БИЛИМ БУЛАГЫ

KR

Кыргыз адабияты: Адабият галереясына саякат — различия между версиями

Строка 220: Строка 220:
 
</div>
 
</div>
 
</div>
 
</div>
 +
{|width=300px align=left style = "margin: 1em 1em 1em 1em;"|
 +
|[[файл:Manas page.jpg|200px|link=]]
 +
|}
 +
<p align="justify" style="text-indent:20px">
 +
 +
== “Манас” – искусстводогу көркөм булак ==
 +
'''“Манас”''' – кыргыз элинин улуу эпосу. “Манас” ЮНЕСКО тарабынан адамзаттын материалдык эмес маданий мурасынын шедеврлеринин тизмесине, ошондой эле Гиннестин рекорддор китебине дүйнөдө эң көлөмдүү эпос катары киргизилген.  “Манасты” уккандар үчүн манасчы бир эле мезгилде театр, бир эле мезгилде актёр болуп аткарат; ошондо теребел бүт жанданып  күн күркүрөп, шамал болуп, Манастын чоролору минген тулпарлардын дүбүртү угулуп, Манас өзү  келип калгандай сезилет дешет. Манас дүбүртү кылымдарды аралап, бүгүн да биздин жашообузда ...</p> <br clear="all"/>
 +
 +
==“Манас” эпосу сүрөт искусствосунда==
 +
<div><p>Силер дөңсөөлөрү көп өрөөндү элестетсеңер, ал эми ошол дөңсөөлөрдү маданияттын кубулушу катары белгилесек, анда биз үчүн эмнеликтен тоолор укмуштай сонун экени түшүнүктүү болмок.Кыргызстан – тоолуу өлкө, ар бир чоку – кимдир бирөөнүн таланты. Ушул таланттардын кыркасындагы эң бийик чокулардын бири  - Теодор Герцендин таланты.</p>
 +
<p>'''''Анын “Манас” эпосу боюнча жасаган опол тоодой эмгегине назар салалы.'''''</p>
 +
[[Файл:Gercen.jpg|border|left|250px|]]Теодор Теодорович Герцен (15.03.1935 – 29.06.2003) – ХХ кылымдагы улуу кыргыз сүрөтчүсү, ал өзүнүн ийгиликтүү, кадыр-барктуу жана чыгармачылык жетишкендиктерге бай өмүрүндө укмуштуудай чоң иш жасай алган белгилүү сүрөтчү.<div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="width:820px; overflow: hidden;">Кыргыз Республикасынын эл сүрөтчүсү  “Эмгектеги каармандыгы үчүн” медалынын (1975-ж.), СССРдин ВДНХсынын коло медалынын (1978-ж.), “Даңк” медалынын (1997-ж.) ээси, Кыргыз Республикасынын сүрөтчүлөр улуттук академиясынын анык мүчөсү (1998-ж.), кыргыз элинин “Манас” эпосуна иллюстрациялары жана немис элинин “Нибелунгдар жөнүндө ыр” байыркы аңгемесине иллюстрациялары менен кеңири белгилүү. Анын кыл калемине таандык мозаикалары, фрескалары, рельефтери, роспистери, витраждары – бул билими боюнча монументалист сүрөтчүнүн талантынын дагы бир тарабы. Сүрөтчүнүн жуткан деминдей, аны курчап турган жаратылыштын кооздугунан алган ыракаттай болуп эл-жерине арналган сүрөттөрүнүн, гравюраларынын түгөнгүс көп саны сүрөтчүнүн өзү жөнүндө айтып билдирип турат. Теодор Теодорович Герцен Таласта Орловка айылында туулган. Анын балалыгы жана өспүрүм кези Талас суусуна Ур Марал куймасы келип кошулган берекелүү өрөөндө тоолордун кучагында өткөн. Көркөм сүрөт боюнча алгачкы билимди атасы Теодор Гергардович Герценден алган. Сүрөтчүнүн атасы искусство боюнча китептерди, картиналарды, улуу чеберлердин полотнолорунун репродукцияларын чогулткан билимдүү адам болгон, мектепте сүрөт жана чийүүдөн мугалими болуп иштеген.</div>
 +
[http://www.design.kg/index.php?showtopic=10158&st=0& Кыргызстандын тарыхындагы немецтер.Теодор Теодорович Герцен]
 +
<br clear=all />
 +
 +
<div class="row">
 +
<div class="large-8 column">
 +
'''Теодор Герцен өзү жөнүндө'''<br>
 +
Мен – сүрөтчүмүн, чыгармачылык мен үчүн иш эмес, ал – жашоомдун жолу. Бүгүнкү күнгө чейин мен өзүмдүн жалгыз туура жолумду тандап алганыма эч бир күмөн санабайм, бул жолсуз менин өмүрүмдүн маңызы болмок эмес. Мен өз өмүрүмдү искусстводон тышкары элестете албайм, б.а. мен өз өмүрүмдө бир да жолу жумушка барган эмесмин, сүйүктүү ишим менен алектенүүгө көзгө көрүнбөгөн зор күч жетелеп жүрчү. Бул менин бүткүл жан дүйнөмдү ээлеп, ийгиликтерим мага учууга канат байлап, жолум болбой калган учурлар капаландырып, ого бетер эмгектенүүгө шыктандырды,  натыйжада, мен баары бир устаттыкка ээ болдум, колумдагы кыл калемим,  калемим же кескичим менин элестетүүм жана кыялдарым менен сейрек кездешүүчү гармонияда жуурулушуп турган  чыгармачылыктын улуу илимине үйрөндүм. Менин жүрөгүмдүн ырын ырдаган боёкторумду, кыл калемимди жана кескичимди жакшы көрөм.
 +
Ольга Шнайдерге жазган катынан. 2000-жыл. Биринчи жолу басылып жатат. [https://vk.com/photo-35945278_307878796 Манас эпосуна карата тартылган Т.Т Герцендин иллюстрациялары]
 +
  </div>
 +
  <div class="large-4 column">
 +
<div style="width:340px;">
 +
<ul class="example-orbit" data-orbit="" data-options="animation:slide; pause_on_hover:true; animation_speed:500; navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:4500;" >
 +
  <li class="active">
 +
    [[Image:Manas sl2.jpg|slide 1]]
 +
    <div class="orbit-caption">
 +
     
 +
    </div>
 +
  </li>
 +
  <li>
 +
    [[Image:Manas sl1.jpg|slide 2]]
 +
    <div class="orbit-caption">
 +
   
 +
    </div>
 +
  </li>
 +
<li>
 +
    [[Image:Manas sl3.jpg|slide 3]]
 +
    <div class="orbit-caption">
 +
   
 +
    </div>
 +
  </li>
 +
</ul>
 +
</div>
 +
</div>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<br clear="all"/>
 
</div>
 
</div>

Версия 03:30, 29 ноября 2017

Автор менен баарлашуу

Кыргыз поэзиясынын таң чолпону Алыкул Осмоновдун ырлары менен ар бир кыргыз тааныш. Акындын ыр жыйнактарын кайра-кайра барактаган окурмандар улуу болсун, кичүү болсун, алардын баарынын деми бирдей токтой калып, кыялдары алыска учуп жөнөй турганы анык. Себеби, Алыкул – поэзия чебери, ал өзүнүн керемет поэзиясы менен адамдардын жүрөгүнө жашоонун не бир ажайып сулуулугун, кымбаттыгын жеткире алган. “Автор менен баарлашуу” деген аталыштагы бул бетте акындын өмүрү, чыгармалары жөнүндө жаңы маалыматтар менен таанышасыңар. Анын чыгармаларынын биздин жашообуздагы экинчи өмүрүнө саякат жасап, замандаштарыбыз анын ырларын канчалык жактырып окугандарына күбө болосуңар.

Алыкул Осмоновдун — өмүр баяны

Алыкул менен баарлашуу

Osmonov stih.jpg

“Жазуучумун деген адам жазган китеби аркылуу окурмандар менен маектешет. Аларга акыл, кеңеш кошот. Тарбия-таалим берет. Турмуштук таасын сабактарды таасын сүрөттөп элестетүү аркылуу адамдарга туура жолду көрсөтөт. Баятан ыр чубурткан акын, эми гана приемникке кол тийгизип, музыка деңизинин толкунунда кыялга батып, дем алууда. Дал ушул мезгилде, эшигин шарт ачып, бажылдай сүйлөп үстүнө кирип барсаң, – «Келгин» деп да койбойт, сени көрбөй да калат. Пальтосун желбегей жамынып, жылаңбаш бөлмөнүн ортосунда ары-бери басып турган болот. Не уркуйган тизесин кучактап, алыстан дүбүрт уккансып, башын саал оң жакка кыйшайтып алыска карап, ойго батып, муңканган музыканын кучагында эч кимди элес албайт...”
(Түгөлбай Сыдыкбеков. “Акындын элеси”)


Бишкектеги Алыкулдун музейинин экспонаттары

Кыргыздын улуу акыны Алыкул Осмоновдун туулган күнүнөн жүз жыл өткөндөн кийин 2015-жылдын 28-октябрында Бишкектеги Улуттук китепканада анын музейи ачылды. Улуу акындын өмүрүнө жана чыгармачылыгына күбө болгон буюм-теримдерин көрүп, анын сүрөттөрүнө тигиле карагың келсе, Бишкектеги Улуттук китепканадагы акындын музейине келип киргин. Музейден «Сен ооруба, мен ооруюн, Ата-Журт!» аталыштагы библиографиялык энциклопедиясы менен таанышасың. Музейдин экспозициясы Алыкул Осмоновдун 1937-жылы латин шрифтинде басылып чыккан чыгармаларынан (К.Чуковскийдин, С.Маршактын, И.Крыловдун чыгармаларынын котормолору) жана Шота Руставелинин “Жолборс терисин кийген баатыр” поэмасынын котормосунун басылмаларынан турат. А.Осмоновдун котормосундагы Шота Руставелинин «Жолборс терисин кийген баатыр» чыгармасы 1940-жылдан 1982 -жылга чейин алты жолу басылып, эң мыкты котормо катары кабыл алынган.

  • slide 1

    Алыкулдун үй-музейинде учурда эки миңден ашык экспонат бар

  • slide 2

    Музей кайрадан оңдоп-түзөөгө муктаж

  • slide 3

    Адабиятчы-окмуштуулар

  • slide 4 
    Алыкулдун мезгилиндеги саркеч сумка
  • slide 5 
      "Алыкул үй-борборунун" туусу

Алыкул Осмоновго арналган аудио, видео жыйнактар


Алыкул Осмонов – таланттуу акын гана эмес, чебер котормочу да болгон. Ал дүйнөлүк адабияттын туу чокусун түзгөн чыгармаларды кыргыз тилине которгон. Шота Руставелинин "Жолборс терисин жамынган баатыр" поэмасы, А.С.Пушкиндин "Евгений Онегин" романы, У.Шекспирдин "Отелло" пьесасы кыргызча Алыкул Осмоновдун калеминен которулуп чыккан. Алыкулдун аркасы менен Александр Сергеевич Пушкиндин, Шарль Перронун жомокторун, Иван Крыловдун тамсилдерин, Корней Чуковский менен С.Маршактын ырларын кыргыз тилинде окуй аласыңар.

Алыкулдун сүйүү темасындагы эң белгилүү ырлары

"СУЛУУГА"

Кош, жан эркем, кош дейсиң деп таарынба,
Мени күтпө, мени эстебе, сагынба.
Жаш кездердей ынак сүйүү жок экен,
Отуз жаштын улам аркы жагында.

Кош сүйгөнүм, коштошордо жалынба,
Сен жакшы элең мен сүйө элек чагыңда,
Ак сүйүүдөн көңүл калуу көп экен,
Отуз жаштын улам аркы жагында.

Сен бир кептер боз шумкарын түнөткөн,
Унутулган учар замат түнөктөн.
Сүйүү деген - сүйүү эмес эринден,
Сүйүү деген - от чачышуу жүрөктөн.

Сен бир бакча миваларың келишкен,
Мен жүргүнчү ооз тийген жемиштен,
Сүйүү деген - сүйүү эмес бетиңден,
Сүйүү деген - сүзүп өтүү деңизден.

Сен бир жүзүм бышып турган мына бу,
Арманда эмес, бирок сенден кур калуу,
Сүйүү деген ырдоо эмес бал ууртап,
Сүйүү деген сүйүү уусуна уулануу.

Таттуусуңар, ачуусуңар сулуулар,
Алдайсыңар бизди опоңой кургурлар,
Канча болсо сенин жибек көйнөгүң
Дал ошончо жүрөгүңдө сүйүү бар.

Бирок менин махаббатым бир гана,
Бирок ал жок, эгер болсо ал гана?
Мага ишенбе, элес кылып бардыгын,
Күлүп жүрөм өзүңө окшоп алдана.

"СҮЙҮҮ ЖАНА МЕН"

Сүйүү эмне? Сүттөй таза колукту!
Ансыз анан алтын өмүр толукпу?
Ошондуктан эң биринчи жаш сүйүү
Бермет, жакут, каухар кийип жолукту.

Кучактадым, өптүм, кыстым боорума,
Бул турмушта өлгөнчө бир болууга.
Бирок, сүйүү эң жалганчы нерсе экен,
Кош деди да от карматты колума.

Экинчиси: андан сулуу, андан жаш,
Жалынына жана турган жансыз таш,
Анын көркү миң бир түрлүү көрүнүш,
Мен андыктан: кайра кумар, кайра мас.

Аз дууладык жаштык, мастык ойнунда,
Ант бериштик өмүр байлап көп жылга,
Бирок, сүйүү жерден муздак нерсе экен,
Жашырынды, жылаан таштап мойнума.

Менде айып жок... төмөнсүнбөйм эч кимге,
Андай болсо, «күнөө өзүңдө» деп билбе,
Бирок сүйүү уудан бүткөн нерсе экен,
Үчүнчүсү, заар чачты бетиме.

Жылаан таштап, заар төгүп, чачып от,
Эрк сеники, шылдың кылмак, ойномок,
Бирок, түшүн, акылың кем жаш сүйүү,
Ошентсе да сенден көңлүм калган жок!

Билем, анын туш тарабы терең жар,
Өзү зоока, куш жете албай болгон зар...
Эгер сүйүү күчтүү болсо өлүмдөн,
Мен сүйүүгө теңелүүгө акым бар.

"СҮЙДҮМ СЕНИ"

Сүйдүм сени, көзүм түштү көркүңө,
Бир күндө эмес, бирге жүргөн көп күндө.
Мындай иштен унут калган жанымды
Салдың кайра махаббаттын өртүнө.
Эгер шоолам, мени аясаң азыраак;
Сүйбө мени, мага бетиң өптүрбө.

Сүйдүм сени, сүйүү эрки бар чакта,
Азга жетпей, көптөн куру калсак да.
Алда качан унут калган нерсени
Алек кылып, алсыратып чарчатпа.
Эгер күнүм, мени аясаң азыраак:
Жакындатпа жаш колуңду карматпа.

Түшүн эркем мааниси бар булардын,
Неге сенден сүйбөгүн деп сурандым?
Эгер сүйсөң: көргө башым кирсе да,
Кол алдыңа кулдук уруп турармын.
Ошондуктан сүйбө дедим жалынып,
Сүйүп калсаң кимге менин убалым?

"СҮЙҮҮ КЫЯЛ"

Сүйүү деген: келбет эмес, көрк эмес,
Өлчөөсү жок, аз эмес да, көп эмес.
Арбыныраак ысыгынан суугу
Толкун эмес, бороон эмес, өрт эмес.

Мүнөзү жел, тең жүрө албайт, бөлүнөт,
Жүрөгү суу, көңүл калат, төгүлөт.
Сүйүү деген: арзан, кымбат баасы жок,
Тек гана бир кыял нерсе көрүнөт.

Алыкул Осмоновдун музейлери

Чолпон-Ата шаарындагы Алыкул Осмоновдун жашаган үйү турган аймак азыр А.Осмонов атындагы паркка айланды. Акындын Чолпон-Атадагы музейинде анын жеке буюмдары, өмүрүн жана чыгармачылык жолун чагылдырган фотодокументтер, кол жазмаларынын көчүрмөлөрү бар.
Чүй облусунун Панфилов районундагы Каптал-Арык айылында да Алыкул Осмоновдун музейи бар. Бул музей 1995-жылдан бери иштейт. Музейде акындын жеке буюмдары, ошону менен катар керебети, иштеген столу, радиоприемниги, кол жазмаларынын черновиктери, китептери бар. Бул экспонаттар менен А.Осмоновдун чыгармачылык жолуна, айрыкча жаш кезиндеги жеке жашоосуна көз салууга болот.
Акын Алыкул Осмонов өмүрүнүн акыркы жылдарында (1948-1950-жылдары) жашаган Бишкектеги кичинекей үйдө акындын үй-музейи уюштурулган. Учурда Бишкектин Сокулук чолок көчөсүндөгү бул №10 үйдө акындын урунган буюмдары, тарыхый сүрөттөрү сакталуу. Бул үйдө акын убагында ырларын жазган, башка тилден чыгармаларды которгон, өмүрүнүн акыркы жылдарын жашаган.
Акындын өмүрү жана чыгармачылыгын изилдеп, илимий иликтөө ишин алгачкылардан болуп баштаган адабиятчы-окмуштуулар: Ш.Үмөталиев «Алыкул Осмонов» (1958-ж.), Р.Кыдырбаева «Алыкул Осмоновдун лирикасы» (1957-ж.), А.Садыков «Алыкул Осмоновдун поэзиясындагы традиция жана новаторлук» (1962-ж.) жана К.Кырбашев «Алыкул Осмоновдун поэзиясынын тили» (1967-ж.).

  • slide 1 
        Бишкектеги Улуттук китепканадагы музей
  • slide 2 
        Каптал-Арык айылындагы  Алыкул Осмоновдун  музейи
  • slide 3 
        Акындын Чолпон-Атадагы музейи
  • slide 4 
       Бишкектеги кичинекей үйдө акындын үй-музейи уюштурулган

Галереяны аралап...

Бизге тааныш каармандардын сүрөтүн, айкелин, таеатрдагы, кинодогу образын көрүү кандай кызык! Ал тургай алардын балеттеги бийлегени, операдагы ырдаганы бизге чексиз кубаныч тартуулаары бышык. Кейипкерлер менен көркөм чыгарма окуган учурда таанышып, өз алдыбызча элестетебиз, ал эми анын искусствонун башка түрүндөгү «кайра жаралышы» биз үчүн дагы бир көркөм ачылыш болот. Өзүбүз үчүн көркөм ачылыш жасагыбыз келсе, өзүбүзгө жан дүйнөнүн ырахатын тартуулагыбыз келсе, анда адабият галереясын аралап чыгалы!

Галерея дүйнөсүндө сизди эмне күтөт?

Gallery1.jpg

Балдар, силер галереяда болдуңар беле?! Улуу, белгилүү сүрөтчүлөрдүн кооз сүрөттөрүнө суктанып, кайталангыс буюм-теримдерди карап кызыгып кыдырып жүрүп, убакыттын өткөнүн билбей, кыялыңар алда кайда чабыттап алып учту беле? Айрымдарыңарда мындай мүмкүнчүлүк болбогон чыгар?! Анда кыргыздын “Манас” улуу эпосу менен таанышып, “Манас” боюнча тартылган сүрөттөрдү жана фильмдерди көрүп, скульптураларга суктанып, анын биздин коомдогу жашоосуна назар салып чыгууга адабий галереяга чакырабыз!

Спутник Кыргызстан. Маданият. "Манас" эпосу CD жана DVD дисктерге чыкты”(дата обращения 22.09.2017)
Manas page.jpg

“Манас” – искусстводогу көркөм булак

“Манас” – кыргыз элинин улуу эпосу. “Манас” ЮНЕСКО тарабынан адамзаттын материалдык эмес маданий мурасынын шедеврлеринин тизмесине, ошондой эле Гиннестин рекорддор китебине дүйнөдө эң көлөмдүү эпос катары киргизилген. “Манасты” уккандар үчүн манасчы бир эле мезгилде театр, бир эле мезгилде актёр болуп аткарат; ошондо теребел бүт жанданып күн күркүрөп, шамал болуп, Манастын чоролору минген тулпарлардын дүбүртү угулуп, Манас өзү келип калгандай сезилет дешет. Манас дүбүртү кылымдарды аралап, бүгүн да биздин жашообузда ...


“Манас” эпосу сүрөт искусствосунда

Силер дөңсөөлөрү көп өрөөндү элестетсеңер, ал эми ошол дөңсөөлөрдү маданияттын кубулушу катары белгилесек, анда биз үчүн эмнеликтен тоолор укмуштай сонун экени түшүнүктүү болмок.Кыргызстан – тоолуу өлкө, ар бир чоку – кимдир бирөөнүн таланты. Ушул таланттардын кыркасындагы эң бийик чокулардын бири - Теодор Герцендин таланты.

Анын “Манас” эпосу боюнча жасаган опол тоодой эмгегине назар салалы.

Gercen.jpg
Теодор Теодорович Герцен (15.03.1935 – 29.06.2003) – ХХ кылымдагы улуу кыргыз сүрөтчүсү, ал өзүнүн ийгиликтүү, кадыр-барктуу жана чыгармачылык жетишкендиктерге бай өмүрүндө укмуштуудай чоң иш жасай алган белгилүү сүрөтчү.
Кыргыз Республикасынын эл сүрөтчүсү “Эмгектеги каармандыгы үчүн” медалынын (1975-ж.), СССРдин ВДНХсынын коло медалынын (1978-ж.), “Даңк” медалынын (1997-ж.) ээси, Кыргыз Республикасынын сүрөтчүлөр улуттук академиясынын анык мүчөсү (1998-ж.), кыргыз элинин “Манас” эпосуна иллюстрациялары жана немис элинин “Нибелунгдар жөнүндө ыр” байыркы аңгемесине иллюстрациялары менен кеңири белгилүү. Анын кыл калемине таандык мозаикалары, фрескалары, рельефтери, роспистери, витраждары – бул билими боюнча монументалист сүрөтчүнүн талантынын дагы бир тарабы. Сүрөтчүнүн жуткан деминдей, аны курчап турган жаратылыштын кооздугунан алган ыракаттай болуп эл-жерине арналган сүрөттөрүнүн, гравюраларынын түгөнгүс көп саны сүрөтчүнүн өзү жөнүндө айтып билдирип турат. Теодор Теодорович Герцен Таласта Орловка айылында туулган. Анын балалыгы жана өспүрүм кези Талас суусуна Ур Марал куймасы келип кошулган берекелүү өрөөндө тоолордун кучагында өткөн. Көркөм сүрөт боюнча алгачкы билимди атасы Теодор Гергардович Герценден алган. Сүрөтчүнүн атасы искусство боюнча китептерди, картиналарды, улуу чеберлердин полотнолорунун репродукцияларын чогулткан билимдүү адам болгон, мектепте сүрөт жана чийүүдөн мугалими болуп иштеген.

Кыргызстандын тарыхындагы немецтер.Теодор Теодорович Герцен

Теодор Герцен өзү жөнүндө
Мен – сүрөтчүмүн, чыгармачылык мен үчүн иш эмес, ал – жашоомдун жолу. Бүгүнкү күнгө чейин мен өзүмдүн жалгыз туура жолумду тандап алганыма эч бир күмөн санабайм, бул жолсуз менин өмүрүмдүн маңызы болмок эмес. Мен өз өмүрүмдү искусстводон тышкары элестете албайм, б.а. мен өз өмүрүмдө бир да жолу жумушка барган эмесмин, сүйүктүү ишим менен алектенүүгө көзгө көрүнбөгөн зор күч жетелеп жүрчү. Бул менин бүткүл жан дүйнөмдү ээлеп, ийгиликтерим мага учууга канат байлап, жолум болбой калган учурлар капаландырып, ого бетер эмгектенүүгө шыктандырды, натыйжада, мен баары бир устаттыкка ээ болдум, колумдагы кыл калемим, калемим же кескичим менин элестетүүм жана кыялдарым менен сейрек кездешүүчү гармонияда жуурулушуп турган чыгармачылыктын улуу илимине үйрөндүм. Менин жүрөгүмдүн ырын ырдаган боёкторумду, кыл калемимди жана кескичимди жакшы көрөм. Ольга Шнайдерге жазган катынан. 2000-жыл. Биринчи жолу басылып жатат. Манас эпосуна карата тартылган Т.Т Герцендин иллюстрациялары

  • slide 1
  • slide 2
  • slide 3


Источник — «https://bb.edu.gov.kg/index.php?title=KR:Кыргыз_адабияты:_Адабият_галереясына_саякат&oldid=6435»