БИЛИМ БУЛАГЫ

KR

Дүйнөлүк адабият: Каармандар дүйнөсүнө сүңгүп

Версия от 09:05, 29 июня 2018; Admine2 (обсуждение | вклад) (→‎Основные литературные направления)

Адабий каармандар жана алардын прототиптери Персонаждан түбөлүк образга карай
Ар түрдүү каармандар Адабий каармандын мүнөзү Адабий каармандардын музейлери Каармандар экранда
Book icon.png

Адабий каарман деп көркөм чыгармадагы сюжеттин өнүгүшүндөгү негизги, өзүнө өзгөчө көңул бурдурган борбордук персонаждар аталат.
Адабий каармандын тагдыры ар бир көркөм чыгарманын фабуласынын* борборунан орун алат.

А.С Пушкиндин «Евгений Онегин» поэмасына иллюстрация . Сүрөтчү. Е. Самокиш-Судковская

Кичинебизден тартып биз эр жүрөк жоокерлер, баатыр адамдар, берилген, коркпос жаныбарлар тууралуу аңгемелерди угабыз, окуйбуз. Биздин түшүнүгүбүздө баатыр – бул эр жүрөк, кайратман кайсы мүнөттө болбосун жардамга кол суна турган адам. Аларга суктанып, мактап,алар тууралу узун жомок кеп кылышат... көпчүлүктүн түшүнүгүндө баатыр деген ушундай болот. Катардагы карапайым адамдар үчүн алар бийиктикте тургансыйт. Чындап эле ушундайбы? Жакшылап үңүлсөк баатырлардын насили – катардагы эле адамдар. Аларды башкалардан айырмалап турган жалгыз өзгөчөлүгү аладын жашоодогу максаты. Дал ушул сыяктуу көптөгөн адабий каармандар үчүн ал максат – элге кызмат кылуу.

  • Данко тууралуу уламышка иллюстрация (М. Горький). Сүрөтчү Б.Дехтерёв

    Данко тууралуу уламышка иллюстрация (М. Горький). Сүрөтчү Б.Дехтерёв
  • 'В. Шекспирдин “Гамлет” аттуу чыгармасына иллюстрация. Сүрөтчү Б. Дехтерёв

    В. Шекспирдин “Гамлет” аттуу чыгармасына иллюстрация. Сүрөтчү Б. Дехтерёв

В начало

Адабий каармандар жана алардын прототиптери

Адабий каармандар автор тарабынан ойдон чыгарылат. Дээрлик дайыма …Кээде алар турмушта жашаган учурлар да кездешет. Прототип – бул образды жаратууга негиз болгон так тарыхый же авторго замандаш инсан …

  • Джозеф Белл (Шерлок Холмс)

    Джозеф Белл (Шерлок Холмс)

  • Майкл Дэвис (Питер Пен)

    Майкл Дэвис (Питер Пен)

  • Алиса Лиделл

    Алиса Лиделл

  • Всеволод Мейерхольд (Карабас-Барабас)

    Всеволод Мейерхольд (Карабас-Барабас)

  • Виннипег (Винни Пух)

    Виннипег (Винни Пух)


В начало

Персонаждан адабий мүнөзгө жана түбөлүк образга карай

Персонаж - (фр. personnage, от лат. persona — инсан, каарман) — спектаклдин, кинофильмдин, китептердин, оюндардын ж.б.у.с. каарманы Персонаждар толук бойдон ойдон чыгарылышы же чындык турмуштан алынышы (тарыхтан) мүмкүн. Персонаждар адамдар, жаныбарлар, адаттан тыш, мифологиялык, касиеттүү зат же абстракттуу жандык болушу мүмкүн (Википедиядан).


«Лирикалык персонаж» деп айтылбайт – «лирикалык каарман» гана бар.

img2-2.jpg

Адабий мүнөз деп жеке өзгөчөлүгү толук ачылып берилген адамдын образы эсептелет. Мүнөз аркылуу көп учурда так бир тарыхый мезгил жана коомдук аң сезимге мүнөздүү жүрүм-турумдун белгилүү бир тиби ачылып берилет.

“Биздин мезгилдин каарманы” (2006-ж.) кинотасмасынан үзүндү. Печориндин ролунда И.Петренко

Образ – кеңири түшүнүк, адабият жана искусстводогу образ – чындыкты чагылдыруунун ыкмасы, көркөм жалпылоонун жыйынтыгы: таияттын образы, мекендин образы, шаардын образы, адабий каармандын образы, автордун образы (автордук кепти шарттуу алып жүрүүчү, жазуучунун өзү эмес, анткени чыгармачыл элестетүүнүн түшүмү). Образ – бул адамга мүнөздүү өзгөчөлүктү көркөм жалпылоо, жеке каармандын мүнөзүнүн белгилери. .

  • М.Ю. Лермонтовдун “Мекен” аттуу ырындагы Мекендин образы]

  • Жолборс терисин жамынган баатыр

Түбөлүктүү образ

“Түбөлүк образ” деп качандыр бир убакта автор тарабынан же фольклордо жаралган каарман аталат. Ал ушунчалык өзгөчө болгондуктан бир нече жылдар, доорлор өткөндөн кийин да башка авторлор анын негизинде өздөрүнүн каармандарын жаратышат, кээде башка ысым ыйгарып коюшат. Мына ушундай каармандарга: жел тегирмен менен алышкан Дон Кихот, элдик балладалардын каарманы Робин Гуд, даанышман жана делбе чалыш Кожо Насирдин жана башка көптөгөн каармандар кирет.

  • А. Дюманын “Робин Гуд” ктебинин тышы

  • Кожо Насирдин. Скульптор Катиб Мамедов

Ар түрдүү каармандар

Мифтердин каармандары

Байыркы грек мифологиясында «баатырлар» деп аталган персонаждардын классы бар.

Баатырлар – кудайдын жана кадыресе адамдардын балдары (же алардын тукумдары).

Баатырлар кудайлардан ажал жетип өлө турганы менен айырмаланган. Баатырлар өзгөчө, адаттан тыш кайрат-күчкө, чыгармачыл шык-жөндөмгө ээ болушкан, бирок өлбөс болушкан эмес. Баатырлар адамдардын жашоосуна тартип жана адилеттик орнотушуп, жерде кудайлардын эркин аткарышкан. Ата-энеси кудай болгондуктан алар мүмкүн болгон баатырдыктын баарын жасашкан. Баатырлар бийик орунга коюлуп, алар тууралуу уламыштар муундан муунга өткөн.

Байыркы грек мифтеринин каармандары Ахилл, Геракл, Одиссей, Персей, Прометей, Тесей, Ясон, Гектор, Беллерофонт, Орфей, Пелоп, Фороней, Эней.

  • Img3-4.jpg
  • Img3-12.jpg
  • Img3-17.jpg
  • Li6.png

Драмалык чыгармалардын каармандары

Драмалык чыгармаларда (пьесаларда) баяндоочулук, автордун түшүндүрмөлөрү орун албайт, каармандардын мүнөзү, алардын кеби, жүрүм-туруму жана аракеттери аркылуу ачылып берилет.

Драмадагы диалог – окуянын жана конфликттин өнүгүүсүнүн негизги каражаты, мүнөздү чагылдыруунун негизги ыкмасы. Ал аркылуу каармандын ички жана тышкы жашоосу ачылып берилет: алардын көз караштары, кызыкчылыктары, турмуштук позициясы, сезимдери жана толгонуулары.

Драмалык чыгармаларга төмөнкүлөр кирет: “Кемпай” (Д.И. Фонвизин), “Дворянчылыктагы мещан” (Жан-Батист Мольер), “Ромео жана Жульетта” (У. Шекспир), “Акылдан азап” (А.С. Грибоедов) ж.б.

  • Митрофанушка - Д.И. Фонвизиндин* “Кемпай” аттуу комедиясынын башкы карманы

    Митрофанушка - Д.И. Фонвизиндин* “Кемпай” аттуу комедиясынын башкы карманы

  • “Дворянчылыктагы мещан ” спектаклинен үзүндү. Жаштар театры. Краснодар ш.

    “Дворянчылыктагы мещан ” спектаклинен үзүндү. Жаштар театры. Краснодар ш.

  • “Ромео жана Жульетта” кинотасмасынан үзүндү. Башкы каармандар: Ромео (Леонардо Ди Каприо) жана Жульетта (Клэр Дэйнс)

    “Ромео жана Жульетта” кинотасмасынан үзүндү. Башкы каармандар: Ромео (Леонардо Ди Каприо) жана Жульетта (Клэр Дэйнс)

  • “Акылдан азап”. А.А. Чацкий. Сүрөтчү П.Соколов 1866-ж.

    “Акылдан азап”. А.А. Чацкий. Сүрөтчү П.Соколов 1866-ж.

Адаттан тыш каармандар

Чыгарманын каармандары жалаң гана адамдар эле боло бербейт. Көп учурда башкы каармандар жаныбарлар, балыктар, чымчыктар, ал тургай башка планетанын келгиндери болушат ….Бирок көп учурда китептерде биз адамдарга жакын, берилген жандыктарды кездештиребиз – ит. Анын берилгендиги, ак пейилдүүлүгү, адамга кызмат кылууга жан үрөгөндүгү окурманды кайдыгер калтырбайт. Адаттан тыш каармандардын кызыктуу тагдыры тууралуу мына ушул баракта берилген китептерден тааныша аласыз.

  • Na-2.jpg
  • Na-4.jpg
  • Na-5.jpg
  • Na-6.jpg
  • Na-7.jpg
  • Na-8.jpg
  • Na-9.jpg

Аталган чыгармалардан үзүндүлөрдү көркөм окууну уккула

Рассказ Каштанка

Аудиокнига

Сокращённый вариант повести "Белый Клык"

Автор: Джек Лондон

Музыка: Карло Рустикелли

Читает: Александр Водяной

Выпуск: 1969 г.

Ойдон чыгарылган каармандар

  • Na-3.jpg
  • Na-10.jpg
  • Хоббит.png

Корутунду

Мына ушунтип, адабий каармандар адамдар, жаныбарлар, мифологиялык жана фантастикалык жандыктар, жансыз предметтер, тарыхый инсандар жана бүтүндөй бир эл болушу мүмкүн. Ошентсе да, адабий каармандар ким болбосун аларды бир нерсе бириктирип турат: алар адамга таандык сапаттардын, жана аракеттердин жалпыланышы болуп саналат. Башкысы, сиз татыктуу каарманды үлгү тутканды билиңиз. Андай каармандар адабиятта толтура!

  • Бессмертные герои-01.jpg

    Бессмертные герои

  • Все в руках божьих-01.jpg

    Все в руках божьих

  • Здесь живут монстры-01.jpg

    Здесь живут монстры

  • Литературные портреты-01.jpg

    Литературные портреты


В начало

Адабий каармандын мүнөздөмөсү

Каармандын тышкы кейпи

  • Портрети: каарманды башкалардан айырмалап турган келбети, жүзү, дене түзүлүшүнүн өзгөчөлүгү.
  • Кийимин да, тиги же бул мүнөздүн сапаттарын чагылдырат.
  • Сөзү. Каармандын сөздөрү анын тышкы кейпинен кем эмес, каарманды мүнөздөп берет.
  • Курак, айрым кыймыл-аракеттерди аныктоочу чоң мүмкүнчүлүккө ээ.
  • Алектенген иши, коомго аралашуусунун деңгээли, коомдогу ордун көрсөтөт.
  • Өмүр тарыхы. Каарманга тарыхый тактыкты берген маалыматтар: ата-энеси, ал жашаган өлкө, анын бала чагы, өспүрүм курагы

Каармандын ички абалы-кейпи

  • Этикалык ишенимдери жана дүйнө таанымы, багыт алган баалуулуктары.
  • Анын ар тараптуу ички жан дүйнөсүн чагылдырган ишенимдери жана ой жүгүртүүлөрү
  • Каармандын руханий дүйнөсүндөгү орун алгандыгын аныктоочу ишеним (анын жоктугу).
  • Жүрүм-туруму жана сүйлөгөн сөздөрү.

Каармандын мүнөзү бул анын сүрөттөлүшү. Мүнөз түзүүдөгү автордун милдети – ыраатташтыруу, каарман тууралуу маалыматты жалпылаштыруу жана корутунду чыгаруу.

  • Na11.jpg
  • Na12.jpg
  • Na13.jpg
  • Na14.jpg
  • Na15.jpg

Негизги адабий багыттар

Классификацияаааа.png
  • Romantic.png
  • Realistic (2).png
  • Sentimental (1).png
  • Classicism.png



В начало

Музеи литературных героев

Что объединяет Самсона Вырина, мистера Шерлока Холмса, Снегурочку и Маленького принца? Ответ: у всех этих персонажей есть свои музеи. Для вымышленного персонажа и для его создателя — это великая честь. Потому что музей литературного героя– наивысшее доказательство его достоверности и знак безоговорочного всенародного поклонения автору.

  • Терем Снегурочки в Костроме

    Терем Снегурочки в Костроме

  • Музей Маленького Принца (Поселок Хаконе, префектура Канагава, Япония)

    Музей Маленького Принца (Поселок Хаконе, префектура Канагава, Япония)

  • Музей Шерлока Холмса (Лондон, Великобритания)

    Музей Шерлока Холмса (Лондон, Великобритания)

  • Музей Станционного Смотрителя, Россия

    Музей Шерлока Холмса (Лондон, Великобритания)

  • Музей Дон Кихота (Сьюдад-Реаль, Испания)

    Музей Дон Кихота (Сьюдад-Реаль, Испания)

  • Музей героев Астрид Линдгрен (Стокгольм, Швеция)

    Музей героев Астрид Линдгрен (Стокгольм, Швеция)

  • «Дом Джульетты» или Музей шекспировских героев

    «Дом Джульетты» или Музей шекспировских героев

Заключение

Этим список музеев литературных героев не ограничивается. Например, существует музей Тиля Уленшпигеля в Бельгии, остров Муми-троллей* в Финляндии, музей Вильгельма Теля в Швейцарии, музей дяди Тома в Канаде… Вот так вымысел становится реальностью, а миф — историей.

Кстати, как вы думаете, какой еще литературный герой достоин музея?


В начало

Герои на экране

Nae1.png

Книги вдохновляют нас и развивают воображение. Читатель самостоятельно рисует образы того, как будут выглядеть главные герои, какие переживания станут им подвластны. Никаких посредников. Вы сами облекаете написанное автором на бумаге в картинку в своей голове. Читать — интересно и познавательно. Смотреть фильмы — захватывающе и увлекательно. Качественное доброе кино, равно как и хорошая книга, способствует духовному развитию людей. Найти своего героя, которому будешь сопереживать всей душой, можно и на экране кинотеатра, и на страницах печатного издания.

Посмотрите отрывки из художественных фильмов, снятых по литературным произведениям. Узнаете ли вы героев? Такими ли вы представляли себе Человека-невидимку, Робинзона Крузо, Печорина и Онегина?



В начало

Глоссарий

Денис Иванович Фонвизин — автор первой социально-политической комедии “Недоросль”, в которой обличаются пороки современного ему общества.
Золотая лихорадка (англ. gold rush) — неорганизованная массовая добыча золота на новооткрытых месторождениях.
Лирический герой — образ героя в лирическом произведении, переживания, чувства, мысли которого отражают авторское мировосприятие.
Муми Тролли — центральные персонажи серии книг, написанных финской писательницей Туве Янссон.
При́квел — книга, кинофильм или компьютерная игра, время действия которых происходит до событий ранее созданного произведения и предшествующие им по внутренней хронологии.
Робин Гуд (англ. Robin Hood) — популярный герой средневековых английских народных баллад, благородный предводитель лесных разбойников.
Сиквел – продолжение книги, романа или кинофильма, создаваемое в связи с успехом произведения литературы или кинематографии.
Фабула — череда событий, служащих основой литературного произведения.
Эдуард Николаевич Успенский — советский и российский писатель, сценарист, автор детских книг. Среди популярных персонажей, придуманных им, - Крокодил Гена и Чебурашка, кот Матроскин, Дядя Фёдор, почтальон Печкин, пёс Шарик и другие.

Полезные ссылки

Видео

Аудиокниги

Бибилиография:

Алтинай - принцесса Черногории

  • Принцесса Черногории Алтинай

  • Кадр из фильма "Первый учитель"

В честь героини повести "Первый учитель" Ч.Айтматова названа принцесса Черногории Алтинай Черногорский наследный принц Никола II Петрович в интервью одному из российских изданий рассказал, что выбрал имя Алтиная для своей дочери после просмотра фильма Андрона Кончаловского «Первый учитель», снятого по повести великого кыргызского писателя Чынгыза Айтматова.

Подумайте!


  • Почему М.Ю. Лермонтов назвал свой роман «Герой нашего времени»?
  • Сравните двух героев произведения М.Ю. Лермонтова «Герой нашего времени»: Печорина и Грушницкого. Охарактеризуйте каждого из них, используя материал раздела.
R2.jpg
R3.jpg
Литературные направления
Klassicizmbb.jpg
Туц2.jpg
Туц3.jpg
Писатели эпохи Романтизма.jpg
Проверь себя
Ответ

  • Классицизм: «Недоросль»
  • Сентиментализм: «Бедная Лиза»
  • Романтизм: «Мцыри»
  • Реализм: «Станционный смотритель»
Из школьных сочинений
Original.gif
Nae2.jpg
Nae3.jpg
Nae4.jpg
Nae5.jpg
Nae6.jpg
Nae7.png
Источник — «https://bb.edu.gov.kg/index.php?title=KR:Дүйнөлүк_адабият:_Каармандар_дүйнөсүнө_сүңгүп&oldid=19843»