БИЛИМ БУЛАГЫ

KR

Кыргыз адабияты: Адабият галереясына саякат — различия между версиями

Строка 63: Строка 63:
 
<br clear="all" />
 
<br clear="all" />
 
Алыкул Осмонов – таланттуу акын гана эмес, чебер котормочу да болгон. Ал дүйнөлүк адабияттын туу чокусун түзгөн чыгармаларды кыргыз тилине  которгон. Шота  Руставелинин "Жолборс терисин жамынган баатыр" поэмасы, А.С.Пушкиндин "Евгений Онегин" романы, У.Шекспирдин "Отелло"  пьесасы кыргызча Алыкул Осмоновдун  калеминен которулуп чыккан.  Алыкулдун аркасы менен Александр Сергеевич Пушкиндин, Шарль Перронун жомокторун, Иван Крыловдун тамсилдерин, Корней Чуковский менен С.Маршактын ырларын  кыргыз  тилинде окуй аласыңар.
 
Алыкул Осмонов – таланттуу акын гана эмес, чебер котормочу да болгон. Ал дүйнөлүк адабияттын туу чокусун түзгөн чыгармаларды кыргыз тилине  которгон. Шота  Руставелинин "Жолборс терисин жамынган баатыр" поэмасы, А.С.Пушкиндин "Евгений Онегин" романы, У.Шекспирдин "Отелло"  пьесасы кыргызча Алыкул Осмоновдун  калеминен которулуп чыккан.  Алыкулдун аркасы менен Александр Сергеевич Пушкиндин, Шарль Перронун жомокторун, Иван Крыловдун тамсилдерин, Корней Чуковский менен С.Маршактын ырларын  кыргыз  тилинде окуй аласыңар.
 +
== Алыкулдун  сүйүү темасындагы эң белгилүү  ырлары ==
 +
'''"СУЛУУГА"'''                                                                                                         
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="width:400px; overflow: hidden;">
 +
Кош, жан эркем, кош дейсиң деп таарынба,<br>
 +
Мени күтпө, мени эстебе, сагынба.<br>
 +
Жаш кездердей ынак сүйүү жок экен,<br>
 +
Отуз жаштын улам аркы жагында.<br>
 +
 +
Кош сүйгөнүм, коштошордо жалынба,<br>
 +
Сен жакшы элең мен сүйө элек чагыңда,<br>
 +
Ак сүйүүдөн көңүл калуу көп экен,<br>
 +
Отуз жаштын улам аркы жагында.<br>
 +
 +
Сен бир кептер боз шумкарын түнөткөн,<br>
 +
Унутулган учар замат түнөктөн.<br>
 +
Сүйүү деген - сүйүү эмес эринден,<br>
 +
Сүйүү деген - от чачышуу жүрөктөн.<br>
 +
 +
Сен бир бакча миваларың келишкен,<br> 
 +
Мен жүргүнчү ооз тийген жемиштен,<br> 
 +
Сүйүү деген - сүйүү эмес бетиңден,<br>
 +
Сүйүү деген - сүзүп өтүү деңизден.<br>
 +
 +
Сен бир жүзүм бышып турган мына бу,<br> 
 +
Арманда эмес, бирок сенден кур калуу,<br>
 +
Сүйүү деген ырдоо эмес бал ууртап,<br> 
 +
Сүйүү деген сүйүү уусуна уулануу.<br>
 +
 +
Таттуусуңар, ачуусуңар сулуулар,<br> 
 +
Алдайсыңар бизди опоңой кургурлар,<br> 
 +
Канча болсо сенин жибек көйнөгүң<br> 
 +
Дал ошончо жүрөгүңдө сүйүү бар.<br>
 +
 +
Бирок менин махаббатым бир гана,<br> 
 +
Бирок ал жок, эгер болсо ал гана?<br> 
 +
Мага ишенбе, элес кылып бардыгын,<br> 
 +
Күлүп жүрөм өзүңө окшоп алдана.<br>
 +
</div>
 +
'''"СҮЙҮҮ ЖАНА МЕН"'''
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="width:400px; overflow: hidden;">
 +
Сүйүү эмне? Сүттөй таза колукту!<br>
 +
Ансыз анан алтын өмүр толукпу?<br>
 +
Ошондуктан эң биринчи жаш сүйүү<br>
 +
Бермет, жакут, каухар кийип жолукту.<br>
 +
 +
Кучактадым, өптүм, кыстым боорума,<br> 
 +
Бул турмушта өлгөнчө бир болууга.<br> 
 +
Бирок, сүйүү эң жалганчы нерсе экен,<br> 
 +
Кош деди да от карматты колума.<br>
 +
 +
Экинчиси: андан сулуу, андан жаш,<br> 
 +
Жалынына жана турган жансыз таш,<br> 
 +
Анын көркү миң бир түрлүү көрүнүш,<br> 
 +
Мен андыктан: кайра кумар, кайра мас.<br>
 +
 +
Аз дууладык жаштык, мастык ойнунда,<br> 
 +
Ант бериштик өмүр байлап көп жылга,<br> 
 +
Бирок, сүйүү жерден муздак нерсе экен,<br> 
 +
Жашырынды, жылаан таштап мойнума.<br>
 +
 +
Менде айып жок... төмөнсүнбөйм эч кимге,<br>
 +
Андай болсо, «күнөө өзүңдө» деп билбе,<br>
 +
Бирок сүйүү уудан бүткөн нерсе экен,<br>
 +
Үчүнчүсү, заар чачты бетиме.<br>
 +
 +
Жылаан таштап, заар төгүп, чачып от,<br> 
 +
Эрк сеники, шылдың кылмак, ойномок,<br> 
 +
Бирок, түшүн, акылың кем жаш сүйүү,<br> 
 +
Ошентсе да сенден көңлүм калган жок!<br>
 +
 +
Билем, анын туш тарабы терең жар,<br>
 +
Өзү зоока, куш жете албай болгон зар...<br>
 +
Эгер сүйүү күчтүү болсо өлүмдөн,<br>
 +
Мен сүйүүгө теңелүүгө акым бар.<br>
 +
</div>
 +
'''"СҮЙДҮМ СЕНИ"'''
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="width:400px; overflow: hidden;">
 +
Сүйдүм сени, көзүм түштү көркүңө,<br>
 +
Бир күндө эмес, бирге жүргөн көп күндө.<br>
 +
Мындай иштен унут калган жанымды<br>
 +
Салдың кайра махаббаттын өртүнө.<br>
 +
Эгер шоолам, мени аясаң азыраак;<br>
 +
Сүйбө мени, мага бетиң өптүрбө.<br>
 +
 +
Сүйдүм сени, сүйүү эрки бар чакта,<br>
 +
Азга жетпей, көптөн куру калсак да.<br>
 +
Алда качан унут калган нерсени<br>
 +
Алек кылып, алсыратып чарчатпа.<br>
 +
Эгер күнүм, мени аясаң азыраак:<br>
 +
Жакындатпа жаш колуңду карматпа.<br>
 +
 +
Түшүн эркем мааниси бар булардын,<br>
 +
Неге сенден сүйбөгүн деп сурандым?<br>
 +
Эгер сүйсөң: көргө башым кирсе да,<br>
 +
Кол алдыңа кулдук уруп турармын.<br>
 +
Ошондуктан сүйбө дедим жалынып,<br>
 +
Сүйүп калсаң кимге менин убалым?<br>
 +
</div>
 +
'''"СҮЙҮҮ КЫЯЛ"'''
 +
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="width:400px; overflow: hidden;">
 +
Сүйүү деген: келбет эмес, көрк эмес,<br> 
 +
Өлчөөсү жок, аз эмес да, көп эмес.<br> 
 +
Арбыныраак ысыгынан суугу<br> 
 +
Толкун эмес, бороон эмес, өрт эмес.<br>
 +
 +
Мүнөзү жел, тең жүрө албайт, бөлүнөт,<br>
 +
Жүрөгү суу, көңүл калат, төгүлөт.<br>
 +
Сүйүү деген: арзан, кымбат баасы жок,<br>
 +
Тек гана бир кыял нерсе көрүнөт.<br>
 +
</div>
 
== Алыкул Осмоновдун  музейлери ==
 
== Алыкул Осмоновдун  музейлери ==
 
Чолпон-Ата шаарындагы Алыкул Осмоновдун жашаган  үйү турган аймак азыр А.Осмонов атындагы паркка айланды. Акындын Чолпон-Атадагы музейинде анын жеке буюмдары, өмүрүн  жана чыгармачылык жолун чагылдырган фотодокументтер, кол жазмаларынын көчүрмөлөрү бар. <br>Чүй облусунун Панфилов районундагы  Каптал-Арык айылында  да Алыкул Осмоновдун  музейи  бар.  Бул музей 1995-жылдан бери иштейт.  Музейде акындын жеке буюмдары, ошону менен катар керебети, иштеген столу,  радиоприемниги, кол жазмаларынын черновиктери, китептери бар. Бул экспонаттар менен А.Осмоновдун чыгармачылык жолуна, айрыкча жаш кезиндеги жеке жашоосуна көз салууга болот. <br>Акын Алыкул Осмонов өмүрүнүн акыркы жылдарында (1948-1950-жылдары) жашаган Бишкектеги кичинекей үйдө акындын үй-музейи уюштурулган. Учурда Бишкектин Сокулук чолок көчөсүндөгү бул  №10 үйдө акындын урунган буюмдары, тарыхый сүрөттөрү сакталуу. Бул үйдө акын убагында ырларын жазган, башка тилден чыгармаларды которгон, өмүрүнүн акыркы жылдарын жашаган.<br> Акындын өмүрү жана чыгармачылыгын изилдеп, илимий иликтөө ишин алгачкылардан болуп баштаган адабиятчы-окмуштуулар: Ш.Үмөталиев «Алыкул Осмонов» (1958-ж.), Р.Кыдырбаева «Алыкул Осмоновдун лирикасы» (1957-ж.), А.Садыков «Алыкул Осмоновдун поэзиясындагы традиция жана новаторлук» (1962-ж.) жана К.Кырбашев «Алыкул Осмоновдун поэзиясынын тили» (1967-ж.).
 
Чолпон-Ата шаарындагы Алыкул Осмоновдун жашаган  үйү турган аймак азыр А.Осмонов атындагы паркка айланды. Акындын Чолпон-Атадагы музейинде анын жеке буюмдары, өмүрүн  жана чыгармачылык жолун чагылдырган фотодокументтер, кол жазмаларынын көчүрмөлөрү бар. <br>Чүй облусунун Панфилов районундагы  Каптал-Арык айылында  да Алыкул Осмоновдун  музейи  бар.  Бул музей 1995-жылдан бери иштейт.  Музейде акындын жеке буюмдары, ошону менен катар керебети, иштеген столу,  радиоприемниги, кол жазмаларынын черновиктери, китептери бар. Бул экспонаттар менен А.Осмоновдун чыгармачылык жолуна, айрыкча жаш кезиндеги жеке жашоосуна көз салууга болот. <br>Акын Алыкул Осмонов өмүрүнүн акыркы жылдарында (1948-1950-жылдары) жашаган Бишкектеги кичинекей үйдө акындын үй-музейи уюштурулган. Учурда Бишкектин Сокулук чолок көчөсүндөгү бул  №10 үйдө акындын урунган буюмдары, тарыхый сүрөттөрү сакталуу. Бул үйдө акын убагында ырларын жазган, башка тилден чыгармаларды которгон, өмүрүнүн акыркы жылдарын жашаган.<br> Акындын өмүрү жана чыгармачылыгын изилдеп, илимий иликтөө ишин алгачкылардан болуп баштаган адабиятчы-окмуштуулар: Ш.Үмөталиев «Алыкул Осмонов» (1958-ж.), Р.Кыдырбаева «Алыкул Осмоновдун лирикасы» (1957-ж.), А.Садыков «Алыкул Осмоновдун поэзиясындагы традиция жана новаторлук» (1962-ж.) жана К.Кырбашев «Алыкул Осмоновдун поэзиясынын тили» (1967-ж.).

Версия 18:07, 27 ноября 2017

Автор менен баарлашуу

Кыргыз поэзиясынын таң чолпону Алыкул Осмоновдун ырлары менен ар бир кыргыз тааныш. Акындын ыр жыйнактарын кайра-кайра барактаган окурмандар улуу болсун, кичүү болсун, алардын баарынын деми бирдей токтой калып, кыялдары алыска учуп жөнөй турганы анык. Себеби, Алыкул – поэзия чебери, ал өзүнүн керемет поэзиясы менен адамдардын жүрөгүнө жашоонун не бир ажайып сулуулугун, кымбаттыгын жеткире алган. “Автор менен баарлашуу” деген аталыштагы бул бетте акындын өмүрү, чыгармалары жөнүндө жаңы маалыматтар менен таанышасыңар. Анын чыгармаларынын биздин жашообуздагы экинчи өмүрүнө саякат жасап, замандаштарыбыз анын ырларын канчалык жактырып окугандарына күбө болосуңар.

Алыкул Осмоновдун — өмүр баяны

Алыкул менен баарлашуу

Osmonov stih.jpg

“Жазуучумун деген адам жазган китеби аркылуу окурмандар менен маектешет. Аларга акыл, кеңеш кошот. Тарбия-таалим берет. Турмуштук таасын сабактарды таасын сүрөттөп элестетүү аркылуу адамдарга туура жолду көрсөтөт. Баятан ыр чубурткан акын, эми гана приемникке кол тийгизип, музыка деңизинин толкунунда кыялга батып, дем алууда. Дал ушул мезгилде, эшигин шарт ачып, бажылдай сүйлөп үстүнө кирип барсаң, – «Келгин» деп да койбойт, сени көрбөй да калат. Пальтосун желбегей жамынып, жылаңбаш бөлмөнүн ортосунда ары-бери басып турган болот. Не уркуйган тизесин кучактап, алыстан дүбүрт уккансып, башын саал оң жакка кыйшайтып алыска карап, ойго батып, муңканган музыканын кучагында эч кимди элес албайт...”
(Түгөлбай Сыдыкбеков. “Акындын элеси”)


Бишкектеги Алыкулдун музейинин экспонаттары

Кыргыздын улуу акыны Алыкул Осмоновдун туулган күнүнөн жүз жыл өткөндөн кийин 2015-жылдын 28-октябрында Бишкектеги Улуттук китепканада анын музейи ачылды. Улуу акындын өмүрүнө жана чыгармачылыгына күбө болгон буюм-теримдерин көрүп, анын сүрөттөрүнө тигиле карагың келсе, Бишкектеги Улуттук китепканадагы акындын музейине келип киргин. Музейден «Сен ооруба, мен ооруюн, Ата-Журт!» аталыштагы библиографиялык энциклопедиясы менен таанышасың. Музейдин экспозициясы Алыкул Осмоновдун 1937-жылы латин шрифтинде басылып чыккан чыгармаларынан (К.Чуковскийдин, С.Маршактын, И.Крыловдун чыгармаларынын котормолору) жана Шота Руставелинин “Жолборс терисин кийген баатыр” поэмасынын котормосунун басылмаларынан турат. А.Осмоновдун котормосундагы Шота Руставелинин «Жолборс терисин кийген баатыр» чыгармасы 1940-жылдан 1982 -жылга чейин алты жолу басылып, эң мыкты котормо катары кабыл алынган.

  • slide 1

    Алыкулдун үй-музейинде учурда эки миңден ашык экспонат бар

  • slide 2

    Музей кайрадан оңдоп-түзөөгө муктаж

  • slide 3

    Адабиятчы-окмуштуулар

  • slide 4 
    Алыкулдун мезгилиндеги саркеч сумка
  • slide 5 
      "Алыкул үй-борборунун" туусу

Алыкул Осмоновго арналган аудио, видео жыйнактар


Алыкул Осмонов – таланттуу акын гана эмес, чебер котормочу да болгон. Ал дүйнөлүк адабияттын туу чокусун түзгөн чыгармаларды кыргыз тилине которгон. Шота Руставелинин "Жолборс терисин жамынган баатыр" поэмасы, А.С.Пушкиндин "Евгений Онегин" романы, У.Шекспирдин "Отелло" пьесасы кыргызча Алыкул Осмоновдун калеминен которулуп чыккан. Алыкулдун аркасы менен Александр Сергеевич Пушкиндин, Шарль Перронун жомокторун, Иван Крыловдун тамсилдерин, Корней Чуковский менен С.Маршактын ырларын кыргыз тилинде окуй аласыңар.

Алыкулдун сүйүү темасындагы эң белгилүү ырлары

"СУЛУУГА"

Кош, жан эркем, кош дейсиң деп таарынба,
Мени күтпө, мени эстебе, сагынба.
Жаш кездердей ынак сүйүү жок экен,
Отуз жаштын улам аркы жагында.

Кош сүйгөнүм, коштошордо жалынба,
Сен жакшы элең мен сүйө элек чагыңда,
Ак сүйүүдөн көңүл калуу көп экен,
Отуз жаштын улам аркы жагында.

Сен бир кептер боз шумкарын түнөткөн,
Унутулган учар замат түнөктөн.
Сүйүү деген - сүйүү эмес эринден,
Сүйүү деген - от чачышуу жүрөктөн.

Сен бир бакча миваларың келишкен,
Мен жүргүнчү ооз тийген жемиштен,
Сүйүү деген - сүйүү эмес бетиңден,
Сүйүү деген - сүзүп өтүү деңизден.

Сен бир жүзүм бышып турган мына бу,
Арманда эмес, бирок сенден кур калуу,
Сүйүү деген ырдоо эмес бал ууртап,
Сүйүү деген сүйүү уусуна уулануу.

Таттуусуңар, ачуусуңар сулуулар,
Алдайсыңар бизди опоңой кургурлар,
Канча болсо сенин жибек көйнөгүң
Дал ошончо жүрөгүңдө сүйүү бар.

Бирок менин махаббатым бир гана,
Бирок ал жок, эгер болсо ал гана?
Мага ишенбе, элес кылып бардыгын,
Күлүп жүрөм өзүңө окшоп алдана.

"СҮЙҮҮ ЖАНА МЕН"

Сүйүү эмне? Сүттөй таза колукту!
Ансыз анан алтын өмүр толукпу?
Ошондуктан эң биринчи жаш сүйүү
Бермет, жакут, каухар кийип жолукту.

Кучактадым, өптүм, кыстым боорума,
Бул турмушта өлгөнчө бир болууга.
Бирок, сүйүү эң жалганчы нерсе экен,
Кош деди да от карматты колума.

Экинчиси: андан сулуу, андан жаш,
Жалынына жана турган жансыз таш,
Анын көркү миң бир түрлүү көрүнүш,
Мен андыктан: кайра кумар, кайра мас.

Аз дууладык жаштык, мастык ойнунда,
Ант бериштик өмүр байлап көп жылга,
Бирок, сүйүү жерден муздак нерсе экен,
Жашырынды, жылаан таштап мойнума.

Менде айып жок... төмөнсүнбөйм эч кимге,
Андай болсо, «күнөө өзүңдө» деп билбе,
Бирок сүйүү уудан бүткөн нерсе экен,
Үчүнчүсү, заар чачты бетиме.

Жылаан таштап, заар төгүп, чачып от,
Эрк сеники, шылдың кылмак, ойномок,
Бирок, түшүн, акылың кем жаш сүйүү,
Ошентсе да сенден көңлүм калган жок!

Билем, анын туш тарабы терең жар,
Өзү зоока, куш жете албай болгон зар...
Эгер сүйүү күчтүү болсо өлүмдөн,
Мен сүйүүгө теңелүүгө акым бар.

"СҮЙДҮМ СЕНИ"

Сүйдүм сени, көзүм түштү көркүңө,
Бир күндө эмес, бирге жүргөн көп күндө.
Мындай иштен унут калган жанымды
Салдың кайра махаббаттын өртүнө.
Эгер шоолам, мени аясаң азыраак;
Сүйбө мени, мага бетиң өптүрбө.

Сүйдүм сени, сүйүү эрки бар чакта,
Азга жетпей, көптөн куру калсак да.
Алда качан унут калган нерсени
Алек кылып, алсыратып чарчатпа.
Эгер күнүм, мени аясаң азыраак:
Жакындатпа жаш колуңду карматпа.

Түшүн эркем мааниси бар булардын,
Неге сенден сүйбөгүн деп сурандым?
Эгер сүйсөң: көргө башым кирсе да,
Кол алдыңа кулдук уруп турармын.
Ошондуктан сүйбө дедим жалынып,
Сүйүп калсаң кимге менин убалым?

"СҮЙҮҮ КЫЯЛ"

Сүйүү деген: келбет эмес, көрк эмес,
Өлчөөсү жок, аз эмес да, көп эмес.
Арбыныраак ысыгынан суугу
Толкун эмес, бороон эмес, өрт эмес.

Мүнөзү жел, тең жүрө албайт, бөлүнөт,
Жүрөгү суу, көңүл калат, төгүлөт.
Сүйүү деген: арзан, кымбат баасы жок,
Тек гана бир кыял нерсе көрүнөт.

Алыкул Осмоновдун музейлери

Чолпон-Ата шаарындагы Алыкул Осмоновдун жашаган үйү турган аймак азыр А.Осмонов атындагы паркка айланды. Акындын Чолпон-Атадагы музейинде анын жеке буюмдары, өмүрүн жана чыгармачылык жолун чагылдырган фотодокументтер, кол жазмаларынын көчүрмөлөрү бар.
Чүй облусунун Панфилов районундагы Каптал-Арык айылында да Алыкул Осмоновдун музейи бар. Бул музей 1995-жылдан бери иштейт. Музейде акындын жеке буюмдары, ошону менен катар керебети, иштеген столу, радиоприемниги, кол жазмаларынын черновиктери, китептери бар. Бул экспонаттар менен А.Осмоновдун чыгармачылык жолуна, айрыкча жаш кезиндеги жеке жашоосуна көз салууга болот.
Акын Алыкул Осмонов өмүрүнүн акыркы жылдарында (1948-1950-жылдары) жашаган Бишкектеги кичинекей үйдө акындын үй-музейи уюштурулган. Учурда Бишкектин Сокулук чолок көчөсүндөгү бул №10 үйдө акындын урунган буюмдары, тарыхый сүрөттөрү сакталуу. Бул үйдө акын убагында ырларын жазган, башка тилден чыгармаларды которгон, өмүрүнүн акыркы жылдарын жашаган.
Акындын өмүрү жана чыгармачылыгын изилдеп, илимий иликтөө ишин алгачкылардан болуп баштаган адабиятчы-окмуштуулар: Ш.Үмөталиев «Алыкул Осмонов» (1958-ж.), Р.Кыдырбаева «Алыкул Осмоновдун лирикасы» (1957-ж.), А.Садыков «Алыкул Осмоновдун поэзиясындагы традиция жана новаторлук» (1962-ж.) жана К.Кырбашев «Алыкул Осмоновдун поэзиясынын тили» (1967-ж.).

  • slide 1 
        Бишкектеги Улуттук китепканадагы музей
  • slide 2 
        Каптал-Арык айылындагы  Алыкул Осмоновдун  музейи
  • slide 3 
        Акындын Чолпон-Атадагы музейи
  • slide 4 
       Бишкектеги кичинекей үйдө акындын үй-музейи уюштурулган
Источник — «https://bb.edu.gov.kg/index.php?title=KR:Кыргыз_адабияты:_Адабият_галереясына_саякат&oldid=6369»