”, “Муңдук и Зарлык”, “Дракон”)
Бытовые сказки (Например, “Умная девушка”, “Зар и Мээр”, “Лысый блондин”, “Удача, ум и счастье”, “Хан и визирь”, “Находчивый бедняк”, “Умный земледелец”, “Как мальчик спас свой город?”, “Счастье – в дружбе”)
Анекдотические, сатирические сказки (Например, проделки Апенди, проделки Алдара Косе)
Узнаем о жанровых особенностях сказок:
У сказок свой особенный язык.
В сказках действия и поступки повторяются много раз (чаще всего три раза).
У каждой сказки есть одинаковый зачин или конец, к примеру, начинаясь словами “В давние-предавние времена ...”, оканчиваются словами “И зажили они долго и счастливо”.
Несущественные фрагменты сюжета (особенно в волшебных сказках) повторяются словами “долго ли ходил, мало ли, но ...” или же “мало ли прошло времени, много ли, неведомо...”.
Постоянные эпитеты, присущие персонажам, становятся названиями сказок о них, формируются как образ: “Умница Карачач”, “Красноречивый Жээренче”, “Провидец Толубай”, “Умная девушка”, “Доброжелательная и Злокозненная”, “Умный земледелец”, “Безбородый Алдар”, “Хан Жаныбек”.
Сказки рассказываются с особой интонацией. Сказки нельзя читать так же как простые рассказы.
![В бытовых сказках постоянные эпитеты, присущие персонажам, становятся названиями сказок о них, формируются как образ. Например,сказка “Умная девушка” – прекрасный образец бытовых сказок.]](/images/a/aa/%D0%90%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%83%D1%83_%D0%BA%D1%8B%D0%B7.jpg)
В бытовых сказках постоянные эпитеты, присущие персонажам, становятся названиями сказок о них, формируются как образ. Например,сказка “Умная девушка” – прекрасный образец бытовых сказок.
“Проделки Апенди” – весьма широко распространённые в народе образцы анекдотических, сатирических сказок.
![В бытовых сказках постоянные эпитеты, присущие персонажам, становятся названиями сказок о них, формируются как образ. Например,сказка “Умная девушка” – прекрасный образец бытовых сказок.]](/index.php/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%90%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%83%D1%83_%D0%BA%D1%8B%D0%B7.jpg)
![““Волк и лисица” – одна из сказок о животных. В подобных сказках в образах животных и зверей показываются поступки, характеры и качества людей.]](/images/d/db/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%BA%D1%8B%D1%80_%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%BD_%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D1%83.jpg)
“Волк и лисица” – одна из сказок о животных. В подобных сказках в образах животных и зверей показываются поступки, характеры и качества людей.
Сказка “Золотая птица” – один из лучших образцов волшебных сказок, она сказывается особым языком. Хочется слушать и слушать её. Хочется читать и читать.
![““Волк и лисица” – одна из сказок о животных. В подобных сказках в образах животных и зверей показываются поступки, характеры и качества людей.]](/index.php/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%BA%D1%8B%D1%80_%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%BD_%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BA%D1%83.jpg)
При сказывании сказок следует придерживаться такой структуры.
Сказочная игра
Узнайте это!
Сказки – один из интереснейших жанров устного народного творчества.
В 1939 году первый сборник “Детских сказок” составил Ы. Абдырахманов.
В 1944 году впервые кыргызские сказки на русский язык перевёл и опубликовал Н.А. Мучник.
Эпосы
Слово “Эпос” на греческом означает “рассказывать, рассказ, сказ”. По объёму эпосы делятся на большие и малые, а по содержанию – на героические и бытовые.
Видеосборники
Полезные ссылки
Спутник Кыргызстан. Культура. Эпос "Манас" вышел на CD и DVD дисках” (дата обращения 22.09.2017)
Художественный фильм. Айдай Чотуева.“Время и Алыкул”
В этой сноске вы можете прочитать пьесу Уильяма Шекспира “Отелло” в переводе на кыргызский язык Алыкулом Осмоновым. бул шилтеме менен окуй аласыздар
“Алыкул Осмонов Сборник произведений”
Документальный фильм кинокомпании “Санжыра” “Рождение Манаса как предчувствие”
Мелис Убукеев.“Вселенная Манаса”
Фильм Каната Есенаманова “Дорога людей: М.Ауэзов и эпос Манас”
Телеканал “Мир ТВ” 22 января 2011 года О м/ф по эпосу “Манас” эпосу боюнча м/ф жөнүндө(04.27)
Для чего был снято кино "Саякбай"?
Саякбай Каралаев. Отрывок из “Манаса” “Печаль Алманбета” (длительность 26.04.)
Саякбай Каралаев. Отрывок из “Манаса” “Сказка Каныкей” (43.58.)
Эпос "Манас". Саякбай Каралаев. Полный вариант.[1]
“Манас” в стиле инстаграм.
Саякбай Каралаев. Отрывок из “Манаса”“Борьба Семетея с великаном” (длительность 15.27.)
“О великом манасчи Саякбае Каралаеве” Говорят молодые (длительность 13.42.)
“В Бишкеке открыт памятник великому манасчи Саякбаю Каралаеву” Видео
Юный манасчи Умет Болотбек уулу сказывает “Манас”
КТРК. Новости. Культура. статья. Будет поставлен обновлённый вариант“Легендарной оперы “Айчүрөк”
“Айчүрөк” операсынан үзүндү
Азаттык үналгысы. Өзгөчө пикир. Макала. Сапар Орозбаков. “Сөз өнөрүнүн төрөсү - төкмөлүк”.
Кыргыз эл жомогу. “Эр Төштүк” 1-бөлүмү
Кыргыз эл жомогу. “Эр Төштүк” 2-бөлүмү
Кыргыз эл жомогу. “Эр Төштүк” 3-бөлүмү
Атайын репортаж “Эр Төштүк” мультфильми жөнүндө URL (узактыгы 14.29.)
Калык Акиев, Касымалы Жантөшев. “Курманбек” (баатырдын арманы)
Тууганбай Абдиев “Курманбек” дастанын айтат
Роза Аманова “Курманбек” дастанын айтат
Мирлан Бектурсунов, Рустам Садыков."Токтогулдун тагдыры". Даректүү фильм. (узактыгы 49.50) 2-бөлүмү
Сүрөтчү Д.Н.Флекман. Комузчунун портрети
Уикипедия. Макала. Барпы Алыкулов
Режиссер Бакен Кыдыкеева, койгон режиссер Балташ Каипов,“Алымкан” көркөм фильми, автору Төлөгөн Касымбеков Фрунзе, 1964.
Мирлан Бектурсунов, Рустам Садыков. "Токтогулдун тагдыры". Даректүү фильм. (узактыгы 49.50) 2-бөлүмү
Мирлан Бектурсунов, Рустам Садыков. "Токтогулдун тагдыры". Даректүү фильм. (узактыгы 50.22.) 3-бөлүмү
Токтогул Сатылганов жөнүндө телеберүү. (узактыгы 20.38.)
Токтогул менен Барпынын жолугушуусу (узактыгы 14.15.)
Бексултан Жакиев передал 10 тысяч экземпляров книги «Манас»
Кыргыз радиосу Б.Жакиев жөнүндө уктурат
Бексултан Жакиев мектептердеги бирдиктүү форма жөнүндө
Кыргыз эл жазуучусу Бексултан Жакиев: "Манас" кимдики?
Бексултан Жакиевдин “ Атанын тагдыры” драмасы жөнүндө он факты
Бексултан Жакиев “Атанын тагдыры” драмасы
“Бексултан Жакиев жана театр”
Бексултан Жакиевдин өмүр баяны
Бексултан Жакиевдин 80 жылдык юбилейи
Драматург, кино драматург Б.Жакиев жөнүндө
Бексултан Жакиев “Презиентке ишеним тууралуу” интервьюдан
Бексултан Жакиев маданият жөнүндө айтканы
“Бексултан Жакиев 80 жашта” телеберүүдөн үзүндү
“Б.Жакиев: Мага маараке эмес, маданият керек”
“Бексултан Жакиевдин китеп-көргөзмөсү өтөт”
“Бексултан Жакиев 80 жашта” макала
Библиография
Уикипедия. Макала. Алыкул Осмонов. (дата обращения: 20.09.2017)
“Алыкул Осмонов – биография” (дата обращения 22.09.2017), (обновлено 16:07 26.11.2016)
В Национальной библиотеке КР открылся музей поэта Алыкула Осмонова
Ак боз атчан Алыкул: загадка и отгадка
Алыкулу Осмонову 100 лет
Алыкул Осмонов. Сборник произведений. 1964 г. 1 том. (Стихи) “Образ акына”
“Кыргызская литература” Энциклопедическое учебное пособие. Бишкек. – 2004. – Центр Государственного языка и энциклопедии.
Уикипедия. Статья. Назидательные стихи.
Центр кыргызской культуры. Сказки
Детский фольклор: / Под общ. ред. А. Акматалиева. Сост. Г.Орозова; КР УИА. – Б.: Шам, 1998. – 430 с. (“Эл адабияты”).
Санат, насыят жана эмгек ырлары. /А. Акматалиевдин жалпы ред. астында. Түзгөндөр Р. 3. Кыдырбаева, Н. О. Нарынбаева, С. Егимбаева. КР. УИА. – Б.: «Шам», 2003. – 364 с. («Эл адабияты»).www.bizdin.kg
Отелло: Ты молилась перед сном, Дездемона?
Дездемона: Да, моя радость, да."До сих пор мы считали, что Алыкул Осмонов родился в 1915 году. Но в период работы над энциклопедией в архиве обнаружились профсоюзный и военный билеты акына, которые доказывают, что он родился в 1914 году", – отметил он.
Графический дизайнер Урмат Мырзабеков несколько раз украшал центральную площадь столицы “Ала-Тоо” к главным праздникам страны. Не ограничиваясь этим, Урмат Мырзабеков задумал с помощью компьютерных технологий и по правилам ΧΧΙ века оживить древнее наследие кыргызов – эпос “Манас” и богатыря Манаса. В его планах проведение ряда культурно-ознакомительных мероприятий, связанных с эпосом “Манас”: открытие портала EPOS-MANAS.COM, организация выставки гравюр Теодора Герцена по эпосу “Манас” и презентация альбома с этими гравюрами. На эти действия Урмата вдохновили широко известные гравюры Теодора Герцена, которые он с помощью возможностей компьютера хочет сделать ещё более «живыми». После появления в социальных сетях эскизов Урмата по организации выставки «Эпос “Манас”» со всех уголков мира кыргызы стали присылать свои предложения о помощи и советы.
“У кыргызов есть прекрасная традиция: перед началом большой работы просить благословение людей, это очень важно. Эти благословения дают силу и уверенность, новые идеи и интерес к продолжению”, – говорит Урмат. Он будет знакомить молодёжь с эпосом “Манас” в стиле инстаграм. “Манас” в стиле инстаграм.
Издана книга «Манас в рисунках» с иллюстрациями и короткими текстами в жанре японского манги. Книга эта опубликована на русском языке. Она состоит из 23 глав и содержит 380 картин и глоссарий. Текст написал Бексултан Жакиев. Рисунки и композицию сделал художник Замир Илипов.
Кыргызы не представляют свою жизнь без “Манаса”, да и не проживут. Это подтверждается и тем фактом, что слово “Манас” не только присутствует в каждом из нас и вокруг нас с момента рождения и до самой смерти, но и тем, что оно широко распространено по всему миру географическими названиями. Давайте, посетим галерею названий “Манас”!
Бишкекский аэропорт “Манас” является международным аэропортом. Он расположен в 23 км от города на северо-западе Чуйской области. Аэропорт был назван по инициативе Чингиза Айтматова. Первым бортом, приземлившимся на его бетонной полосе, был самолёт Ил-62, на котором прилетел в октябре 1974 года тогдашний председатель Совета министров СССР А.Н. Косыгин. Первый постоянный рейс вылетел из аэропорта «Манас» в аэропорт Москвы “Домодедово” 4 мая 1975 года. В апреле 2001 года Международный аэропорт “Манас” стал ОАО (открытым акционерным обществом).
Назидательные стихи санат, терме свидетельствуют о мудрости, уме, красноречии кыргызского народа. Очень широка тематика таких стихов. Они говорят о положительных и отрицательных качествах людей, учат их добру и справедливости, правдивости и трудолюбию. В них очень много философских мыслей, посвящённых жизни и быту. Санаты – одна из форм сохранения крылатых фраз, пословиц и поговорок, мудрых мыслей, народной морали и философии, обретших литературную форму.
Расскажу с самого начала (Народное).
{{center|Если певцы заводят свои песни,
Санаты только их удовлетворят (Барпы).
Оказываются санатами (Тоголок Молдо).
Он много спел стихов-назиданий (Народное).
Расскажи о санатах бедствующего народа (Народное).
Насыят – арабское слово, вошедшее в кыргызский язык. Оно употребляется в качестве синонима к исконному кыргызскому слову “санат”. Санат-насыят, выполняя роль близких по содержанию слов, определяют один из видов дидактической поэзии в кыргызском фольклоре, они, не теряя своей «спутниковости», всегда употребляются парно.
Создатели произведений в жанре санат-насыят, их последователи и исполнители – в основном акыны-импровизаторы и потому в народе их называют “нускоочу”, “насаатчы”. К ним относятся знаменитые акыны Токтогул, Жеңижок, Эшмамбет, Барпы, Коргол, Алымкул, Осмонкул, Чалагыз. Творческую поэтическую славу Сыдыку Бала ырчи принесли созданные им санаты-насыяты, терме. Ставшая легендой поэтическая деятельность Кет Буки, Асана Кайгы, Токтогула ырчи, Толубая сынчи, дошла до наших дней именно в виде санатов-насыятов.
Не воруй, говоря «не увидит».
Народ свой приведёшь к раззору.
То не позволит привязать на свой круп бурдюк.
Вот так, пословицы и поговорки отображая те или иные картины и явления жизни народа, делают выводы. Следовательно, пословицы и поговорки – краткий, ритмически организованный жанр устного народного поэтического творчества.
