БИЛИМ БУЛАГЫ

KR

Тарых: Эң соңку мезгил – азыркы дүйнө — различия между версиями

(→‎Становление нацистского режима в Германии.)
 
(не показана 31 промежуточная версия 2 участников)
Строка 7: Строка 7:
 
'''Бирок мындай мезгилдештирүү шарттуу мүнөзгө ээ, анткени айрым илимпоздор Эң соңку тарыхтын башталышы XIX кылымдын акыры XX кылымдын башы деп аныктап жүрүшөт.'''
 
'''Бирок мындай мезгилдештирүү шарттуу мүнөзгө ээ, анткени айрым илимпоздор Эң соңку тарыхтын башталышы XIX кылымдын акыры XX кылымдын башы деп аныктап жүрүшөт.'''
  
−
{{center-p|[[file:GgБезымянныйKG.jpg|800px|Эң соңку тарыхтын башталышы]]}}
+
{{center-p|[[file:GgKG.jpg|800px|Эң соңку тарыхтын башталышы]]}}
  
 
ХХ кылымдын башында дүйнө индустриялык цивилизация дооруна кирген, колониализмдин системасы калыптанып бүткөн. Дүйнөнүн саясий картасы 20- кылымдын башында азыркысынан алда канча айырмаланган. Планетанын көпчүлүк бөлүгү бир нече мамлекеттин ортосунда бөлүнүп калган.  
 
ХХ кылымдын башында дүйнө индустриялык цивилизация дооруна кирген, колониализмдин системасы калыптанып бүткөн. Дүйнөнүн саясий картасы 20- кылымдын башында азыркысынан алда канча айырмаланган. Планетанын көпчүлүк бөлүгү бир нече мамлекеттин ортосунда бөлүнүп калган.  
Строка 29: Строка 29:
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>[[file:История3KG.jpg]]</li>
+
<li>[[file:History3KG.jpg]]</li>
 
<li>Камсыздандыруу, социалдык төлөмдөр, эмгек шартын жакшыртуу ж.б. жумушчу адамдын – пролетарийдин кыялы болгон. Оор эмгек шарттарынан жана адамга карата негизги нормалар менен эрежелер сакталбагандыктан XX кылымдын башында кесиптик кошундар (профсоюздар) – жумушчулардын укугун коргой турган уюмдар күч топтой баштады</li></ul>  
 
<li>Камсыздандыруу, социалдык төлөмдөр, эмгек шартын жакшыртуу ж.б. жумушчу адамдын – пролетарийдин кыялы болгон. Оор эмгек шарттарынан жана адамга карата негизги нормалар менен эрежелер сакталбагандыктан XX кылымдын башында кесиптик кошундар (профсоюздар) – жумушчулардын укугун коргой турган уюмдар күч топтой баштады</li></ul>  
  
Строка 35: Строка 35:
 
Мындай чөйрөдө социал-демократия идеялары белгилүү болууда. Социализм көпчүлүк үчүн ишке ашпаган кыял сыяктуу көрүнгөнү менен, улам көптөгөн адамдардын өтө оор эмгегин көрүп, социализм жана адилеттик идеяларына жан тарткандар көбөйүүдө.  
 
Мындай чөйрөдө социал-демократия идеялары белгилүү болууда. Социализм көпчүлүк үчүн ишке ашпаган кыял сыяктуу көрүнгөнү менен, улам көптөгөн адамдардын өтө оор эмгегин көрүп, социализм жана адилеттик идеяларына жан тарткандар көбөйүүдө.  
  
−
{{center|[[file:История4KG.jpg|500px|1905-1923-жж. Россиядагы кесиптик союздардын мүчөлөрүнүн саны]]}}
+
{{center|[[file:History4KG.jpg|500px|1905-1923-жж. Россиядагы кесиптик союздардын мүчөлөрүнүн саны]]}}
  
 
<div class="textblock">Россияда кесиптик союздар башка өлкөлөргө караганда кыйла кеч пайда болду. Анткени өнөр жайы анча өнүкпөй, мамлекет узак мезгил агрардык өлкө болуп кала берген. Ири фабрика өндүрүшүнүн өнүгүшү жана жумушчу табынын калыптанышы менен жумушчулардын кызыкчылыгын коргой турган уюмдардын пайда болушуна өбөлгө түзүлдү. 1905-ж. Россияда профсоюздун ишине уруксат берилди. XX кылымдын 20-жылдарында профсоюздар  таасирдүү күчкө айлануу менен совет бийлигинин алгачкы жылдарында жумушсуздукту жана сабатсыздыкты жоюуда, жумушчуларды жана алардын үй бүлөөсүн азык түлүк жана отун менен камсыз кылууда маанилүү роль ойноду.</div> <br clear="all" />
 
<div class="textblock">Россияда кесиптик союздар башка өлкөлөргө караганда кыйла кеч пайда болду. Анткени өнөр жайы анча өнүкпөй, мамлекет узак мезгил агрардык өлкө болуп кала берген. Ири фабрика өндүрүшүнүн өнүгүшү жана жумушчу табынын калыптанышы менен жумушчулардын кызыкчылыгын коргой турган уюмдардын пайда болушуна өбөлгө түзүлдү. 1905-ж. Россияда профсоюздун ишине уруксат берилди. XX кылымдын 20-жылдарында профсоюздар  таасирдүү күчкө айлануу менен совет бийлигинин алгачкы жылдарында жумушсуздукту жана сабатсыздыкты жоюуда, жумушчуларды жана алардын үй бүлөөсүн азык түлүк жана отун менен камсыз кылууда маанилүү роль ойноду.</div> <br clear="all" />
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center-p|[[file:История5 с.png|300px|Карл Маркс]]}}</li>
+
<li>{{center-p|[[file:Historymarks.png|300px|Карл Маркс]]}}</li>
−
<li>{{center-p|[[file:История6 с.png|291px|Фридрих Энгельс]]}}</li></ul>
+
<li>{{center-p|[[file:Historyengels.png|291px|Фридрих Энгельс]]}}</li></ul>
  
 
1864-ж. 28- сентябрда Лондондо жумушчулардын чоң митингисинде эл аралык пролетардык уюмду түзүү үчүн чечүүчү кадам жасалды. Бул митинг жумушчу кыймылынын жалпы өсүшү, ар түрдүү өлкөлөрдүн жумушчуларын баш коштуруу боюнча Маркс менен Энгелстин иши менен даярдалган. Чогулгандар эл аралык жумушчу уюм түзүүнү чечишти; Баардык өлкөлөрдүн жумушчуларына кайрылуу даярдоо үчүн комитет шайлашты.
 
1864-ж. 28- сентябрда Лондондо жумушчулардын чоң митингисинде эл аралык пролетардык уюмду түзүү үчүн чечүүчү кадам жасалды. Бул митинг жумушчу кыймылынын жалпы өсүшү, ар түрдүү өлкөлөрдүн жумушчуларын баш коштуруу боюнча Маркс менен Энгелстин иши менен даярдалган. Чогулгандар эл аралык жумушчу уюм түзүүнү чечишти; Баардык өлкөлөрдүн жумушчуларына кайрылуу даярдоо үчүн комитет шайлашты.
Строка 48: Строка 48:
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<li>Конгресс Интернационалдын жогорку жетекчи органы болуп калды.Конгресстердин аралыгында жетекчиликти Генералдык Совет аткарып турду. Шаарларда жана өлкөлөрдө интернационалдын секциялары түзүлдү – Генералдык Совет Лондондо жайгашты.</li>
 
<li>Конгресс Интернационалдын жогорку жетекчи органы болуп калды.Конгресстердин аралыгында жетекчиликти Генералдык Совет аткарып турду. Шаарларда жана өлкөлөрдө интернационалдын секциялары түзүлдү – Генералдык Совет Лондондо жайгашты.</li>
−
<li>{{center-p|[[file:История7KG.jpg|Интернационалдын иш структурасы]]}}</li></ul>
+
<li>{{center-p|[[file:History7KG.jpg|Интернационалдын иш структурасы]]}}</li></ul>
  
 
Париж коммунасы жеңилгенден кийин Интернационалда жарака кеткен. Бул жагдай Биринчи Интернационал үчүн оор болду. АКШда Интернационалга таянып, 1876-ж.ал тараганга чейин иштеди.
 
Париж коммунасы жеңилгенден кийин Интернационалда жарака кеткен. Бул жагдай Биринчи Интернационал үчүн оор болду. АКШда Интернационалга таянып, 1876-ж.ал тараганга чейин иштеди.
Строка 55: Строка 55:
 
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
<li class="active">
 
<li class="active">
−
[[file:История8KG.jpg|Германиядагы социал-демократиялык жана жумушчу кыймыл]]
+
[[file:History8KG.jpg|Германиядагы социал-демократиялык жана жумушчу кыймыл]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:История9KG.jpg|Эрфуртская программа]]
+
[[file:History9KG.jpg|Эрфуртская программа]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:История10KG.jpg|Эрфурт программасы]]
+
[[file:History10KG.jpg|Эрфурт программасы]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:История11KG.jpg|СДПГнын жетекчилигиндеги агымдар]]
+
[[file:History11KG.jpg|СДПГнын жетекчилигиндеги агымдар]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:История12KG.jpg|XX кылымдын башындагы Россиядагы жумушчу кыймылы]]
+
[[file:History12KG.jpg|XX кылымдын башындагы Россиядагы жумушчу кыймылы]]
 
</li>
 
</li>
 
</ul>
 
</ul>
Строка 74: Строка 74:
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center-p|[[file:История16cKG.jpg|Социалисттик саясий партиялар]]}}</li>
+
<li>{{center-p|[[file:History16KG.jpg|Социалисттик саясий партиялар]]}}</li>
−
<li>{{center-p|[[file:История15KG.jpg|Социалисттик саясий партиялар]]}}</li></ul>
+
<li>{{center-p|[[file:History15KG.jpg|Социалисттик саясий партиялар]]}}</li></ul>
  
 
=== Россиядагы Революциялар===
 
=== Россиядагы Революциялар===
Строка 121: Строка 121:
  
 
'''Биринчи дүйнөлүк согуш.''' (1914-1918-жж.) – тарыхтагы дүйнөлүк масштабдагы биринчи аскердик чыр-чатак. Ага 1,5 млрд. ашык калкы бар  38 мамлекет, б.а. ошол жылдардагы планетанын жалпы калкынын 4/3 катышкан. 4 жыл, 3 ай жана 10 күнгө созулган согуш аракеттери Россия, Австрия-Венгрия, Германия жана Осмон империяларынын кыйрашына алып келген.
 
'''Биринчи дүйнөлүк согуш.''' (1914-1918-жж.) – тарыхтагы дүйнөлүк масштабдагы биринчи аскердик чыр-чатак. Ага 1,5 млрд. ашык калкы бар  38 мамлекет, б.а. ошол жылдардагы планетанын жалпы калкынын 4/3 катышкан. 4 жыл, 3 ай жана 10 күнгө созулган согуш аракеттери Россия, Австрия-Венгрия, Германия жана Осмон империяларынын кыйрашына алып келген.
−
 
−
<div class="mw-customtoggle-Cu2 resettext" style="background-color:orange; padding:3px">Биринчи дүйнөлүк согуш 1914-1918</div> <br>
 
−
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Cu2">
 
−
{{center|[[file:28300.png]]}}
 
−
</div>
 
  
 
'''Европадагы аскердик-саясий союздар.''' XIX кылымдын 80-жылдарынын башында эл аралык мамиледе  кардиналдуу өзгөрүүлөр болгон. Кандайдыр бир белгилүү атаандашка эмес, гипотетикалык атаандашка каршы багытталган аскердик-саясий союздар түзүлө баштаган. Мындай союздар кандайдыр бир айрым өлкөнүн үстүнөн жеңишке жетишүүгө эмес, дүйнөлүк үстөмдүккө жетүүгө умтулган.  
 
'''Европадагы аскердик-саясий союздар.''' XIX кылымдын 80-жылдарынын башында эл аралык мамиледе  кардиналдуу өзгөрүүлөр болгон. Кандайдыр бир белгилүү атаандашка эмес, гипотетикалык атаандашка каршы багытталган аскердик-саясий союздар түзүлө баштаган. Мындай союздар кандайдыр бир айрым өлкөнүн үстүнөн жеңишке жетишүүгө эмес, дүйнөлүк үстөмдүккө жетүүгө умтулган.  
Строка 147: Строка 142:
  
 
Биринчи дүйнөлүк согушту баштоо үчүн себеп көп болгон. Бирок, анын эң башкысы катары Европадагы ири державалардын атаандашуусун тарыхчылардын көпчүлүгү негизги себеп катары эсептешет.  
 
Биринчи дүйнөлүк согушту баштоо үчүн себеп көп болгон. Бирок, анын эң башкысы катары Европадагы ири державалардын атаандашуусун тарыхчылардын көпчүлүгү негизги себеп катары эсептешет.  
−
 
+
{{center-p|[[file:28301.jpg|Үчилтик союздун жана Антантанын негизги армияларынын саны]]}}
−
<ul class="small-block-grid-2 large-block-grid-2">
 
−
<li>{{center|[[file:F20.png|313px|]]}}</li>
 
−
<li>{{center-p|[[file:28301.jpg|Үчилтик союздун жана Антантанын негизги армияларынын саны]]}}</li></ul>
 
  
 
Инфографикте келтирилген маалыматтар Антантанын куралдуу күчтөрүнүн сан жагынан артыкчылыгын көрсөтөт. Бирок, оор куралдардын саны боюнча Германия менен Австро-Венгрия Россия менен Франциядан алда канча ашып түшкөн.
 
Инфографикте келтирилген маалыматтар Антантанын куралдуу күчтөрүнүн сан жагынан артыкчылыгын көрсөтөт. Бирок, оор куралдардын саны боюнча Германия менен Австро-Венгрия Россия менен Франциядан алда канча ашып түшкөн.
Строка 160: Строка 152:
 
{{center|[[file:A8309.png|Австро-венгриялык тактын тикеден тике мураскору,  эрцгерцог Франц Фердинандды өлтүргөн иллюстрация.]]}}
 
{{center|[[file:A8309.png|Австро-венгриялык тактын тикеден тике мураскору,  эрцгерцог Франц Фердинандды өлтүргөн иллюстрация.]]}}
  
−
==== Начало Первой мировой войны ====
+
28-июлда Австро-Венгрия Сербияга согуш жарыялаган. Бул Үчүлтүк союздун өлкөлөрүн бир жагынан, экинчи жагынан Антанта өлкөлөрүн согушка тарткан.
  
−
28-июлда Австро-Венгрия Сербияга согуш жарыялаган. Бул Үчүлтүк союздун өлкөлөрүн бир жагынан, экинчи жагынан Антанта өлкөлөрүн согушка тарткан.
 
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
1914-жылы 2-августта Германия Люксернбургду басып алган, 4-августта бейтарап өлкө Белгияга басып кирген, ал эми 20-августта Германия Франция менен чек арага чыккан.
−
<li>{{left-p|[[file:A18300.png|театры боевых действий Первой мировой войны]]}}</li>
 
−
<li>Германия оказалась под угрозой войны на два фронта: Восточный – с Россией, Западный – с Францией. Тогда немецкое командование разработало «план Шлиффена», согласно которому Германия должна за 40 дней разгромить Францию и потом уже воевать с Россией. Почему 40 дней? Немцы считали, что именно столько понадобится России, чтобы провести мобилизацию. Поэтому, когда Россия мобилизуется, Франция уже будет вне игры.</li></ul>
 
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
−
<li>1914-жылы 2-августта Германия Люксернбургду басып алган, 4-августта бейтарап өлкө Белгияга басып кирген, ал эми 20-августта Германия Франция менен чек арага чыккан. </li>
 
−
<li>{{right-p|[[file:A18301.png|План Шлиффена]]}}</li></ul>
 
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<li>{{left-p|[[file:A18311.gif|200pxКампания 1914 г. Западноевропейский театр]]}}</lI>
 
<li>{{left-p|[[file:A18311.gif|200pxКампания 1914 г. Западноевропейский театр]]}}</lI>
Строка 176: Строка 162:
  
 
1914-жылдын акырындагы жыйынтыктар боюнча жаңжалга катышкан өлкөлөрдүн бири да койгон максатына жетише алган эмес.  
 
1914-жылдын акырындагы жыйынтыктар боюнча жаңжалга катышкан өлкөлөрдүн бири да койгон максатына жетише алган эмес.  
−
 
−
По итогам на конец 1914 г. ни одна из стран участниц конфликта не смогла добиться поставленных целей.
 
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<li><br><br><br><br>Дүйнөлүк биринчи согуштун хронологиясында экинчи компания 1915-жылы башталган.  Батыш фронтто айыгышкан салгылашуулар болгон. Франция менен Германия чоң жоготууга учураганы менен бири-бирин жеңе алган эмес. </li>
 
<li><br><br><br><br>Дүйнөлүк биринчи согуштун хронологиясында экинчи компания 1915-жылы башталган.  Батыш фронтто айыгышкан салгылашуулар болгон. Франция менен Германия чоң жоготууга учураганы менен бири-бирин жеңе алган эмес. </li>
 
<li>{{right-p|[[file:A183012.gif|Кампания 1914 г. Русский фронт]]}}</lI></ul>
 
<li>{{right-p|[[file:A183012.gif|Кампания 1914 г. Русский фронт]]}}</lI></ul>
−
 
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
−
<li>{{center-p|[[file:Bt 88.png|300px|Кампания 1915-1916 гг. Западноевропейский театр ]]}}</li>
 
−
<li>{{center-p|[[file:Bt 89.png|290px|Кампания 1915 г. Русский фронт]]}}</li></ul>
 
  
 
1916-жылдагы согуш компаниясынын учурунда немец командачылыгы Англия-Франция коргонуусун бузуп өтүүгө умтулуп Верденде көп күчүн жумшаган чоң салгылашуу болуп өткөн. Бул операциянын жүрүшүндө 21-февралдан 18-декабрга чейин Англия менен Франция 750 миңге жакын, Германия 450 миңге жакын солдатын жоготкон. Верден салгылашуусунда биринчи жолу куралдын жаңы түрү – огнемёт колдонулган.  
 
1916-жылдагы согуш компаниясынын учурунда немец командачылыгы Англия-Франция коргонуусун бузуп өтүүгө умтулуп Верденде көп күчүн жумшаган чоң салгылашуу болуп өткөн. Бул операциянын жүрүшүндө 21-февралдан 18-декабрга чейин Англия менен Франция 750 миңге жакын, Германия 450 миңге жакын солдатын жоготкон. Верден салгылашуусунда биринчи жолу куралдын жаңы түрү – огнемёт колдонулган.  
−
 
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
−
<li>{{center-p|[[file:Yt61.png|Кампания 1916 г. Русский фронт ]]}}</li>
 
−
<li>{{center-p|[[file:Yt60.png|Брусиловский прорыв]]}}</li></ul>
 
  
 
1917-жылдагы согуштук компаниянын жүрүшүндө Антанта тарапка күч ооп кеткен.
 
1917-жылдагы согуштук компаниянын жүрүшүндө Антанта тарапка күч ооп кеткен.
  
 
Россия иш жүзүндө согуштан чыккандан кийин Германия чыгыш фронтту жоюуга жетишкен жана Румыния, Украина, Россия менен тынчтык келишими  түзүлгөн. Россия менен Германиянын 1918-жылы мартта түзүлгөн Брест келишимнин шарттары өлкөлөр үчүн оордук туудурганы менен, кийинчерек бул келишим алынып салынган.  
 
Россия иш жүзүндө согуштан чыккандан кийин Германия чыгыш фронтту жоюуга жетишкен жана Румыния, Украина, Россия менен тынчтык келишими  түзүлгөн. Россия менен Германиянын 1918-жылы мартта түзүлгөн Брест келишимнин шарттары өлкөлөр үчүн оордук туудурганы менен, кийинчерек бул келишим алынып салынган.  
−
 
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
−
<li>{{center-p|[[file:A305.png|Кампания 1917 г. Западноевропейский театр ]]}}</li>
 
−
<li>{{center-p|[[file:A306.png|Территориальные потери России по условиям Брестского мира]]}}</li></ul>
 
−
 
−
{{center|[[file:A18655.png|350px|Брест тынчтык келишиминин шарттары ]]}}
 
  
 
Германия Прибалтиканы, Польшаны жана жарым жартылай Белоруссиясы окупациялагандан кийин өзүнүн бардык күчүн батыш фронтко жумшаган. Бирок Антантанын техникалык артыкчылыгынын аркасында немец аскерлери жеңилип калган. Австро-Венгрия, Осмон империясы жана Болгария Антанта өлкөлөрү менен келишим түзгөндөн кийин Германия кыйроонун чегинде турган. 1918-жылы 11-ноябрда Германия жеңилгендиги жөнүндө актыга кол койгон.  
 
Германия Прибалтиканы, Польшаны жана жарым жартылай Белоруссиясы окупациялагандан кийин өзүнүн бардык күчүн батыш фронтко жумшаган. Бирок Антантанын техникалык артыкчылыгынын аркасында немец аскерлери жеңилип калган. Австро-Венгрия, Осмон империясы жана Болгария Антанта өлкөлөрү менен келишим түзгөндөн кийин Германия кыйроонун чегинде турган. 1918-жылы 11-ноябрда Германия жеңилгендиги жөнүндө актыга кол койгон.  
−
 
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
−
<li>{{center-p|[[file:A1876.png|Кампания 1918 г. Западноевропейский театр]]}}</li>
 
−
<li>По итогам Первой мировой войны Германия должна была выплачивать репарации* союзникам в течение 30 лет. Она утратила 1/8 своей территории, а колонии отошли странам – победительницам. Берег Рейна на 15 лет оккупирован союзными войсками. Также Германии было запрещено иметь армию более 100 тыс. человек. На все виды вооружений были наложены жесткие ограничения.
 
−
<br clear=all />
 
−
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
−
<li class="active">
 
−
{{center|[[file:A117.png|“14 пунктов” Вильсона]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:A118.png|Условия Версальского мирного договора]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:A119.png|Бывшие колонии Германии после Первой Мировой войны]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:A120.png|Новые государства в Европе после Первой Мировой войны]]}}
 
−
</li>
 
−
</ul>
 
−
</li></ul>
 
−
 
  
 
{{center-p|[[file:A50.gif|Территориальные изменения в Европе по Версальскому договору 1919 г.]]}}
 
{{center-p|[[file:A50.gif|Территориальные изменения в Европе по Версальскому договору 1919 г.]]}}
−
 
−
Несмотря на то, что Первая мировая война официально завершилась 11 ноября 1918 года, ее отголоски продолжали звучать в мире. Вудро Вильсон (28 президент  США), отказавшийся вступить в созданную им Лигу Наций, не мог оставаться в стороне от международной обстановки в послевоенном мире. Потому в ответ на проводимые в Европе Парижские, Лондонские и Лозанские мирные конференции Америка решила открыть свою собственную. 12 ноября 1921 года в Вашингтоне открылась Вашингтонская конференция, посвященная ограничению морских вооружений, положению на Дальнем Востоке и бассейне Тихого океана.
 
−
 
−
 
−
<br clear=all />
 
−
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
−
<li class="active">
 
−
{{center-p|[[file:A350.png|Вашингтонская конференция: причины, основные вопросы]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center-p|[[file:A351.png| Итоги Вашингтонской конференции ]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center-p|[[file:A352.png|Проблема Версалско-Вашингтонской системы ]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center-p|[[file:A353.png|Лига Наций]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:A360.png]]}}
 
−
</li>
 
−
</ul>
 
−
 
−
 
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
−
<li>[[file:Enshrf.mp4]]</li>
 
−
<li>[[file:Enuh.mp4]]</li></ul>
 
−
 
−
{{center|[[file:Bb1.png]]}}
 
  
 
==== Дауэс  жана Юнга планы ====
 
==== Дауэс  жана Юнга планы ====
Строка 264: Строка 184:
 
<li><br>
 
<li><br>
 
Рур жаңжалы тез эле эл аралык жаңжалга айланып Улуу Британия жана Кошмо Штаттар Европа континентинрде Франциянын күчтүү болуп кетишин каалаган эмес, ошонрдуктан жагдайга дароо кийлигишкен. Франция менен Бельгия аймакты таштап кетүүгө мажбур болушкан. Репарация маселелерин чечүү үчүн конференция чакырылган.
 
Рур жаңжалы тез эле эл аралык жаңжалга айланып Улуу Британия жана Кошмо Штаттар Европа континентинрде Франциянын күчтүү болуп кетишин каалаган эмес, ошонрдуктан жагдайга дароо кийлигишкен. Франция менен Бельгия аймакты таштап кетүүгө мажбур болушкан. Репарация маселелерин чечүү үчүн конференция чакырылган.
−
<br>
 
−
Лондонская конференция была созвана в 1924 году. На конференции был принят план стабилизации экономики европейских стран, разработанный американским банкиром Ч. Дауэсом. План Дауэса был призван решить большинство экономических проблем Европы, к тому же полностью соответствовал интересам США.
 
 
</li>
 
</li>
−
<li>[[file:План Дауэса кырг.jpg]]</li></ul>
+
<li>[[file:PlandausaKG.jpg]]</li></ul>
−
 
 
−
 
 
−
Новой ступенькой в решении проблемы репараций* был принятый в 1929 году в Гааге "план Юнга", разработанный американским бизнесменом О. Юнгом. По этому плану репарации Германии сокращались до 2 млрд марок на ближайшие 37 лет. Ликвидировались все формы международного экономического и финансового контроля над Германией. Был создан Банк международных расчетов, призванный прежде всего поддерживать тяжелую промышленность Германии. План Юнга был построен так, что укрепил позиции большого капитала в Германии. Именно эти силы в дальнейшем привели к власти нацистов.
 
  
 
=== Германияда нацисттик режимдин калыптанышы ===
 
=== Германияда нацисттик режимдин калыптанышы ===
Строка 279: Строка 194:
 
<li>[[file:Bt 11.png|300px]]</li>
 
<li>[[file:Bt 11.png|300px]]</li>
 
<li>[[file:Bb4.png|310px]]</li></ul>
 
<li>[[file:Bb4.png|310px]]</li></ul>
−
 
−
В теории «народное» государство должно было объединить все социальные слои и регионы под руководством Гитлера. Однако на практике Третий Рейх быстро превратился в полицейское государство, где граждане подвергались произвольным арестам и тюремному заключению.
 
−
 
−
{{center-p|[[file:F1f16d11d8b728db9a65a6e07a99be17.jpg|Адольф Гитлердин бийликке карай жолу]]}}
 
  
 
1933-жылы январда Германиянын канцлери кызматын ээлеп, Адольф Гитлер тез арада бир партиялуу диктатурага жетишкен жана нацисттик саясатты жүргүзүү үчүн зарыл болгон полициянын күчүн уюштурган. Ал өзгөчө абал киргизүүгө жана басма сөз, чогулуш эркиндигин кошкондо адам эркиндигин алып салууну киргизүүгө министрлер кабинетин ынандырган. Адамдар жеке турмушунун кол тийбестиги укугунан ажыраган.  
 
1933-жылы январда Германиянын канцлери кызматын ээлеп, Адольф Гитлер тез арада бир партиялуу диктатурага жетишкен жана нацисттик саясатты жүргүзүү үчүн зарыл болгон полициянын күчүн уюштурган. Ал өзгөчө абал киргизүүгө жана басма сөз, чогулуш эркиндигин кошкондо адам эркиндигин алып салууну киргизүүгө министрлер кабинетин ынандырган. Адамдар жеке турмушунун кол тийбестиги укугунан ажыраган.  
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
1936-жылы март айында немец армиясынын бөлүктөрү Рейн демилитализацияланган зонасына кирген. Бул кадам Германияны тандаган саясий багытын улантууга түртүп, Англия менен Франция тарабынан жооп кайтарган активдүү аракеттерди пайда кылган.
−
<li>{{center-p|[[file:Bb5.png|Основные положения программы НСДАП]]}}</li>
 
−
<li>{{center-p|[[file:Bb6.png|Основные положения программы НСДАП]]}}</li></ul>
 
−
 
 
−
Гитлер проводил свою политику через террор. Его осуществляли нацистские штурмовики (СА — Sturmabteilungen) — десятки тысяч молодых безработных мужчин поступили на службу режиму, соблазнившись высоким заработком, чувством товарищества и привилегированным положением в обществе. Они носили коричневые гимнастерки и высокие кожаные ботинки.
 
−
 
 
−
СА (Sturmabteilungen) выполняли функцию вспомогательной полиции, избивая и убивая неугодных нацистскому режиму. Немецкое население, которое не поддерживало нацистов, безмолвно наблюдало за действиями СА, скованное страхом.
 
−
 
 
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
−
<li>{{center-p|[[file:Bb8.png|Установление Тоталитарной* диктатуры ]]}}</li>
 
−
<li>{{center-p|[[file:Bb9.png|В марте 1936 г. части немецкой армии вошли в Рейнскую демилитаризованную зону.]]}}</li></ul>
 
−
 
 
−
1936-жылы март айында немец армиясынын бөлүктөрү Рейн демилитализацияланган зонасына кирген. Бул кадам Германияны тандаган саясий багытын улантууга түртүп, Англия менен Франция тарабынан жооп кайтарган активдүү аракеттерди пайда кылган.  
 
−
 
 
−
{{center|[[file:Bb10.png|Вступление частей вермахта в Рейнскую демилитаризованную зону]]}}
 
−
 
 
−
 
 
−
 
 
−
==== Политика умиротворения агрессоров ====
 
−
 
 
−
<br clear=all />
 
−
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
−
<li class="active">
 
−
{{center|[[file:Bb11.png]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Bb12.png]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Bb13.png]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Bb14.png]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center-p|[[file:Bb15.png|Раздел сфер интересов в Восточной Европе по Договору о ненападении между Германией и Советским Союзом. ]]}}
 
−
</li>
 
−
</ul>
 
  
−
=== Вторая мировая война ===
+
=== Экинчи дүйнөлүк согуш ===
  
−
'''Самым жестоким и разрушительным за всю человеческую историю конфликтом стала Вторая мировая война.  
+
''' Экинчи дүйнөлүк согуш адамзаттын тарыхындагы эң ырайымсыз жана кыйраткыч согуш болуп калган.  
  
−
В ходе этой войны  было применено ядерное оружие.  
+
Бул согуштун жүрүшүндө ядролук курал колдонулган.
  
−
Участниками Второй мировой войны стало 62 государства.  
+
Экинчи дүйнөлүк согушка 62 мамлекет катышкан.  
  
−
Вторая мировая война началась 1 сентября 1939 года и завершилась 2 сентября 1945 года.'''
+
Экинчи дүйнөлүк согуш 1939-жылы 1-сентябрда башталган жана 1945-жылы 2-сентябрда аяктаган.
 +
1943-жылдын акырында башталган согуштун төртүнчү этабы Берлинди алуу менен жана 1945-жылы 9-майда фашисттик Германиянын сөзсүз капитуляцияланышы менен аяктаган.'''
  
−
<div class="mw-customtoggle-Cu4 resettext" style="background-color:orange; padding:3px">'''Вторая мировая война'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Cu4 resettext" style="background-color:orange; padding:3px">'''Экинчи дүйнөлүк согуш'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Cu4">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Cu4">
 
{{center|[[file:Wwkg.jpg]]}}
 
{{center|[[file:Wwkg.jpg]]}}
Строка 394: Строка 269:
 
Барбаросс Планы өзүнүн басып алуу жүрүштөрү менен даңкы чыккан 12-кылымдагы император  Фридрих Барбаросстун урматына аталган. Мындан символизм элементтери байкалат, Гитлер жана анын айланасы ага ушунчалык көңүл бурган. План өзүнүн аталышына 1941-ж.31-январда ээ болгон.  
 
Барбаросс Планы өзүнүн басып алуу жүрүштөрү менен даңкы чыккан 12-кылымдагы император  Фридрих Барбаросстун урматына аталган. Мындан символизм элементтери байкалат, Гитлер жана анын айланасы ага ушунчалык көңүл бурган. План өзүнүн аталышына 1941-ж.31-январда ээ болгон.  
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
{{center-p|[[file:Wow3KG.jpg|Барбаросс Планы]]}}
−
<li>{{center|[[file:Wow3KG.jpg]]}}</li>
 
−
<li>{{center-p|[[file:Wow3KG.jpg|План "Барбаросса"]]}}</li></ul>
 
  
 
{{center|[[file:Wow5KG.jpg|Ленинградды курчоо]]}}
 
{{center|[[file:Wow5KG.jpg|Ленинградды курчоо]]}}
Строка 405: Строка 278:
 
*Түштүктө Одессаны алып жана Кавказды басып ала алган жок. Сентябрдын акырына карата Гитлердин аскерлери Киевди гана басып алышты жана Харьков менен Донбасска чабуулун баштады.
 
*Түштүктө Одессаны алып жана Кавказды басып ала алган жок. Сентябрдын акырына карата Гитлердин аскерлери Киевди гана басып алышты жана Харьков менен Донбасска чабуулун баштады.
 
'''Үчүнчү мезгил'''. 1942-ж.ноябрынын 2-жарымынан тартып, 1943-жылдын акырына чейин Экинчи дүйнөлүк согуштун хронологиясында кийинки мезгил болуп калды. Бул мезгилде  Германия акырындап, стратегиялык демилгесин жогото баштаган. Сталин, Рузвельт жана Черчилль катышкан Тегеран конференциясында (1943-ж.акыры) экинчи фронтту ачуу жөнүндө чечим кабыл алынган.  
 
'''Үчүнчү мезгил'''. 1942-ж.ноябрынын 2-жарымынан тартып, 1943-жылдын акырына чейин Экинчи дүйнөлүк согуштун хронологиясында кийинки мезгил болуп калды. Бул мезгилде  Германия акырындап, стратегиялык демилгесин жогото баштаган. Сталин, Рузвельт жана Черчилль катышкан Тегеран конференциясында (1943-ж.акыры) экинчи фронтту ачуу жөнүндө чечим кабыл алынган.  
−
 
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
−
<li>{{center|[[file:Yt1.jpg|План "Барбаросса"]]}}</li>
 
−
<li>{{center|[[file:Yt2.png|245px|План "Барбаросса"]]}}</li></ul>
 
  
 
<br clear=all />
 
<br clear=all />
Строка 428: Строка 297:
 
</li>
 
</li>
 
</ul>
 
</ul>
−
 
−
Четвертый этап, начавшийся в конце 1943-го, завершился взятием Берлина и безоговорочной капитуляцией фашистской Германии 9 мая 1945.
 
  
 
<br clear=all />
 
<br clear=all />
Строка 487: Строка 354:
  
 
Совет бийлиги биринчи кезекте Кыргызстандын өнөр жай райондору – Кызыл-Кыя жана Сүлүктү шаарларында орногон, аларда калктын басымдуу бөлүгү айрыкча аң-сезимдүү, революциячыл маанайдагы жумушчу табы болуп саналган. 1917-жылы декабрда жаңы бийлик Жалал-Абадда, 1918-жылдын январында – Ошто жеңген. Түндүк Кыргызстанда Совет бийлиги алгач Таласта, 1918-жылдын 5-январында – Пишпекте, февралда  - Токмокто жеңген.  
 
Совет бийлиги биринчи кезекте Кыргызстандын өнөр жай райондору – Кызыл-Кыя жана Сүлүктү шаарларында орногон, аларда калктын басымдуу бөлүгү айрыкча аң-сезимдүү, революциячыл маанайдагы жумушчу табы болуп саналган. 1917-жылы декабрда жаңы бийлик Жалал-Абадда, 1918-жылдын январында – Ошто жеңген. Түндүк Кыргызстанда Совет бийлиги алгач Таласта, 1918-жылдын 5-январында – Пишпекте, февралда  - Токмокто жеңген.  
−
 
−
 
−
<br clear=all />
 
−
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
−
<li class="active">
 
−
{{center|[[file:Ус вл сул кыз кие.png|Совет бийлигин орнотуу Сүлүктү жана Кызыл-Кыяда,Таласта, Жалал-Абадда, Пишпекте, Токмокто]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Ус вл тал.png|Установление Советской власти в Таласе]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Ус вл джал аб.png|Установление Советской власти в Джалал-Абаде]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Ус вл пишпек.png|Установление Советской власти в Пишпеке]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Ус вл ош.png|Установление Советской власти в г. Ош]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Ус вл токм.png|Установление Советской власти в Токмоке]]}}
 
−
</li>
 
−
</ul>
 
−
 
  
 
Совет бийлигин орнотуу үчүн ыктыярдуулардан Кызыл гвардия отряддары түзүлгөн. Алардын жардамы менен Ысык-Көлдө жана Нарында Совет бийлиги орногон.
 
Совет бийлигин орнотуу үчүн ыктыярдуулардан Кызыл гвардия отряддары түзүлгөн. Алардын жардамы менен Ысык-Көлдө жана Нарында Совет бийлиги орногон.
−
 
−
{{center|[[file:Gg3.png|Жарандык согуш деген эмне?]]}}
 
−
 
−
<br clear=all />
 
−
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
−
<li class="active">
 
−
{{center|[[file:Gg55.png|Жарандык согуштун себептери]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center-p|[[file:Gg56.png|Жарандык согуштун картасы]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center-p|[[file:Gg57.png|Жарандык согуштун этаптары]]}}
 
−
</li>
 
−
</ul>
 
  
 
Антисоветтик күчтөр өз армиясын (Ак гвардия) түзгөн. Аларды чет өлкөлүк капиталистер колдогон. Совет бийлигин коргоо үчүн жер жерлерде Кызыл армиянын отряддары уюшулган. 1918-жылы жаш Совет өлкөсүндө Жарандык согуш башталган.
 
Антисоветтик күчтөр өз армиясын (Ак гвардия) түзгөн. Аларды чет өлкөлүк капиталистер колдогон. Совет бийлигин коргоо үчүн жер жерлерде Кызыл армиянын отряддары уюшулган. 1918-жылы жаш Совет өлкөсүндө Жарандык согуш башталган.
Строка 533: Строка 361:
 
'''Басмачылык''' — жарандык согуш мезгилиндеги Орто Азиядагы аскердик саясий жана диний антисоветтик кыймыл. Ал өзүнүн жогорку чегине 1918-1919-жылдарда жеткен. Ал кезде он миңдеген жергиликтүү калк басмачылардын туусун көтөргөн. Басмачылардын негизги кыймылдаткыч күчү мурдагы байлар, падыша чиновниктери, диний ишмерлер, башкача айтканда өз бийлигинен ажырагысы келбеген мурдагы үстөмдүк кылган төбөлдөр болгон. Басмачылардын отряддарына ошондой эле дыйкандар тартылган. Большевиктер улут саясатын жүргүзүүдө жол берген жаңылыштыктар, динге каршы катуу үгүт – насаат жана динге ишенгендерди катуу куугунтуктоо дыйкандарды советтерден кандайдыр бир деңгээлде алыстаткан себептерге кирет.
 
'''Басмачылык''' — жарандык согуш мезгилиндеги Орто Азиядагы аскердик саясий жана диний антисоветтик кыймыл. Ал өзүнүн жогорку чегине 1918-1919-жылдарда жеткен. Ал кезде он миңдеген жергиликтүү калк басмачылардын туусун көтөргөн. Басмачылардын негизги кыймылдаткыч күчү мурдагы байлар, падыша чиновниктери, диний ишмерлер, башкача айтканда өз бийлигинен ажырагысы келбеген мурдагы үстөмдүк кылган төбөлдөр болгон. Басмачылардын отряддарына ошондой эле дыйкандар тартылган. Большевиктер улут саясатын жүргүзүүдө жол берген жаңылыштыктар, динге каршы катуу үгүт – насаат жана динге ишенгендерди катуу куугунтуктоо дыйкандарды советтерден кандайдыр бир деңгээлде алыстаткан себептерге кирет.
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
Басмачылардын тарыхы 1918-жылдан башталат, анда таанылбаган Түркстан автономиясы (Кокон автономиясы) кулаган. Бул мамлекеттик түзүлүш бир нече ай -1917-жылдын ноябрынан тартып 1918-жылдын февралына чейин жашаган жана азыркы Казакстандын, Өзбекстандын. Кыргызстандын Тажикстандын аймагын камтыган. Кокон автономиясын Кызыл армия талкалаган, далай кыйроолор, чоң курмандыктар болгон.
−
<li><br clear=all />
 
−
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
−
<li class="active">
 
−
{{center|[[file:Соц сос.png|Ак гвардиячылардын, кызыл гвардиячылардын жана басмачылардын социалдык курамы]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center-p|[[file:Осн цели.png|Жарандык согуштун негизги максаттары]]}}
 
−
</li>
 
−
</ul>
 
−
</li>
 
−
<li><br>
 
−
{{center-p|[[file:Осн лоз.png|350px|Негизги ураандар]]}}</li>
 
−
</ul>
 
−
 
 
−
 
 
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
−
<li>{{center|'''Басмачылык идеялар'''}}
 
−
<br clear=all />
 
−
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
−
<li class="active">
 
−
{{center|[[file:Ид басм1.png]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Ид басм2.png]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Ид басм 3.png]]}}
 
−
</li>
 
−
</ul></li>
 
−
<br>
 
−
<li>Басмачылардын тарыхы 1918-жылдан башталат, анда таанылбаган Түркстан автономиясы (Кокон автономиясы) кулаган. Бул мамлекеттик түзүлүш бир нече ай -1917-жылдын ноябрынан тартып 1918-жылдын февралына чейин жашаган жана азыркы Казакстандын, Өзбекстандын. Кыргызстандын Тажикстандын аймагын камтыган. Кокон автономиясын Кызыл армия талкалаган, далай кыйроолор, чоң курмандыктар болгон.</li></ul>
 
−
 
 
  
 
Автономиянын убактылуу өкмөтү негизинен либералдык көз карашта экендигине карабастан (бул интеллектуалдык агым жадизм деп аталат). Окуялар ушундайча өнүккөн.
 
Автономиянын убактылуу өкмөтү негизинен либералдык көз карашта экендигине карабастан (бул интеллектуалдык агым жадизм деп аталат). Окуялар ушундайча өнүккөн.
  
 
Жергиликтүү бийлик куралдуу күрөшкө караганда Советтер Өлкөсү менен дипломатиялык кызматташууга, автономия укугунда анын курамына кирүүгө макул болгон. Бирок Өкмөттүн өзүнүн ичиндеги келишкис ажырымдар большевиктер менен мамиле кылуу жагынан эч кандай биротоло стратегияга алып келген эмес жана  1918-жылы январда Советтер бийлигин таануу жөнүндө катуу талапка жооп кылып Өкмөт баш тарткан.
 
Жергиликтүү бийлик куралдуу күрөшкө караганда Советтер Өлкөсү менен дипломатиялык кызматташууга, автономия укугунда анын курамына кирүүгө макул болгон. Бирок Өкмөттүн өзүнүн ичиндеги келишкис ажырымдар большевиктер менен мамиле кылуу жагынан эч кандай биротоло стратегияга алып келген эмес жана  1918-жылы январда Советтер бийлигин таануу жөнүндө катуу талапка жооп кылып Өкмөт баш тарткан.
−
 
−
{{left-p|[[file:Эт бас движ.png|300px|Басмачылар кыймылынын этаптары]]}}
 
  
 
Өз алдынча жарыяланган мамлекеттин башчылары Советтердин бийлигин таануудан баш тарткан. Ага жооп кылып К.Осипов жетектеген жазалоо отряды жөнөтүлгөн. Кокон автономиясы жоюлган жана Түркстан совет республикасы түзүлгөн.
 
Өз алдынча жарыяланган мамлекеттин башчылары Советтердин бийлигин таануудан баш тарткан. Ага жооп кылып К.Осипов жетектеген жазалоо отряды жөнөтүлгөн. Кокон автономиясы жоюлган жана Түркстан совет республикасы түзүлгөн.
Строка 581: Строка 375:
 
<li><ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
<li><ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
<li class="active">
 
<li class="active">
−
{{center-p|[[file:0 нов вр.png|Калкожонун отряды]]}}
+
{{center-p|[[file:New1pol.png|Калкожонун отряды]]}}
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
{{center-p|[[file:00 нов вр.png|Аман Палван – басмачылар кыймылынын башчысы]]}}
+
{{center-p|[[file:New12223.png|Аман Палван – басмачылар кыймылынын башчысы]]}}
 
</li>
 
</li>
 
</ul>
 
</ul>
Строка 600: Строка 394:
  
 
'''Согуштук Коммунизм саясаты.''' Согуштук коммунизм – 1918-жылдан тартып 1920-жылга чейин большевиктер жүргүзгөн саясат. Иш жүзүндө ал 1920-жылдын биринчи үчтөн биринде аяктаган жана жаңы экономикалык саясатка (ЖЭП) өтүү жарыяланган. Бул саясат жеке менчик капитал менен күрөш аркылуу, ошондой эле адамдардын турмушунун баардык чөйрөсүнө, анын ичинде керектүү чөйрөсүндө туташ контроль орнотуу менен мүнөздөлөт.  
 
'''Согуштук Коммунизм саясаты.''' Согуштук коммунизм – 1918-жылдан тартып 1920-жылга чейин большевиктер жүргүзгөн саясат. Иш жүзүндө ал 1920-жылдын биринчи үчтөн биринде аяктаган жана жаңы экономикалык саясатка (ЖЭП) өтүү жарыяланган. Бул саясат жеке менчик капитал менен күрөш аркылуу, ошондой эле адамдардын турмушунун баардык чөйрөсүнө, анын ичинде керектүү чөйрөсүндө туташ контроль орнотуу менен мүнөздөлөт.  
−
 
−
 
−
<br clear=all />
 
−
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
−
<li class="active">
 
−
{{center-p|[[file:Ew1.png|"Согуштук Коммунизм" саясаты]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Ew2.png|Согуштук Коммунизм]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center-p|[[file:Ew3.png|"Согуштук коммунизмдин" чаралары]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Ew4.png|Итоги военного коммунизма]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Ew5.png|Согуштук Коммунизм]]}}
 
−
</li>
 
−
</ul>
 
  
 
'''Кыргыз мамлекетинин калыптануу этаптары'''
 
'''Кыргыз мамлекетинин калыптануу этаптары'''
Строка 628: Строка 402:
  
 
1922-жылы 30-декабрда Советтердин I сьездинде РСФСРдин, Украинанын, Белорусянын, Советтик Социалисттик Республикалары, ошондой эле Закавказье федерациясы СССРдин түзүлгөндүгү жөнүнө декларацияга жана Союздук Келишимге кол коюшкан. Декларацияда биригүүнүн себептери жана принциптери көрсөтүлгөн. Келишимде республикалар менен борбордун ортосундагы өз ара мамилелер аныкталган.
 
1922-жылы 30-декабрда Советтердин I сьездинде РСФСРдин, Украинанын, Белорусянын, Советтик Социалисттик Республикалары, ошондой эле Закавказье федерациясы СССРдин түзүлгөндүгү жөнүнө декларацияга жана Союздук Келишимге кол коюшкан. Декларацияда биригүүнүн себептери жана принциптери көрсөтүлгөн. Келишимде республикалар менен борбордун ортосундагы өз ара мамилелер аныкталган.
−
 
−
<br clear=all />
 
−
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
−
<li class="active">
 
−
{{center-p|[[file:Ew6.png|Схема: “СССРдин түзүлүшү”]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center-p|[[file:Ew7.png|СССРди түзүүнүн себептери]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center-p|[[file:Ew8.png|СССРдин мамлекеттик түзүлүшү]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Ew9.png|СССРди таануу тилкеси]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Ew10.png|СССРди таануу тилкеси]]}}
 
−
</li>
 
−
</ul>
 
  
 
1922-жылы Кыргызстандын түндүк бөлүгүндө Кыргыз тоолуу областын түзүү аракети көрүлгөн Түркстан АССРинин курамына кирген кыргыздар  Жети-Суу, Сыр дарыя, Фергана жана Самарканд облустары боюнча бөлүнгөн жана өзүнүн өкмөтү болгон эмес. Бул облустарда кыргыздар калктын азчылыгын түзгөндүктөн, алардын кызыкчылыгына көп учурда тийиштүү көңүл бөлүнгөн эмес. Ушуга байланыштуу 1921-ж. Алмата шаарындагы кеңешинде Түркстан АССРдин курамында Тоолуу Кыргыз республикасын түзүү жөнүндө маселе көтөрүлгөн.  
 
1922-жылы Кыргызстандын түндүк бөлүгүндө Кыргыз тоолуу областын түзүү аракети көрүлгөн Түркстан АССРинин курамына кирген кыргыздар  Жети-Суу, Сыр дарыя, Фергана жана Самарканд облустары боюнча бөлүнгөн жана өзүнүн өкмөтү болгон эмес. Бул облустарда кыргыздар калктын азчылыгын түзгөндүктөн, алардын кызыкчылыгына көп учурда тийиштүү көңүл бөлүнгөн эмес. Ушуга байланыштуу 1921-ж. Алмата шаарындагы кеңешинде Түркстан АССРдин курамында Тоолуу Кыргыз республикасын түзүү жөнүндө маселе көтөрүлгөн.  
Строка 663: Строка 418:
  
 
Шайлануучу жетекчи органдарды конституциялык жол жоболоштурууга чейин Совет өкмөтү башкарууну убактылуу революциялык комитетке жүктөгөн, бул орган 1924-жылы 21-октябрда ВЦИКтин токтому менен түзүлгөн.
 
Шайлануучу жетекчи органдарды конституциялык жол жоболоштурууга чейин Совет өкмөтү башкарууну убактылуу революциялык комитетке жүктөгөн, бул орган 1924-жылы 21-октябрда ВЦИКтин токтому менен түзүлгөн.
−
 
−
<br clear=all />
 
−
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
−
<li class="active">
 
−
{{center|[[file:Слайд ист1.png]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Слайд ист2.png]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Слайд ист3.png]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Слайд ист4.png]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center|[[file:Слайд ист5.png]]}}
 
−
</li>
 
−
</ul>
 
−
 
  
 
1929-жылы 30-апрелде Кыргыз АССРинин конституциясы (негизги мыйзамы) кабыл алынган. Конституция республиканын мамлекеттик жана саясий түзүлүшүн, баардык жарандардын тең укуктуулугун бекемдеген. Анда мындай деп жазылган: “Кыргызстанда жашаган баардык элдер тең укуктуу, алар эне тилинде билим ала алат”. Кыргыз жана орус тилдери мамлекеттик тилдер деп жарыяланган.  Мамлекеттик кызматчылар эки тилди бирдей билүүгө милдеттүү болгон. Бул кыргыз тилинин ролунун өсүшүнө алып келген. Кыргыз АССРинин конституциясы мамлекеттин символдорунун желекти жана гербди бекемдеген. Фрунзе шаары республиканын  борбору болуп калган.
 
1929-жылы 30-апрелде Кыргыз АССРинин конституциясы (негизги мыйзамы) кабыл алынган. Конституция республиканын мамлекеттик жана саясий түзүлүшүн, баардык жарандардын тең укуктуулугун бекемдеген. Анда мындай деп жазылган: “Кыргызстанда жашаган баардык элдер тең укуктуу, алар эне тилинде билим ала алат”. Кыргыз жана орус тилдери мамлекеттик тилдер деп жарыяланган.  Мамлекеттик кызматчылар эки тилди бирдей билүүгө милдеттүү болгон. Бул кыргыз тилинин ролунун өсүшүнө алып келген. Кыргыз АССРинин конституциясы мамлекеттин символдорунун желекти жана гербди бекемдеген. Фрунзе шаары республиканын  борбору болуп калган.
Строка 706: Строка 441:
 
<li>{{center-p|[[file:Gg631KG.jpg|1932-1933-ж.ж. ачкачылык]]}}</li></ul>
 
<li>{{center-p|[[file:Gg631KG.jpg|1932-1933-ж.ж. ачкачылык]]}}</li></ul>
  
−
=== Кыргызстан в годы Великой Отечественной войны ===
+
=== Кыргызстан Улуу Ата Мекендик согуштун жылдарында  ===
−
 
 
−
В годы Великой Отечественной войны Кыргызстан принял активное участие в борьбе за победу над фашизмом. На фронт были отправлены более 300 тыс. наших соотечественников. Те же, кто остался на родине, оказывали активную помощь в тылу.
 
−
 
 
−
<div class="resettext" style="background: #3f4851; padding: .2em 5px .4em; margin-bottom:10px;">
 
−
<div class="mw-customtoggle-cel resettext button17" >'''Вклад Кыргызстана''' </div>
 
−
<div class="mw-customtoggle-cell resettext button17" >'''Кыргызстан в годы ВОВ''' </div>
 
−
<div class="mw-customtoggle-celll resettext button17" >'''Кыргызстан после ВОВ''' </div>
 
−
</div>
 
−
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-cel">
 
−
{{center|[[file:Inf9may.jpg]]}}
 
−
</div>
 
−
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-cell">
 
−
{{center|[[file:32d6de66edbb17b2d84e57e371c1c7839f1b086dKG.jpg]]}}
 
−
</div>
 
−
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-celll">
 
−
{{center|[[file:Kyrgyzstan-v-Velikoj-Otechestvennoj-vojneKG.jpg]]}}
 
−
</div>
 
−
 
 
−
С окончанием войны перед советским народом встали новые задачи. СССР принял пятилетний план развития на 1946—1950 годы, по которому все подчинялось главной цели — восстановить разрушенное войной народное хозяйство и обеспечить довоенный уровень его развития. Заводы и фабрики срочно переводились на выпуск продукции, необходимой для мирного строительства. Жизнь постепенно входила в свое русло. Были восстановлены 8-часовой рабочий день, выходные дни.
 
  
 +
Улуу Ата Мекендик согуштун жылдарында Кыргызстан фашизимди жеңип чыгуу үчүн күрөшкө активдүү катышкан. Фронтко биздин 300 миңден ашык мекендештерибиз аттанган. Тылда калгандар активдүү жардам көрсөткөн.
 +
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 +
<li>{{center|[[file:32d6de66edbb17b2d84e57e371c1c7839f1b086dKG.jpg]]}}</li>
 +
<li>{{center|[[file:Kyrgyzstan-v-Velikoj-Otechestvennoj-vojneKG.jpg]]}}</li>
 +
</ul>
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<li>{{center-p|[[file:Gg70KG.jpg|Задачи послевоенной экономики]]}}</li>
 
<li>{{center-p|[[file:Gg70KG.jpg|Задачи послевоенной экономики]]}}</li>
 
<li>{{center-p|[[file:Gg71kg.jpg|Источник восстановления]]}}</li></ul>
 
<li>{{center-p|[[file:Gg71kg.jpg|Источник восстановления]]}}</li></ul>
  
−
Производственные мощности Кыргызстана в годы войны увеличились за счет эвакуированных заводов, фабрик, что позволило ему наращивать производство продукции. Открылись новые шахты в Кызыл-Кие, Сулюкте. Вступили в строй несколько новых ГЭС, железная дорога, соединяющая Быстровку и Рыбачье, промышленные предприятия. Начали прокладываться новые автомобильные дороги, приводились в порядок старые.
+
Кыргызстан Хрущовдук “жылуулуктун” жылдарында. 1953-жылы 5-мартта И.В.Сталин дүйнөдөн кайткандан кийин анын шакирттери – Г.М.Маленковдун, В.М.Молотовдун, Л.П.Бериянын жана Н.С.Хрущовдун ортосунда бийлик үчүн күрөш жүргөн. Булардын соңкусу бийликке келип 1964-жылга чейин  башкарган.  
−
 
 
−
Развернулось социалистическое соревнование за выполнение сельскохозяйственных планов. Улучшилось положение с оплатой труда, что способствовало возрождению у сельских тружеников трудового энтузиазма. Свекловичница Зууракан Кайназарова сумела вырастить невиданный урожай — по 900—1000 центнеров сахарной свеклы с гектара. В 1947 году ей было присвоено высокое звание Героя Социалистического Труда.
 
−
 
 
−
Самоотверженная работа сельчан принесла свои результаты: разрушенное сельское хозяйство стало возрождаться — повысилась урожайность, увеличилось поголовье скота.
 
−
 
 
−
Кыргызстан в годы Хрущевской «оттепели»
 
−
 
 
−
'''5 марта 1953 г.''' умер И.В. Сталин. После непродолжительной борьбы за власть между его соратниками – Г.М. Маленковым, В.М. Молотовым, Л.П. Берией и Н.С. Хрущевым – последнему удалось захватить лидерство и продержаться на первой роли до 1964 г.
 
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
Строка 745: Строка 458:
 
<li>{{center-p|[[file:Gg73KG.jpg|Хрущев]]}}</li></ul>
 
<li>{{center-p|[[file:Gg73KG.jpg|Хрущев]]}}</li></ul>
  
−
В то время первым секретарем ЦК Компартии республики, фактическим руководителем Кыргызстана был Исхак Раззаков. Он был первым кыргызом, занимавшим высший в республике пост после установления советской власти. Приветствуя начавшиеся в стране реформы, И. Раззаков прилагал максимум усилий для расширения самостоятельности Кыргызстана.
+
Ал кезде Исхак Раззаков Кыргызстандын жетекчиси, борбордук комитеттин биринчи секретары болгон. Ал Совет бийлиги орногондон кийин республикадагы жогорку кызматты ээлеген биринчи кыргыз болгон. Раззаков Кыргызстандын өз алдынчалыгын кеңейтүү үчүн көп күч-аракет жумшаганы менен, анын бул демилгеси узакка созулган жок. Ага улутчул деген айып тагып, кызматтан алышкан.  
 +
Ошол мезгилден тартып Кыргызстанда борбордун алдында жагынуу саясаты өкүм сүргөн.  
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
{{center-p|[[file:Gg74KG.jpg|Направления сельскохозяйственной политики Н.С. Хрущева]]}}
−
<li>Однако демократические преобразования продолжались недолго. Разглядев в развитии и углублении самостоятельности союзных республик посягательство на власть, в центре решили приостановить этот процесс. Руководителей республик, проявивших слишком большую активность и инициативность, подвергли жесткой критике. Среди них в первую очередь оказался И. Раззаков. Его обвинили в национализме и сняли с должности.</li>
 
−
<li>{{center-p|[[file:Gg74KG.jpg|Направления сельскохозяйственной политики Н.С. Хрущева]]}}</li></ul>
 
  
 
{{center|[[file:Gg75KG.jpg]]}}
 
{{center|[[file:Gg75KG.jpg]]}}
Строка 761: Строка 473:
 
{{center|[[file:Gg78KG.jpg|Руководство СССР]]}}
 
{{center|[[file:Gg78KG.jpg|Руководство СССР]]}}
  
−
С этого времени в Кыргызстане воцарилась политика угодничества и заискивания перед центром. Особенно остро встала проблема выдвижения национальных  кадров на руководящие должности. В тот период, когда у руля власти стояла могущественная коммунистическая партия, Москва назначала руководителей не только республики, но также областей и крупных предприятий.
 
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<li>{{center-p|[[file:Gg79KG.jpg|Общественная жизнь страны]]}}</li>
 
<li>{{center-p|[[file:Gg79KG.jpg|Общественная жизнь страны]]}}</li>
−
<li>Повседневной нормой среди партийно-государственного аппарата стали очковтирательство, взяточничество, коррупция. Находившиеся у власти строили для себя специальные дома, дачи. Спецмагазины, склады обеспечивали их товарами, не доступными широкому кругу населения. И все эти блага доставались им за счет простого народа, что стихийно вызывало его недовольство.</li></ul>
 
−
 
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
−
<li>В 1965 г. была принята решение о начале экономической реформы. Но  ее осуществление проводились старыми методами Образованные Н. Хрущевым советы народного хозяйства ликвидировали, вновь были созданы министерства. Административно-командная система способствовала росту количества министерств и работающих них чиновников. В такой небольшой республике, как Кыргызстан, существовало более 50 министерств, комитетов и управлений. В первые годы реформа, несмотря на имевшиеся недостатки, дала положительные результаты.</li>
 
 
<li>{{center-p|[[file:Gg80KG.jpg]]}}</li></ul>
 
<li>{{center-p|[[file:Gg80KG.jpg]]}}</li></ul>
  
Строка 776: Строка 483:
 
<li>{{center-p|[[file:Gg82KG.jpg]]}}</li></ul>
 
<li>{{center-p|[[file:Gg82KG.jpg]]}}</li></ul>
  
−
7 октября 1977 года Верховный Совет СССР принял новую конституцию, которая оказалась четвертой и последней в истории советской страны. Этот Основной закон, получивший гордое название «конституция развитого социализма» прекратил свое действие в 1991 году, как только перестал существовать сам Советский Союз.
 
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
Строка 782: Строка 488:
 
<li>{{center-p|[[file:Gg84KG.jpg|Партийно-государственное управление]]}}</li></ul>
 
<li>{{center-p|[[file:Gg84KG.jpg|Партийно-государственное управление]]}}</li></ul>
  
−
В 1982 году, после смерти Брежнева, во главе страны встал Ю. Андропов. Он приложил немало усилий по исправлению перекосов и ошибок партийно-государственного управления, улучшению обстановки в стране. Особое внимание он уделял укреплению трудовой дисциплины. Но не смог завершить свои начинания: в 1984 году он умер. К власти снова пришел представитель брежневской, консервативной части руководства страны — К. Черненко. В результате все возвращалось в прежнее состояние.
 
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
{{center|[[file:Gg85KG.jpg]]}}
−
<li>{{center|[[file:Gg85KG.jpg]]}}</li>
 
−
<li>В 1985 году новым лидером страны стал М. Горбачев.В 1985 году был освобожден от должности глава коммунистов республики Т. Усубалиев, четверть века руководивший Кыргызстаном, на его место избран А. Масалиев. Поменялись руководители райкомов, обкомов. Важнейшие посты партийно-государственного аппарата республики занимают люди, назначенные Москвой. </li></ul>
 
  
−
Новое руководство страны провозгласило новую политику — политику перестройки и ускорения. Перестройка ставила цель — обновить все стороны жизни общества, решительно преодолеть застойные процессы и создать условия для ускорения социально-экономического развития страны.
 
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
Строка 794: Строка 496:
 
<li>{{center-p|[[file:Gg87KG.jpg|Направления в перестройке]]}}</li></ul>
 
<li>{{center-p|[[file:Gg87KG.jpg|Направления в перестройке]]}}</li></ul>
  
−
В составе Советского Союза Кыргызстан прошел сложный путь обретения самостоятельности. Однако, будучи самостоятельной, республика, тем не менее, не имела полной свободы, например, в решении политических, экономических, национальных и других вопросов. Кыргызстан не мог самостоятельно строить дипломатические отношения с другими странами, не мог самостоятельно распоряжаться своими природными ресурсами. Даже для строительства предприятия, имеющего важное значение, республике требовалось разрешение Москвы. Центр строго контролировал действия республик, а их руководители, назначаемые Центральным Комитетом Коммунистической партии СССР, беспрекословно и безоговорочно выполняли указания центра.Начавшаяся в апреле 1985 года политика перестройки воодушевила республики, дала им возможность открыто поставить вопрос о свободе.
 
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
Строка 800: Строка 501:
 
<li>{{center-p|[[file:Gg89KG.jpg|Политика Гласности]]}}</li></ul>
 
<li>{{center-p|[[file:Gg89KG.jpg|Политика Гласности]]}}</li></ul>
  
−
Общество пришло в движение. Люди начали смелее высказывать свое мнение, энергичнее участвовать в решении общественных проблем. Усилилась гласность. Средства массовой информации стали острее и оперативнее реагировать на негативные факты, освещать недостатки общественной жизни. Общество увидело, насколько серьезными были ошибки, допущенные в социалистическом строительстве.
 
−
 
−
Борьба за свободу в Кыргызстане началась с идеи о законном праве владения землей, за возможность свободно строить свои дома, а также призывов к социальному равенству. Известно, что еще с 20-х годов прошлого столетия кыргызская молодежь начала активно переезжать и обустраиваться в городе. Но до обретения независимости правительство не уделяло должного внимания жилищным проблемам кыргызской молодежи, постоянно проживающей в городах Фрунзе (Бишкек) и Оше. Власти были равнодушны к обращениям молодых людей о выделении земельных участков для строительства частных домов.
 
  
 
{{center-p|[[file:Gg90KG.jpg|Политика Гласности]]}}
 
{{center-p|[[file:Gg90KG.jpg|Политика Гласности]]}}
  
−
<div class="mw-customtoggle-Cu66 resettext" style="background-color:orange; padding:3px">Первая мировая война 1914-1918</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Cu66 resettext" style="background-color:orange; padding:3px">CCCР инфографика</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Cu66">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Cu66">
 
{{center|[[file:Gg91KG.jpg]]}}
 
{{center|[[file:Gg91KG.jpg]]}}
Строка 818: Строка 516:
 
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
<li class="active">
 
<li class="active">
−
{{center|[[file:KrKG.jpg|Карта Кыргызстана]]}}
+
{{center|[[file:KrKG.jpg|Кыргызстандын картасы]]}}
 +
</li>
 +
<li>
 +
{{center|[[file:Wowlitip.png|Эгемендүүлүк күнү]]}}
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
{{center|[[file:31 авг.png|День Независимости]]}}
+
{{center|[[file:Wowlitipi.png]]}}
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
Строка 835: Строка 536:
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<li>{{center|[[file:Kr4KG.jpg]]}}</li>
 
<li>{{center|[[file:Kr4KG.jpg]]}}</li>
−
<li>{{center|[[file:Сув кыр 4.png]]}}</li>
+
<li>{{center|[[file:SuvKG4.png]]}}</li>
 
</ul>
 
</ul>
  
Строка 850: Строка 551:
  
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
Коомдук-саясый жагынан республика мамлекеттүүлүктүн бардык атрибуттарына ээ болду, дүйнөлүк коомчулуктун тең укуктуу мүчөсү болуп калды. Бирок мурдагы СССРдин чарбалык байланыштарынын үзүлүп калышы республиканын социалдык-экономикалык абалына терс таасирин тийгизди. Инфляциялык процесстин күчөп кеткендигине байланыштуу 1993-жылы улуттук валюта (сом) киргизилген. Бул өлкөгө өз алдынча каржылык жана акча-насыя саясатын жүргүзүүгө мүмкүндүк берди. Ошол эле жылы эгемен Кыргызстандын биринчи Конституциясы кабыл алынат.  
−
<li>Коомдук-саясый жагынан республика мамлекеттүүлүктүн бардык атрибуттарына ээ болду, дүйнөлүк коомчулуктун тең укуктуу мүчөсү болуп калды. Бирок мурдагы СССРдин чарбалык байланыштарынын үзүлүп калышы республиканын социалдык-экономикалык абалына терс таасирин тийгизди. Инфляциялык процесстин күчөп кеткендигине байланыштуу 1993-жылы улуттук валюта (сом) киргизилген. Бул өлкөгө өз алдынча каржылык жана акча-насыя саясатын жүргүзүүгө мүмкүндүк берди. Ошол эле жылы эгемен Кыргызстандын биринчи Конституциясы кабыл алынат. </li>
 
−
<li><ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
−
<li class="active">
 
−
{{center-p|[[file:Сув кыр 8.png|Введение валюты]]}}
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
{{center-p|[[file:Сув кыр 9.png|Введение валюты]]}}
 
−
</li>
 
−
</ul>
 
−
</li>
 
−
</ul>
 
  
 
Коррупциянын өтө күчөп кетиши, коомдун тез дифференциялашуусу, криминалдашуу, бийликтин авторитаризми Кыргызстанды иштеп жаткан режимди эки ирет кулатууга (2005-жылдын 24-мартында жана 2010-жылдын 7-апрелинде) алып келди. Өткөөл убактылуу өкмөттөн кийин Кыргызстанда парламенттик республика орнотулуп, Жогорку Кеңешке кеңири ыйгарым укуктар берилген.  
 
Коррупциянын өтө күчөп кетиши, коомдун тез дифференциялашуусу, криминалдашуу, бийликтин авторитаризми Кыргызстанды иштеп жаткан режимди эки ирет кулатууга (2005-жылдын 24-мартында жана 2010-жылдын 7-апрелинде) алып келди. Өткөөл убактылуу өкмөттөн кийин Кыргызстанда парламенттик республика орнотулуп, Жогорку Кеңешке кеңири ыйгарым укуктар берилген.  
  
−
{{right-p|[[file:Сув кыр 10.png|400px|Первая Конституция Кыргызской Республики]]}}
+
 
 
Татаал социалдык-экономикалык кырдаалдын айынан Кыргызстан көп вектордуу саясат жүргүзгөнгө аргасыз. Ал республикага инвестицияларды алып келүү максатында зарыл карым-катыштарды түзүп келет.  
 
Татаал социалдык-экономикалык кырдаалдын айынан Кыргызстан көп вектордуу саясат жүргүзгөнгө аргасыз. Ал республикага инвестицияларды алып келүү максатында зарыл карым-катыштарды түзүп келет.  
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
{{center|[[file:Kr8KG.jpg]]}}<br>{{center|[[file:SuvKG12.png]]}}
−
<li>{{center|[[file:Kr8KG.jpg]]}}<br>{{center|[[file:Сув кыр 12.png]]}}</li>
+
 
−
<li>{{center|[[file:Сув кыр 13.png]]}}<br>{{center|[[file:Сув кыр 14.png]]}}</li>
 
−
</ul>
 
  
−
{{right-p|[[file:Сув кыр 15.png|350px|Кыргызстан  в составе международных организаций]]}}
+
{{right-p|[[file:SuvKG15.png|350px|Кыргызстан  в составе международных организаций]]}}
 
Ал Бириккен Улуттар Уюмуна (БУУ), Дүйнөлүк Соода Уюмуна (ДСУ), Европадагы Коопсуздук жана Кызматташтык боюнча Уюмуна (ЕККУ), ЮНЕСКОго, Көз карандысыз Мамлекеттердин Шериктештигине (КМШ), Жамааттык Коопсуздук жөнүндө Келишим Уюмуна (ЖККУ), Шанхай Кызматташтык Уюмуна (ШКУ), Ислам Кызматташуу Уюмуна (ИКУ), Экономикалык Кызматташтык Уюмуна (ЭКУ), Түрк  тилдүү мамлекеттердин Кызматташтыгынын Кеңешине (ТМКК) мүчө болду, Бажы союзуна, Евразиялык экономикалык коомдоштукка интеграцияланууга кадам таштап, жакынкы эле эмес, алыскы да чет өлкөлөр менен байланыштарды жөнгө салууда.   
 
Ал Бириккен Улуттар Уюмуна (БУУ), Дүйнөлүк Соода Уюмуна (ДСУ), Европадагы Коопсуздук жана Кызматташтык боюнча Уюмуна (ЕККУ), ЮНЕСКОго, Көз карандысыз Мамлекеттердин Шериктештигине (КМШ), Жамааттык Коопсуздук жөнүндө Келишим Уюмуна (ЖККУ), Шанхай Кызматташтык Уюмуна (ШКУ), Ислам Кызматташуу Уюмуна (ИКУ), Экономикалык Кызматташтык Уюмуна (ЭКУ), Түрк  тилдүү мамлекеттердин Кызматташтыгынын Кеңешине (ТМКК) мүчө болду, Бажы союзуна, Евразиялык экономикалык коомдоштукка интеграцияланууга кадам таштап, жакынкы эле эмес, алыскы да чет өлкөлөр менен байланыштарды жөнгө салууда.   
−
 
+
{{left|[[file:Kr13KG.jpg|350px|]]}}
 
Демократиялашуу процессинин аркасында эгемен Кыргызстандын руханий турмушунда да маанилүү өзгөрүүлөр болуп өттү. Ушуга байланыштуу аны базар мамилелерине ыңгайлаштыруу үчүн билим берүү чөйрөсүндө бир катар мыйзамдар кабыл алынууда.  
 
Демократиялашуу процессинин аркасында эгемен Кыргызстандын руханий турмушунда да маанилүү өзгөрүүлөр болуп өттү. Ушуга байланыштуу аны базар мамилелерине ыңгайлаштыруу үчүн билим берүү чөйрөсүндө бир катар мыйзамдар кабыл алынууда.  
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
−
<li>{{center|[[file:Сув кыр 16.png|300px|]]}}</li>
 
−
<li>{{center|[[file:Сув кыр 17.png|350px|]]}}</li>
 
−
</ul>
 
  
−
{{right|[[file:Kr13KG.jpg|350px|]]}}
 
 
Экономикалык кризистин кесепеттери илимий мекемелердин иштерине да терс таасирин тийгизди. Бирок, алар, анын ичинде Илимдер академиясы да ушул татаал шарттарга ыңгайлашууга жана илимди өнүктүрүүнүн артыкчылыктуу багыттарын илгерилетүүгө аракетин аяган жок. Коомдун руханий кайра жаралуусу үчүн маданий мураска, атап айтсак, оозеки эл чыгармачылыгынын шедеври – “Манас” эпосуна аяр мамиле жасоо зор мааниге ээ.
 
Экономикалык кризистин кесепеттери илимий мекемелердин иштерине да терс таасирин тийгизди. Бирок, алар, анын ичинде Илимдер академиясы да ушул татаал шарттарга ыңгайлашууга жана илимди өнүктүрүүнүн артыкчылыктуу багыттарын илгерилетүүгө аракетин аяган жок. Коомдун руханий кайра жаралуусу үчүн маданий мураска, атап айтсак, оозеки эл чыгармачылыгынын шедеври – “Манас” эпосуна аяр мамиле жасоо зор мааниге ээ.
 +
<br clear=all>
  
 
==Глоссарий==
 
==Глоссарий==
Строка 929: Строка 613:
 
<!-- Sidebar -->
 
<!-- Sidebar -->
 
<div class="large-4 medium-5 columns">
 
<div class="large-4 medium-5 columns">
−
<!-- Первый элемент сайдбара Это интересно или топ5/10/15 -->
+
<div class="sbstyle">
−
<div class="shadow radius sbstyle">
 
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Факты</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric">Кыргызстан жөнүндө</div>
 
</div>
 
</div>
−
{{center|[[file:ЕГЭ по истории- органы власти СССР.mp4]]}}
 
  
−
{{center|'''Тактики ведения войны'''}}
+
{{center|Кыргызстан гимн}}
  
−
{{center|[[file:80.jpg]]}}
+
{{center|[[file:Eng subs.mp4]]}}
−
{{center|[[file:89371.jpg]]}}
 
−
{{center|[[file:88372.jpg]]}}
 
−
{{center|[[file:8873.jpg]]}}
 
  
  
−
{{center|[[file:789789.jpg]]}}
 
  
 +
<div>
 +
<ul class="example-orbit" data-orbit="" data-options="animation:slide; pause_on_hover:true; animation_speed:500; navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:4500;" >
 +
  <li class="active">
 +
    [[Image:Wo.png]]
 +
  </li>
 +
  <li>
 +
    [[Image:Wow.png]]
 +
  </li>
 +
<li>
 +
[[Image:Wowl.png]]
 +
  </li>
 +
<li>
 +
[[Image:Wowli.png]]
 +
  </li>
 +
</ul>
 +
</div>
  
−
{{center|[[file:C77fe46c77719f2a82099705f46d63e6.jpg]]}}
+
{{center-p|[[file:Wowliti.png|Акча]]}}
−
 
 
  
−
{{center|[[file:37043b42f4ad669996009719701e05a3 (1).jpg]]}}
 
  
−
 
+
{{center-p|[[file:Wowlit.png|Акча]]}}
−
{{center|[[file:183342 original.jpg]]}}
 
−
 
 
−
 
 
−
{{center|[[file:506051 main.jpg]]}}
 
−
 
 
−
 
 
−
{{center|[[file:2017-01-19-10-48-00-361381.png]]}}
 
−
 
 
−
 
 
−
{{center|[[file:2017-01-19-10-47-59-276953.jpg]]}}
 
  
 
</div>
 
</div>
−
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:0px;">
 
−
<div class="row">
 
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">10 Стран, которые исчезли в 20-м веке</div>
 
−
</div>
 
−
 
−
{{center|[[file:Stend-goroda-geroi-velikoy-otechestvennoy-voyny.jpg]]}}
 
−
 
−
'''10. Германская Демократическая Республика (ГДР), 1949-1990'''
 
−
 
−
{{center|[[file:Ee1.png|Германская Демократическая Республика (ГДР), 1949-1990]]}}
 
−
 
−
Созданная после Второй Мировой войны в секторе, контролируемом Советским Союзом, Германская Демократическая Республика была лучше всего известна своей Стеной и тенденцией отстреливать людей, которые пытались перебраться через неё.  Стена была снесена с распадом Советского союза в 1990 году. После её сноса Германия объединилась и снова стала целым государством.
 
−
 
−
 
−
'''9. Чехословакия, 1918-1992'''
 
  
−
{{center|[[file:Ee2.png|Чехословакия, 1918-1992]]}}
 
−
 
−
Созданная на развалинах старой Австро-Венгерской империи, за время своего существования Чехословакия была одним из самых ярких демократических государств в Европе до Второй Мировой войны. Преданная Англией и Францией в 1938 году в Мюнхене, она была полностью оккупирована Германией и исчезла с карты мира к марту 1939 года. Позже она была занята Советами и входила в сферу влияния Советского Союза до его распада в 1991 году. После распада она опять стала процветающим демократическим государством.  На этом и должна была окончиться эта история, и, наверное, государство было бы целостным и по сей день, если бы этнические словаки, живущие в восточной половине страны, не потребовали отделения в независимое государство, разделив Чехословакию надвое в 1992 году.
 
−
 
−
'''8. Югославия, 1918-1992'''
 
−
 
−
{{center|[[file:Ee3.png|Югославия, 1918-1992]]}}
 
−
 
−
Также как и Чехословакия, Югославия была продуктом распада Австро-Венгерской империи в результате Второй Мировой войны. Состоящая в основном из частей Венгрии и изначальной территории Сербии, Югославия, к сожалению, не последовала более интеллигентному примеру Чехословакии. Вместо этого, она была чем-то вроде самодержавной монархии до того как нацисты вторглись в страну в 1941 году. После этого она находилась под оккупацией Германии. После разгрома нацистов в 1945 году, Югославия не вошла в состав СССР, но стала коммунистической страной под руководством диктатора-социалиста Иосипа Броз Тито (Marshal Josip Tito), лидера армии партизанов во время Второй Мировой войны. Югославия оставалась неприсоединившейся авторитарной социалистической республикой до 1992 года, когда внутренние конфликты и непримиримый национализм вылились в гражданскую войну. После неё страна распалась на шесть маленьких государств (Словению, Хорватию, Боснию, Македонию и Черногорию), став наглядным примером того, что может случиться, если культурная, этническая и религиозная ассимиляция пойдёт не так.
 
−
 
−
'''7. Австро-Венгерская империя, 1867-1918'''
 
−
 
−
{{center|[[file:Ee4.png|Австро-Венгерская империя, 1867-1918]]}}
 
−
 
−
В то время как все страны, оказавшиеся на стороне проигравших после Первой Мировой войны, оказались в неприглядном экономическом и географическом положении, ни одна из них не потеряла больше, чем Австро-Венгерская империя, которая была обглодана как жареная индейка в приюте для бездомных. Из распада когда-то огромной империи появились такие современные страны как Австрия, Венгрия, Чехословакия и Югославия, а часть земель империи отошли Италии, Польше и Румынии.
 
−
 
−
Так почему же она распалась, в то время как её соседка, Германия, осталась целой? Да потому что у неё не было общности языка и самоопределения, вместо этого в ней жили различные этнические и религиозные группы, которые мягко говоря, не ладили друг с другом. В целом, Австро-Венгерская империя перенесла то, что претерпела Югославия, только в гораздо большем масштабе, когда её разорвала на части межнациональная ненависть. Разница состояла лишь в том, что Австро-Венгерскую империю разорвали на части победители, а распад Югославии был внутренним и спонтанным.
 
−
 
−
'''6. Тибет, 1913-1951'''
 
−
 
−
{{center|[[file:Ee5.png|Тибет, 1913-1951]]}}
 
−
 
−
Хотя территория, известная как Тибет, существовала более тысячи лет, она не смогла стать независимым государством до 1913 года. Однако, будучи под мирной опекой целого ряда Далай-лам, он, в конце концов, столкнулся с коммунистическим Китаем в 1951 году и был оккупирован силами Мао, завершив, таким образом, своё краткое существование в качестве суверенного государства. В 50-х годах Китай оккупировал Тибет, в котором росло всё больше и больше волнений, до тех пор, пока в 1959 году Тибет, наконец, не взбунтовался. Это привело к тому, что Китай аннексировал регион и распустил тибетское правительство. Таким образом, Тибет перестал существовать как страна и вместо этого превратился в «регион», вместо страны. На сегодняшний день, Тибет является огромной туристической достопримечательностью для китайского правительства, даже несмотря на то, что между Пекином и Тибетом существует распри, из-за того, что Тибет опять требует вернуть ему независимость.
 
−
 
−
'''5. Южный Вьетнам, 1955-1975'''
 
−
 
−
{{center|[[file:Ee6.png|Тибет, 1913-1951]]}}
 
−
 
−
Южный Вьетнам был создан путём насильного изгнания французов из Индокитая в 1954 году. Кто-то решил, что разделить Вьетнам на две части примерно по 17-й параллели будет хорошей идеей, оставив Коммунистический Вьетнам на севере и псевдодемократический Вьетнам на юге. Как и в случае с Кореей, ничего хорошего из этого не вышло. Ситуация привела к войне между южным и северным Вьетнамом, в которую, в конце концов, были вовлечены Соединённые Штаты. Эта война стала для Соединённых Штатов Америки одной из самых опустошающих и дорогих войн, в которых Америка когда–либо принимала участие. В итоге, раздираемая внутренними разногласиями, Америка вывела войска из Вьетнама и предоставила его самому себе в 1973 году. В течение двух лет, Вьетнам, разделённый на две части, воевал, пока Северный Вьетнам, поддерживаемый Советским Союзом, не захватил власть над страной, навсегда устранив Южный Вьетнам. Столица бывшего Южного Вьетнама – Сайгон (Saigon), была переименована в Хошимин (Ho Chi Minh City). С тех пор Вьетнам является социалистической утопией.
 
−
 
−
'''4. Объединённая Арабская Республика, 1958-1971'''
 
−
 
−
{{center|[[file:Ee7.png|Объединённая Арабская Республика, 1958-1971]]}}
 
−
 
−
Это ещё одна неудавшаяся попытка объединить арабский мир. Египетский президент, ярый социалист, Гамаль Абдель Насер (Gamel Abdel Nasser), счел, что объединение с дальним соседом Египта, Сирией, приведёт к тому, что их общий враг – Израиль, будет окружён со всех сторон, и что объединённая страна станет супер-силой региона. Таким образом, была создана недолго просуществовавшая Объединённая Арабская Республика - эксперимент, который был обречён на провал с самого начала. Будучи разделённым несколькими сотнями километров создание централизованного правительства представлялось невыполнимой задачей, плюс ко всему, Сирия и Египет никогда не могли договориться о том, в чём же состояли национальные приоритеты.
 
−
 
−
Проблема разрешилась бы, если бы Сирия и Египет объединились и уничтожили Израиль. Но их планам помешала неуместно начавшаяся Шестидневная война 1967 года, разрушившая их планы о совместной границе и превратившая Объединённую Арабскую Республику в поражение библейского масштаба. После этого дни союза были сочтены, и, в конце концов, ОАР распалась со смертью Насера в 1970 году. Без харизматичного египетского президента, который поддерживал хрупкий альянс, ОАР быстро распалась, восстановив Египет и Сирию как отдельные государства.
 
−
 
−
'''3. Османская империя, 1299-1922'''
 
−
 
−
{{center|[[file:Ee8.png|Османская империя, 1299-1922]]}}
 
−
 
−
Одна из самых великих империй за всю историю человечества, Османская империя развалилась в ноябре 1922 года, после своего довольно продолжительного срока существования в течение более 600 лет. Когда-то она простиралась от Марокко до Персидского залива и от Судана до Венгрии. Её распад был результатом долгого процесса дезинтеграции в течение многих столетий, к началу 20-го века от неё осталась лишь тень былой славы
 
−
 
−
Но даже тогда она оставалась влиятельной силой на среднем Востоке и Северной Африке, и, скорее всего, оставалась бы ею и сегодня, если бы не участвовала в Первой мировой войне на стороне проигравших. После первой Мировой войны она была расформирована, самая большая её часть (Египет, Судан и Палестина) отошли Англии. В 1922 году, она стала бесполезной и, в конце концов, полностью распалась, когда турки победили в своей войне за независимость в 1922 году и устрашили султанат, попутно создав современную Турцию. Тем не менее, Османская империя заслуживает уважение, за свое, столь продолжительное существование несмотря ни на что.
 
−
 
−
'''2. Сикким (Sikkim), 8 век н.э.-1975'''
 
−
 
−
{{center|[[file:Ee9.png|Сикким (Sikkim), 8 век н.э.-1975]]}}
 
−
 
−
Неужели вы никогда не слышали об этой стране? Где же вы были всё это время? Ну, серьёзно, как можно было не знать о маленьком, не имеющем выхода к морю Сиккиме, надёжно притулившимся в Гималаях между Индией и Тибетом ...то есть, Китаем. Размером с ларёк по продаже хот-догов, это была одна из тех неизвестных, забытых монархий, которым удалось продержаться до 20-го века, до тех пор, пока её граждане не поняли, что у них нет особой причины оставаться независимым государством, и не решили объединиться с современной Индией в 1975 году.
 
−
 
−
Чем же было примечательно это маленькое государство? Да тем, что, несмотря на свой невероятно маленький размер, у него было одиннадцать официальных языков, которые, наверное, создавали хаос при подписании дорожных знаков – это если предполагать что в Сиккиме были дороги.
 
−
 
−
'''1. Союз Советских Социалистических Республик (Советский Союз), 1922-1991'''
 
−
 
−
{{center|[[file:Ee10.png|Союз Советских Социалистических Республик (Советский Союз), 1922-1991]]}}
 
−
 
−
Сложно представить историю мира без участия в ней Советского Союза. Одна из мощнейших стран на планете, которая распалась в 1991 году, семь десятилетий она являлась символом дружбы народов. Она была образована после распада Российской империи после Первой Мировой войны и процветала в течение многих десятилетий. Советский Союз разгромил нацистов тогда, когда усилия всех остальных стран оказались недостаточными, чтобы остановить Гитлера. Советский Союз едва не начал войну с США в 1962 году, это событие получило название «Карибский кризис».
 
−
 
−
После того как Советский Союз распался, после падения Берлинской стены в 1989 году, он разделился на пятнадцать суверенных государств, создав, таким образом, самый большой блок стран с распада Австро-Венгерской империи в 1918 году. Сейчас основным преемником Советского Союза является демократическая Россия.
 
−
 
−
</div>
 
 
<div class="sbstyle">
 
<div class="sbstyle">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="margin-top:20px">Тестти өтүңүз</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="margin-top:0px">Тестти өтүңүз </div>
−
</div>
 
− 
 
</div>
 
</div>
 +
 +
  
 
</div>
 
</div>
 
{{lang|История: Новейшее время – современный мир}}
 
{{lang|История: Новейшее время – современный мир}}

Текущая версия на 08:35, 22 октября 2018

Эң соңку мезгил – 1918-жылдан тартып азыркы учурга чейинки адамзаттын тарыхындагы мезгил. Советтик тарых илиминде үстөмдүк кылган көз карашка ылайык Россияда социалисттик революция болуп өткөн 1917-жыл эң соңку мезгилдин башталышы деп эсептелип келет.


Бирок мындай мезгилдештирүү шарттуу мүнөзгө ээ, анткени айрым илимпоздор Эң соңку тарыхтын башталышы XIX кылымдын акыры XX кылымдын башы деп аныктап жүрүшөт.

Эң соңку тарыхтын башталышы


ХХ кылымдын башында дүйнө индустриялык цивилизация дооруна кирген, колониализмдин системасы калыптанып бүткөн. Дүйнөнүн саясий картасы 20- кылымдын башында азыркысынан алда канча айырмаланган. Планетанын көпчүлүк бөлүгү бир нече мамлекеттин ортосунда бөлүнүп калган.

1914-ж. дүйнөнүн саясий картасы


  • Дүйнө XX кылымдын башталышында


  • Колониялык ээликтердин түрлөрү
Колониялык ээликтердеги калктын саны


  • XIX жана XX кк. чегинде империализм өлкөнүн ичинде төмөнкү таптарды эзүүнү күчөтүү, эл аралык аренада дүйнөнү бөлүштүрүү үчүн күрөштү күчөтүү менен мүнөздөлгөн капитализмдин өнүгүшүнүн өзгөчө стадиясы катары карала баштаган.
  • Империялар ХХ кылымдын башында

20-кылымдын башындагы революциялар

Индустриалык цивилизация адамдарга машина өндүрүшүн түзүүгө мүмкүндүк берди, мындан жумушчунун эмгеги жеңилдеди жана товар чыгаруу алда канча өстү. Унаанын жаңы, тез жеткирүүчү каражаттары – аэропландар, автомобилдер, жаңы тез жүрүүчү кораблдер пайда болду. Ошону менен бирге коомчулукта калктын саны өстү, бул болсо жумушсуздуктун өсүшүн шарттады. Экономикалык кризистер өнүгүүнүн ыкчамдашынан келип чыкты. Ири буржуазияга жумушчу күчүн каалагандай колдонуп, жумушчуларды иштен бощотууга мүмкүнчүлүк берди.

  • History3KG.jpg
  • Камсыздандыруу, социалдык төлөмдөр, эмгек шартын жакшыртуу ж.б. жумушчу адамдын – пролетарийдин кыялы болгон. Оор эмгек шарттарынан жана адамга карата негизги нормалар менен эрежелер сакталбагандыктан XX кылымдын башында кесиптик кошундар (профсоюздар) – жумушчулардын укугун коргой турган уюмдар күч топтой баштады


Мындай чөйрөдө социал-демократия идеялары белгилүү болууда. Социализм көпчүлүк үчүн ишке ашпаган кыял сыяктуу көрүнгөнү менен, улам көптөгөн адамдардын өтө оор эмгегин көрүп, социализм жана адилеттик идеяларына жан тарткандар көбөйүүдө.

1905-1923-жж. Россиядагы кесиптик союздардын мүчөлөрүнүн саны
Россияда кесиптик союздар башка өлкөлөргө караганда кыйла кеч пайда болду. Анткени өнөр жайы анча өнүкпөй, мамлекет узак мезгил агрардык өлкө болуп кала берген. Ири фабрика өндүрүшүнүн өнүгүшү жана жумушчу табынын калыптанышы менен жумушчулардын кызыкчылыгын коргой турган уюмдардын пайда болушуна өбөлгө түзүлдү. 1905-ж. Россияда профсоюздун ишине уруксат берилди. XX кылымдын 20-жылдарында профсоюздар таасирдүү күчкө айлануу менен совет бийлигинин алгачкы жылдарында жумушсуздукту жана сабатсыздыкты жоюуда, жумушчуларды жана алардын үй бүлөөсүн азык түлүк жана отун менен камсыз кылууда маанилүү роль ойноду.

  • Карл Маркс
  • Фридрих Энгельс

1864-ж. 28- сентябрда Лондондо жумушчулардын чоң митингисинде эл аралык пролетардык уюмду түзүү үчүн чечүүчү кадам жасалды. Бул митинг жумушчу кыймылынын жалпы өсүшү, ар түрдүү өлкөлөрдүн жумушчуларын баш коштуруу боюнча Маркс менен Энгелстин иши менен даярдалган. Чогулгандар эл аралык жумушчу уюм түзүүнү чечишти; Баардык өлкөлөрдүн жумушчуларына кайрылуу даярдоо үчүн комитет шайлашты. Маркс комитетке немис жумушчуларынын өкүлү катары кирди.Бул комитетте ошондой эле англиялык тред-юниондордун жана француз жумушчуларынын өкүлдөрү жана башка делегаттар – баардыгы 32 адам кирген. Маселен, жумушчулардын эл аралык шериктештиги (I Интернационал) ушундайча пайда болду.

  • Конгресс Интернационалдын жогорку жетекчи органы болуп калды.Конгресстердин аралыгында жетекчиликти Генералдык Совет аткарып турду. Шаарларда жана өлкөлөрдө интернационалдын секциялары түзүлдү – Генералдык Совет Лондондо жайгашты.
  • Интернационалдын иш структурасы

Париж коммунасы жеңилгенден кийин Интернационалда жарака кеткен. Бул жагдай Биринчи Интернационал үчүн оор болду. АКШда Интернационалга таянып, 1876-ж.ал тараганга чейин иштеди.


  • Германиядагы социал-демократиялык жана жумушчу кыймыл
  • Эрфуртская программа
  • Эрфурт программасы
  • СДПГнын жетекчилигиндеги агымдар
  • XX кылымдын башындагы Россиядагы жумушчу кыймылы

XX к. башы революциялык жана коомдук жогорулоо күч алган мезгил болуп калды. Революциялык кыймылдын борбору Батыш Европадан Россияга ооду. Жаңы жүз жылдыктын эң башынан тартып эле өлкөдө революциялык кризис бышып жетилгендиги байкалган. Тартипке нааразы болгондор калктын кеңири катмарын камтыган 1900-1903жж. экономикалык төмөндөө, 1904-жылдагы орус-япон согушу, эл массасынын абалынын начарлашы алардын саясий активдүүлүгүнүн өсүшүнө көмөк көрсөттү.

  • Социалисттик саясий партиялар
  • Социалисттик саясий партиялар

Россиядагы Революциялар

1905-1907 жж. революция өлкөдөгү экономикалык, саясий жана таптык карама каршылыктарды чечпеген соң, ал 1917-жылдагы февраль революциясынын өбөлгөсү болуп калды. Биринчи дүйнөлүк согушка падышалык Росиянын катышуусу аскердик милдеттерди аткарууга анын экономикасынын жөндөмсүздүгүн көрсөттү. Көп заводдор ишин токтотту, армия курал жабдыктардын, азык-түлүктүн жетишсиздигин байкады. Өлкөнүн транспорт системасы согуштук абалга таптакыр даяр эмес болуп чыкты, айыл чарбасы өз позициясынан тайды. Чарбалык кыйынчылыктар Россиянын тышкы карызын эбегейсиз көбөйтүп жиберди. Россиялык император Николай II февраль революциясынан кийин тактыдан баш тартты. Ушул учурдан тартып жөнөкөй элдин турмушунда өзгөрүүлөр башталды.

Александр Керенский башчылык кылган убактылуу өкмөт февраль төңкөрүшүнөн кийин бийлике келип республиканы, сөз жана жыйын өткөрүү эркиндигин жарыялады жана саясий туткундарды бошотту. Бирок бүтүндөй алганда бул бийлик өзүн кыйла эле орто саар катары көрсөтө алды. Убактылуу өкмөт Биринчи дүйнөлүк согушка катышууну улантып, союздаштары – Британия менен Франциянын алдында Россиянын милдеттенмесин аткарды.

Октябрь революциясы

A8301KG.jpg

Көптөр үчүн 1917-жылдагы Октябрь революциясы – адамзаттын тарыхындагы эң улуу окуя, ал Россияга кылымдык артта калуудан чыгууга мүмкүндүк берген, экономиканын, илимдин өсүү темптерин камсыз кылган. Бирок большевиктик төңкөрүш өлкөнү туңгуюка такаган, деп эсептегендер булардан да көп.

1917-жылы эскиче 25-октябрда, жаңы стиль боюнча 7-ноябрда Октябрь революциясы болуп өттү. Владимир Ильич Ульянов (партиялык ылакап аты Ленин) жана Лев Давыдович Бронштейн (Троцкий)жетекчилик кылган жана башкы демилгечиси идеологу жана негизги катышуучусу болуп саналган РСДРП (Россия социал-демократиялык большевиктер партиясы) Россияда бийликти алмаштырган.Буржуазиялык өкмөттүн ордуна пролетарлар өкмөтү бийлике келген.

Revolution2KG.jpg


  • Россия социал-демократиялык жумушчу партиясы
  • A301KG.jpg
  • A302KG.jpg
  • A303KG.jpg

1917-жылдагы социалисттик революциянын башкы урааны: «Ар кимге керектөөсүнө жараша, ар кимдин эмгегине жараша».


Октябрь төңкөрүшүнүн хроникасы

A19KG.jpg

Дүйнөлүк согуштар

Биринчи дүйнөлүк согуш. (1914-1918-жж.) – тарыхтагы дүйнөлүк масштабдагы биринчи аскердик чыр-чатак. Ага 1,5 млрд. ашык калкы бар 38 мамлекет, б.а. ошол жылдардагы планетанын жалпы калкынын 4/3 катышкан. 4 жыл, 3 ай жана 10 күнгө созулган согуш аракеттери Россия, Австрия-Венгрия, Германия жана Осмон империяларынын кыйрашына алып келген.

Европадагы аскердик-саясий союздар. XIX кылымдын 80-жылдарынын башында эл аралык мамиледе кардиналдуу өзгөрүүлөр болгон. Кандайдыр бир белгилүү атаандашка эмес, гипотетикалык атаандашка каршы багытталган аскердик-саясий союздар түзүлө баштаган. Мындай союздар кандайдыр бир айрым өлкөнүн үстүнөн жеңишке жетишүүгө эмес, дүйнөлүк үстөмдүккө жетүүгө умтулган.

Биринчи дүйнөлүк согуш – бул державалардын эки коалициясынын ортосундагы согуш: Борбордук державалар (Германия, Австро-Венгрия, Турция, Болгария) жана Антанта (Россия, Франция, Улуу Британия, Сербия, кийинчерээк Япония, Италия, Румыния, АКШ ж.б.; баардыгы 34 мамлекет).

  • Европада биринчи дүйнөлүк согуш башталар алдындагы аскердик-саясий союздар
  • 1882-жылы Германия, Австро-Венгрия жана Италия 5 жылга Үч тараптуу союз түзгөн, бул союз ар бир беш жылга жаңыланып турмак, ал 1915-ж. чейин өкүм сүргөн.

Россия-Германия мамилелери курчуган учурда Россия-Франция жакындашкан. Союз түзүү жөнүндө сүйлөшүү башталган.

1892-ж. өлкөлөр аскердик конвенцияга кол коюшкан. 1904-ж. 8-апрелде Лондондо англиялык-франциялык жашыруун макулдашуу – Антантага кол коюлган. Анда эки мамлекеттин ортосунда Африкадагы таасир көрсөтүү чөйрөсү чектелген. Англия Франциянын Мароккого укугун, ал эми Франция — Англиянын Египетке укугун тааныган. Ал эми 1907–ж. Англия менен Россиянын ортосундагы макулдашууга кол коюлган.

Ошентип, Европада касташкан эки тарап, аскердик-саясий союздар түзүлгөн.

XIX к. акырында Англия дагы эле «эң сонун обочолонтуу» (Европа өлкөлөрүнүн ишине кыйыр киришүү) саясатын жүргүзүп жаткан. Өзүнүн колониялык ээликтерин кеңейтүү жана кармап туруу Англиянын бирден бир камкордугу болгон. Бирок, Англиянын саясий чөйрөлөрүндө Улуу Британия үчүн негизги коркунуч дүйнөнү кайра бөлүштүрүү үчүн согушка даярдык көрүү (кубаттуу океан флотун куруу башталган) жолуна түшкөн Германиядан келип жаткандыгын түшүнүү өсүп бара жаткан.


Биринчи дүйнөлүк согуштун себептери

Биринчи дүйнөлүк согушту баштоо үчүн себеп көп болгон. Бирок, анын эң башкысы катары Европадагы ири державалардын атаандашуусун тарыхчылардын көпчүлүгү негизги себеп катары эсептешет.

Үчилтик союздун жана Антантанын негизги армияларынын саны


Инфографикте келтирилген маалыматтар Антантанын куралдуу күчтөрүнүн сан жагынан артыкчылыгын көрсөтөт. Бирок, оор куралдардын саны боюнча Германия менен Австро-Венгрия Россия менен Франциядан алда канча ашып түшкөн.

Согушту баштоого шылтоо

Биринчи дүйнөлүк согушту баштоого Сараеводогу (Босния жана Герцеговина) окуялар шылтоо болгон. 1914-ж 28-июнда «Жаш Босния» кыймылынын «Кара кол» уюмунун мүчөсү Гаврило Принцип эрцгерцог Франц Фердинандды өлтүргөн. Фердинанд Австро-венгриялык тактын мураскору болуп саналгандыктан, бул киши өлтүрүү эбегейсиз чоң чуу жараткан. Ушул окуя Австро-Венгриянын Сербияга кол салуусуна себепчи болгон.

Австро-венгриялык тактын тикеден тике мураскору, эрцгерцог Франц Фердинандды өлтүргөн иллюстрация.

28-июлда Австро-Венгрия Сербияга согуш жарыялаган. Бул Үчүлтүк союздун өлкөлөрүн бир жагынан, экинчи жагынан Антанта өлкөлөрүн согушка тарткан.


1914-жылы 2-августта Германия Люксернбургду басып алган, 4-августта бейтарап өлкө Белгияга басып кирген, ал эми 20-августта Германия Франция менен чек арага чыккан.

  • 200pxКампания 1914 г. Западноевропейский театр



  • Чыгыш фронттогу согуш аракеттери 17-августта башталган. Орус армиясы Пруссиянын чыгыш бөлүгүнө чабуул коюп, алгач ийгиликке жетишкен.

1914-жылдын акырындагы жыйынтыктар боюнча жаңжалга катышкан өлкөлөрдүн бири да койгон максатына жетише алган эмес.





  • Дүйнөлүк биринчи согуштун хронологиясында экинчи компания 1915-жылы башталган. Батыш фронтто айыгышкан салгылашуулар болгон. Франция менен Германия чоң жоготууга учураганы менен бири-бирин жеңе алган эмес.
  • Кампания 1914 г. Русский фронт

1916-жылдагы согуш компаниясынын учурунда немец командачылыгы Англия-Франция коргонуусун бузуп өтүүгө умтулуп Верденде көп күчүн жумшаган чоң салгылашуу болуп өткөн. Бул операциянын жүрүшүндө 21-февралдан 18-декабрга чейин Англия менен Франция 750 миңге жакын, Германия 450 миңге жакын солдатын жоготкон. Верден салгылашуусунда биринчи жолу куралдын жаңы түрү – огнемёт колдонулган.

1917-жылдагы согуштук компаниянын жүрүшүндө Антанта тарапка күч ооп кеткен.

Россия иш жүзүндө согуштан чыккандан кийин Германия чыгыш фронтту жоюуга жетишкен жана Румыния, Украина, Россия менен тынчтык келишими түзүлгөн. Россия менен Германиянын 1918-жылы мартта түзүлгөн Брест келишимнин шарттары өлкөлөр үчүн оордук туудурганы менен, кийинчерек бул келишим алынып салынган.

Германия Прибалтиканы, Польшаны жана жарым жартылай Белоруссиясы окупациялагандан кийин өзүнүн бардык күчүн батыш фронтко жумшаган. Бирок Антантанын техникалык артыкчылыгынын аркасында немец аскерлери жеңилип калган. Австро-Венгрия, Осмон империясы жана Болгария Антанта өлкөлөрү менен келишим түзгөндөн кийин Германия кыйроонун чегинде турган. 1918-жылы 11-ноябрда Германия жеңилгендиги жөнүндө актыга кол койгон.

Территориальные изменения в Европе по Версальскому договору 1919 г.


Дауэс жана Юнга планы

Германия Биринчи дүйнөлүк согушка күнөөлүү деп таанылып, репарациялар дайындалган. 1922-жылга карата дал ушул проблема биринчи планга чыккан. Германия эсептер боюнча төлөй албай, өлкөдө экономикалык кризис башталган. Франция ушундан пайдаланып, Белгиялыктар менен өз күчүн бириктирип, немецтердин оор сырьё өнөр жайы жайгашкан Рур облусун басып алган.


  • Рур жаңжалы тез эле эл аралык жаңжалга айланып Улуу Британия жана Кошмо Штаттар Европа континентинрде Франциянын күчтүү болуп кетишин каалаган эмес, ошонрдуктан жагдайга дароо кийлигишкен. Франция менен Бельгия аймакты таштап кетүүгө мажбур болушкан. Репарация маселелерин чечүү үчүн конференция чакырылган.
  • PlandausaKG.jpg

Германияда нацисттик режимдин калыптанышы

1933-жылы 30-январда Адольф Гитлер Германияда канцлер болуп дайындалган. Ушуну менен немец демократиясынын иши бүткөн. Расизм жана авторитаризм идеяларына таянып, нацисттер негизги эркиндикти алып салышкан жана “элдик” мамлекетти курууну баштаган.

  • Bt 11.png
  • Bb4.png

1933-жылы январда Германиянын канцлери кызматын ээлеп, Адольф Гитлер тез арада бир партиялуу диктатурага жетишкен жана нацисттик саясатты жүргүзүү үчүн зарыл болгон полициянын күчүн уюштурган. Ал өзгөчө абал киргизүүгө жана басма сөз, чогулуш эркиндигин кошкондо адам эркиндигин алып салууну киргизүүгө министрлер кабинетин ынандырган. Адамдар жеке турмушунун кол тийбестиги укугунан ажыраган.

1936-жылы март айында немец армиясынын бөлүктөрү Рейн демилитализацияланган зонасына кирген. Бул кадам Германияны тандаган саясий багытын улантууга түртүп, Англия менен Франция тарабынан жооп кайтарган активдүү аракеттерди пайда кылган.

Экинчи дүйнөлүк согуш

Экинчи дүйнөлүк согуш адамзаттын тарыхындагы эң ырайымсыз жана кыйраткыч согуш болуп калган.

Бул согуштун жүрүшүндө ядролук курал колдонулган.

Экинчи дүйнөлүк согушка 62 мамлекет катышкан.

Экинчи дүйнөлүк согуш 1939-жылы 1-сентябрда башталган жана 1945-жылы 2-сентябрда аяктаган. 1943-жылдын акырында башталган согуштун төртүнчү этабы Берлинди алуу менен жана 1945-жылы 9-майда фашисттик Германиянын сөзсүз капитуляцияланышы менен аяктаган.

Экинчи дүйнөлүк согуш

Wwkg.jpg

Экинчи дүйнөлүк согуштун себептери

Экинчи дүйнөлүк согуштун келип чыгуу себептери ар түрдүү болгон. Бирок, баарыдан мурда, Биринчи дүйнөлүк согуштун жыйынтыгында келип чыккан аймактык талаш-тартыштар жана дүйнөдө күчтөрдүн тең салмакта болбогондугу себепчи болгон. Англиянын, Франциянын жана АКШнын ортосунда жеңилген тарап (Турция менен Германия) үчүн өтө эле ыңгайсыз шарттарда түзүлгөн Версаль келишими дүйнөдө тынчсыздануулардын күчөшүнө алып келген. Бирок, Англия менен Франция тарабынан кабыл алынган агрессорду тынчтандыруу деп аталган саясат Германиянын аскердик кубаттуулугун күчөтүп, жигердүү аскердик аракеттердин башталышына түрткү болгон.


  • Экинчи дүйнөлүк согуштун себептери
  • Экинчи дүйнөлүк согуштун келип чыгуу себептери
  • Ww3KG.jpg
  • Биринчи мезгил.

    1939-ж. 1-сентябрында бул кан төгүлгөн чырга негиз салынган. Германия жана анын союздаштары Европа блицкригин жасаган.

    • Ww4KG.jpg
    • Ww5KG.jpg
    • Ww6KG.jpg
    • Ww7KG.jpg
    • Ww8KG.jpg
    • Герман-Польша согушу
  • Экинчи мезгил
    Улуу Ата Мекендик согуштун хронологиясы

Согуштун 2-этабы 1941-ж.22-июнда башталган жана 1942-жылдын ноябрынын ортосуна чейин созулган. Германия СССРге кол салат, бирок Барбаросс планы таш кабат.

Барбаросс Планы – Германиянын СССРге кол салуу планы, ал чагылгандай тез согуш, блицкриг принцибине негизделген. План 1940-жылы жайында иштелип чыгат, ал эми 1940-ж. 18-декабрда Гитлер планды бекиткен, ал боюнча согуш 1941-жылдын ноябрынан кечикпей бүтүүгө тийиш болгон.

Барбаросс планын иштеп чыккандар


Барбаросс Планы өзүнүн басып алуу жүрүштөрү менен даңкы чыккан 12-кылымдагы император Фридрих Барбаросстун урматына аталган. Мындан символизм элементтери байкалат, Гитлер жана анын айланасы ага ушунчалык көңүл бурган. План өзүнүн аталышына 1941-ж.31-январда ээ болгон.

Барбаросс Планы


Ленинградды курчоо
Иштин жалпы абалы
  • Түндүктө Ленинград менен Мурманскини басып ала алган жок. Аскерлердин кыймылы токтоду.
  • Борбордо чоң кыйынчылык менен Москвага чыкты. Немец армиясы советтик борборго чыккан учурда эч кандай блицкриг ишке ашпастыгы түшүнүктүү болуп калган.
  • Түштүктө Одессаны алып жана Кавказды басып ала алган жок. Сентябрдын акырына карата Гитлердин аскерлери Киевди гана басып алышты жана Харьков менен Донбасска чабуулун баштады.

Үчүнчү мезгил. 1942-ж.ноябрынын 2-жарымынан тартып, 1943-жылдын акырына чейин Экинчи дүйнөлүк согуштун хронологиясында кийинки мезгил болуп калды. Бул мезгилде Германия акырындап, стратегиялык демилгесин жогото баштаган. Сталин, Рузвельт жана Черчилль катышкан Тегеран конференциясында (1943-ж.акыры) экинчи фронтту ачуу жөнүндө чечим кабыл алынган.


  • Wow6KG.jpg
  • Курск салгылашуусу
  • Прохоровканын жанындагы танк салгылашуусу
  • Тегеран конференциясы
  • Тегеран конференциясы


  • Wow11KG.jpg
  • Курск салгылашуусу
  • Экинчи фронтту ачуу
  • Багратион Операциясы
  • Wow14KG.jpg
  • Ялта конференциясы
  • Германиянын капитуляцияланышы жөнүндө актыга кол коюу
  • Бешинчи мезгил.

    Согуштун акыркы этабы 1945-ж. 10-майынан ошол эле жылдын 2-сентябрына чейин созулган. Дал ушул мезгилде АКШ ядролук курал колдонгон. Согуш аракеттери Ыраакы Чыгышта жана Түштүк-Чыгыш Азияда жүргөн.


    • Wow17KG.jpg
    • Курск салгылашуусу
    • Экинчи фронтту ачуу
    Хиросима менен Нагасакиге атом бомбасын таштоо

    Wow19KG.jpg

    Кыргызстан СССРдин курмында

    Октябрь төңкөрүшүнөн кийинки алгачкы күндөрдө азыркы Кыргызстандын аймагында меньшевиктер, эсерлер жана большевиктер партиясы жергиликтүү калкка дээрлик тааныш эмес болгон, алардын саны көп эмес болчу.

    Совет бийлигин орнотуу

    1918-жылдын күзүндө совет бийлиги кан төкпөстөн эле Кыргызстандын бардык аймагында орногон. 1916-жылдагы көтөрүлүштөн жеңилген жана Убактылуу өкмөт тарабынан колдоого ээ болбогон кыргыздар совет бийлигинин тарабына өткөн.

    Кыргызстанда Совет бийлигин орнотуу

    Совет бийлиги биринчи кезекте Кыргызстандын өнөр жай райондору – Кызыл-Кыя жана Сүлүктү шаарларында орногон, аларда калктын басымдуу бөлүгү айрыкча аң-сезимдүү, революциячыл маанайдагы жумушчу табы болуп саналган. 1917-жылы декабрда жаңы бийлик Жалал-Абадда, 1918-жылдын январында – Ошто жеңген. Түндүк Кыргызстанда Совет бийлиги алгач Таласта, 1918-жылдын 5-январында – Пишпекте, февралда - Токмокто жеңген.

    Совет бийлигин орнотуу үчүн ыктыярдуулардан Кызыл гвардия отряддары түзүлгөн. Алардын жардамы менен Ысык-Көлдө жана Нарында Совет бийлиги орногон.

    Антисоветтик күчтөр өз армиясын (Ак гвардия) түзгөн. Аларды чет өлкөлүк капиталистер колдогон. Совет бийлигин коргоо үчүн жер жерлерде Кызыл армиянын отряддары уюшулган. 1918-жылы жаш Совет өлкөсүндө Жарандык согуш башталган.

    Басмачылык — жарандык согуш мезгилиндеги Орто Азиядагы аскердик саясий жана диний антисоветтик кыймыл. Ал өзүнүн жогорку чегине 1918-1919-жылдарда жеткен. Ал кезде он миңдеген жергиликтүү калк басмачылардын туусун көтөргөн. Басмачылардын негизги кыймылдаткыч күчү мурдагы байлар, падыша чиновниктери, диний ишмерлер, башкача айтканда өз бийлигинен ажырагысы келбеген мурдагы үстөмдүк кылган төбөлдөр болгон. Басмачылардын отряддарына ошондой эле дыйкандар тартылган. Большевиктер улут саясатын жүргүзүүдө жол берген жаңылыштыктар, динге каршы катуу үгүт – насаат жана динге ишенгендерди катуу куугунтуктоо дыйкандарды советтерден кандайдыр бир деңгээлде алыстаткан себептерге кирет.

    Басмачылардын тарыхы 1918-жылдан башталат, анда таанылбаган Түркстан автономиясы (Кокон автономиясы) кулаган. Бул мамлекеттик түзүлүш бир нече ай -1917-жылдын ноябрынан тартып 1918-жылдын февралына чейин жашаган жана азыркы Казакстандын, Өзбекстандын. Кыргызстандын Тажикстандын аймагын камтыган. Кокон автономиясын Кызыл армия талкалаган, далай кыйроолор, чоң курмандыктар болгон.

    Автономиянын убактылуу өкмөтү негизинен либералдык көз карашта экендигине карабастан (бул интеллектуалдык агым жадизм деп аталат). Окуялар ушундайча өнүккөн.

    Жергиликтүү бийлик куралдуу күрөшкө караганда Советтер Өлкөсү менен дипломатиялык кызматташууга, автономия укугунда анын курамына кирүүгө макул болгон. Бирок Өкмөттүн өзүнүн ичиндеги келишкис ажырымдар большевиктер менен мамиле кылуу жагынан эч кандай биротоло стратегияга алып келген эмес жана 1918-жылы январда Советтер бийлигин таануу жөнүндө катуу талапка жооп кылып Өкмөт баш тарткан.

    Өз алдынча жарыяланган мамлекеттин башчылары Советтердин бийлигин таануудан баш тарткан. Ага жооп кылып К.Осипов жетектеген жазалоо отряды жөнөтүлгөн. Кокон автономиясы жоюлган жана Түркстан совет республикасы түзүлгөн.



    • Жарандык согушта басмачылардын мааниси бирдей эмес: изилдөөчүлөрдүн айрымдары аларды “Чабуулчулар” жана “Үчүнчү күчтүн” өкүлдөрү дешет, башкалары аларды чыр чатактын толук укуктуу тарабы деп аташат. Кыргызстан түштүгүндө басмачылардын кыймылы өзгөчө кеңири кулач жайган. Ага Калкожо, Аман палван, Мадаминбек, Эргеш, Курширмат жана башка кор башылар башчылык кылышкан.
      • Калкожонун отряды
      • Аман Палван – басмачылар кыймылынын башчысы

    1918-жылдын кыш мезгилинен тартып 1920-жылдын орто ченине чейин Орто Азиянын аймагында кан төгүлгөн согуш жүргөн. Түркстанда Совет бийлигин чыңдоо үчүн өкмөт 1919-жылы 14-августа Түркстан фронтун уюшурган. Биздин жердешибиз М.В.Фрунзе командачы болуп дайындалган.

    М.В. Фрунзе


    Басмачылык 1920-жылдардын орто ченинде дээрлик толук жоюлган. Бирок күч менен коллективдештирүүгө байланыштуу ал жаңы күч менен жайылган.

    • Орус-кыргыз ыктыярдуу отряды басмачыларга каршы күрөштө
    • Басмачылар сүйлөшүү жүргүзүүдө

    Согуштук Коммунизм саясаты. Согуштук коммунизм – 1918-жылдан тартып 1920-жылга чейин большевиктер жүргүзгөн саясат. Иш жүзүндө ал 1920-жылдын биринчи үчтөн биринде аяктаган жана жаңы экономикалык саясатка (ЖЭП) өтүү жарыяланган. Бул саясат жеке менчик капитал менен күрөш аркылуу, ошондой эле адамдардын турмушунун баардык чөйрөсүнө, анын ичинде керектүү чөйрөсүндө туташ контроль орнотуу менен мүнөздөлөт.

    Кыргыз мамлекетинин калыптануу этаптары

    1918-жылы 30-апрелде РСФСРдин курамында – Орто Азиядагы биринчи советтик мамлекеттик түзүлүш – Түркстан Автономиялуу Советтик Социалисттик Республикасы (ТАССР) түзүлгөн. Ал 5-советтердин бүткүл Түркстандык сьездинде жарыяланган. Түркстан республикасынын советтеринин 6-чукул чакырылган сьезди (1918-жылдын 5-14-октябры) ТАССРдин конституциясын кабыл алган. Борбору –Ташкент шаары болгон.

    We6.png

    1922-жылы 30-декабрда Советтердин I сьездинде РСФСРдин, Украинанын, Белорусянын, Советтик Социалисттик Республикалары, ошондой эле Закавказье федерациясы СССРдин түзүлгөндүгү жөнүнө декларацияга жана Союздук Келишимге кол коюшкан. Декларацияда биригүүнүн себептери жана принциптери көрсөтүлгөн. Келишимде республикалар менен борбордун ортосундагы өз ара мамилелер аныкталган.

    1922-жылы Кыргызстандын түндүк бөлүгүндө Кыргыз тоолуу областын түзүү аракети көрүлгөн Түркстан АССРинин курамына кирген кыргыздар Жети-Суу, Сыр дарыя, Фергана жана Самарканд облустары боюнча бөлүнгөн жана өзүнүн өкмөтү болгон эмес. Бул облустарда кыргыздар калктын азчылыгын түзгөндүктөн, алардын кызыкчылыгына көп учурда тийиштүү көңүл бөлүнгөн эмес. Ушуга байланыштуу 1921-ж. Алмата шаарындагы кеңешинде Түркстан АССРдин курамында Тоолуу Кыргыз республикасын түзүү жөнүндө маселе көтөрүлгөн.

    • Орто Азия жана Казакстан аймагынын республикалары 1922-жылы
    • Эки топ – А.Садыков башчылык кылган алардын бири Тоолуу Кыргыз областын түзүүнү жигердүү жактап чыккан, Р.Кудайкулов башчылык кылган экинчи топ каршы болгон. Маселе чечилген эмес, анткени Жети-Суу жана Сырдарыя областарын Казак ССРине берүү сунушталган. Бирок мындай чечим кыргыз элинин саясий абалын татаалдаштырмак. Эгерде мурда кыргыздар бир автономиянын курамына кирсе, эми эл эки республикага бөлүнүп калмак.


    Ю.Абдрахманов жана И.Арабаев, А.Сыдыков кирген активдүү кыргыз интеллигенциясы 1922-жылы мартта кыргыздар жашаган уездерди Тоолуу Кыргыз областына бөлүү жөнүндө сунушту кайталап койгон. 1922-жылы декабрда борбордук партия комитети Тоолуу Кыргыз областын түзүү жөнүндөгү документтерди мыйзамсыз деп жарыялап, сьезд чакыруунун демилгечилерин буржуазиялык улутчулдук жана контрреволюциячыл иштер деп күнөөлөгөн. Натыйжада Тоолуу Кыргыз облусу түзүлбөй калган.


    СССР борбордук аткаруу комитетинин 2-сессисынын токтому менен 1924-жылы 27-октябрда Бухара, Хорезм советтик республикаларынын жана Түркстан АССРинин базасында Өзбек ССРи, Түркмөн ССРи, Тажик ССРи түзүлгөн, Өзбек ССРинин курамында Каракалпак автономиялуу областы түзүлгөн, РСФСРдин курамында Кыргыз (казак) АССРи, Каракыргыз автономиялуу областы түзүлгөн.

    Активная кыргызская интеллигенция в лице Ю. Абдрахманова, И. Арабаева, А. Сыдыкова

    Шайлануучу жетекчи органдарды конституциялык жол жоболоштурууга чейин Совет өкмөтү башкарууну убактылуу революциялык комитетке жүктөгөн, бул орган 1924-жылы 21-октябрда ВЦИКтин токтому менен түзүлгөн.

    1929-жылы 30-апрелде Кыргыз АССРинин конституциясы (негизги мыйзамы) кабыл алынган. Конституция республиканын мамлекеттик жана саясий түзүлүшүн, баардык жарандардын тең укуктуулугун бекемдеген. Анда мындай деп жазылган: “Кыргызстанда жашаган баардык элдер тең укуктуу, алар эне тилинде билим ала алат”. Кыргыз жана орус тилдери мамлекеттик тилдер деп жарыяланган. Мамлекеттик кызматчылар эки тилди бирдей билүүгө милдеттүү болгон. Бул кыргыз тилинин ролунун өсүшүнө алып келген. Кыргыз АССРинин конституциясы мамлекеттин символдорунун желекти жана гербди бекемдеген. Фрунзе шаары республиканын борбору болуп калган.

    Кыргызстандагы коллективдештирүү

    Кыргыздардын отурукташууга өтүүсү негизинен 1931-жылы башталган жана 30-жылдардын акырында бүткөн. Коллективдештирүү жана кулакка тартуу бул жылдардагы эң оор мезгил болгон.

    • Коллективдештирүүнүн максаты
    • Коллективдештирүүнүн каражаттары жана ыкмалары
    • Кулакка тартуу
    • RaskKG.jpg


    1935-жылы Кыргызстанда коллективдештирүү проецесси негизинен аяктаган. Эң башынан тартып эле колхоздор чарбалык демилгеге жана сарамжалдуулукка жол ачылбаган абалга коюлган. Өндүрүш каражаты жана өндүрүлгөн продукция иш жүзүндө мамлекеттин менчиги болуп калган, мындай абал малды негизсиз азайтууга, айыл-чарба өсүмдүктөрүнүн түшүмдүүлүгүн төмөндөтүүгө ж.б. алып келген.

    1932-ж. Кыргызстанда ачкачылык башталган. Абал 1940-жылы деле оңолүп кеткен эмес. Согуштун алдындагы жылдарда Кыргызстанда өнөр жайынын өнүгүү деңгээли айыл-чарбасындагыдай эле өтө төмөн болгон.

    • 1932-1933-ж.ж. ачкачылык

    Кыргызстан Улуу Ата Мекендик согуштун жылдарында

    Улуу Ата Мекендик согуштун жылдарында Кыргызстан фашизимди жеңип чыгуу үчүн күрөшкө активдүү катышкан. Фронтко биздин 300 миңден ашык мекендештерибиз аттанган. Тылда калгандар активдүү жардам көрсөткөн.

    • 32d6de66edbb17b2d84e57e371c1c7839f1b086dKG.jpg
    • Kyrgyzstan-v-Velikoj-Otechestvennoj-vojneKG.jpg
    • Задачи послевоенной экономики
    • Источник восстановления

    Кыргызстан Хрущовдук “жылуулуктун” жылдарында. 1953-жылы 5-мартта И.В.Сталин дүйнөдөн кайткандан кийин анын шакирттери – Г.М.Маленковдун, В.М.Молотовдун, Л.П.Бериянын жана Н.С.Хрущовдун ортосунда бийлик үчүн күрөш жүргөн. Булардын соңкусу бийликке келип 1964-жылга чейин башкарган.

    • Что такое «Оттепель»?
    • Хрущев

    Ал кезде Исхак Раззаков Кыргызстандын жетекчиси, борбордук комитеттин биринчи секретары болгон. Ал Совет бийлиги орногондон кийин республикадагы жогорку кызматты ээлеген биринчи кыргыз болгон. Раззаков Кыргызстандын өз алдынчалыгын кеңейтүү үчүн көп күч-аракет жумшаганы менен, анын бул демилгеси узакка созулган жок. Ага улутчул деген айып тагып, кызматтан алышкан. Ошол мезгилден тартып Кыргызстанда борбордун алдында жагынуу саясаты өкүм сүргөн.

    Направления сельскохозяйственной политики Н.С. Хрущева


    Gg75KG.jpg

    Кыргызстан 1964-1985-ж.ж.

    1963-жылы Орто Азия эл чарба совети түзүлгөн жана бүткүл региондун экономикасына жетекчилик кылуу ага жүктөлгөн. Ошентип, башкаруунун борбордоштурулган системасы кайрадан күч алган. Л.И.Брежневдин бийликке келиши менен ал ого бетер чыңдалган жана бекемделген.

    • Причины прихода Брежнева к власти
    • Причины прихода Брежнева к власти
    Руководство СССР


    • Общественная жизнь страны
    • Gg80KG.jpg


    • Экономические реформы Косыгина
    • Gg82KG.jpg


    • Конституция 1977 г.
    • Партийно-государственное управление


    Gg85KG.jpg


    • Gg86KG.jpg
    • Направления в перестройке


    • Политика Гласности
    • Политика Гласности


    Политика Гласности


    CCCР инфографика

    Gg91KG.jpg
    F17.png

    Көз карандысыз Кыргызстан

    1991-жылдан баштап, СССР кыйрагандан кийин кыргыз элинин көп кылымдык тарыхында жаңы барак ачылат. 31-августта Кыргызстан өзүн эгемен мамлекет деп жарыялады жана реформалоо этабы башталды

    • Кыргызстандын картасы
    • Эгемендүүлүк күнү
    • Wowlitipi.png
    • Kr2KG.jpg
    • Kr3KG.jpg

    КПССтин мурдагы тоталитардык-авторитардык режими авторитардык-демократиялык режим менен алмаштырылды. Демократиялык башкаруу принциптери киргизилип, жалпы элдик (мамлекеттик) деп аталган менчиктин ордуна жеке менчикке артыкчылык берилүү менен менчиктин ар түрдүү формалары киргизилди.

    • Kr4KG.jpg
    • SuvKG4.png

    Пландык экономика базар экономикасына алмашты, мурда социалдык бир түрдүү коом тез эле дифференциялашып калды. Коммунисттик идеология буржуазиялык-либералдык идеологияга жол берип, жамааттык аң-сезим жекече индивидуалдуулук менен четке сүрүлдү.

    Kr5KG.jpg

    Бирок базар экономикасынын реформаларынын чийкилиги мамлекеттик бюджеттин өтө таңсыктыгына алып келди да, республика агрардык-индустриалдык өлкө болуп калды, ал эми калктын жарымына жакыны өтө жакырданып кетти.

    • Kr6KG.jpg
    • Kr7KG.jpg


    Коомдук-саясый жагынан республика мамлекеттүүлүктүн бардык атрибуттарына ээ болду, дүйнөлүк коомчулуктун тең укуктуу мүчөсү болуп калды. Бирок мурдагы СССРдин чарбалык байланыштарынын үзүлүп калышы республиканын социалдык-экономикалык абалына терс таасирин тийгизди. Инфляциялык процесстин күчөп кеткендигине байланыштуу 1993-жылы улуттук валюта (сом) киргизилген. Бул өлкөгө өз алдынча каржылык жана акча-насыя саясатын жүргүзүүгө мүмкүндүк берди. Ошол эле жылы эгемен Кыргызстандын биринчи Конституциясы кабыл алынат.

    Коррупциянын өтө күчөп кетиши, коомдун тез дифференциялашуусу, криминалдашуу, бийликтин авторитаризми Кыргызстанды иштеп жаткан режимди эки ирет кулатууга (2005-жылдын 24-мартында жана 2010-жылдын 7-апрелинде) алып келди. Өткөөл убактылуу өкмөттөн кийин Кыргызстанда парламенттик республика орнотулуп, Жогорку Кеңешке кеңири ыйгарым укуктар берилген.


    Татаал социалдык-экономикалык кырдаалдын айынан Кыргызстан көп вектордуу саясат жүргүзгөнгө аргасыз. Ал республикага инвестицияларды алып келүү максатында зарыл карым-катыштарды түзүп келет.

    Kr8KG.jpg

    SuvKG12.png


    Кыргызстан в составе международных организаций

    Ал Бириккен Улуттар Уюмуна (БУУ), Дүйнөлүк Соода Уюмуна (ДСУ), Европадагы Коопсуздук жана Кызматташтык боюнча Уюмуна (ЕККУ), ЮНЕСКОго, Көз карандысыз Мамлекеттердин Шериктештигине (КМШ), Жамааттык Коопсуздук жөнүндө Келишим Уюмуна (ЖККУ), Шанхай Кызматташтык Уюмуна (ШКУ), Ислам Кызматташуу Уюмуна (ИКУ), Экономикалык Кызматташтык Уюмуна (ЭКУ), Түрк тилдүү мамлекеттердин Кызматташтыгынын Кеңешине (ТМКК) мүчө болду, Бажы союзуна, Евразиялык экономикалык коомдоштукка интеграцияланууга кадам таштап, жакынкы эле эмес, алыскы да чет өлкөлөр менен байланыштарды жөнгө салууда.

    Kr13KG.jpg

    Демократиялашуу процессинин аркасында эгемен Кыргызстандын руханий турмушунда да маанилүү өзгөрүүлөр болуп өттү. Ушуга байланыштуу аны базар мамилелерине ыңгайлаштыруу үчүн билим берүү чөйрөсүндө бир катар мыйзамдар кабыл алынууда.


    Экономикалык кризистин кесепеттери илимий мекемелердин иштерине да терс таасирин тийгизди. Бирок, алар, анын ичинде Илимдер академиясы да ушул татаал шарттарга ыңгайлашууга жана илимди өнүктүрүүнүн артыкчылыктуу багыттарын илгерилетүүгө аракетин аяган жок. Коомдун руханий кайра жаралуусу үчүн маданий мураска, атап айтсак, оозеки эл чыгармачылыгынын шедеври – “Манас” эпосуна аяр мамиле жасоо зор мааниге ээ.

    Глоссарий

    Аннексия – агрессиянын бир түрү, башка мамлекеттин же элдин бүткүл аймагын же бир бөлүгүн зомбулук менен кошуп алуу (басып алуу).
    Ве́рмахт— нацисттик Германиянын 1935—1945-жж. куралдуу күчтөрү. Тарыхый жагынан герман тилдүү өлкөлөрдө “вермахт” деген сөз ар кандай өлкөнүн куралдуу күчтөрүн билдирет.
    Аймакты демилитаризациялоо – эл аралык укукта белгилүү бир аймактагы аскердик чыңдоолорду жана курулуштарды эл аралык келишимдин негизинде жоюу, ошондой эле ал жерде согуштук базаларды жана аскерлерди күтүүгө тыюу салуу.
    Демография — [фр. demographic < гр. demos эл + grapho жазуу] калктын жайгашуусу жана андагы өзгөрүүлөр жөнүндөгү илим.
    Иммиграция – башка мамлекеттердин жарандарынын өлкөгө убактылуу же туруктуу жашоого келиши.
    Ка́нцлер (нем. kanzler) 1) Европанын бир катар феодал мамлекеттеринде – король канцеляриясынын башчысы, мөөрдү сактоочу ж.б. 2) падышалык Россияда – мамлекеттик к., - жогорку жарандык чен; 3) Германияда 1871-1945-жж. - рейхсканцлер, өкмөт башчысы; Германия жана Австрияда - федералдык к. – өкмөт башчысы; 4) Улуу Британияда - казына - финансы министри; лорд-канцлер - лорддор палатасынын башчысы жана кабинет мүчөсү.
    Контрибуция – жеңилген мамлекет жеңүүчү мамлекеттин пайдасына төлөй турган төлөм.
    «Мандаттык система» — Биринчи дүйнөлүк согуштан кийин Улуттар Лигасы мандаттын негизинде жеңип чыгуучу өлкөлөргө башкарууга берген Германиянын мурдагы колонияларынын жана Турциянын айрым ээликтеринин жалпы аты.
    Репарации – согуш чыгарууга күнөөлүү болгон жеңилген мамлекет тарабынан жеңүүчү мамлекет тарткан чыгымды өндүрүү. 1919-ж. Версаль тынчытк келишиминде алгачкы репарациялар нормаланган.
    Сабота́ж (фр. Sabotage- saboter деген сөздөн — башмак менен ургулоо) — белгилүү бир милдетин атайлап аткарбай коюу же этибарсыз аткаруу, кандайдыр бир нерсени жасоого байкатпай каршылык көрсөтүү.
    Страйк – англисчеден Strike — «сокку»
    Тоталитардык [фр. totalitaire < жаңы латынча - totaliter – бүт бойдон, толугу менен, баарын камыган] – саясий т. – ачык диктатура жана оюу бөлөктөрдү кысуу менен мүнөздөлгөн мамлекеттик режим.
    В начало

    Пайдалуу шилтемелер

    1916.kg http://1916.kg/ru/articles/kak-na-yuge-kirgizii-utverzhdalas-vlast-kolchaka (дата обращения: 29.03.2018)
    Брусиловский прорыв. http://www.factruz.ru/history_mistery_3/brusilovsky-breakthrough.htm (дата обращения: 15.05.2018)
    Военно-Исторический портал посвященный Второй Мировой войне. http://ww2history.ru/4683-tablica-formy-odezhdy-mladshego-komandno.html (дата обращения: 29.03.2018)
    Как Кыргызстан пережил Октябрьскую революцию 100 лет назад. https://kloop.kg/blog/2017/11/07/kak-kyrgyzstan-perezhil-oktyabrskuyu-revolyutsiyu-100-let-nazad/ (дата обращения: 05.04.2018)
    Онлайн подготовка к урокам истории: Начальный этап Великой Отечественной войны . Вторжение Германии в СССР. Отступление советских войск. https://i100rik.com.ua/22-06-1941-18-11-1942-nachalnyiy-etap-velikoy-otechestvennoy-voynyi-vtorzhenie-germanii-v-sssr-otstuplenie-sovetskih-voysk/
    Первая мировая война и падение династий. http://expert.ru/2014/02/6/pervaya-mirovaya-vojna-i-padenie-dinastij/
    План Барбаросса. http://istoriarusi.ru/cccp/plan-barbarossa.html (дата обращения: 30.03.2018)
    Проект "Кыргызский фотоархив" http://www.foto.kg/maps/467-turkestanskaya-avtonomnaya-sovetskaya-socialisticheskaya-respublika-1918-1924-g.html (дата обращения: 05.04.2018)


    В начало

    Библиография

    • Официальный сайт Президента Кыргызской Республики. // URL: http://www.president.kg/ru/kyrgyzstan/istoriya (Дата обращения: 15.05.2018г.)
    • Военно-Исторический портал посвященный Второй Мировой войне.// http://ww2history.ru/)
    • Информационный портал Кыргызстана. http://www.kginform.com/
    • Гречко А.А., Устинов Д.Ф. История второй мировой войны, 1939-1945: Итоги и уроки второй мировой войны. - М.: Военное изд-во Министерства обороны СССР, 1982)
    • Онлайн подготовка к урокам истории. // URL: https://i100rik.com.ua/ (Дата обращения: 18.03.2018г.)
    • Пономарев М. В. История стран Европы и Америки в Новейшее время. — М., 2010
    • Султанов С.А., Кашкинбаева А.Т. Распад Cоветского Cоюза в контексте демократизации представительных институтов (на примере Казахстана и Кыргызской Республики) // URL: https://articlekz.com/article/18222 (Дата обращения: 06.06.2018г.)

    В начало

    • Кыргызстан жөнүндө
    Кыргызстан гимн


    • Wo.png
    • Wow.png
    • Wowl.png
    • Wowli.png
    Акча


    Акча


    Тестти өтүңүз
    Тестти өтүңүз
    Источник — «https://bb.edu.gov.kg/index.php?title=KR:Тарых:_Эң_соңку_мезгил_–_азыркы_дүйнө&oldid=27410»