БИЛИМ БУЛАГЫ

Аталыш – бул окурман үчүн автордун жараткандары өсүп чыгуучу урук. Ал текстте эмне жөнүндө айтылса, ошонун бардыгын түз чагылдыра алат, же анын жашыруун маанисин ачып берип, өзүнө алданып калган күтүүлөрдүн ирониясын же эффектисин камтып, чыгарманын каармандарын салыштырып же карама-каршы коёт ж.б. Аталыш – тексттин кичинекей бир бөлүгү, бирок өзүнө тексттин бардыгын көтөрүп турган сыяктуу. (И. А. Бунин)

Аталыш – бул окурман алгач кездешүүчү, анын китеп менен таанышуусу ушундан баштала турган нерсе. Качандыр бир XVI-XVIII кылымдарда, аталыш бүт чыгарманын мазмунун кыскача айтып бере тургандай жазылчу. Узун жана кенен жазылган аталыштар азыр биз аннотация деп атаганга окшош*. Мына мисалы үчүн Даниель Дефонун китеби* "Робинзон Крузонун курч окуялары" же жөн гана "Робинзон Крузо" деп атаганга көнүп калганбыз. Чындыгында аталышы бир топ узун: "Йорктук моряк, Американын жээктериндеги, улуу Ориноко дарыясынын куймаларына жакын, кеме кыйрап, деңиз каракчылары күтүүсүздөн бошотоюн деген учурда, андан башка кемедегилердин бардыгы, каза таап, эл жашабаган аралда жыйырма сегиз жыл жападан жалгыз жашаган Робинзон Крузонун турмушу, адаттан тыш жана таң калыштуу курч окуялары. Аны өзү жазып калтырган".

Акырындап сөз искусствосу катары адабияттын өнүгүшү менен чыгарманын аталышы кыскарып, эми китептин мазмуну тууралуу бир-эки сөз менен маалымат берип турат: «Кемпай», «Текшерүүчү», "Дубровский", "Аталар жана балдар", "Кылмыш жана жаза", "Үзүлүү", "Согуш жана тынчтык" ж.б. А балким чыгарманын аталышы жөн гана формалдуулук эмеспи? Жок. Жазуучулар окурман тексттин бул бөлүгүнө өзгөчө көңүл буруп, андан белгилүү бир маалымат күтө тургандыгын билүү менен чыгарманын аталышын «узундугуна» эмес «тереңдигине» маани беришет: китептин атына экинчи катардагы деталдарды берип же, метафора же символ менен атап, дегеле анын маанилик жүгүн баса белгилешет.

В поле чистом серебрится
Снег волнистый и рябой,
Светит месяц, тройка мчится
По дороге столбовой.
Пой! В часы дорожной скуки,
На дороге, в тьме ночной
Сладки мне родные звуки
Звонкой песни удалой.
Пой, ямщик! Я молча, жадно
Буду слушать голос твой.
Месяц ясный светит хладно,
Грустен ветра дальный вой...

(А.С.Пушкин)

Сюжеттин табышмагы

СЮЖЕ́Т (от франц. sujet - предмет), эпикалык жана драмалык чыгармаларда, кээде лирикалык чыгармалардагы окуянын өнүгүшү, окуянын жүрүшү. Сюжет – бул кайра айтып берүүгө жана иллюстрациялоого боло турган нерсе. Эгер сиз «Китеп эмне жөнүндө?, Китептеги сүрөттөөнүн предмети эмне ?» деп сурасаңыз сюжет тууралуу биле аласыз. Жооп иретинде чыгарманын каармандарынын жорук-жосундары, алардын турмушундагы болуп өткөн окуяларды санап берсеңиз болот. Мына ушунун өзү сюжет.

Сюжеттин архетиптери

Адабияттагы архетип – бул роман, повесть, аңгеме жана фольклордук чыгармалардагы улам-улам кайталана берүүчу образ.
Бул кайсы бир деңгээлде окурманга белгилүү маанини алып жүрүүчү адабий модель.

Адабияттагы көбүрөөк таралган сюжеттерди төмөнкү тизме аркылуу көрсөтсө болот:

— Узак жол – каармандар кызыктуу кырдаалдарга туш болуп, кандайдыр бир жолду басып өтүшү керек.
— Куугунтуктоо же качуу – каарман кимдир бирөөнү кармап алат же кимдир бирөөдөн жашырынат.
— Каарманды куткаруу – каарманды жазалашат, ал аман калат.
— Кыйроо жана бийиктөө тарыхы – принцтер жакырланып, жакырлар – принцке айланат, бала эң сонун адамга же акмакка айланат.
— Өч алуу – каарман капа кылгандардан өч алат.

— Сүйүү – адамдар жолугушат, адамдар сүйүшөт …
— Кызыкчылыктардын кагылышы – бирөө тирүү калышы керек.
— Азгырык – каарманды бир нерсе азгырып, ал аң сезимдүү түрдө таттуу өлүм жолуна түшөт.
— Курмандыкка баруу – каарман кимдир бирөө же бир нерсе үчүн кандайдыр бир баалуу нерсесин курмандыкка чалат (өмүрүн, акылын).
— Таануу – каарман изилдеп, кандайдыр бир нерсени тааныйт.
Кайталанган сюжеттик линиялар дүйнөлүк адабияттагы классикалык чыгармаларда орун алат. Айрыкча чыгармачылыгы чыныгы элдик деп эсептелинген чыгаан жазуучулардын чыгармаларынан көрүнөт. Буга Пушкин, Толстой, Шекспир сыяктуу дүйнөлүк көркөм сөздүн генийлерин айтууга болот. Дээрлик ар бир сюжетти жогоруда саналып өткөн архетиптерге, ал тургай бир нечесин киргизүүгө болот. (“Мен жазуучумун. Жомок жаратуу бөлүмүн караңыздар”).

Заманбап фантастиканын айрым сюжеттери

Бул сюжеттик жүрүштөр жазуучулардын арасында өтө белгилүү деп эсептелинет.

1. ӨЛБӨСТҮК
Сюжеттердин ар түрдүү варианттарындагы өлбөс каармандар, өлбөс карасанатай же өлбөстүк карама-каршы тараптардын обьектиси болуп саналат. Эң кеңири таралган драмалык мотивдердин бири бул жерде өлбөс каармандын ажалдуу дүйнөгө карама-каршы коюлушу. Кээде каармандын драмалык каалоосу – өзүнүн жүгүнөн кутулуу болуп калат.
Мисалдар: Роджер Желязня «Дүйнө князы»; Нил Стивенсон «Бардык цикл» («Барочный цикл»); Сергей Лукьяненко «Кыялдар тизмеги».
Таралуу деңгээли: орто.

2. БАСЫП КИРҮҮ «ЧООЧУН»

Аталган сюжеттин башка планеталар тууралуу классикалык варианты катары Герберт Уэллстин «Дүйнөлөр согушу» аттуу атактуу романын алууга болот. Бирок, бир нерсени эстен чыгарууга болбойт «чоочундар» катары башка планетадагы акыл-эстин өкүлдөрүн эле түшүнүүгө болбойт. Чындыгында мындай мотив бир улут башка улуттун ээлигине кол салган согуш тууралуу чыгармалардын бардыгында эле жатат.
Сюжеттин түрлөрү – ар кандай багыттагы жана антураждагы фантастикалык согуш тууралуу чыгармалардын даяр негизи.
Мисалдар: Нил Стивенсон «Анафем»; Герберт Уэллс «Дүйнөлөр согушу»; Сергей Лукьяненко «Жылдыздар – муздак».
Таралуу деңгээли: орто.

3. ГЕНЕТИКАЛЫК ЭКСПЕРИМЕНТТЕР, МУТАЦИЯЛАР
Бул темага ар кайсы мезгилде, ар кандай авторлор кайрылып келишкен, дагы кайрылып жатышат. Аталган тематика көңүл ачуу индустриясынын бүтүндөй бир пластын жаратууга үлгүрдү: көп сандагы комикстер, суперкаармандар тууралуу кинотасмалар жана китептер – мына ушунун бардыгы жарым кылымдан көбүрөөк убакыттан бери жашап, ийгиликтүү жашоосун улантып келе жатат. Биздин алдыбызда азыркы фантастикалык прозанын өнүгүшүндө биринчи орундагы мотивдер турат.
Мисалдар: Дэниел Киз «Элджернон үчүн гүлдөр»; Аркадий жана Борис Стругацкийлер «Кара мүртөз ак куулар»; Фрэнк Герберт «Дюнанын хроникасы».
Таралуу деңгээли: бийик.

4. ЖЫЛДЫЗДУУ КЕМЕ
«Жылдыздуу кеме» сюжеттик багыттагы чыгармалар илимий фантастикага кирет. Бул жердеги башкы мотив тагдырдын тамашасы менен кеменин ичинде чогулуп калышкан топтун ичиндеги өз ара мамиле. Же бул кемедегилердин алыскы галлактикадагы акылды айран калтырган курч окуялары.
Мисалдар: Нил Стивенсон «Анафем»; Роберт Хайнлайн «Ааламдын өгөй балдары»; Вячеслав Рыбаков «Ишеним».
Таралуу деңгээли: төмөн.

5. ОЙЛОП ТАБУУЛАР ЖАНА ИЛИМИЙ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Дагы бир жүздөгөн жылдарга ой жүгүртүүлөр жана жаңы китептерге жем таштаган чексиз сюжеттердин бири. Техникалык прогресс токтото албайсың – жыл сайын улам бир жаңы нерсе чыгып турат эмеспи, ал эми бул багытта авторлордун фантазиясында чек жок – ал тууралуу айтып да кереги жок! Китеп барактарында уламдан улам жаңы жаратуулар орун алып, жаңы жаралган сюжеттер, ал тургай адабияттагы бүтүндөй бир багыттар пайда болууда. Анын сыңары адабияттагы бул багыттын кубаты абдан жогору.
Мисалдар: Стивен Кинг «Узак жонт»; Александр Беляев «Профессор Доуэлдин башы».
Таралуу деңгээли: жогору.

6. ЖАСАЛМА ИНТЕЛЛЕКТ

Бул сюжеттик бутактануу, негизи боюнча мурункусунун уландысы. Роботтор, киборгдор сыяктуу жасалма акылды алып жүрүүчүлөр жана башкалар тууралуу ар кандай тарыхтар абдан белгилүү болуп кеткендиктен, аларды азыр өзүнчө сюжеттик багыт катары бөлүп көрсөтүүгө болот. Ушул сыяктуу тарыхтар өзүнө абдан кызыктуу драмалык күч-кубатты алып жүрөт. Акыл киргизилген (жасалма болсо да) робот менен аны өзүнө тең көрбөгөн адамдардын өз ара мамилеси – бул көптөгөн көркөм конфликттер үчүн жагымдуу кыртыш болуп саналат.
Мисалдар: Айзек Азимов «Эки жүз жаштагы адам»; Сергей Лукьяненко «Чагылуу лабиринти».
Таралуу деңгээли: орто.

7. КВЕСТ (БИР НЕРСЕНИ ИЗДӨӨ)

Квест – бардык мезгилдердеги жана бардык элдердеги эң кенен тараган сюжеттик өнүгүү. Антика доорундагы мифтерден, алтын руналар, уурдалган сулуулардан тартып Ж. Р. Р. Толкиндин «Шакектердин өкүмдары» трилогиясына чейин созулат. Квест сюжети өзүнүн табияты боюнча элдик жомоктордун сюжетине окшош. Анын негизинде жоголуп кеткенди издөө, же жердин тогуз катмарына коркунучтуу жана татаал жүрүшкө чыгуу жатат. Квест улам бир жаңы муунду өзүнө тартып кызыктырып, жакын арада модадан чыкчу түрү жок. Анан калса ал башка фантастикалык жоромолдор менен эң сонун айкалышат.
Мисалдар: Роберт Льюис Стивенсон «Сырдуу арал»; Ж. Р. Р. Толкин «Шакектердин өкүмдары»; Льюис Кэрролл.
Таралуу деңгээли: абдан жогору.

Адабий чыгармадагы конфликт

Көркөм сөз

Көркөм кеп – көркөм чыгамалардын кеби. Көркөм кеп ар бир сөз, конструкция аркылуу автордун оюн ишке ашырып, чыгарманын мазмунун ачып берет. Тил бир эле учурда туюндуруу каражаты да, туюндуруунун предмети катары да чыгат: автор аны бир жагынан окуяларды, адамдарды жана предметтерди сүрөттөө үчүн колдонсо, бир жагынан окурмандар менен бирге каармандардын кебинин тилдик өзгөчөлүктөрүнүн үстүндө ой жүгүртөт.

Көркөм кептин өзгөчөлүгү

Көркөм кеп тууралуу сөз кылганыбызда, кептин «көркөм стили» тууралуу түшүнүк колдонулат. Көркөм стиль адамга эмоционалдык таасир берүү, тексттин эмоционалдык тарабы аркылуу дүйнө, коом тууралуу маалыматты берүү, образдар системасын түзүү максатына ээ, алар аркылуу автор окурманга чыгарманын идеясын берет, ойдогу сюжетке пикир күтөт, кайсы бир предметти сезим аркылуу кабыл алууну билдирет. Көркөм дүйнөдөн алынган маалымат чындык жана окурман дүйнөсү менен байланышат.

Троптор деген эмне?

Сөздүн чеберлери тилдин укмуштуудай ачык көркөм сөз каражаттарын (тропторду) жаратышат, ал казынаны улам толуктап жүрүп отурат, андан тилди алып жүрүүчүлөрдүн кимиси болсун алмашкыс баалуукту уучтап ала алат.

«Кандай ыр болбосун – бул сөздөрдүн мизине жайылган жапкыч. Бул сөздөр жылдыз сымал жанып турушат, алар бар үчүн ыр бар» ( А. Блок).

Сөз чеберчилиги

«Жазылган нерсе кантип пайда болду, кантип бышып жетилди?...Кимдир бирөө өмүр сүрүп, сүйүп, азап чегип жана ырахатка батты; байкады, ойлонду, каалады, үмүттөндү жана өкүндү. ... Мына ошонтип ал ишенимдүү образдарды, ачык-терең ойлорду жана таамай сөздөрдү издей баштады. Бул жеңил боло койгон жок, дайыма, дароо эле оңунун чыга берген жок. Жоопкерчиликтүү жазуучу өзүнүн китебин узак убакытка барып жаратат: жылдап, кээде – өмүр бою;аны менен күнү да түндөсү да ажырашпайт; ага өзүнүн эң мыкты күчүн, эргиген сааттарын сарптайт; анын темасы менен «ооруйт» жазып «айыгат» …»
И. Ильин

Жазуучу Ю. Олешаны сөз чебери деп эсептөөгө болот. «Буюмдарды атагыч», – деп ал өзү жөнүндө айткан. Жазуучу А. Крестинский, «Үч толмоч» тууралуу жомоктон калган балалык таасирлери тууралуу айтып берүү менен Ю. Олешанын чеберчилигине токтолот: ал колдонгон салыштыруулар жана метафоралар: « …кулак түргүлө, көз салгыла, элестеткиле:

• «Майрыйган дуб селкинчек сымал кыйчылдады...»
• Граф Бонавентуранын шпоралары «кометага окшошчу...»
• Балбан Лапитуптун булчуңдары «удав жуткан коёндой теринин астынан ары-бери басып турчу...»
• Негр болуп боёлгон Тибулдун – «буттары кызыл калемпирдин эбегейсиз чоң кабыгына окшогон кызыл туфлиде...»
• «Бомбалар кебездин айрыктарына окшоп жарылды ...»

• Үч толмоч «катуу бышылдашкандыктан, сөрүдөгү айнек эшик бир ачылып, бир жабылып атты...» Толмочтор кыйкырганда чамындыны сындырып аткандай болот...
• Ал эми бул эң сонун эмеспи: Раздватристин (Бирэкиүчтүн) үйүндөгү бий сабагы. Жуптар чимирилишет. Алдардын көптүгүнөн ачуу шорпо кайнап аткандай болот. Раздватрис (Бирэкиүч) бул шорподо кашыктын....
• Мен жомоктон болжолдоп туруп сузуп алсам, карагылачы, алаканыма канча асыл заттар туш болду!»…

А.П. Чехов – деталдын чебери.
О’ Генри – күтүүсүз чечилүүнүн чебери.
И.С. Тургенев – портрет жана пейзаждын чебери. И.С. Тургеневдин чыгармаларындагы пейзаж жөн гана табиятты, адамдарды курчап турган чөйрөнү сүрөттөө эмес, – бул каармандын мүнөзүн ачуунун ачкычы.
Марк Твен – комедиялык диалогдун чебери.
Л.Н. Толстой — психологиялык портреттин чебери.

Элдик даанышман ойлор казынасы

Элдик даанышман ойлор: макалдар, лакаптар, жомоктор, улуу адамдардын цитаталары жана афоризмдер, — бул эмне? Ааламдын мыйзамдары менен кокустан айтылып калгандыр же муундардын тажрыйбасыдыр? Тиги да, бул да учурда турмуштун өзү алардын тууралыгын тастыктады. Кээде болсо да кылымдардан бери келе жаткан даанышмандык тууралуу ойлонсок, көп тү үйрөнүүгө болот.

Жомок – калп?

Элдик жомоктор – оозеки курч окуялуу адабияттын өзүнчө бир түрү. Жомоктор жазуучулар тарабынан эмес, эл тарабынан жаралган. Алар жүздөгөн жылдардан бери ооздон оозго өтүп, биздин күнгө таланттуу айтуучулардын аркасы менен келип жетти.

Элдин турмушу тууралуу баяндоо менен жомоктор адамдардын өз ара мамилелерин чагылдырып, коомдун кемчиликтерин сынга алып, кордолуп, азап чеккендерди коргойт, элдин адилеттик, жакшылыктын жамандыктын үстүнөн болгон жеңиши тууралуу кыялын билдирет.

Жер бетинде канча жомок бар? Миңдеген.
Ар бир элдин, ар бир мезгилдин жомогу бар.

Жомок – элдик чыгармачылыктын курч, турмуштук жана фантастикалык мүнөздөгү окуяларды баяндап берүүчү эң кеңири таралган түрү. Бул жанрдын негизги өзөгү шарттуу-поэтикалык ыкмалардын жардамы менен турмуштук чындыкты ачып берүү болуп саналат. Мазмуну боюнча жомок миф жана уламыштардын жөнөкөйлөтүлгөн, кыскартылган формасы, мындан тышкары элдердин жана улуттардын салтын жана көз караштарынын чагылышы.

Бул жанр түздөн түз фольклор менен байланышса, адабий жомоктор менен элдик жомоктордун ортосундагы кандай айырма бар? Анткени адабий жомоктор элдик чыгармачылыкка таянат. Ал тургай чыгарманын сюжети фольклордук салтка карам-каршы келгени менен түзүлүшү жана башкы каармандар аны менен түздөн түз байланышат. Бул жанр байыркы жанрлардын бири жана биздин ата-бабаларыбыздын дүйнө тууралуу элестетүүлөрүн, адамдын аны менен өз ара байланышын сактап жүрүүчү маданий мурастар болуп эсептелет.

Мындай чыгармаларда өткөн мезгилдеги адамдардын каармандарды ак ниет жана кара мүртөз деп бөлүүсү, мүнөздүн улуттук белгилери, ишеним жана турмуш тиричиликтеги өзгөчөлүктөрүнөн байкалуучу адеп-ахлактык баалулууктары чагылдырылган.

Элдик жомокторду сюжети жана каармандарына карап үч түргө бөлүү кабыл алынган: кереметтүү, жаныбарлар жөнүндө жана турмуштук жомоктор.

Автордук окуу

Элдик жомок менен адабий жомоктун ортосундагы айырма эмнеде экендигин түшүнүү үчүн адабий жомок кантип келип чыгаарын жөндөп билүү зарыл.

Өзүнүн элдик «эжесинен» айырмаланып, адабий жомок болгону 18-кылымда пайда болгон. Бул фольклорду автордук иштеп чыгуулардын башталышына түрткү берген Европадагы агартуучулук идеялар менен байланыштуу. Элдик сюжеттерди жыйнап, жазып ала башташкан.

Ушул өңдү алгачкы жазуучулар Гримм, Э. Гофман, Ш. Перро, Г.Х. Андерсендер болушкан. Алар белгилүү элдик сюжеттердин үстүндө иштеп, кошуп, алып салышып, көп учурда жаңы маани киргизишип, каармандарды өзгөртүшүп, конфликти татаалдантышкан.

Башкы айырмачылыктар

19-кылымдын ортосунда автордук жомок повесть жана новеллаларга окшошот, мисалы, Л. Кэрролл, О. Уайльд, Л. Толстой, А. Погорельскийдин чыгармалары.

Макал-лакаптар тууралуу

“Пословица к слову молвится”- бачым жана тез макал-лакаптарды колдонуу тапкычтыктын, акылдын курчтугунун белгиси. Макал-лакаптарды билүү бизди байытып, сөзгө, эне тилге кылдат мамиле жасоого түртөт, эске тутууну өнүктүрөт.

• 
  Макал лакаптан эмнеси менен айырмаланат
• 
  Элдик даанышмандык

Макалдар адамды Мекенди, эмгекти сүйүүгө тарбиялайт, адамдардын ортосундагы өз ара мамиленин мүнөзүн ачып берет; акмакчылыкты, жалкоолукту айыптап; акылды, эмгекчилдикти, жөнөкөйлүктү даңктайт. Макалдардын жардамы менен оор кырдаалдарда эмне кылуу керектигин чечүүгө болот. Макалдардын маанисине карап, туура жасап жатканыбызды билебиз. Бекеринен «макалда кандай айтылса, ошондой жаса» деп айтылбаган чыгаар.

О притчах

При́тча — каймана формасындагы кыска нускалуу аңгеме, өзүнө адеп-ахлактык насыяттоону камтып турат (акылмандык). Мазмуну боюнча притча тамсилге жакын.

• Каардануу жөнүндө притча
  
  
• Көпөлөк жөнүндө притча

Корутунду

Глоссарий:

• Аннотация (от лат. annotatio – эскертүү) же резюме (от фр. résumé – «кыскартылган») – китептин же башка басылманын кыскача мазмуну, мындан тышкары басылмага кыскача мүнөздөмө: кол жазмалар, монографиялар. (Википедия)
• Аталыш - китептин, кандайдыр бир адабий, музыкалык чыгарманын, же анын бир бөлүгүнүн аталышы; Китептин аталышы. Роман күчтүү аталыш менен жарык көрдү. (Ушаковдун түшүндүрмө сөздүгү)
• Даниель Дефо́ — англис жазуучусу жана публицист (1660г -1731г). Негизинен «Робинзон Крузонун» автору катары белгилүү.
• Иван Алексеевич Бунин – орус жазуучусу (1870г – 1953г)

Библиография

• Джоан Элиот. Мировая литература в инфографике.: Питер. Москва. Санкт-Петербург. Нижний Новгород. Воронеж. Киев-Екатиренбург. Самара. Минск. 2017
• Сорокин Ю.А. Почему живут и умирают книги? – М.: Педагогика, 1991. – 160 с.
• Наровчатов С. С. Лирика Лермонтова. – М.: Художественная, литература, 1969. – 104 с.
• Новиков Л.А. Искусство слова. – М.: Педагогика, 1982. – 128 с.
• Е. В. Скударь. Название (заглавие) литературного произведения. Размышления редактора // Вестник Московского университета – Серия 10. Журналистика. – № 2. – 2011. – C. 61-68.
• Сутеев В. Сказки и картинки. М., 2002.
• Липовецкий М.Н. Поэтика литературной сказки. Свердловск, 1992.

Полезные ссылки

• Статья «Сказки народов мира»: Сайт «Мир сказки» [Электрондук ресурс] // URL: http://mir-skazki.org/narodnye_skazki/narodnaja_skazka.html Copyright © 2008-2017, mir-skazki.org (Кайрылуу күнү: 05.02.2018)
• Статья «Загадки про сказочных героев»: "Сайт DetiOnlive" [Электрондук ресурс] // URL: https://deti-online.com/zagadki/zagadki-pro-skazochnyh-geroev/ (Загадки с ответами) (Кайрылуу күнү: 05.02.2018)
• Аудио-сказки: Сайт "Дети-онлайн" [Электрондук ресурс] // URL: https://deti-online.com/audioskazki/ (Кайрылуу күнү: 05.02.2018)
• Статья «Российский гуманитарный энциклопедический словарь. Заглавие»: Сайт «Академик». [Электрондук ресурс] // URL: http://archive.li/zvG4W (Кайрылуу күнү: 05.02.2018)
• Заглавие. Сайт "Википедия" [Электрондук ресурс] // URL: https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B5 (Кайрылуу күнү: 05.02.2018)
• Сайт Slovar.CC. Cтатья «Значение слова ЗАГЛАВИЕ в Словаре литературоведческих терминов» «https://slovar.cc/lit/term/2145133.html (Кайрылуу күнү: 05.02.2018)
• Толковый словарь русского языка: Сайт "Веду. ру" [Электрондук ресурс] // URL: https://www.vedu.ru/expdic/8599/ (Кайрылуу күнү: 05.02.2018)
• Сайт «Издание и печать редких книг» [Электрондук ресурс] // URL: http://www.press-book.ru/2009-10-23-21-08-12/8-2009-12-16-22-42-33/22-2009-11-03-08-21-32 (Кайрылуу күнү: 05.02.2018)
• Сайт “Словарь литературоведческих терминов” [Электрондук ресурс] // URL: http://slovar.lib.ru/dictionary/nazvanije.htm (Кайрылуу күнү: 05.02.2018)
• Откроем книгу. Тропы. Учебный фильм о тропах. В беседе с библиотекарем дети познают изобразительно-выразительные средства. В фильме использованы фрагменты экранизации пьесы бельгийского писателя, драматурга и философа М. Метерлинка (1862- 19490) «Синяя птица». Ребята в библиотеке инсценируют диалог тропов.: Сайт "Ютуб" [Электрондук ресурс] // URL: https://youtu.be/DnGUIIvlpyw (Кайрылуу күнү: 05.02.2018)
• https://www.ted.com/talks/chip_kidd_the_art_of_first_impressions_in_design_and_life?language=en
• http://www.writersdigest.com/online-editor/can-you-use-a-book-title-thats-been-used-before