БИЛИМ БУЛАГЫ

KR

Тарых: Отурукташкан дарыя цивилизациялары — различия между версиями

(→‎Вельможи и жрецы)
 
(не показано 57 промежуточных версий этого же участника)
Строка 9: Строка 9:
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2 li-block-grid-2 kl-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2 li-block-grid-2 kl-block-grid-2">
−
<li>{{center|[[file:1о.png]]}}</li><li>{{center|[[file:2о.png]]}}</li><li>{{center|[[file:3о.png]]}}</li><li>{{center|[[file:4о.png]]}}</li></ul>
+
<li>{{center|[[file:1оKG.jpg]]}}</li><li>{{center|[[file:2о.png]]}}</li><li>{{center|[[file:3о.png]]}}</li><li>{{center|[[file:4о.png]]}}</li></ul>
  
 
<br clear="all" />
 
<br clear="all" />
Строка 30: Строка 30:
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
{{center|[[file:9о.png]]}}
+
{{center|[[file:9оKG.jpg]]}}
 
<div class="orbit-caption">
 
<div class="orbit-caption">
 
Байыркы Кытай.  
 
Байыркы Кытай.  
Строка 47: Строка 47:
 
<ul class="example-orbit" data-orbit="" data-options="animation:slide; pause_on_hover:true; animation_speed:500; navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:4500;" >
 
<ul class="example-orbit" data-orbit="" data-options="animation:slide; pause_on_hover:true; animation_speed:500; navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:4500;" >
 
   <li class="active">
 
   <li class="active">
−
{{center|[[file:90.jpg]]}}
+
{{center|[[file:90KG.jpg]]}}
 
<div class>
 
<div class>
 
     </div>
 
     </div>
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
{{center|[[file:91.jpg]]}}
+
{{center|[[file:91KG.jpg]]}}
 
<div class>
 
<div class>
 
     </div>
 
     </div>
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
{{center|[[file:92.jpg]]}}
+
{{center|[[file:92KG.jpg]]}}
 
<div class>
 
<div class>
 
     </div>
 
     </div>
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
{{center|[[file:94.jpg]]}}
+
{{center|[[file:94KG.jpg]]}}
 
<div class>
 
<div class>
 
     </div>
 
     </div>
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
{{center|[[file:95.jpg]]}}
+
{{center|[[file:95KG.jpg]]}}
 
<div class>
 
<div class>
 
     </div>
 
     </div>
 
   </li>
 
   </li>
−
  <li>
+
  </ul>
−
{{center|[[file:95.jpg]]}}
 
−
    <div class>
 
−
    </div>
 
−
  </li>
 
−
</ul>
 
 
</div>
 
</div>
  
Строка 85: Строка 80:
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center-p|[[file:Ауцауца5пе.png|Социальная иерархия в Древнем Египте]]}}</li>
+
<li>{{center-p|[[file:Egipetpiramida5KG.jpg|Социальная иерархия в Древнем Египте]]}}</li>
−
<li>{{center-p|[[file:Egypt4.png|Ветвь классов]]}}</li></ul>
+
<li>{{center-p|[[file:Egypt4KG.jpg|Ветвь классов]]}}</li></ul>
  
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
Строка 103: Строка 98:
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
{{center|[[file:S2888.gif]]}}
+
{{center|[[file:S2888KG.jpg]]}}
 
<div class>
 
<div class>
 
     </div>
 
     </div>
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
{{center|[[file:S3.gif]]}}
+
{{center|[[file:S3KG.jpg]]}}
 
<div class>
 
<div class>
 
     </div>
 
     </div>
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
{{center|[[file:Аы666ыауы.gif]]}}
+
{{center|[[file:111KG.jpg]]}}
 
     <div class>
 
     <div class>
 
     </div>
 
     </div>
Строка 127: Строка 122:
 
<ul class="example-orbit" data-orbit="" data-options="animation:slide; pause_on_hover:true; animation_speed:500; navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:4500;" >
 
<ul class="example-orbit" data-orbit="" data-options="animation:slide; pause_on_hover:true; animation_speed:500; navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:4500;" >
 
   <li class="active">
 
   <li class="active">
−
{{center|[[file:10о.png]]}}
+
{{center|[[file:10оKG.jpg]]}}
 
<div class>
 
<div class>
 
     </div>
 
     </div>
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
{{center|[[file:11о.png]]}}
+
{{center|[[file:11оKG.jpg]]}}
 
<div class>
 
<div class>
 
     </div>
 
     </div>
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
{{center|[[file:12о.png]]}}
+
{{center|[[file:12оKG.jpg]]}}
 
<div class>
 
<div class>
 
     </div>
 
     </div>
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
{{center|[[file:13о.png]]}}
+
{{center|[[file:13оKG.jpg]]}}
 
<div class>
 
<div class>
 
     </div>
 
     </div>
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
{{center|[[file:14о.png]]}}
+
{{center|[[file:14оKG.jpg]]}}
 
     <div class>
 
     <div class>
 
     </div>
 
     </div>
Строка 157: Строка 152:
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center|[[file:Ау999999цауца5пе.png|200px|Религия ]]}}</li>
+
<li>{{center|[[file:Faraon.png|200px|Фараон]]}}</li>
 
<li><div class="textblock">Эркектер гана фараон боло алышкан. Бирок, байыркы Египеттин тарыхында өлкөнү жыйырма жылгы жакын башкарып, өзүн фараон деп жарыялаган  Хатшепсут аттуу аял болгон. Эркек фараондор жана Египеттик кудайлар сакалчан болгондуктан, Хатшепсут да кеп сакал кийип жүргөн.</div> <br clear="all"/></li></ul>
 
<li><div class="textblock">Эркектер гана фараон боло алышкан. Бирок, байыркы Египеттин тарыхында өлкөнү жыйырма жылгы жакын башкарып, өзүн фараон деп жарыялаган  Хатшепсут аттуу аял болгон. Эркек фараондор жана Египеттик кудайлар сакалчан болгондуктан, Хатшепсут да кеп сакал кийип жүргөн.</div> <br clear="all"/></li></ul>
  
 
<br>
 
<br>
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{left-p|[[file:18Безымянный.png|Байыркы Египет]]}}</li>
+
<li>{{left-p|[[file:Dreviniegipet18.png|Байыркы Египет]]}}</li>
−
<li>{{right-p|[[file:19Безымянный.png|260px|Байыркы Индия]]}}</li></ul>
+
<li>{{right-p|[[file:Dreviniegipet19.png|260px|Байыркы Египет]]}}</li></ul>
  
 
Фараондор өзгөчө кооздугу жана көркөмдүгү менен айрымаланган сарайларда жашаган. Бул имараттар искусство чыгармалары жана эң жарашыктуу эмерек менен жасалгаланган. Такты иэроглифтер менен кооздолуп, фараондордун кудай менен байланышы туурасында билдирип турган ушул жерде такты коюлган залда фараондун убактысынын көбү өткөн..  
 
Фараондор өзгөчө кооздугу жана көркөмдүгү менен айрымаланган сарайларда жашаган. Бул имараттар искусство чыгармалары жана эң жарашыктуу эмерек менен жасалгаланган. Такты иэроглифтер менен кооздолуп, фараондордун кудай менен байланышы туурасында билдирип турган ушул жерде такты коюлган залда фараондун убактысынын көбү өткөн..  
Строка 170: Строка 165:
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center-p|[[file:97.jpg|О Фараоне]]}}</li>
+
<li>{{center-p|[[file:97KG.jpg|Фараон]]}}</li>
−
<li>{{center-p|[[file:98.jpg|О фараоне]]}}</li></ul>
+
<li>{{center-p|[[file:98KG.jpg|Фараон]]}}</li></ul>
  
−
{{left-p|[[file:56767445УУКУЕ678884е4749.jpg|320px|Древняя  Индия]]}}
+
{{left-p|[[file:India.jpg|320px|Байыркы Индия]]}}
  
 
Фараондун коомдук, ошондой эле жеке жашоо турмушу бекем жөнгө салынган. Анын жеке иш менен алек болууга мүмкүнчүлүгү болчу эмес, анткени ар кандай аземдерге катышуу жана ырым-жырымдарды жасоо эң маанилүү милдети болуп эсептелген.  
 
Фараондун коомдук, ошондой эле жеке жашоо турмушу бекем жөнгө салынган. Анын жеке иш менен алек болууга мүмкүнчүлүгү болчу эмес, анткени ар кандай аземдерге катышуу жана ырым-жырымдарды жасоо эң маанилүү милдети болуп эсептелген.  
Строка 206: Строка 201:
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
{{center|[[file:F31.png|350px]]}}
+
{{center|[[file:F31KG.jpg|350px]]}}
 
<div class="orbit-caption">
 
<div class="orbit-caption">
 
Фараондун арабасы жөө жоокерлердин коштоосунда
 
Фараондун арабасы жөө жоокерлердин коштоосунда
Строка 212: Строка 207:
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
{{center|[[file:F30.png|350px]]}}
+
{{center|[[file:F30KG.jpg|350px]]}}
 
   </li>
 
   </li>
 
  </ul>
 
  </ul>
Строка 227: Строка 222:
 
Фараондон төмөн анын башкы сановниги, визири (чати)  турган, ал админстрациялык аппаратты башкарып, мыйзамдардын аткарылышын көзөмөлдөгөн. Визирге номархтар баш ийген. Алар өзүнчө областарды – номдорду (грекче аталышы) башкарууга коюлган. Номархтар өз облустарындагы өкүлдөр болуп саналуу менен, тартиптин болушуна жана мыйзамдардын сакталышына көз салып, аскердик бөлүктөрдүн түзүлүшүнө жооп беришкен, салык жыйнап, керек учурда коомдук муктаждык үчүн жумушчу күчүн берген, ошондой эле бул жердеги башкы жрецтин-калкалоочунун милдетин аткарып, жана башка тапшырмаларды да орундаган.
 
Фараондон төмөн анын башкы сановниги, визири (чати)  турган, ал админстрациялык аппаратты башкарып, мыйзамдардын аткарылышын көзөмөлдөгөн. Визирге номархтар баш ийген. Алар өзүнчө областарды – номдорду (грекче аталышы) башкарууга коюлган. Номархтар өз облустарындагы өкүлдөр болуп саналуу менен, тартиптин болушуна жана мыйзамдардын сакталышына көз салып, аскердик бөлүктөрдүн түзүлүшүнө жооп беришкен, салык жыйнап, керек учурда коомдук муктаждык үчүн жумушчу күчүн берген, ошондой эле бул жердеги башкы жрецтин-калкалоочунун милдетин аткарып, жана башка тапшырмаларды да орундаган.
  
−
{{center|[[file:3329283232553.jpg|500px|Структура управления  в Древнем Египте.]]}}
+
{{center|[[file:3329283232553KG.jpg|500px|Вельможалар жана жрецтер]]}}
  
−
=== Жизнь земледельцев и ремесленников ===
+
=== Дыйкандардын жана кол өнөрчүлөрдүн жашоо турмушу===
  
  
−
{{center|[[file:Нрнрнрно.png|500px|Земледельцы в Древнем Египте.]]}}
+
{{center|[[file:Egipetili.png|500px|Дыйкандардын жана кол өнөрчүлөрдүн жашоо турмушу]]}}
  
−
Ремесленники и земледельцы представляли самую большую прослойку населения Древнего Египта и находились в подчинении у вельмож.
+
Дыйкандар жана кол өнөрчүлөр Байыркы Египет калкынын эң чоң катмарын түзгөн жана вельможаларга баш ийген.
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
−
<li>{{left|[[file:Мое видео.mp4]]}}</li>
 
−
<li>Земледельцы и ремесленники кормили не только себя, но еще и вельмож, писцов, воинов фараона. Большая часть наработанного земледельцами и ремесленниками уходила в государственную казну. </li></ul>
 
−
 
 
−
День земледельца в Древнем Египте начинался с восходом солнца, а заканчивался на закате. Вся жизнь земледельца была тесным образом связана с Нилом. Когда река разливалась, нужно было позаботится, чтобы политыми оставались не только поля и земли вблизи Нила, а также и те участки, которые были на некотором отдалении. А для этого надо было постоянно поддерживать в порядке оросительные системы: дамбы и колодцы.
 
−
 
 
−
Ремесленники занимались различными ремеслами: ткали различные ткани, изготавливали глиняную посуду, ювелирное делали украшения из золота и  амулеты, защищающие от злых духов и бед, изготавливали изделия из шкур животных, занимались производством.
 
  
−
=== Религия в древнем Египте ===
+
Дыйкандар менен кол өнөрчүлөр өздөрүн гана эмес, ошондой эле фараондун вельможаларын, жазгычтарын, жоокерлерин багып турган. Дыйкандар менен кол өнөрчүлөрдүн тапкан акысынын көпчүлүк бөлүгү мамлекеттин казынасына түшкөн.
  
−
{{center|[[file:Религия и мифология Древнего Египта.mp4|400px]]}}
+
Байыркы Египетте дыйкандардын күнү таң аткандан күн батканга чейин созулган. Анын бардык өмүрү Нил менен тыгыз байланышта болгон. Дарыя ташыган учурда Нилдин айланасындагы талаалар менен жерлер гана эмес, ошондой эле алардан обочо турган жерлер да сугарылып, суу жетип турушуна камкордук көрүшкөн. Бул үчүн сугат системасын: дамбалар менен кудуктарды дайыма жакшы кармоо керек эле.
  
−
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
+
Кол өнөрчүлөр ар түрдүү иш жасаган: ар кандай кездемелерди токуп, чопо идиштерди жасап, алтындан азем буюмдарды чыгарып жана жаман күчтөрдөн, кырсыктан коргой турган тумарларды жасаган, малдын терисинен кийимдерди чыгарып, өндүрүштө  иштешкен.
  
−
== Древнее Междуречье ==
+
== Байыркы Месопотамия ==
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
Алгачкы мамлекеттер эң байыркы Шумер калкы тарабынан түзүлгөн. Месопотамия өрөөнүндө илгертен эле семит-малчылар жашаган. Аларды сырттан келген шумерлер түндүккө сүргөн.Шумерлердин өздөрүнүн семиттер менен жакындыгы жок. Ал тургай алардын кайдан келип чыкканы бүгүнкү күнгө чейин белгисиз. Шумерлердин түп мекени да, кайсы тилге кирээри да белгисиз.
−
<li>{{left|[[file:Мое видео1.mp4|300px]]}}</li>
 
−
<li>Первые государства было образовано древнейшим населением Шумер. Долину Месопотамии издавна населяли племена семитов-скотоводов. Именно их вытеснили на север пришельцы-шумеры. Сами шумеры не состояли в родстве с семитами, более того, их происхождение по сей день неясно. Неизвестна ни прародина шумеров, ни языковая семья, к которой принадлежал их язык.</li></ul>
 
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center-p|[[file:33292Е5А4387777788888888888888888885654888553.jpg|Месопотамии]]}}</li>
+
<li>{{center-p|[[file:4888553.jpg|Месопотамия]]}}</li>
−
<li>{{center-p|[[file:33292Е5А438888888888888888888888888888888885654888553.jpg|Междуречье(Двуречье, )]]}}</li></ul>
+
<li>{{center-p|[[file:MesopatamiaKG.png|Месопотамия]]}}</li></ul>
  
−
Междуречье (Месопотамия) – территория, где возникла древнейшая в мире цивилизация, просуществовавшая ок. 25 веков, начиная с времени создания письменности и кончая завоеванием Вавилона персами в 539 до н.э .«Месопотамия» – значит «Земля между реками» (между Евфратом и Тигром).  
+
Кош дайранын ортосу (Месопотамия) – жазуу түзүлгөн мезгилден тартып, перстер Вавилонду басып алган б.э.ч. 539-жылга чейин 25 кылымга жакын жашаган дүйнөдөгү эң байыркы цивилизация пайда болгон аймак. «Месопотамия» –демек «дарыялардын ортосундагы жер» ( Евфрат менен Тигрдын ортосу) деген сөз.  
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<li>{{left-p|[[file:332925А888553.jpg|350px|Карта]]}}</li>
 
<li>{{left-p|[[file:332925А888553.jpg|350px|Карта]]}}</li>
−
<li><br>'''Шумеры и аккадцы''' - два древних народа, которые положили начало  истории Междуречья. На этой территории развивалась богатая городская цивилизация, и образовалось множество номов, городов-государств. Среди крупных государств, которые были на территории Месопотамии можно выделить:</li></ul>
+
<li><br>'''Шумерлер менен аккаддар''' – кош дайранын ортосундагы тарыхты баштаган байыркы эки эл. Бул аймакта шаардын бай цивилизациясы өнүккөн жана көптөгөн номдор , шаар мамлекеттер түзүлгөн. Месопотамиянын аймагындагы ири мамлекеттердин ичинен төмөнкүлөрдү бөлүп көрсөтүүгө болот:</li></ul>
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{left-p|[[file:3329Ж2Е5А888553.jpg|350px|Статуэтки]]}}</li>
+
<li>{{left-p|[[file:Statuimnogo.jpg|350px|]]}}</li>
−
<li>{{right|[[file:3329Ж2РЕ5А888553.jpg|300px|Шумерские города]]}}</li></ul>
+
<li>{{right|[[file:Gorodshumer.jpg|300px|Шумер шаарлар]]}}</li></ul>
−
«'''Шумерами'''» ''этот народ называли соседние племена, а сами они именовали себя «санг-нгига» -'' «'''черноголовые'''».
+
«'''Шумерлер'''» ''деп бул эл коңшу урууларды атаган, өздөрүн болсо, «санг-нгига»'' — «'''кара баштуулар'''» деген.  
−
<br>Язык же свой они называли «благородным языком» и считали единственным пригодным для людей .
+
<br>Өздөрүнүн тилин алар адамдар үчүн жарактуу болгон бирден бир «жакшы тил» деп атаган..
−
<br>Шумерские земли никогда не являлись единым государством. По сути дела это была совокупность городов-государств, каждый со своим законом, своей казной, своими правителями, своей армией.  
+
<br>Шумер жери эч убакта бирдиктүү мамлекет болгон эмес. Бул жерлер мамлекет-шаарлардын жыйындысы десе жарашат, алардын ар бири өзүнүн мыйзамы, өзүнүн казынасы, өзүнүн башкаруучусу, өзүнүн армиясы менен жашаган..  
  
−
=== Самые крупные город Древнего Междуречья ===
+
=== Байыркы Месопотамиянын эң ири шаарлары  ===
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{left-p|[[file:3329Ж2РЕ5АЖ888553.jpg|400px|Город Урук]]}}
+
<li>{{left-p|[[file:Urukshar.jpg|400px|Урук шаары]]}}
−
{{bib|Вид на центр шумерского города Урук. Археологическая реконструкция художника Балажа Балога. [https://warspot.ru/10404-drevniy-shumer-bogi-lyudi-vlast Город Урук ]}} </li>
+
{{bib|Шумерлердин Урук шаарынын борборунун көрүнүшү. Сүрөтчү  Балаж Балогдун  археологиялык реконструкциясы. [https://warspot.ru/10404-drevniy-shumer-bogi-lyudi-vlast Урук шаары]}} </li>
−
<li>{{right-p|[[file:3329Ж25РЕ5АЖ888553.jpg|400px|Город Урук]]}}
+
<li>{{right-p|[[file:Urukshar2.jpg|400px|Урук шаары]]}}
−
{{bib|Ступенчатый храм (зиккурат) в городе Ур. Археологическая реконструкция художника Балажа Балога. [https://warspot.ru/10404-drevniy-shumer-bogi-lyudi-vlast Город Урук]}}</li></ul>
+
{{bib|Ур шаарындагы тепкичтүү храм (Зиккурат). Сүрөтчү  Балаж Балогдун археологиялык реконструкциясы.. [https://warspot.ru/10404-drevniy-shumer-bogi-lyudi-vlast Урук шаары]}}</li></ul>
  
  
 
<b>
 
<b>
−
Эти города объединяли  язык, религия и культура.  
+
Бул шаарларды тили дини жана маданияты бириктирип турган.
−
<br>В XXIII в. Шумерское царство пало под натиском агрессивных  восточносемитских племён из области Аккад. Саргон провозгласил себя царем Шумера и Аккада, сделав своей постоянной ставкой город Аккад в Среднем Междуречье. Вместе с тем, шумерская культура, как более развитая, легла основу жизни обширного единого государства, которое, хотя сами шумеры через некоторое время ассимилировались среди других населявших его народов, стало культурной базой для государств, возникавших в Месопотамии в последующее время. </b>
+
<br>XXIII кылымда Аккад жактан барган агрессивдүү чыгыш семит урууларынын кысымы астында Шумер падышачылыгы кулаган . Орто Месопотамиядагы Аккад шаары туруктуу ордосу болгон Саргон өзүн шумердин жана Аккаддын падышасы деп жарыялаган. Ошону менен бирге кыйла өнүккөн шумер маданияты кеңири аймактагы бирдиктүү мамлекеттин жашоо турмушунун негизин түзгөн. Шумерлердин өздөрү бир топ убакыт өткөндөн кийин ал жердеги башка элдер менен аралашып кетип, кийинки мезгилде Месопотомаияда пайда болгон мамлекеттер үчүн маданий база болуп калган.</b>
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
 
−
<li>{{left-p|[[file:3329Ж2Г5РЕ5АЖ888553.jpg|3329Ж2Г5РЕ5АЖ888553.jpg]]}}</li>
+
{{center-p|[[file:Padishah.jpg|Padishah.jpg]]}}
−
<li>{{right|[[file:88Шумер1.mp4|88Шумер1.mp4|345px]]}}</li></ul>
 
  
−
=== Вавилонское царство ===
+
===Вавилон падышалыгы===
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center|[[file:3329Ж2Г5КРЕ5А3.jpg|Древний Вавилон]]}}</li>
+
<li>{{center|[[file:Drevniivavilon.jpg|Байыркы Вавилон]]}}</li>
−
<li>{{center|'''Вавилонское царство'''}}
+
<li>{{center|'''Вавилон падышалыгы'''}}
−
{{center|[[file:Капку.jpg|300px]]}}</li></ul>
+
{{center|[[file:Drevniivavilon1KG.jpg|300px]]}}</li></ul>
  
 
{{center|[[file:Ва8884741пк1.mp4|500px]]}}
 
{{center|[[file:Ва8884741пк1.mp4|500px]]}}
Строка 298: Строка 283:
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
  
−
=== Древняя Ассирия ===
+
=== Байыркы Ассирия ===
  
−
<br>Зародившаяся в древности к северу от Вавилона, Ассирия в VIII- VII вв. до н.э. превратилась в могущественную державу Передней Азии. Столицей этого государства была Ниневия, расположенная на реке Тигр.
+
<br>Байыркы мезгилде Вавилондун түндүк жагында пайда болгон Ассирия б.э.ч. VIII- VII кк. Алдынкы Азиядагы кубаттуу державага айланган. Тигрдын боюнда жайгашкан Ниневия бул мамлекеттин борбору болгон.
  
−
Государство Ассирия обладало большой военной силой. Еще в конце II — начале I тысячелетия ассирийские умельцы научились добывать железо из руды. На смену бронзовому оружию пришло железное. Вавилония, Сирия, Палестина оказались завоеванными ассирийцами, Урарту и Египет были разгромлены. Ассирийцы неоднократно вторгались и в Азербайджан, но полностью покорить Манну так и не смогли. Столицу Ассирии Ниневию называли «логовищем львов».
+
Ассирия мамлекети аскердик чоң күчкө ээ болгон. Ассириялык усталар II миң жылдыктын акырында — I миң жылдыктын башында темир кенин казып алууну өздөштүргөн. Эми коло куралдын ордуна темир курал келген. Вавилиния, Сирия, Палестина ассириялыктар тарабынан басылып алынган, Урарту менен Египет талкаланган. Ассириялыктар Азербайжанга да бир нече курдай кирип келген. Бирок, Маннаны моюн сундура алган эмес. Ассириянын борбору Ниневияны «Арстандардын зынданы» деп атаган.
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>[[file:3329ЖУ2НГ5КРЕ5А3.jpg|450px|Ассирия держава]]</li>
+
<li>[[file:Assiria1.jpg|450px|Ассирия держава]]</li>
−
<li>[[file:523АВУ554А3.jpg|450px|Ассирия держава]]</li></ul>
+
<li>[[file:Assiria2.jpg|450px|Ассирия держава]]</li></ul>
  
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
  
−
== Поднебесная империя Древнего Китая ==
+
== Байыркы Кытайдын көк мелжиген империясы==
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
<br><br>{{right-p|[[file:Imperator-v-okruzhenii-evnuhov.jpg|Цзюнь-цзы]]}}
−
<li><br><br>{{right-p|[[file:Imperator-v-okruzhenii-evnuhov.jpg|Цзюнь-цзы-члены императорской семьи, придворные, сановники.
 
−
Они были свободны от налогов, повинностей и телесных наказаний. ]]}}</li>
 
−
<li><b>Китай - Самое интересное (мультик о стране): </b>
 
−
{{left-p|[[file:Videoplay979back.mp4|Videoplay979back.mp4]]}}</li></ul>
 
−
 
 
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
−
<li><br><br>Ши – ученые. Они служили в библиотеках, архивах, преподавали в школах.
 
−
Чэн – чиновники.  Чиновниками могли стать горожане и крестьяне, получившие образование и прошедшие испытания. </li>
 
−
<li>{{left-p|[[file:Videoplay979back.mp4|Videoplay979back.mp4]]}}</li></ul>
 
  
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
  
−
=== Как выглядел и как жил китайский император ===  
+
=== Кытай императорунун сырткы көрүнүшү жана жашоосу ===  
  
−
Китайский император носил роскошные шелковые одеяния ханьфу, состоящие из нескольких слоев.  
+
Кытай императору бир нече кабаттан турган ханьфу көркөм жибек кийим кийишкен.  
  
  
−
{{right|[[file:52НГ45КРЕУ5А3.jpg|150px|Император Цинь Шихуанди]]}}
+
{{right|[[file:Cinshihunidi.jpg|150px|Цинь Шихуанди]]}}
−
Ширина рукавов указывала на благородное происхождение и могла достигать 240 см
+
Жеңинин жазылыгы анын ак сөөк чөйрөдөн экендигин көрсөтүп, 240 см жеткен.
−
Отличительными символами императорских одеяний были вышивки драконов, небесных светил и гор.  
+
Императордун кийиминдеги саймаланган ажыдаарлардын, ай, күндүн жана тоолордун сүрөтү айырмалап турган символдордон турган.  
−
Голову императора венчала корона из жемчужных нитей,  
+
Императордун башына бермет жиптерден таажы кийгизилип, Сары түс кудайдын түсү деп эсептелген жана императордун артыкчылыгын билдирген.
−
Желтый цвет считался божественным и был прерогативой императора.
 
  
−
Императоры жили во дворцах. В древнем Китае существовала незыблемая вера в то, что правители страны получают свое право власти от самих богов. Император назывался «сыном Небес» и вся его власть была освящена свыше. Соответственно дворцы должны были соответствовать дому сына бога.
+
Императорлор сарайларда жашаган. Байыркы Кытайда өлкөнү башкаргандар бийлик жүргүзүү укугун кудайлардын өзүнөн алышат деген бекем ишеним болгон. Император «Көктүн уулу» деп аталып, анын бүткүл бийлиги жогортон корголуп турган. Ага ылайык сарайлары да кудайдын уулунун үйүнө ылайык келүүгө тийиш эле.
  
−
''Императорский дворец строился в окружении садов, которые были разбиты по особым правилам''
+
''Императордун сарайы өзгөчө эрежелер боюнча салынган бак дарактардын курчоосунда курулган''
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<li>{{center|[[file:China-great-wall-5.jpg|250px]]}}</li>
 
<li>{{center|[[file:China-great-wall-5.jpg|250px]]}}</li>
−
<li>{{center-p|[[file:Развитие-древнего-Китая.jpg|450px|ИМПЕРАТОРСКИЙ ДВОРЕЦ]]}}</li></ul>
+
<li>{{center-p|[[file:Razvitieasirii.jpg|450px|Байыркы Китай]]}}</li></ul>
  
−
*снесены оборонительные стены, разделявшие прежние Царства
+
*Мурдагы Падышачылыкты бөлүп турган коргонуучу дубалдар бузулган
−
*создал централизованную администрацию
+
*Борбордошкон админстрацияны түзгөн
−
*построил сквозь всю страну сеть дорог с тремя полосами;  
+
*Бүткүл өлкөнү аралаган үч тилкелүү жол курган;  
−
*ввел единую денежную систему,
+
*Бирдиктүү акча системасын киргизген,
−
*ввел единую систему мер и весов;  
+
*Бирдиктүү чен өлчөм жана салмак системасын киргизген;  
−
*унифицировал иероглифическую письменность;  
+
*Иероглиф жазуусун бирдейлештирген;  
−
*начал грандиозное строительство Великой Китайской стены,
+
*Улуу Кытай дубалы залкар курулушун баштаган,
−
*построил канал Линцюй в бассейне реки Янцзы,
+
*Янцзы дарыясынын бассейнинде  Линцюй каналын курган.
  
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
  
−
=== Города периода династии Хань ===
+
=== Хань династиясынын мезгилиндеги шаарлар===
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center-p|[[file:52НГ5КРЕ5А3.jpg|ИМПЕРАТОРСКИЙ ДВОРЕЦ]]}}</li>
+
<li>{{center-p|[[file:52НГ5КРЕ5А3.jpg|12]]}}</li>
−
<li>{{center-p|[[file:52НГ5КРЕУ5А3.jpg|ИМПЕРАТОРСКИЙ ДВОРЕЦ]]}}</li></ul>
+
<li>{{center-p|[[file:52НГ5КРЕУ5А3.jpg|12]]}}</li></ul>
  
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
  
−
<br>Дома Древнего Китая в период династии Хань имели деревянные стены покрытые лаком для того, чтобы сквозь них не проникала влага. Покатая черепичная крыша защищала стены от дождя. Зимой окна закрывали вощеной бумагой.
+
<br>ДХань династиясынын мезгилинде Байыркы Кытайдагы үйлөрдүн дубалы жыгачтан салынып, ным өтпөс үчүн лак жабыла турган. Кышкысын ным өтпөс кагаз менен жабылган.
  
−
{{center|[[file:52НГ45КР3ЕУ5А3.jpg|Часть города, столицы древних императоров из династии Хань]]}}
+
{{center|[[file:52НГ45КР3ЕУ5А3.jpg|12]]}}
  
−
<br>В древнекитайских городах возвышались сторожевые башни. В домах богатых вельмож был свой сад, где отдыхала его семья. У них в саду был бассейн с золотыми рыбками.На улицах торговцы в лавках продавали продовольствие, а чиновники следили, чтобы торговцы устанавливали справедливые цены. Земледельцы везли разный товар, пригоняли для продажи свиней и гусей. На улицах древнекитайских городов выступали акробаты, организовывались процессии придворных чиновников. Высокопоставленные чиновники передвигались по улицам в колясках, запряженных лошадью, а богатых людей иногда носили в носилках.
+
<br>Байыркы Кытайдын шаарларында бийикте күзөт мунаралары боло турган. Бай вельможалардын үйүндө өзүнүн бак дарагы болуп, ал жерде анын үй-бүлөсү эс алчу. Бактын ичиндеги бассейнде алтын балыктар сүзүп жүрө турган. Көчөдөгү соодагерлер азык-түлүк сатып, ал эми чиновниктер адилет баанын болушуна көзөмөл кылышкан. Дыйкандар ар түрдүү товарын өткөрүп, чочколору менен каздарын сатканы алып келе турган. Байыркы Кытайдын шаарларында акробаттар өнөрлөрүн көрсөтүп, чиновниктер ар кандай иш-чараларды уюштуруп туруучу. Алардын жогорку даражалуулары ат чегилген арабалар менен жүрө турган, бай адамдарды кээде замбилге салып, көтөрүп жүрүү адатка айланган.
  
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
  
−
=== Земледелие в Древнем Китае ===
+
=== Байыркы Кытайдагы дыйканчылык===
−
 
 
−
Земледельцы выращивали просо, фрукты, орехи и овощи.На берегах Янцзы, где климат был теплее и более влажный, выращивали рис.
 
−
В домашнем хозяйстве разводили свиней, собак и кур.
 
  
 +
Дыйкандар таруу, мөмө жемиш, жаңгак жана жашылча өстүрө турган. Климаты жылуу жана нымдуу келген Янцзынын жээктеринде шалы өстүрүүчү. Үй чарбасында чочко, ит жана тоок өстүрүп келишкен.
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{right-p|[[file:88.jpg|550px|Древнекитайское земледельческое поселение]]}}</li>
+
<li>{{right-p|[[file:88.jpg|550px|]]}}</li>
 
<li><br clear=all />
 
<li><br clear=all />
 
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
<li class="active">
 
<li class="active">
−
{{center-p|[[file:000311112.jpg|Выращивание зерновых и приручение животных были известны китайцам с XVI в. до н.э.]]}}
+
{{center-p|[[file:000311112.jpg|000311112.jpg]]}}
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
{{center-p|[[file:00031112.jpg|Жители Древнего Китая собирают рис]]}}
+
{{center-p|[[file:00031112.jpg|00031112.jpg]]}}
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
{{center-p|[[file:000312.jpg|Плантация чая в Древнем Китае]]}}
+
{{center-p|[[file:000312.jpg|000312.jpg]]}}
 
</li>
 
</li>
 
</ul>
 
</ul>
Строка 392: Строка 365:
 
</ul>
 
</ul>
  
−
=== Религия Древнего Китая ===
+
=== Байыркы Кытайдын дини ===
  
−
<br>Население Древнего Китая верило далеко не в одну, а в целых три основные философские школы, преобладающие на той или иной территории в разной степени. В них верили, как и люди высшего класса, так и самые бедные крестьяне.
+
<br>Байыркы Кытайдын калкы тигил же бул аймакта ар түрдүү даражада басымдуулук кылган бүтүндөй үч негизги философиялык мектептерге ишенип келишкен. Аларга жогорку таптын адамдары гана эмес, эң жакыр дыйкандар да ишене турган.
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
<br>Байыркы Кытайдагы философиялык үч мектеп
−
<li>
 
−
<br>Три философские школы Древнего Китая
 
  
−
*конфуцианство;
+
*конфуцийчилик;
 
*даосизм;
 
*даосизм;
 
*буддизм;
 
*буддизм;
−
</li>
 
−
<li>[[file:Мировоззрение древних китайцев. Даосизм и конфуцианство (рус.) История древнего мира..mp4|Мировоззрение древних китайцев. Даосизм и конфуцианство (рус.)]]</li></ul>
 
−
 
−
{{center|[[file:Великий Шелковый путь2.mp4|300px]]}}
 
  
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
  
−
== Древняя Индия ==
+
== Байыркы Индия ==
  
−
<br>Древняя Индия - одна из самых древних и загадочных цивилизаций мира. Свое название Индия приобрела от названия реки Инд, в долине которой и располагается. «Инд» в пер. значит «река». Протяженностью 3180 километров, Инд берет свое начало в Тибете, протекает через Индо-Гангскую низменность, Гималаи, впадает в Аравийское море.
+
<br>Байыркы  Индия – дүйнөдөгү эң байыркы жана табышмактуу  цивилизациялардын бири. Өзүнүн аталышын Индия ошол өрөөндө өзү жайгашкан Инд дарыясынын аталышынан алган. «Инд» биздин тилге которгондо “дарыя” дегенди билдирет. Узундугу  3180 километрге созулган Инд  Тибеттен башталып, Инд-Ганг ойдуңу, Гималай аркылуу агып өтүп, Аравия деңизине куят..
  
−
{{left-p|[[file:52АВУ554А3.jpg|400px|Реки Индии]]}}
+
{{left-p|[[file:RekiindiiKG.jpg|400px|Индиянын дарыялары]]}}
−
<br>На плодородных долинах которые образовали реки Ганг и Инд жили древнее население Индии. Пустыни и джунгли разделяли плодородные долины. Древняя Индия отличалась не только плодородными землями, но и богатым животным миром. Из-за близости к дикой природе, населению приходилось вести непрерывную войну не только с природными стихиями, но и с хищниками: пантерами, тиграми, медведями  и т.д.
+
<br>Ганг жана Инд дарыялары агып өткөн асыл өрөөндө байыртан бери Индиянын калкы жашап келди. Чөлдөр менен чытырман токойлорду асыл өрөөндөр бөлө турган. Байыркы Индия түшүмдүү жерлери менен гана эмес, ошондой эле жаныбарлар дүйнөсүнүн байлыгы менен да айырмалануучу. Жапайы табиятка жакын жайгашкандыктан калк табияттын түрдүү кубулуштары менен гана эмес, ошондой эле жырткыч жаныбарлар: кабылан, жолборстор, аюулар менен да тынымсыз күрөшүп келген.
  
 
<br clear=all />
 
<br clear=all />
 
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:15000;">
 
<li class="active">
 
<li class="active">
−
[[Image:217.jpg]]
 
−
</li>
 
−
<li>
 
−
[[Image:218.jpg|500px]]
 
−
</li>
 
−
<li>
 
 
[[Image:219.jpg]]
 
[[Image:219.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:220.jpg]]
+
[[Image:220KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:221.jpg]]
+
[[Image:221KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:222.jpg]]
+
[[Image:222KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:223.jpg]]
+
[[Image:223KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
Строка 444: Строка 405:
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:225.jpg]]
+
[[Image:225KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:280.jpg]]
+
[[Image:280KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:227.jpg]]
+
[[Image:227KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:228.jpg]]
+
[[Image:228KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:229.jpg]]
+
[[Image:229KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:230.jpg]]
+
[[Image:230KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:231.jpg]]
+
[[Image:231KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:232.jpg]]
+
[[Image:232KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:233.jpg]]
+
[[Image:233KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:234.jpg|Ель Тянь-Шаньская]]
+
[[Image:234KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:235.jpg]]
+
[[Image:235KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:236.jpg]]
+
[[Image:236KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:237.jpg]]
+
[[Image:237KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:238.jpg]]
+
[[Image:238KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:239.jpg]]
+
[[Image:239KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:240.jpg]]
+
[[Image:240KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:241.jpg]]
+
[[Image:241KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:242.jpg]]
+
[[Image:242KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:243.jpg]]
+
[[Image:243KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:244.jpg]]
+
[[Image:244KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:245.jpg]]
+
[[Image:245KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
</ul>
 
</ul>
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
<br>Б.э.ч. үчүнчү миң жылдыкта Инд өрөөнүндө  шарттуу түрдө Харапп (байыркы Харап шаарынын атынан)деп аталган өзгөчө маданияты бар кул ээлөөчүлүк мамлекет пайда болгон.
−
<li>[[file:Шумер2.mp4|300px|Реки Индии]]</li>
 
−
<li><br>В третьем тысячелетии до н. э. в долине Инда возникли рабовладельческие государства со своеобразной культурой, которую условно назвали Хараппской (от имени древнего города Хараппу) </li></ul>
 
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li><br>Древнейшие жители Индии были темнокожими, невысокого роста, с черными жесткими волосами. И сегодня на юге Индии живут их потомки дравиды.</li>
+
<li><br>Индиянын байыркы калкы өңү кара, бою жапыз, чачы катуу жана капкара болгон. Бүгүнкү күндө Индиянын түштүгүндө алардын урпактары дравиддер жашайт.</li>
−
<li>[[file:523АВУ554А3.jpg|350px|Карта Индии]]</li></ul>
+
<li>[[file:Kartaindii.jpg|350px|Индия]]</li></ul>
  
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>[[file:523АВУК554А3.jpg|300px|Древней Население Индии]]</lI>
+
<li>[[file:Drevnindia1.jpg|300px|Байыркы Индия]]</lI>
−
<li><br>В Северной Индии были обнаружены печати с неизвестными знаками. Предполагается, что то были письмена на древнейшем дравидийском языке. Таинственный язык древней цивилизации до сих  пор не расшифрован</li></ul>
+
<li><br>Түндүк Индияда белгисиз белгилер түшүрүлгөн мөөрлөр табылган. Аны байыркы дравид тилиндеги жазуу деп болжолдошко болот. Байыркы цивилизациянын бул сырдуу тили алиге чейин чечмелене элек. </li></ul>
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li><br>''Древние индийцы делали печати из камня и из других материалов. На большинстве печатей изображены животные: буйвол, носорог, слон, антилопа и др. На каждой печати имеется короткая надпись. Эти древнейшие письмена (III тысячелетие до н. э.) до сих пор еще не прочитаны.''</li>
+
<li><br>''Байыркы индиялыктар мөөрдү таштан ж. б. материалдардан жасаган. Мөөрлөрдүн көпчүлүгүндө жаныбарлар: буйбол, керик, пил, антилопа ж.б. тартылган. Ар бир мөөрдө кыскача жазуу болот. Бул байыркы жазуулар (б.э.ч.III миң жылдыкта) алиге чейин окула элек.''</li>
−
<li>[[file:523АВУК534А3.jpg|300px|Древней Население Индии]]</lI></ul>
+
<li>[[file:Drevnindia2.jpg|300px|Байыркы Индия]]</lI></ul>
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>[[file:523АЫВУК534А3.jpg|300px|Иллюстрация города в Древней Индии ]]</li>
+
<li>[[file:Drevnindia3.jpg|300px|Байыркы Индия]]</li>
−
<li><br>Ученые раскопали в пустыне развалины городов с большими зданиями из кирпича и камня. В третьем тысячелетии до н. э насчитывалось более 200 больших и малых городов.</li></ul>  
+
<li><br>Окумуштуулар чөлдөн шаарлардын урандыларын таап, ал жерден таштан жана кыштан салынган чоң имараттар чыккан. Б. э.ч.III миң жылдыкта 200дөн ашык чоң жана кичине шаарлар болгон</li></ul>  
  
−
{{center-p|[[file:523АЫВФУК534А3.jpg|700px|Скотоводы и земледельцы в древней Индии. ]]}}
+
{{center-p|[[file:Drevnindia4.jpg|700px|Байыркы Индиянын малчылары жана дыйкандары.]]}}
  
−
Скотоводы и земледельцы в древней Индии.  
+
Байыркы Индиянын малчылары жана дыйкандары.  
−
Население этих городов занималось земледелием и скотоводством.  
+
Бул шаарлардын калкы дыйканчылык кылган жана мал баккан.Харап па цивилизациясынын бардык шаарлары  так схема боюнча салынган, аларды инфраструктурасы боюнча эң соңку мезгилдеги шаарлар менен салыштырууга болот. Шаар экиге бөлүнөт: төмөнкү шаар жана цитадель. Төмөнкү шаарда турак үй жайгашат, ал эми цитаделде администрациялык, чарбалык, коомдук имараттар жана башкаруучулардын сарайлары жайгашкан.
−
Все города Хараппской цивилизации воздвигали по четкой схеме, и можно по инфраструктуре сравнивать с городами Новейшего времени. Город делился на две части: нижний город и цитадель. В нижнем городе находились жилый дома, а в цитадели административно-хозяйственные, общественные здания и дворцы правителей
 
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>[[file:523АЫЦВФУК534А3.jpg|500px|Карта древнего города Махенджо-Даро]]</li>
+
<li>[[file:Mahendjo5.jpg|500px|Махенджо-Даро]]</li>
−
<li>Из прочного кирпича они возводили дома в два и три этажа. В этих домах был водопровод. На холме в центре города возвышалась крепость. За ее мощными стенами можно было укрыться и от врагов, и от наводнений, которые случались в этой местности.</li></ul>
+
<li>Бекем кыштан алар 2-3 кабат үйлөрдү салган. Бул үйлөрдө суу түтүктөрү болгон.Шаардын борборундагы дөбөдө чеп турат. Анын калың дубалдары душмандан жана бул жакта көп учураган суу ташкындарынан коргойт. </li></ul>
  
−
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
+
<br>Археологдор Хараппа жана Мохенджо-Даро шаарларын казган. Индиянын байыркы шаарларынан сарайлардын, ири дан кампалардын калдыктары табылган. Бул жерде балким Месопотамиядагы алгачкы мамлекеттердегидей эле бийлик – менчик системасы болсо керек. Башкаруучу жердин эң жогорку кожоюну болгон. Ал жерди өзүнүн букараларына пайдаланууга берген. Башкаруудан ажырып калган адам жерден да ажырап кала турган. Коомдук кампалардан бийликтер эгинди түшүм болбой калган жана ачкачылык жылдарында элге бөлүп бере турган. Калган учурда балдарга оюнчукка жарай турган буюмдар табылган.
−
 
+
{{left-p|[[file:Drevnindia6.jpg|300px|Байыркы Индия]]}}
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
<br>Б.э.ч. II миң жылдыкта түндүк батыштан Индияга көп сандаган уруулар кирген. Алар өздөрүн арийлербиз деп атаган. Бул сөз байыркы индиялыктардын тилинде «кайрымдуу» дегенди билдирет. Арийлер көчмөн малчылар болушкан. Арийлердин тили санскрит-индоевропалыктардын биздин күндөргө чейин сакталган эң байыркы формасы болгон. Ушул бир тилден кийинки бардык индоевропа тилдери, анын ичинде орус тили чыккан. Индиялыктардын башкы байлыгы – ири бодо мал, ал эми негизги тамагы –сүт азыктары. Кийинчерээк уй индиялыктарда ыйык жаныбарга айланган. Арийлерге жылкылар белгилүү болгон, камбар ата тукуму Индияда ошол эле мезгилде пайда болгон.  
−
<li>[[file:Земля дада.mp4]]</li>
+
{{right-p|[[file:Drevnindia7.jpg|300px|Байыркы Индия]]}}
−
<li>[[file:Природа Индии.mp4]]</li></ul>
+
<br>Аттарды тез жүрүүгө жана душман менен салгылашууга ыңгайлуу болгон арабаларга чегишкен. Арийлердин уруусунун башында уруу жол башчылары – раджалар турган. Алардын бийлиги карыялар совети менен чектелген..
−
<br>Археологи раскопали города Хараппу и Мохенджо-Даро. В древнейших городах Индии были обнаружены остатки дворцов, крупных зернохранилищ.  
 
−
<brЗдесь, вероятно, существовала такая же система власти-собственности, как и в первых государствах Месопотамии. Правитель был верховным собственником земли. Он отдавал ее своим подданным в пользование. Лишившись места в управлении, человек мог лишиться и земельного владения. Из общественных зернохранилищ власти распределяли зерно между жителями города в годы неурожаев и голода. При раскопках были найдены вещи, которые могли служить детскими игрушками.
 
−
{{left-p|[[file:523АЫ3К5334А3.jpg|300px|Завоевание ариев  местного населения Древней Индии]]}}
 
−
<br>Во втором тысячелетии до н.э. с северо-запада в Индию проникли многочисленные племена, называвшие себя арии, что на языке древних индийцев означает «благородные»
 
−
<br>Арии были кочевниками-скотоводами. Языком ариев был санскрит - древнейшая сохранившаяся до наших дней форма некогда единого языка индоевропейцев. От этого единого языка произошли все более поздние индоевропейские языки, в том числе и русский. Главное их богатство—крупный рогатый скот, а основная пища — молочные продукты. Впоследствии корова считалась у индийцев священным животным. Ариям была известна лошадь, появившаяся в Индии одновременно с ними.  
 
−
{{right-p|[[file:523ЫАЫ3К5334А3.jpg|300px|Арии победили и стали повелителями Индии в XVI в. до н.э.]]}}
 
−
<br>Коней запрягали в повозки и колесницы, приспособленные для быстрой езды и боя с врагами. Во главе племен ариев стояли племенные вожди — раджи. Власть их была ограничена советом старейшин.
 
  
 
<br><br>
 
<br><br>
−
{{left-p|[[file:523ЫАРЫ3К5334А3.jpg|300px|Радж во дворце]]}}
+
{{left-p|[[file:Drevnindia8.jpg|300px|Байыркы Индия]]}}
−
С конца второго тысячелетия, с распространением железных орудий, индусы начинают осваивать долину Ганга, расчищая джунгли, осушая болота. Они сеют ячмень и рис, возделывают хлопок. Полукочевое скотоводство уступает место земледелию.
+
Экинчи миң жылдыктын акырынан тартып, темир куралдардын таралышы менен Индустар чытырманды тазалап, сазды кургатып, Ганг өрөөнүн өздөштүрө баштайт.  
−
Развитие земледелия и ремесла, а также захватнические войны привели к появлению у ариев имущественного неравенства. У раджей, возглавлявших грабительские походы, скапливается много богатств. С помощью воинов они укрепляют свою власть, делают ее наследственной. Раджи и их воины превращают пленников в рабов.  
+
Алар арпа жана шалы айдап, пахта өстүрөт. Жарым көчмөндөр дыйканчылыкка ордун бошотот. Дыйканчылыктын жана кол өнөрчүлүктүн өнүгүшү, ошондой эле баскынчы согуштар арийлерде мүлк жагынан теңсиздиктин пайда болушуна алып келген. Элди тоногон жүрүштөрдү баштаган раджаларда көп байлык топтолгон.  
 +
Жоокерлердин жардамы менен алар өз бийлигин чыңдап, аны мураска калтырган. Раджалар менен алардын жоокерлери туткундарды кулга айландырган.
 
<br>
 
<br>
−
{{right-p|[[file:523ЫАРЫ93К5334А3.jpg|300px|Представители различных сословий]]}}
+
{{right-p|[[file:Drevnindia9.jpg|300px|Байыркы Индия]]}}
−
<br>От крестьян и ремесленников они требуют уплаты податей и работы на себя. Раджи постепенно превращаются в царей маленьких государств. Во время войн эти маленькие государства объединяются в одно, и тогда правитель становился махараджей («большим царем»).
+
<br>Дыйкандар менен кол өнөрчүлөрдөн алар төлөм жана өзүнө иштеп берүүнү талап кылган. Раджалар бара-бара майда мамлекеттердин падышаларына айланган. Согуш учурунда бул майда мамлекеттер биригип, мындай учурда башкаруучу махараджа («чоң падыша») болуп калган.
  
 
<br>
 
<br>
Строка 565: Строка 517:
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
  
−
Имущественное неравенство способствовало разделению населения на 4 касты. Слово “Варна” означает цвет. Эта система базируется на древней индуистской литературе и делится на четыре основные категории, которые имеют свои истоки в ведическом обществе.
+
Мүлктүк теңсиздик калктын 4 кастага бөлүнүп калышына көмөк көрсөткөн. «Варна» деген сөз түс дегенди билдирет. Бул система байыркы индуисттик адабиятка таянат жана негизги төрт категорияга бөлүнөт, алардын Веда коомунда өз башаттары болот.  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center-p|[[file:Безымя56655656нный.png|550px|Основные каста Индии]]}}</li>
+
<li>{{center-p|[[file:Drevnindia10KG.jpg|550px|Байыркы Индия]]}}</li>
−
<li>{{center-p|[[file:8641681.jpg|320px|Система 4 варн]]}}</li></ul>
+
<li>{{center-p|[[file:8641681KG.jpg|320px|4 варна системасы]]}}</li></ul>
−
<br>Первая каста состояла из брахманов. Брахманы не занимались физическим трудом и жили на доходы от жертвоприношений. Вторая каста—кшатрии — была представлена воинами; в их руках находилось и государственное управление. Между брахманами и кшатриями часто велась борьба за власть. В третью касту — вайшьев — входили земле¬дельцы, пастухи и торговцы. Все покоренное ариями местное население составило четвертую касту — шудр. Шудры были слугами и исполняли самую тяжелую и грязную работу. Рабы не входили ни в одну касту.
+
<br>Биринчи каста брахмандардан турган . Брахмандар кара жумуш кылган эмес жана кайыр-садагадан түшкөн киреше менен жашаган. Экинчи каста – кшатрия –жоокерлер болушкан. Мамлекеттик башкаруу алардын колунда болгон. Брахмандар менен кшатриянын ортосунда көп учурда бийлик үчүн күрөш жүргөн.
 +
Үчүнчү каста – вайшьялар – ага дыйкандар, малчылар жана соодагерлер кирген. Арийлерге моюн сунган жергиликтүү эл төртүнчү кастаны –шудраны түзгөн. Шудралар кул болгондуктан, эң оор жана ыплас жумушту жасаган. Кулдар бир да кастага кирген эмес.
 +
 
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center-p|[[file:523ЫАРЫ93К5334А3.jpg|Жрецы одной из самых распространенных в религий — брахманизма — брахманы, посредники между богами и людьми. ]]}}</li>
+
<li>{{center-p|[[file:Drevnindia9.jpg|Байыркы Индия]]}}</li>
−
<li>{{center-p|[[file:52333Ч34УА3.jpg|Кшатрии (воины и правители)]]}}
+
<li>{{center-p|[[file:Drevnindia10.jpg|Кшатрий]]}}
−
{{center-p|[[file:52333ЧВ34УА3.jpg|400px|Шудры (Слуги, наемные рабочие) Неприкасаемые.]]}}</li></ul>
+
{{center-p|[[file:Shudralar.jpg|400px|Шудралар]]}}</li></ul>
−
<br>Принадлежность к касте была наследственной. Сын брахмана рождался брахманом, сын шудры — шудрой. Для увековечения каст и кастового неравенства брахманы создали законы. В них говорится, что сам бог Брахма установил неравенство между людьми. Брахма, по словам жрецов, создал из своих уст брахманов, из рук — воинов, из бедер — вайшьев, а из ступней, которые в пыли и грязи,— шудр.
+
<br>Кастага таандык болуу мураска калган. Брахмандын баласы брахман болуп төрөлгөн. Шудранын баласы шудра болгон. Касталарды жана касталык теңсиздикти түбөлүк калтыруу үчүн брахмандар мыйзамдарды түзүшкөн. Аларда брахма кудайынын өзү адамдардын ортосунда теңсиздик орноткон деп айтылат. Брахма, жрецтердин айтканына караганда сөзү менен брахмандарды, колу менен – жоокерлерди, буту менен вайштарды, ал эми чаңда жана чылада жүргөн таманы менен шудраларды жараткан. .
  
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center-p|[[file:52333ЧВЯ34УА3.jpg|Государство Маурьев в Древней Индии]]}}
+
<li>{{center-p|[[file:Statuetkaindia.jpg|Байыркы Индия]]}}
 
<br>
 
<br>
−
В конце IV в. до н. э. вся Северная и часть Южной Индии объединилась под властью царя Чандрагупты. Он был основателем династии Маурьев.  
+
Б.э.ч. IV  кылымдын акырында Индиянын бүтүндөй Түндүк тарабы жана Түштүк Индиянын бир бөлүгү Чандрагупта падышанын бийлиги астында бириккен. Ал Маурлар династиясынын негиздөөчүсү болгон. Чандрагупта мамлекетинде жана анын жолун жолдоочуларда жөө аскерлерден, атчандардан, аскер арабаларынан жана пилдерден турган күчтүү армиясы болгон. Падыша чиновниктерге жана аскер башчыларга таянып, өлкөнү башкарган.</li>
−
В государстве Чандрагупгы и его преемников была сильная армия, состоявшая из пехоты, конницы, боевых колесниц и слонов. Царь управлял страной, опираясь на чиновников и военачальников.</li>
+
<li>{{center-p|[[file:Kartaindii2.jpg|500px|Байыркы Индия]]}}</li></ul>
−
<li>{{center-p|[[file:52333ЧВУЯ34УА3.jpg|500pxИндии в древности]]}}</li></ul>
+
<br>Маурлар мамлекети Чандрагуптанын небереси  – Ашок падышанын тушунда (б.э.ч.273 –236 жж.) абдан гүлдөгөн. Чандрагуптанын басып алуу саясатын улантып, Ашока бир катар коңшу облустардагы өздөрүнүн жерлерине кошулат.
−
<br>Государство Маурьев достигает наибольшего расцвета при внуке Чандрагупты — царе Ашоке (273—236 гг. до н. э.). Продолжая завоевательную политику Чандрагупты, Ашока присоединяет к своим владениям ряд соседних областей.
 
  
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
  
−
== Средняя Азия в древности ==
+
== Орто Азия байыркы учурда ==
−
 
 
−
Периодизацию исторического развития древней Средней Азии можно представить следующим образом:
 
−
*конец III — рубеж II-I тыс. до н.э. — цивилизации бронзового века;
 
−
*рубеж II-I тыс. до н.э. — начало раннего железного века и формирование местного классового (рабовладельческого) общества и государственности;
 
−
*VI в. до н.э. — завоевание значительной части Средней Азии Ахеменидами;
 
−
*конец IV в. до н.э. — завоевания Александра Македонского и начало эллинистической эпохи, конец которой в различных районах приходится на различное время (в Парфии — середина III в. до н.э., в Бактрии — 130-е гг. до н.э. и т. д.). Последующий период был временем становления местной государственности и расцвета культуры народов Средней Азии в рамках складывавшихся крупных держав, в первую очередь Парфии и Кушанского царства.
 
−
*В IV-V вв. н.э. развертывается кризис, знаменующий конец рабовладельческой и начало феодальной эпохи в истории Средней Азии.
 
−
 
 
−
<br>В Средней Азии еще в древности начинается тесное взаимодействие разнообразных культур в силу природных и географических особенностей региона. Это разнообразие станет главной особенностью исторического развития Средней (Центральной) Азии. Здесь встретятся традиционная восточная культура Передней и Средней Азии  и греческий эллинизм.
 
  
−
<br>Уже в третьем тысячелетии до н. э. здесь появляется протогородская культура Алтын-Тепе, которая имеет связи и с месопотамской культурой и с культурой Хараппы. Культура древней Бкактрии, одним из центров которой и был Алтын-Тепе, была современнецей древнего Вавилона.В последующим Средняя Азия испытывает сильное влияние сначала Элама, а затем Ахеменидской Персии, в состав которой после завоеваний Дария I  входили некоторые территории. В середине I  тыс. до н.э. индоиранские племена бактров и согдов основали ряд новых городов, в том числе и Самарканд
+
Байыркы Орто Азиянын тарыхый өнүгүшүн мезгилдештирүүнү төмөндөгүдөй бөлүүгө болот:
 +
*Б. э.ч. III миң жылдыктын аягынан — б.э.ч. II-I жылдыктар— коло доорунун цивилизациясы;
 +
*Б.э.ч. II-I миң жылдыктан – эрте темир доорунун башталышы жана жергиликтүү таптык коомду (кул ээлөөчүлүк) жана мамлекеттүүлүүктү калыптандыруу;
 +
*Б.э.ч. VI кылым – Орто Азиянын көп бөлүгүн ахемениддердин басып алышы;
 +
*Б.э.ч. IV кылымдын аягы – Александр Македонскийдин басып алуусу жана эллин доорунун башталышы, анын акыры ар түрдүү райондордо ар түрдүү мезгилдерге туура келет (Парфияда – б.э.ч. III кылымдын ортосу, Бактрияда – б.э.ч. 130-ж. ж. б.). Соңку мезгил калыптанган ири державалардын чегинде, биринчи кезекте Парфияда жана Кушан падышачылыгында Орто Азиядагы элдердин маданияты гүлдөп жана жергиликтүү мамлекеттүүлүгү калыптанган мезгил болгон.
 +
*Б.э. IV–V кылымдарында кризис кулач жаят. Муну менен Орто Азиянын тарыхында кул ээлөөчүлүк доор аяктайт жана феодалдык доор башталат.
  
−
{{center|[[file:Пупс мен.mp4|400px]]}}
+
<br>Орто Азияда байыркы мезгилден тартып эле региондун табигый жана географиялык өзгөчөлүктөрүнө жараша ар түрдүү өсүмдүктөрдүн өз ара тыгыз аракеттенүүс ү башталат. Мындай  ар түрдүүлүк Орто (Борбордук) Азиянын тарыхый өнүгүшүнүн башкы өзгөчөлүгү болуп калат. Бул жерде Алдыңкы жана Орто Азиянын салттуу чыгыш маданияты жана грек эллинизими жолугат.
 +
<br>Мында б.э.ч. үчүнчү миң жылдыгында месопотамия жана Хараппа маданияты менен байланышы бар Алтын-Тепе шаар маданияты пайда болот. Алтын-Тепе борборлорунун бири болгон байыркы  Бактрия маданияты байыркы Вавилондун замандашы болгон. Кийинчерээк Орто Азия алгач Элламдын, андан соң Ахеменид Персиясынын күчтүү таасирине кабылат. Б.э.ч.I кылымдын орто ченинде индо-иран, бактра жана согда уруулары бир катар жаңы шаарларды, анын ичинде Самаркандды негиздешкен.
  
−
<br>В IV в. до н.э. в Среднюю Азию пришел Александр Македонский. Его приход ознаменовался строительством нескольких Александрий. После раздела империи Александра Македонского Средняя Азия входила в состав Селевкидского государства, Парфии и Греко-Бактрии.
+
<br> Б.э.ч. IV к. Орто Азияга Александр Макендонский келген. Анын келиши менен бир нече Александриялардын курулушу башталган. Александр Македонскийдин империясы бөлүнгөндөн кийин Орто Азия Селевкид мамлекетинин Парфиянын жана Грек-Бактриянын курамына кирген.
  
 
<br clear=all />
 
<br clear=all />
Строка 610: Строка 560:
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:200.jpg|500px]]
+
[[Image:200KG.jpg|500px]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
Строка 619: Строка 569:
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:203.jpg]]
+
[[Image:203KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:204.jpg]]
+
[[Image:204KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:205.jpg]]
+
[[Image:205KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:206.jpg]]
+
[[Image:206KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[Image:207.jpg]]
+
[[Image:207KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
Строка 657: Строка 607:
 
== Глоссарий ==
 
== Глоссарий ==
  
−
{{bib|'''Импера́тор''' — титул монарха, главы империи. Изначально — титул предводителя римских легионов. }}
+
{{bib|'''Импера́тор''' — монархтын, империянын башчысынын наамы. Алгач –рим легиондорунун жетекчисинин наамы. }}
−
{{bib|'''Коло́ния (лат. colōnia «поселение»[1])''' — это зависимая территория, находящаяся под властью иностранного государства (метрополии), без самостоятельной политической и экономической власти, управляемая на основе особого режима.}}
+
{{bib|'''Коло́ния (лат. colōnia «кыштак»[1])''' — бул чет мамлекеттин бийлигине баш ийген (метрополия), өз алдынча саясий жана экономикалык бийлиги жок, өзгөчө режимдин негизинде башкарылган көз каранды аймак.}}
−
{{bib|'''Моллю́ски, или мягкоте́лые''' — тип первичноротыхцеломических животных со спиральным дроблением. }}
+
{{bib|'''Моллю́ски, же былжыр денелүү жандык ''' — буралып бириндеген эң алгачкы пайда болгон жандуунун тиби. }}
−
{{bib|'''Наро́дныетрибу́ны (лат. tribuniplebis, букв. —трибуны плебса)''' — в Древнем Риме должностные лица, ежегодно избиравшиеся (с 494 до н. э.) из плебеев на собраниях по трибам. Сначала избирались дванародных трибуна, а с 457 года до н.э. — десять.}}
+
{{bib|'''Элдик трибуналар  (лат. tribuniplebis, сөзмө- сөз. —элдик трибуналар)''' — Байыркы Римдеги жыл сайын шайланган кызмат адамы ( б.э.ч. 494-ж.тартып) чогулуштардагы трибдер боюнча плебейлерден чыккандар. Алгач эки элдик трибун шайланган, ал эми  б.э.ч. 457- жылдан тартып – он трибун шайланган.}}
−
{{bib|'''Саркофа́г''' — разновидность традиционного гроба, использовавшаяся для захоронения знати и обычно оставляемая на поверхности земли в специально отведённых помещениях или на кладбищах.}}
+
{{bib|'''Саркофа́г''' —салттуу табыттын бир түрү, белгилүү адамдарды коюуда пайдаланылат жана адатта жердин үстүнө атайын бөлүнгөн жайга же көрүстөнгө калтырылат.}}
−
{{bib|'''Средиземноморье'''. Территории, окружающие Средиземное море}}
+
{{bib|'''Жер ортолук деңизи'''. Жер ортолук деңизин курчаган аймак}}
−
{{bib|'''Эллинизм'''— период в истории Средиземноморья, в первую очередь восточного, длившийся со времени смерти Александра Македонского (323 до н. э.) до окончательного установления римского господства на этих территориях, которое датируется обычно падением эллинистического Египта, во главе которого стояли Птолемеи (30 до н. э.)}}
+
{{bib|'''Эллинизм'''— Жер ортолук деңизинин тарыхында Александр Македонскийдин өлүмүнөн тартып  (б.э.ч. 323 ) ушул аймакта Рим үстөмдүгү биротоло орногонго чейинки тарыхтын мезгили, адатта Птоломей (б.э.ч. 30) башында турган эллинистик Египеттин кулаган датасы менен эсептелет}}
  
−
== Полезные ссылки ==
+
== Пайдалуу шилтемелер ==
  
−
{{bib|'''Древняя Греция и морские цивилизации:''' Горелов А.А. Культурология: Учеб. пособие. - М.: Юрайт-М, 2001:Портал "Изба-Читальня"// Доступно: https://knigi.link/page/kulturologiya/ist/ist-7--idz-ax248--nf-11.html(Дата обращения: 16.03.2018)}}
+
{{bib|'''Байыркы Греция жана деңиз цивилизациялары:''' Горелов А.А. Культурология: Окуу куралы. - М.: Юрайт-М, 2001:Портал "Изба-Читальня"// Жеткиликтүү: https://knigi.link/page/kulturologiya/ist/ist-7--idz-ax248--nf-11.html(Кайрылуу датасы: 16.03.2018)}}
  
−
{{bib|'''Сайт «Poznayka»: категория «История».''' В доступной форме представлена информация в форме лекций. Всего 1123 публикации // Доступно: https://poznayka.org/5/(Дата обращения: 18.05.2018)}}
+
{{bib|'''Сайт «Poznayka»: Тарых» категориясы.''' Лекция формасындагы маалымат жеткиликтүү формада сунушталган. Бардыгы 1123 макала жарыяланган // Жеткиликтүү:: 18.05.2018)}}
  
−
{{bib|'''Сайт «Русская историческая библиотека»''': Древняя Греция и Рим. // Доступно: http://rushist.com/index.php/greece-rome(Дата обращения: 23.02.2018)}}
+
{{bib|'''Сайт «Русская историческая библиотека»''': Древняя Греция и Рим. // Жеткиликтүү: http://rushist.com/index.php/greece-rome(кайрылуу датасы: 23.02.2018)}}
  
−
{{bib|'''studioMAKTO:''' Цикл фильмов: ИНТЕРЕСНАЯ ИСТОРИЯ: Фильмы с углубленными знаниями истории человечества.// Доступно: https://www.youtube.com/playlist?list=PL09DE5402B3B26D73 (Дата обращения: 28.04.2018)}}
+
{{bib|'''studioMAKTO:''' Цикл фильмов: ИНТЕРЕСНАЯ ИСТОРИЯ: Фильмы с углубленными знаниями истории человечества.// Жеткиликтүү: https://www.youtube.com/playlist?list=PL09DE5402B3B26D73 (кайрылуу датасы: 28.04.2018)}}
  
 
{{bib|'''MyBook — электронная библиотека:'''  Древние цивилизации. Список самых популярных электронных книг по данной теме. // Доступно: https://mybook.ru/tags/drevnie-civilizacii/ (Дата обращения 17.05.2018г.)}}
 
{{bib|'''MyBook — электронная библиотека:'''  Древние цивилизации. Список самых популярных электронных книг по данной теме. // Доступно: https://mybook.ru/tags/drevnie-civilizacii/ (Дата обращения 17.05.2018г.)}}
Строка 698: Строка 648:
 
<div class="shadow radius sbstyle">
 
<div class="shadow radius sbstyle">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:orange;">Изобретения Древнего Китая</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:orange;">Байыркы Кытайдын ойлоп табуулары</div>
 
</div>
 
</div>
 
----
 
----
−
{{center|'''БУМАГА'''}}<br>
+
{{center|'''КАГАЗ'''}}<br>
−
{{center|[[file:863441681.jpg|350px|Эту бумагу изготовили к Китае во II веке д.н.э.]]}}
+
{{center|[[file:863441681.jpg|350px|КАГАЗ]]}}
−
Сложно вообразить себе жизнь без школьных тетрадей, документов или паспорта. Бумагу, из которой все это сделано, изобрели в Китае на стыке I и II веков н.э. Китаец Цай Лунь изготовил ее из коры шелковицы. Неудивительно, что древний лист бумаги дожил до наших дней! Он такой прочный, что больше похож на легкий бронежилет. Секрет изготовления бумаги оставался монополией китайцев следующие 800 лет.<br>
+
Мектепте колдонгон дептерлер, документтер же паспортсуз жашоону элестетүү кыйын. Ушунун баары жасалган кагаз б.э. I жана II кылымдардын кошулган мезгилинде Кытайда ойлонуп табылган. Кытай Цай Лунь аны жибек куртунун кабыгынан жасаган. Байыркы кагаздын барагы биздин күнгө жеткени таң калтырбайт! Ал ушунчалык бекем болгондуктан ок өткөрбөгөн жеңил чыптамага окшоштурсак болот. Кагаз жасоонун сырын кытайлыктар 800 жыл бою энчисинен чыгарбай жашырып келген.<br>
 
----
 
----
−
{{center|'''МОРОЖЕНОЕ'''}}<br>
+
{{center|'''БАЛМУЗДАК'''}}<br>
−
Найдется ли в наши дни человек, который его не ест? Разве что по противопоказаниям медицинского характера. А между тем, мороженое тоже изобрели в Китае. Сначала его рецепт был таким: молоко плюс снег. Все гениальное просто! А в Европу идею мороженого привез Марко Поло вместе с еще одним чудом…
+
Бүгүнкү күндө арабызда аны жебеген адам табылабы? Медициналык мүнөздөгү каршы көрсөткүчү барларга гана жакпаса керек. Ушул балмуздактын өзүн Кытайда ойлоп табышкан. Анын алгачкы рецепти: кар кошулган сүт болгон. Бардыгы ушунчалык жөпжөнөкөй. Аны Европага дагы бир шумдук менен кошо Марко Поло алып келген...
 
----
 
----
−
{{center|'''ЛАПША'''}}<br>
+
{{center|'''КЕСМЕ'''}}<br>
 
{{center|[[file:81.jpg|350px|Древняя лапша.]]}}
 
{{center|[[file:81.jpg|350px|Древняя лапша.]]}}
−
Вот второе чудо, привезенное нам знаменитым путешественником из загадочной новой страны в 1292 году. Итальянские спагетти, макароны, лапша в вашей тарелке куриного супа – все это существует потому, что когда-то в Китае изобрели блюдо, которое могло долго храниться: недорогое и вкусное. Самой древней сохранившейся лапше 4000 лет. Она дожила до наших дней случайно, потому что глиняная посудина оказалась плотно прикрытой землей. В самом Китае лапша – символ долголетия и силы, поэтому ее традиционно подают на свадьбах и на новый год.
+
1292-жылы даңазалуу саякатчы табышмактуу жаңы өлкөдөн алып келген экинчи бир шумдук бул-кесме. Италиялыктардын спагеттиси, түтүк кесмелери, тооктун сорпосуна кошулгандагысы – ушунун бардыгы качандыр бир убакта Кытайда ойлонулуп табылган, аны узак сактоого болот, арзан жана даамдуу. Сакталып калган эң байыркы кесмеге төрт миң жыл болуптур. Ал биздин күндөргө чейин жеткени кокусунан, анткени, чопо идишти топурак жел чыгарбай басып калган. Кытайдын өзүндө кесме- узак жашоонун жана күчтүн символу, андыктан аны тойлордо жана жаңы жылдарда коюшат.
 
----
 
----
−
{{center|'''ТУАЛЕТНАЯ БУМАГА'''}}<br>
+
{{center|'''ДААРАТ КАГАЗЫ'''}}<br>
 
{{center|[[file:82.jpg|350px|Да-да, это – она!]]}}
 
{{center|[[file:82.jpg|350px|Да-да, это – она!]]}}
−
…обыденный предмет в нашем быту. А вот в Китае долгое время после ее изобретения туалетной бумагой разрешалось пользоваться только императорской семье. Впервые туалетная бумага была упомянута в исторических источниках 589 года. А уже в середине XIX века в одной провинции Чжензян за год произвели 10 миллионов пачек туалетной бумаги.
+
…тиричиликте кадырэсе керектүү нерсе. Ал  Кытайда  ойлоп табылгандан кийин узак мезгил бою даарат кагазды колдонууга императордун үй-бүлөөсүнө гана уруксат берилген. Даарат кагаз биринчи жолу тарыхый булактарда 589-жылы эске салынган, ошентип  XIX кылымдын орто ченинде Чжензян провинциясында гана бир жылдын ичинде  10 миллион куту даарат кагаз чыгарылган.
 
----
 
----
−
{{center|'''ШЕЛК'''}}<br>
+
{{center|'''ЖИБЕК'''}}<br>
 
{{center|[[file:83.jpg|350px|Коконы шелкопряда]]}}
 
{{center|[[file:83.jpg|350px|Коконы шелкопряда]]}}
−
…действительно придумали китайцы. А вот красивая история о том, как жена императора Хуан Ди пила чай, а в ее чашку упал кокон шелкопряда – просто легенда. Согласно этой легенде, в воде кокон распустился на тонкие нити и умная женщина сообразила как это можно применить. Но на самом деле кокон не так-то легко разделяется на шелковые нити. А шелк изобрели задолго до того, как правил Хуан Ди. В 3630 году д.н.э. он уже точно существовал.
+
…аны чынында эле кытайлар ойлоп тапкан. Ал эми император  Хуан Динин аялы чай ичип жатканда анын чынысына жибек курт келип түшкөнү – жөнөкөй  уламыш. Ушул уламышка ылайык суунун ичинен жибек курту ичке жипке айланат, аны кантип колдонууну акылдуу аял ойлоп табат. Чынында эле жибек куртун жибек жипке айландыруу жөнөкөй иш эмес. Ал эми жибекти болсо, Хуан Ди башкарганга чейин эле кыйла мурда ойлоп табышкан. Б.э.ч.3630-жылы жибек болгон.
 
----
 
----
−
{{center|'''ВИЛКА'''}}<br>
+
{{center|'''АШ АЙРЫ'''}}<br>
 
{{center|[[file:84.jpg|350px|Видимо, вилка — это первобытные китайские палочки.]]}}
 
{{center|[[file:84.jpg|350px|Видимо, вилка — это первобытные китайские палочки.]]}}
−
Вы думали, в Китае едят только палочками? А вот и нет! Еще в захоронениях 2400 года археологи обнаружили костяные вилки. Так что они были изобретены в Китае. А палочками там начали пользоваться только в средние века. Многие считают, что они намного удобнее, если привыкнуть.
+
Кытайлыктар тамакты таяк менен гана жейт деп ойлосоңор керек? Андай эмес экен! 2400-жылы көмүлгөн мүрзөлөрдөн археологдор сөөктөн жасалган аш айрыларды табышкан. Алар Кытайда ойлонуп табылган. Таякча менен тамак жеген орто кылымдарда гана башталган. Көнүп алса, аны алда канча ыңгайлуу деп көпчүлүк эсептешет.
 
----
 
----
−
{{center|'''ЗУБНАЯ ЩЕТКА'''}}<br>
+
{{center|'''ТИШ ЖУУГУЧ'''}}<br>
 
{{center|[[file:85.jpg|350px|Китайская зубная щетка]]}}
 
{{center|[[file:85.jpg|350px|Китайская зубная щетка]]}}
−
Первыми начали чистить зубы египтяне. Но они делали это с помощью веточки, предварительно ее пожевав и растрепав. А вот зубная щетка в ее почти современном виде появилась в Китае. Чистящей поверхностью в ней была натуральная щетина, взятая с хребта вепря, очень жесткая. Ее крепили к бамбуковой ручке и чистили зубы без каких-либо дополнительных средств. Это изобретение было сделано в 1498 году и, как выяснилось, было достаточно опасным. Археологи не сразу догадались, что бороздки на зубах китайцев того времени были следствием применения зубной щетки.
+
Тиш жууганды биринчи болуп египеттиктер баштаган.Дарактын сабагын алдын ала чайнап тиш жуугуч жасашкан. Бүгүнкү биз колдонуп жүргөн кыл тиш жуугуч ушу бүгүнкүдөй түрүндө Кытайда пайда болгон. Анын тазалай турган бети өтө катуу  кылдан жасалган. Ага бамбуктан сап жасап, тишти эч кандай кошумча каражаты жок эле тазалашкан. Бул ойлоп табуу 1498-жылы жасалды деп жүрөбүз, чынында анын абдан коркунучтуу экендигин эми билдик. Ошол мезгилдеги кытайлыктардын тишиндеги издер тиш тазалагычты колдонуунун натыйжасы экенин археологдор кийин барып билишкен..
 
----
 
----
−
{{center|'''БУМАЖНЫЕ ДЕНЬГИ'''}}<br>
+
{{center|'''КАГАЗ АКЧА'''}}<br>
 
{{center|[[file:86.jpg|350px|Самая древняя из сохранившихся банкнот]]}}
 
{{center|[[file:86.jpg|350px|Самая древняя из сохранившихся банкнот]]}}
−
Тоже такая штука, которой мы пользуемся много раз в день, не так ли? И тоже изобретена в Китае! Все вы слышали о Великом Шелковом Пути, по которому в неисчислимом множестве шли торговые караваны. Сначала купцы начали выписывать друг другу торговые квитанции, потому что для заключения оптовых торговых сделок приходилось возить с собой нереально большое количество медных денег. А потом в трудную ситуацию попало государство: начал наблюдаться дефицит меди, многие шахты исчерпались и закрылись. Чтобы облегчить нагрузку на монетный двор и бороться с дефицитом, обратились к успешному опыту купцов. 16 банков были уполномочены печатать бумажные деньги. Позже банкам запретили заниматься этим и был создан единый государственный орган, а деньги стали обеспечиваться серебром и золотом на государственном уровне.
+
Биз муну күн сайын көп жолу пайдаланабыз го, же андай эмеспи? Аны да Кытайда ойлоп табышкан! Силер соода кербендери тынымсыз өтүп турган Улуу Жибек Жолу жөнүндө уксаңар керек. Алгач соодагерлер бири-бирине соода дүмүрчөктөрүн (квитанция) жазып беришкен, анткени дүңүнөн соода бүтүмдөрүн жасоо үчүн көп сандагы жез акчаны ташып жүрүүгө туура келген. Бара бара мамлекет кыйын абалга кабылган: жездин жетишсиздиги байкалып, көп шахталар байып, жабыла баштаган. Тыйын чыгарган жердин ишин жеңилдетүү жана тартыштыкты жоюу үчүн соодагерлердин ийгиликтүү тажырыйбасын колдонууга туура келген. 16 банк кагаз акча басып чыгарууга укуктуу болгон. Кийинчерээк банктарга бул ишти жасоого тыюу салынып, бирдиктүү мамлекеттик орган түзүлгөн. Акчаны болсо, мамлекеттик деңгээлде алтын, күмүш менен камсыз кыла башташкан.
 
----
 
----
−
{{center|[[file:Ягипет.mp4|350px]]}}
+
{{center-p|[[file:1662KG.jpg|300-200 года до.н.э.]]}}
−
{{center-p|[[file:1662.png|300-200 города до.н.э.]]}}
 
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
Строка 742: Строка 691:
 
<div class="shadow radius sbstyle">
 
<div class="shadow radius sbstyle">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:orange;">Десять увлекательных книг о рыцарях</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:orange;">Китептер</div>
 
</div>
 
</div>
−
{{center|'''Достопримечательности Египта'''}}
+
{{center|'''Камо грядеши Генрик Сенкевич'''}}<br>
−
{{center|[[file:Достопримечательности Египта.mp4]]}}
+
{{center|[[file:Kn1.jpg|Книга|150px]]}}
−
----
+
"Камо грядеши" — Белгилүү поляк жазуучусу Генрик Сенкевичтин (1846-1916) эң мыкты тарыхый романдарынын бири. Романдын окуясы  Нерон башкарган соңку төрт жылдын ичинде  (б.э. 64 - 68 жж.) өнүгүп, окурманга Рим жана дүйнө тарыхындагы эң кызыктуу учурларды ачып берет.  
−
{{center|'''Камо грядеши Генрик Сенкевич '''}}<br>
 
−
{{center|[[file:Ццуккк.jpg|Книга|150px]]}}
 
−
"Камо грядеши" — один из лучших исторических романов известного польского писателя Генрика Сенкевича (1846 — 1916). Действие романа развивается на протяжении четырех последних лет правления Нерона (64 - 68 гг. н. э.), открывая перед читателем драматическую страницу римской и мировой истории.  
 
 
----
 
----
 
{{center|'''Таис Афинская Иван Ефремов '''}}<br>
 
{{center|'''Таис Афинская Иван Ефремов '''}}<br>
−
{{center|[[file:Ццукавпвапкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn2.jpg|Книга|150px]]}}
−
Роман "Таис Афинская" - эпоха грандиозных завоеваний Александра Македонского и история жизни и удивительных приключений прекраснейшей и отважнейшей из гетер...
+
"Таис Афинская" романы — Александр Македонскийдин эбегейсиз басып алууларынын доору жана эр жүрөк жана тайманбас адамдын өмүрүндөгү таң калаарлык окуялардын тарыхы...
 
----
 
----
 
{{center|'''Спартак Р. Джованьоли '''}}<br>
 
{{center|'''Спартак Р. Джованьоли '''}}<br>
−
{{center|[[file:Ццукавппкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn3.jpg|Книга|150px]]}}
−
Эта книга о самом крупном в истории восстании рабов; о его предводителе, человеке выдающемся и физическими силами и духом; прекрасной и драматической любви; о дружбе и предательстве; о радости борьбы и горечи поражения.  
+
Бул китеп кулдардын тарыхтагы эң чоң көтөрүлүшү жөнүндө; анын кол башчысы, кара күчү жана кайраты эбегейсиз адам; анын эң бир кызык  окуялуу сүйүүсү жөнүндө; достук жана чыккынчылык жөнүндө; жеңиштин кубанычы жана жеңилүүнүн ызасы жөнүндө улуу баян.
 
----
 
----
 
{{center|'''Фараон Болеслав Прус '''}}<br>
 
{{center|'''Фараон Болеслав Прус '''}}<br>
−
{{center|[[file:Ццукавпппкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn4.jpg|Книга|150px]]}}
−
Одно из самых прославленных произведений в истории не только польского, но и мирового исторического романа. Книга, которая легла в основу знаменитого одноименного фильма, и сейчас считающегося одним из эталонов европейского исторического блокбастера. Повествование о молодом фараоне Рамзесе, наивно пытавшемся противостоять власти всемогущих жрецов - и потерпевшем в этой борьбе сокрушительное и трагическое поражение.  
+
Поляк гана эмес, ошондой эле дүйнөлүк тарыхый романдардын ичинен эң даңкы чыккан романдардын бири. Азыр да Европадагы тарыхый блокбастердин эталондорунун бири болуп эсептелген ушундай деп аталган даңазалүү фильмдин негизине алынган китеп. Эң күчтүү жрецтердин бийлигине каршы турууга камырабастан аракет жасаган жана бул күрөштө кайгылуу катуу соккуга дуушар болгон жаш  фараон Рамзес тууралуу баян.
 
----
 
----
 
{{center|'''Саламбо Гюстав Флобер '''}}<br>
 
{{center|'''Саламбо Гюстав Флобер '''}}<br>
−
{{center|[[file:Ццукавпаппкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn5.jpg|Книга|150px]]}}
−
Известный исторический роман выдающегося французского писателя XIX века Гюстава Флобера рассказывает о борьбе Древнего Рима с Карфагеном.  
+
XIX кылымдагы эң көрүнүктүү  француз жазуучусу Гюстав Флобердин белгилүү тарыхый романы байыркы Римдин Карфаген менен күрөшү жөнүндө баяндайт.  
 
----
 
----
−
{{center|'''Я, Клавдий Роберт Грейвз'''}}<br>
+
{{center|'''Мен  Клавдиймин Роберт Грейвз'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ццппкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn6.jpg|Книга|150px]]}}
−
В младенчестве Клавдий потерял отца. В детстве и отрочестве страдал затяжными болезнями, от которых так ослаб умом и телом, что окружающие считали его не способным ни к каким общественным или частным делам. Даже его мать утверждала, что он урод среди людей. Однако, по воле случая став римским императором, Клавдий принял бремя власти на свои плечи и расширил пределы державы. Он правил столь мудро, что последним из рода Юлиев-Клавдиев заслужил прозвание Божественный.  
+
Клавдий тестиер кезинде атасынан ажыраган. Балалыгы жана өспүрүм курагы оору менен өткөн. Ошондон улам, акыл эси жана дене бою алсыз деп эсептешкен. Айланасындагылар аны кандайдыр бир коомдук же жеке ишке жарабайт деп ойлогон. Ал тургай апасы да андан түңүлүп, кутула тажаган. Бирок, ушундай өспүрүмдөн Рим императору чыккан, Клавдий бийлик жоопкерчилигин өз мойнуна алып, державанын чегин кеңейткен. Ал ушунчалык акылман башкаруу жүргүзгөндүктөн, Юлиев-Клавдиевдердин тукумунан чыккан бул эң соңку азамат Кудай колдогон адам деп аталган.
 
----
 
----
−
{{center|'''Жизнь двенадцати цезарей Гай Светоний Транквилл '''}}<br>
+
{{center|'''Он эки цезардын өмүрү Светоний Транквилл'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2цппкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn7.jpg|Книга|150px]]}}
−
'''Жизнь двенадцати цезарей''' - памятник римской истории и литературы, оказавший заметное влияние на европейскую культуру. Светоний подробно рассказывает биографию каждого из двенадцати императоров - от описания наружности, привычек, здоровья, одежды до участия в важнейших политических событиях того времени. Точность фактического материала, лаконичность, ясность языка и занимательность изложения обеспечивают этой книге успех уже на протяжении многих столетий.  
+
'''Он эки цезардын өмүрү''' - европа маданиятына байкалаарлык таасир тийгизген Рим тарыхына жан адабиятына коюлган эстелик. Светоний тыш кейпин, жүрүш-турушун, саламаттыгын, кийимин сүрөттөдөн тартып, ал мезгилдеги эң маанилүү саясий окуяларга катышуусуна чейинки баяндоолор менен он эки императордун таржымалын чагылдырган.  
 
----
 
----
−
{{center|'''Последние дни Помпей Эдуард Джордж Булвер-Литтон '''}}<br>
+
{{center|'''Помпейдин соңку күндөрү Эдуард Жорж Булвер-Литтон '''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2цп4пкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn8.jpg|Книга|150px]]}}
−
Самый популярный роман английского писателя Эдварда Булвера-Литтона, написанный под впечатлением от знаменитой картины Карла Брюллова «Последний день Помпеи» и от поездки в этот древний погибший город. Переплетение судеб и событий: любовь афинского юноши Главка и гречанки Ионы, история слепой рабыни Нидии, мстительного верховного жреца Ар-бака, серия загадочных убийств и страшная катастрофа, похоронившая прекраснейший город, — захватывающее чтение от классика.  
+
Англис жазуучусу  Эдвард Булвер-Литтондун эң белгилүү романы Карл Брюлловдун “Помпейдин соңку күнү” деп аталган белгилүү сүрөтүнүн жана бул байыркы кыйраган шаарга баруудан алган таасирден улам жазылган. Тагдырлардын жана окуялардын жуурулушу: Афиналык улан Главканын жана Грек кызы Ионанын сүйүүсү, сокур күң Мидиянын, кекчил башкы жрец Ар-бактын тарыхы. Сырдуу киши өлтүрүүлөрдүн сериясы жана эң сонун шаарды жок кылган өтө коркунучтуу кыйроо; классикти окуудан алган таасирлер десек болот; 
 
----
 
----
−
{{center|'''Первый человек в Риме Колин Маккалоу '''}}<br>
+
{{center|'''Римдеги биринчи адам Колин Маккалоу'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2цп45пкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn9.jpg|Книга|150px]]}}
−
Первый век до Рождества Христова. Последние десятилетия существования Римской республики, переживающей эпоху застоя. На южной границе республики идет гражданская война. На севере погрязшему в разврате и коррупции Риму угрожают полчища варваров. И только ум и твердая рука Первого Человека в Риме способна отсрочить гибель государства. Но для того, чтобы стать Первым Человеком в Риме, надо не только совершить великие деяния на благо отечества, но и пройти путем предательства и крови.  
+
Христ төрөлгөнгө чейинки биринчи кылым. Сенектик доорун баштан өткөргөн Рим республикасынын жашоо турмушунун соңку он жылдыгы. Республиканын түштүк чек арасында жарандык согуш жүрүп жатат. Бузукулукка жана коррупцияга баткан түндүктө Римге варварлардын үйүр-тобу коркунуч келтирүудө. Римдеги Биринчи Адамдын акылы жана кайраты гана мамлекетти өлүмдөн алып калууга жөндөмдүү. Бирок, Римдеги Биринчи Адам болуу үчүн ата-мекендин жыргалчылыгына улуу иштерди гана жасабастан, ошондой эле чыккынчылыктын жана кандын жолу менен да өтүү керек.  
 
----
 
----
−
{{center|'''День египетского мальчика Милица Матье'''}}<br>
+
{{center|'''Египеттик баланын бир күнү Милица Матье'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2цпв5пкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn10.jpg|Книга|150px]]}}
−
Перед вами историческая повесть ДЕНЬ ЕГИПЕТСКОГО МАЛЬЧИКА, в ней рассказано, как жили люди много веков назад в одном из самых больших рабовладельческих государств древности - в Египте.  
+
Силердин алдыңардагы ЕГИПЕТТИК БАЛАНЫН БИР КҮНҮ тарыхый повестинде, байыркы эң чоң кул ээлөөчүлүк мамлекеттеринин бири болгон Египетте, андан көп кылым мурда адамдар кандай жашагандыгы жөнүндө баяндалат.
 
----
 
----
−
{{center|'''Кари, ученик художника Милица Матье'''}}<br>
+
{{center|'''Кари, сүрөтчүнүн шакирти Милица Матье'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2ацпв5пкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn11.jpg|Книга|150px]]}}
−
События, о которых рассказывается в повести, происходили около трех тысяч лет назад, во время правления фараона Рамсеса III.  
+
Повестте баяндалган окуялар мындан үч миң жылга жакын мурун фараон  Рамсес III башкарып турган учурда болуп өткөн.  
 
----
 
----
−
{{center|'''Глиняный конверт Ревекка Рубинштейн '''}}<br>
+
{{center|'''Чопо  конверт Ревекка Рубинштейн'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2ацпв5пкак.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn12.jpg|Книга|150px]]}}
−
Урук, Ассур, Ларса, Сузы, Алеппо, Мари, Вавилон - уже в 4-3 тысячелетии до нашей эры в древней Месопотамии, территории между реками Тигр и Евфрат, появились города-государства. Самым известным из этих городов был Вавилон, а самым могущественным его правителем - царь Хаммурапи. Советский историк Ревекка Ионовна Рубинштейн написала историю о двух мальчиках, живших в эпоху Хаммурапи: маленьком рабе Залилуме и сыне богатого купца Наби-Сине. Благодаря повести "Глиняный конверт" читатель может представить, как выглядел в этот период Вавилон, как жили его обитатели - купцы, жрецы, воины, бедные крестьяне, чему обучали детей в вавилонских школах и мог ли по Законам Хаммурапи раб стать свободным человеком.
+
Урук, Ассур, Ларса, Сузы, Алеппо, Мари, Вавилон – биздин эрага чейинки 4-3 миң жылдыкта байыркы Месопотамияда  Тигр жана Евфрат дарыяларынын ортосундагы аймакта мамлекет-шаарлар пайда болгон. Бул шаарлардын эң белгилүүсү Вавилон. Ал эми анын эң кубаттуу башкаруучусу-Хамураппи падыша. Советтик тарыхчы  Ревекка Ионовна Рубинштейн Хаммураппи доорунда жашаган эки бала: кичинекей кул Залилум жана бай купец Наби-Синдин уулу жөнүндө тарыхты жазган."Чопо конверт" повестинин аркасында окурман бул мезгилде Вавилон кандай болгондугун, анын эли-купецтер, жрецтер, жоокерлер, жакыр дыйкандар кандай жашагандыгын, Вавилондун мектептеринде балдарды эмнеге окуткандыгын жана Хаммураппинин Мыйзамдары боюнча кул  кантип эркин адам боло ала тургандыгын бил алат.
 
----
 
----
−
{{center|'''В древнем царстве Урарту К. Моисеева '''}}<br>
+
{{center|'''Байыркы  Урарту падышачылыгында К. Моисеева'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2ацппкак.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn13.jpg|Книга|150px]]}}
−
В этой повести известная писательница К.М.Моисеева рассказывает о людях, живших на землях Армении и Закавказья почти две тысячи семьсот лет назад. Талантливый каменотес Габбу, рискуя жизнью, бежит из ассирийского рабства в родные края, чтобы сообщить о походе, который готовит властный царь ассирийцев Асархаддон против Урарту...  
+
Бул повестинде белгилүү жазуучу К.М.Моисеева мындан дээрлик эки миң жети жүз жыл мурда Армения жана  Закавказье жеринде жашаган адамдар жөнүндө баяндаган. Таланттуу таш кескич Габбу өмүрүн тобокелге салып, Ассириялыктардын өкүм падышасы  Асархаддон Урартуга каршы даярдап жаткан жүрүш жөнүндө билдирүү үчүн Ассириялык кулчулуктан туулуп өскөн жерине качат...
 
----
 
----
−
{{center|'''Финикийский корабль (сборник)'''}}<br>
+
{{center|'''Финикий кемеси (жыйнак)'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2ацппкаваак.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn14.jpg|Книга|150px]]}}
−
Василий Ян 4.173 90 читателей 6 рецензий 3 цитаты Предлагаем Вашему вниманию сборник исторических повестей В. Яна "Финикийский корабль".  
+
Василий Ян 4.173 90 окурман 6 рецензия 3 шилтеме В.Яндын «Финикий кемеси» тарыхый повесттер жыйнагында сунушталган.
 
----
 
----
−
{{center|'''Мессенские войны '''}}<br>
+
{{center|'''Мессен согуштары'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2ааваак.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn15.jpg|Книга|150px]]}}
−
Любовь Воронкова "Мессенские войны" - захватывающая история от Любови Федоровны Воронковой, автора многих детских книг и исторических романов, повествующая о том, как в VIII-V" веках до нашей эры маленькая эллинская страна Мессения героически защищала свою свободу.  
+
Любовь Воронкова "Мессен согуштары" - көптөгөн балдар китептеринин жана тарыхый романдардын автору  Любовь  Федоровна Воронкованын китебинде биздин эрага чейинки  VIII-V" кылымдарда  кичинекей эллин өлкөсү Мессения өз эркиндигин каармандык менен кандайча коргогондугу жөнүндө баяндайт.
 
----
 
----
−
{{center|'''Алкамен - театральный мальчик А.Говоров '''}}<br>
+
{{center|'''Алкамен - театр бала А.Говоров'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2аавааавк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn16.jpg|Книга|150px]]}}
−
Две с половиной тысячи лет назад мальчишки, так же как и наши, современные подростки, больше всего на свете любили приключения. Но мальчику Алкамену, сыну рабыни, жившему в древних Афинах в V веке до нашей эры, в эпоху греко-персидских войн, приключения были нужны и потому, что ему очень хотелось совершить подвиг и заслужить себе свободу. Алкамен пытается похитить священную змею, выступает в театре вместо взрослого актера, раскрывает заговор, сражается с варварами, наконец, отправляется лазутчиком во вражеский лагерь и участвует в грандиозной морской битве при Саламине. Рядом с ним его друзья - девочка Мика и забавный старик Мнесилох.  
+
Мындан эки жарым миң жыл мурун балдар биздин бүгүнү өспүрүмдөр сыяктуу эле  кызыктуу окуяларды өтө жакшы көрүшкөн. Бирок, биздин эрага чейин  V кылымда, грек-перс согуштарынын доорунда байыркы Афинада жашаган күңдүн уулу Алкаменге ошондой кызык окуялар керек болчу, анткени ал эрдик жасагысы жана эркиндикке чыккысы келген. Алкамен ыйык жылаанды уурдап кетүүгө аракет жасайт, театрда чоң актердун оордуна чыгат, кутумчулуктун бетин ачат, варварлар менен салгылашат, акыры душмандардын лагерине билинбей кирип, Саламиндин тушунда эң чоң деңиз салгылашуусуна катышат. Достору – Мика деген кыз жана кызыктуу чал  Мнесилох жанында болот.
 
----
 
----
−
{{center|'''За что Ксеркс высек море Ревекка Рубинштейн '''}}<br>
+
{{center|'''Ксеркс эмне үчүн деңизди кечип өттү Ревекка Рубинштейн'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2аавк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn17.jpg|Книга|150px]]}}
−
Историю греко-персидских войн Р. И. Рубинштейн раскрыла для детей в необычной форме. Отдельные рассказы объединяются не только общей темой, но и цитатами "отца истории" - Геродота. Отношения Древней Греции и ее грозного противника Персии в итоге предстают не фрагментарно, а максимально полно и эмоционально.
+
Грек-перс согушунун тарыхын Р. И. Рубинштейн балдар үчүн башкача формада ачып берген. Айрым аңгемелер жалпы тема менен гана эмес, ошондой эле “тарыхтын атасы”- Геродоттун цитаталары менен да бириктирилген. Байыркы Грециянын жана анын айбаттуу душманы Персиянын мамилеси жыйынтыкта үзүл-кесил эмес, мүмкүн болушунча толук жана жандуу чагылдырылган.
 +
</div>
 +
<div class="sbstyle">
 +
<div class="row">
 +
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="margin-top:20px">Тестти өтүңүз</div>
 +
</div>
 +
 
</div>
 
</div>
 
{{lang|История: Оседлые речные цивилизации}}
 
{{lang|История: Оседлые речные цивилизации}}

Текущая версия на 08:38, 22 октября 2018

Цивилизация деген эмне? Цивилизация – бул белгилүү тарыхый мезгилде коомдун өнүгүшүнүн материалдык жана рухий формасы. Ал саясий, экономикалык, рухий жана социалдык жетишкендиктерден турат. Биз тарыхтын бардык этаптарынын аралыгында цивилизациялардын өнүгүшүнүн мыйзам ченемдүүлүктөрүн карайбыз, бул цивилизациялардын өз ара аракеттенүүсүнүн жана Чыгыш-Батыш тарыхый байланышынын калыптанышынын көйгөйлөрүн аныктайбыз.


«Дарыя цивилизациясы» түшүнүгүнө аныктаманы тарыхчылар менен археологдор XIX кылымда беришкен. Мындай аталышка биринчи жолу адамзаттын тарыхында мамлекеттер ээ болгон. Алардын баардыгы ал кездеги адамдар үчүн айыл чарбасы бөтөнчө маанилүү болгондугуна байланыштуу ири дарыялардын өрөөндөрүндө пайда болгондугу мыйзам ченемдүү. Илимпоздор ушул өңдүү төрт цивилизацияны: египет, месопотамия, индия жана кытай цивилизацияларын бөлүп көрсөтүшөт. Мындан бир нече миң жыл мурда пайда болгон байыркы дарыя цивилизациялары-табыгый шарттар адамдын өнүгүшүнө кандай таасир тийгизгендигинин айкын мисалы. Айыл чарбасы алгачкы цивилизациялардын экономикасынын негизи болгон. Жер иштетүү жана өсүмдүктөрдү өстүрүү шаарлар менен кыштактардын өнүгүшүнө өбөлгө түзгөн. Дал ошондуктан алгачкы мамлекеттер айлана-чөйрөнүн шарттары аграрийлерге көбүрөөк көмөкчү болгон региондордо пайда болгон. Дарыялардын бойлорундагы өрөөндөр ушундай жайлардан болгон. Нилдин бассейининде байыркы египет цивилизациясы, Тигр менен и Евфраттын жээктеринде – шумер, Инд жана Гангдын айлансында – индия, Хуанхэ жана Янцзынын боюнда – кытай цивилизациялары пайда болгон. Түндүк кеңдиктин 20° жана 40° ортосундагы жерлер алардын бешиги болгон.

  • 1оKG.jpg
  • 2о.png
  • 3о.png
  • 4о.png



Мындан бир нече миң жыл мурда ири дарыялардын боюнда алгачкы цивилизациялар пайда болгон. Байыркы Чыгыш байыркы цивилизациялардын бешиги болуп калган. Бул жерлер көп кылымдардан бери жыйноочулар менен аңчыларды, кийинчерээк алгачкы дыйкандарды азыктандырып келди, бирок мезгил өтүп, калк көбөйдү, эмгекти уюштуруу алда канча татаалдашты. Сазды кургатуу, жерлерди сугаруу жана дамбаларды тургузуу боюнча ирригациялык иштер талап кылынды. Дыйкандар өз алдынча ирригациялык системаны уюштура албай калды. Ушунун натыйжасында коңшу жамааттарды бириктирип бир мамлекет куроо зарылчылыгы туулду. Алгачкы мамлекетттердин пайда болушу адамзаттын өнүгүшү үчүн кубаттуу түрткү берди.


  • 7о.png

    Байыркы Кытай.

  • 8о.png

    Байыркы Египеттеги сугат системасы

  • 9оKG.jpg

    Байыркы Кытай.


В начало

Египет – пирамидалар өлкөсү

Египет – бул баарыдан мурда Нил, эбегейсиз улуу дарыя, Африканын түндүк-чыгышын көздөй түштүктөн түндүк тарапка агып жатат. Эки чөлдүн ортосунан өзүнө жол салып, Нил өрөөндү түзүп, өзүн бойлой созулуп жаткан анык оазисти жараткан. Түндүк тарапта Нил салааланып, куймаларды түзүп өзүнчө бир үч бурчтук сыяктанып кетет.

  • 90KG.jpg
  • 91KG.jpg
  • 92KG.jpg
  • 94KG.jpg
  • 95KG.jpg

Байыркы Египет коомунда көп баскычтуу сословиелик иерархия өкүм сүргөн. Анын чокусунда чексиз бийлиги бар, кудайдын жандуу жардамчысы, адамдар менен кудайлардын ортосундагы ортомчулук кылган башкаруучу-фараон турган.


Байыркы Египетте социалдык иерархия узак миң жылдыктарда түзүлгөн. Ал коомдогу абалы жана статусу менен, бийликтин бөлүштүрүлүшү, менчиктин, кирешенин, артыкчылыктардын жана башка байлыктардын бөлүштүрүлүшү менен айрымаланган ар түрдүү сословиелердин түзүлгөндүгө билдирет. Социалдык бөлүштүрүүнүн алгачкы түйүлдүктөрү б.э.ч. 4-миң жылдыкта эле бөлүнүп баштаган.

  • Социальная иерархия в Древнем Египте
  • Ветвь классов
В начало

Байыркы Египетти башкарган фараондор жөнүндө

Фараонго чачын көрсөтүүгө болбогондуктан, ал башына белгилүү бир баш кийим кийип жүргөн. Баш кийимдин өзүнүн милдети болгон. Күнүмдүк турмушта фараон кийме чач менен жүргөн. Ысык күндөрү же, диний майрамдардын учурунда- Немес чаар жоолук салынган. Падышалардын жоолугу көк тилкелүү алтындан согулган. Кээде анын үстүнөн таажы кийген. Кабыл алуу учурунда байыркы Египеттин башкаруучусу кош таажы пшент кийген. Мындай таажы Төмөнкү жана Жогорку Египеттин символу болуп саналган. Аскердик жүрүштөрдө фараон ага ыңгайлуу баш кийим-Хепреш кийген. Хепреш алтын боолуу көк таажы болуп эсептелет.

  • S1.gif
  • S2888KG.jpg
  • S3KG.jpg
  • 111KG.jpg
В начало

Ушул баш кийимдердин баардыгы жасалма чачтан (парик) тартып, хепрешке чейин фараондун бийлигинин эң башкы атрибуту – жалжагай жакалуу кобра-урей менен кооздолгон. Бул кооздукту алтындан жана күмүштөн куюп, диадемага же алкака бекитип, маңдайынын орто ченине жайгаштырган. Урейден тышкары фараондун бийлигинин башка да символдору болгон.

  • 10оKG.jpg
  • 11оKG.jpg
  • 12оKG.jpg
  • 13оKG.jpg
  • 14оKG.jpg

Кеп сакал фараондун аземдүү кийиминин милдеттүү белгиси болгон. Аны өрүп жана кеп чач менен эки жеринен байлап коюшкан. Фараондун өзүнүн сакалы эреже катары кырылып алынган же болбосо, кыска кыркма сакал түрүндө болгон.

  • Фараон
  • Эркектер гана фараон боло алышкан. Бирок, байыркы Египеттин тарыхында өлкөнү жыйырма жылгы жакын башкарып, өзүн фараон деп жарыялаган Хатшепсут аттуу аял болгон. Эркек фараондор жана Египеттик кудайлар сакалчан болгондуктан, Хатшепсут да кеп сакал кийип жүргөн.


  • Байыркы Египет
  • Байыркы Египет

Фараондор өзгөчө кооздугу жана көркөмдүгү менен айрымаланган сарайларда жашаган. Бул имараттар искусство чыгармалары жана эң жарашыктуу эмерек менен жасалгаланган. Такты иэроглифтер менен кооздолуп, фараондордун кудай менен байланышы туурасында билдирип турган ушул жерде такты коюлган залда фараондун убактысынын көбү өткөн..


  • Фараон
  • Фараон
Байыркы Индия


Фараондун коомдук, ошондой эле жеке жашоо турмушу бекем жөнгө салынган. Анын жеке иш менен алек болууга мүмкүнчүлүгү болчу эмес, анткени ар кандай аземдерге катышуу жана ырым-жырымдарды жасоо эң маанилүү милдети болуп эсептелген. Эртең менен анын сарайындагы айрым тандалмалалрдын бир бөлүгү фараондун эртең мененки жуунуп таранганына катышууга татыктуу болушкан. Фараондун эртең мененки процедурасы вельможалардын турмушунда зор мааниге ээ болгон. Эртең менен фараон өзүнө келген маалыматтарды жана отчетторду окуган. Анын андан аркы убактысы элди кабыл алуу жана сот жыйындары менен өткөн.

В начало

  • F36.png

    Фараон чет өлкөлүк элчилерден белек кабыл алууда.

  • F35.png

    Фараондор оюн зоокторду жана шаан шөкөт салтанаттарды көп өткөрүшкөн. Чырайлуу бийчилер фараонду жана анын вельможаларынын көңүлүн ачкан.

  • F34.png

    Фараондор аңчылыкты абдан сүйүшкөн

  • F32.png

    Фараон аскердик жүрүштөрдү баштаган

  • F31KG.jpg

    Фараондун арабасы жөө жоокерлердин коштоосунда

  • F30KG.jpg

Египет көп согушкан. Согуш аракеттеринин учурунда Египеттин армиясын фараон өзү баштаган. Аскерлер согуштук арабалардан, жөө аскерлерден жана жалданма отряддардан турган. Жүрүштөрдүн учурунда фараон атайын көк түстөгү согуштук таажыны кийген. Фараон Рамсес II жеке тайманбастыгы жана эр жүрөктүүлүгү менен айырмаланып, согуштук ийгиликтүү жүрүштөрдү барынан көп жасаган.


В начало

Вельможалар жана жрецтер

Фараондон төмөн анын башкы сановниги, визири (чати) турган, ал админстрациялык аппаратты башкарып, мыйзамдардын аткарылышын көзөмөлдөгөн. Визирге номархтар баш ийген. Алар өзүнчө областарды – номдорду (грекче аталышы) башкарууга коюлган. Номархтар өз облустарындагы өкүлдөр болуп саналуу менен, тартиптин болушуна жана мыйзамдардын сакталышына көз салып, аскердик бөлүктөрдүн түзүлүшүнө жооп беришкен, салык жыйнап, керек учурда коомдук муктаждык үчүн жумушчу күчүн берген, ошондой эле бул жердеги башкы жрецтин-калкалоочунун милдетин аткарып, жана башка тапшырмаларды да орундаган.

Вельможалар жана жрецтер

Дыйкандардын жана кол өнөрчүлөрдүн жашоо турмушу

Дыйкандардын жана кол өнөрчүлөрдүн жашоо турмушу

Дыйкандар жана кол өнөрчүлөр Байыркы Египет калкынын эң чоң катмарын түзгөн жана вельможаларга баш ийген.

Дыйкандар менен кол өнөрчүлөр өздөрүн гана эмес, ошондой эле фараондун вельможаларын, жазгычтарын, жоокерлерин багып турган. Дыйкандар менен кол өнөрчүлөрдүн тапкан акысынын көпчүлүк бөлүгү мамлекеттин казынасына түшкөн.

Байыркы Египетте дыйкандардын күнү таң аткандан күн батканга чейин созулган. Анын бардык өмүрү Нил менен тыгыз байланышта болгон. Дарыя ташыган учурда Нилдин айланасындагы талаалар менен жерлер гана эмес, ошондой эле алардан обочо турган жерлер да сугарылып, суу жетип турушуна камкордук көрүшкөн. Бул үчүн сугат системасын: дамбалар менен кудуктарды дайыма жакшы кармоо керек эле.

Кол өнөрчүлөр ар түрдүү иш жасаган: ар кандай кездемелерди токуп, чопо идиштерди жасап, алтындан азем буюмдарды чыгарып жана жаман күчтөрдөн, кырсыктан коргой турган тумарларды жасаган, малдын терисинен кийимдерди чыгарып, өндүрүштө иштешкен.

Байыркы Месопотамия

Алгачкы мамлекеттер эң байыркы Шумер калкы тарабынан түзүлгөн. Месопотамия өрөөнүндө илгертен эле семит-малчылар жашаган. Аларды сырттан келген шумерлер түндүккө сүргөн.Шумерлердин өздөрүнүн семиттер менен жакындыгы жок. Ал тургай алардын кайдан келип чыкканы бүгүнкү күнгө чейин белгисиз. Шумерлердин түп мекени да, кайсы тилге кирээри да белгисиз.

  • Месопотамия
  • Месопотамия

Кош дайранын ортосу (Месопотамия) – жазуу түзүлгөн мезгилден тартып, перстер Вавилонду басып алган б.э.ч. 539-жылга чейин 25 кылымга жакын жашаган дүйнөдөгү эң байыркы цивилизация пайда болгон аймак. «Месопотамия» –демек «дарыялардын ортосундагы жер» ( Евфрат менен Тигрдын ортосу) деген сөз.

  • Карта

  • Шумерлер менен аккаддар – кош дайранын ортосундагы тарыхты баштаган байыркы эки эл. Бул аймакта шаардын бай цивилизациясы өнүккөн жана көптөгөн номдор , шаар мамлекеттер түзүлгөн. Месопотамиянын аймагындагы ири мамлекеттердин ичинен төмөнкүлөрдү бөлүп көрсөтүүгө болот:
  • Statuimnogo.jpg
  • Шумер шаарлар

«Шумерлер» деп бул эл коңшу урууларды атаган, өздөрүн болсо, «санг-нгига» — «кара баштуулар» деген.
Өздөрүнүн тилин алар адамдар үчүн жарактуу болгон бирден бир «жакшы тил» деп атаган..
Шумер жери эч убакта бирдиктүү мамлекет болгон эмес. Бул жерлер мамлекет-шаарлардын жыйындысы десе жарашат, алардын ар бири өзүнүн мыйзамы, өзүнүн казынасы, өзүнүн башкаруучусу, өзүнүн армиясы менен жашаган..

Байыркы Месопотамиянын эң ири шаарлары

  • Урук шаары
    Шумерлердин Урук шаарынын борборунун көрүнүшү. Сүрөтчү Балаж Балогдун археологиялык реконструкциясы. Урук шаары
  • Урук шаары
    Ур шаарындагы тепкичтүү храм (Зиккурат). Сүрөтчү Балаж Балогдун археологиялык реконструкциясы.. Урук шаары


Бул шаарларды тили дини жана маданияты бириктирип турган.
XXIII кылымда Аккад жактан барган агрессивдүү чыгыш семит урууларынын кысымы астында Шумер падышачылыгы кулаган . Орто Месопотамиядагы Аккад шаары туруктуу ордосу болгон Саргон өзүн шумердин жана Аккаддын падышасы деп жарыялаган. Ошону менен бирге кыйла өнүккөн шумер маданияты кеңири аймактагы бирдиктүү мамлекеттин жашоо турмушунун негизин түзгөн. Шумерлердин өздөрү бир топ убакыт өткөндөн кийин ал жердеги башка элдер менен аралашып кетип, кийинки мезгилде Месопотомаияда пайда болгон мамлекеттер үчүн маданий база болуп калган.

Padishah.jpg


Вавилон падышалыгы

  • Байыркы Вавилон
  • Вавилон падышалыгы
    Drevniivavilon1KG.jpg
В начало

Байыркы Ассирия


Байыркы мезгилде Вавилондун түндүк жагында пайда болгон Ассирия б.э.ч. VIII- VII кк. Алдынкы Азиядагы кубаттуу державага айланган. Тигрдын боюнда жайгашкан Ниневия бул мамлекеттин борбору болгон.

Ассирия мамлекети аскердик чоң күчкө ээ болгон. Ассириялык усталар II миң жылдыктын акырында — I миң жылдыктын башында темир кенин казып алууну өздөштүргөн. Эми коло куралдын ордуна темир курал келген. Вавилиния, Сирия, Палестина ассириялыктар тарабынан басылып алынган, Урарту менен Египет талкаланган. Ассириялыктар Азербайжанга да бир нече курдай кирип келген. Бирок, Маннаны моюн сундура алган эмес. Ассириянын борбору Ниневияны «Арстандардын зынданы» деп атаган.

  • Ассирия держава
  • Ассирия держава
В начало

Байыркы Кытайдын көк мелжиген империясы



Цзюнь-цзы


В начало

Кытай императорунун сырткы көрүнүшү жана жашоосу

Кытай императору бир нече кабаттан турган ханьфу көркөм жибек кийим кийишкен.


Цинь Шихуанди

Жеңинин жазылыгы анын ак сөөк чөйрөдөн экендигин көрсөтүп, 240 см жеткен. Императордун кийиминдеги саймаланган ажыдаарлардын, ай, күндүн жана тоолордун сүрөтү айырмалап турган символдордон турган. Императордун башына бермет жиптерден таажы кийгизилип, Сары түс кудайдын түсү деп эсептелген жана императордун артыкчылыгын билдирген.

Императорлор сарайларда жашаган. Байыркы Кытайда өлкөнү башкаргандар бийлик жүргүзүү укугун кудайлардын өзүнөн алышат деген бекем ишеним болгон. Император «Көктүн уулу» деп аталып, анын бүткүл бийлиги жогортон корголуп турган. Ага ылайык сарайлары да кудайдын уулунун үйүнө ылайык келүүгө тийиш эле.

Императордун сарайы өзгөчө эрежелер боюнча салынган бак дарактардын курчоосунда курулган

  • China-great-wall-5.jpg
  • Байыркы Китай
  • Мурдагы Падышачылыкты бөлүп турган коргонуучу дубалдар бузулган
  • Борбордошкон админстрацияны түзгөн
  • Бүткүл өлкөнү аралаган үч тилкелүү жол курган;
  • Бирдиктүү акча системасын киргизген,
  • Бирдиктүү чен өлчөм жана салмак системасын киргизген;
  • Иероглиф жазуусун бирдейлештирген;
  • Улуу Кытай дубалы залкар курулушун баштаган,
  • Янцзы дарыясынын бассейнинде Линцюй каналын курган.
В начало

Хань династиясынын мезгилиндеги шаарлар

  • 12
  • 12
В начало


ДХань династиясынын мезгилинде Байыркы Кытайдагы үйлөрдүн дубалы жыгачтан салынып, ным өтпөс үчүн лак жабыла турган. Кышкысын ным өтпөс кагаз менен жабылган.

12


Байыркы Кытайдын шаарларында бийикте күзөт мунаралары боло турган. Бай вельможалардын үйүндө өзүнүн бак дарагы болуп, ал жерде анын үй-бүлөсү эс алчу. Бактын ичиндеги бассейнде алтын балыктар сүзүп жүрө турган. Көчөдөгү соодагерлер азык-түлүк сатып, ал эми чиновниктер адилет баанын болушуна көзөмөл кылышкан. Дыйкандар ар түрдүү товарын өткөрүп, чочколору менен каздарын сатканы алып келе турган. Байыркы Кытайдын шаарларында акробаттар өнөрлөрүн көрсөтүп, чиновниктер ар кандай иш-чараларды уюштуруп туруучу. Алардын жогорку даражалуулары ат чегилген арабалар менен жүрө турган, бай адамдарды кээде замбилге салып, көтөрүп жүрүү адатка айланган.

В начало

Байыркы Кытайдагы дыйканчылык

Дыйкандар таруу, мөмө жемиш, жаңгак жана жашылча өстүрө турган. Климаты жылуу жана нымдуу келген Янцзынын жээктеринде шалы өстүрүүчү. Үй чарбасында чочко, ит жана тоок өстүрүп келишкен.

  • 88.jpg

    • 000311112.jpg
    • 00031112.jpg
    • 000312.jpg

Байыркы Кытайдын дини


Байыркы Кытайдын калкы тигил же бул аймакта ар түрдүү даражада басымдуулук кылган бүтүндөй үч негизги философиялык мектептерге ишенип келишкен. Аларга жогорку таптын адамдары гана эмес, эң жакыр дыйкандар да ишене турган.


Байыркы Кытайдагы философиялык үч мектеп

  • конфуцийчилик;
  • даосизм;
  • буддизм;
В начало

Байыркы Индия


Байыркы Индия – дүйнөдөгү эң байыркы жана табышмактуу цивилизациялардын бири. Өзүнүн аталышын Индия ошол өрөөндө өзү жайгашкан Инд дарыясынын аталышынан алган. «Инд» биздин тилге которгондо “дарыя” дегенди билдирет. Узундугу 3180 километрге созулган Инд Тибеттен башталып, Инд-Ганг ойдуңу, Гималай аркылуу агып өтүп, Аравия деңизине куят..

Индиянын дарыялары


Ганг жана Инд дарыялары агып өткөн асыл өрөөндө байыртан бери Индиянын калкы жашап келди. Чөлдөр менен чытырман токойлорду асыл өрөөндөр бөлө турган. Байыркы Индия түшүмдүү жерлери менен гана эмес, ошондой эле жаныбарлар дүйнөсүнүн байлыгы менен да айырмалануучу. Жапайы табиятка жакын жайгашкандыктан калк табияттын түрдүү кубулуштары менен гана эмес, ошондой эле жырткыч жаныбарлар: кабылан, жолборстор, аюулар менен да тынымсыз күрөшүп келген.


  • 219.jpg
  • 220KG.jpg
  • 221KG.jpg
  • 222KG.jpg
  • 223KG.jpg
  • 224.jpg
  • 225KG.jpg
  • 280KG.jpg
  • 227KG.jpg
  • 228KG.jpg
  • 229KG.jpg
  • 230KG.jpg
  • 231KG.jpg
  • 232KG.jpg
  • 233KG.jpg
  • 234KG.jpg
  • 235KG.jpg
  • 236KG.jpg
  • 237KG.jpg
  • 238KG.jpg
  • 239KG.jpg
  • 240KG.jpg
  • 241KG.jpg
  • 242KG.jpg
  • 243KG.jpg
  • 244KG.jpg
  • 245KG.jpg


Б.э.ч. үчүнчү миң жылдыкта Инд өрөөнүндө шарттуу түрдө Харапп (байыркы Харап шаарынын атынан)деп аталган өзгөчө маданияты бар кул ээлөөчүлүк мамлекет пайда болгон.


  • Индиянын байыркы калкы өңү кара, бою жапыз, чачы катуу жана капкара болгон. Бүгүнкү күндө Индиянын түштүгүндө алардын урпактары дравиддер жашайт.
  • Индия


  • Байыркы Индия

  • Түндүк Индияда белгисиз белгилер түшүрүлгөн мөөрлөр табылган. Аны байыркы дравид тилиндеги жазуу деп болжолдошко болот. Байыркы цивилизациянын бул сырдуу тили алиге чейин чечмелене элек.

  • Байыркы индиялыктар мөөрдү таштан ж. б. материалдардан жасаган. Мөөрлөрдүн көпчүлүгүндө жаныбарлар: буйбол, керик, пил, антилопа ж.б. тартылган. Ар бир мөөрдө кыскача жазуу болот. Бул байыркы жазуулар (б.э.ч.III миң жылдыкта) алиге чейин окула элек.
  • Байыркы Индия
  • Байыркы Индия

  • Окумуштуулар чөлдөн шаарлардын урандыларын таап, ал жерден таштан жана кыштан салынган чоң имараттар чыккан. Б. э.ч.III миң жылдыкта 200дөн ашык чоң жана кичине шаарлар болгон
Байыркы Индиянын малчылары жана дыйкандары.


Байыркы Индиянын малчылары жана дыйкандары. Бул шаарлардын калкы дыйканчылык кылган жана мал баккан.Харап па цивилизациясынын бардык шаарлары так схема боюнча салынган, аларды инфраструктурасы боюнча эң соңку мезгилдеги шаарлар менен салыштырууга болот. Шаар экиге бөлүнөт: төмөнкү шаар жана цитадель. Төмөнкү шаарда турак үй жайгашат, ал эми цитаделде администрациялык, чарбалык, коомдук имараттар жана башкаруучулардын сарайлары жайгашкан.

  • Махенджо-Даро
  • Бекем кыштан алар 2-3 кабат үйлөрдү салган. Бул үйлөрдө суу түтүктөрү болгон.Шаардын борборундагы дөбөдө чеп турат. Анын калың дубалдары душмандан жана бул жакта көп учураган суу ташкындарынан коргойт.


Археологдор Хараппа жана Мохенджо-Даро шаарларын казган. Индиянын байыркы шаарларынан сарайлардын, ири дан кампалардын калдыктары табылган. Бул жерде балким Месопотамиядагы алгачкы мамлекеттердегидей эле бийлик – менчик системасы болсо керек. Башкаруучу жердин эң жогорку кожоюну болгон. Ал жерди өзүнүн букараларына пайдаланууга берген. Башкаруудан ажырып калган адам жерден да ажырап кала турган. Коомдук кампалардан бийликтер эгинди түшүм болбой калган жана ачкачылык жылдарында элге бөлүп бере турган. Калган учурда балдарга оюнчукка жарай турган буюмдар табылган.

Байыркы Индия


Б.э.ч. II миң жылдыкта түндүк батыштан Индияга көп сандаган уруулар кирген. Алар өздөрүн арийлербиз деп атаган. Бул сөз байыркы индиялыктардын тилинде «кайрымдуу» дегенди билдирет. Арийлер көчмөн малчылар болушкан. Арийлердин тили санскрит-индоевропалыктардын биздин күндөргө чейин сакталган эң байыркы формасы болгон. Ушул бир тилден кийинки бардык индоевропа тилдери, анын ичинде орус тили чыккан. Индиялыктардын башкы байлыгы – ири бодо мал, ал эми негизги тамагы –сүт азыктары. Кийинчерээк уй индиялыктарда ыйык жаныбарга айланган. Арийлерге жылкылар белгилүү болгон, камбар ата тукуму Индияда ошол эле мезгилде пайда болгон.

Байыркы Индия


Аттарды тез жүрүүгө жана душман менен салгылашууга ыңгайлуу болгон арабаларга чегишкен. Арийлердин уруусунун башында уруу жол башчылары – раджалар турган. Алардын бийлиги карыялар совети менен чектелген..



Байыркы Индия

Экинчи миң жылдыктын акырынан тартып, темир куралдардын таралышы менен Индустар чытырманды тазалап, сазды кургатып, Ганг өрөөнүн өздөштүрө баштайт. Алар арпа жана шалы айдап, пахта өстүрөт. Жарым көчмөндөр дыйканчылыкка ордун бошотот. Дыйканчылыктын жана кол өнөрчүлүктүн өнүгүшү, ошондой эле баскынчы согуштар арийлерде мүлк жагынан теңсиздиктин пайда болушуна алып келген. Элди тоногон жүрүштөрдү баштаган раджаларда көп байлык топтолгон. Жоокерлердин жардамы менен алар өз бийлигин чыңдап, аны мураска калтырган. Раджалар менен алардын жоокерлери туткундарды кулга айландырган.

Байыркы Индия


Дыйкандар менен кол өнөрчүлөрдөн алар төлөм жана өзүнө иштеп берүүнү талап кылган. Раджалар бара-бара майда мамлекеттердин падышаларына айланган. Согуш учурунда бул майда мамлекеттер биригип, мындай учурда башкаруучу махараджа («чоң падыша») болуп калган.



В начало

Мүлктүк теңсиздик калктын 4 кастага бөлүнүп калышына көмөк көрсөткөн. «Варна» деген сөз түс дегенди билдирет. Бул система байыркы индуисттик адабиятка таянат жана негизги төрт категорияга бөлүнөт, алардын Веда коомунда өз башаттары болот.

  • Байыркы Индия
  • 4 варна системасы


Биринчи каста брахмандардан турган . Брахмандар кара жумуш кылган эмес жана кайыр-садагадан түшкөн киреше менен жашаган. Экинчи каста – кшатрия –жоокерлер болушкан. Мамлекеттик башкаруу алардын колунда болгон. Брахмандар менен кшатриянын ортосунда көп учурда бийлик үчүн күрөш жүргөн. Үчүнчү каста – вайшьялар – ага дыйкандар, малчылар жана соодагерлер кирген. Арийлерге моюн сунган жергиликтүү эл төртүнчү кастаны –шудраны түзгөн. Шудралар кул болгондуктан, эң оор жана ыплас жумушту жасаган. Кулдар бир да кастага кирген эмес.

  • Байыркы Индия
  • Кшатрий
    Шудралар


Кастага таандык болуу мураска калган. Брахмандын баласы брахман болуп төрөлгөн. Шудранын баласы шудра болгон. Касталарды жана касталык теңсиздикти түбөлүк калтыруу үчүн брахмандар мыйзамдарды түзүшкөн. Аларда брахма кудайынын өзү адамдардын ортосунда теңсиздик орноткон деп айтылат. Брахма, жрецтердин айтканына караганда сөзү менен брахмандарды, колу менен – жоокерлерди, буту менен вайштарды, ал эми чаңда жана чылада жүргөн таманы менен шудраларды жараткан. .


  • Байыркы Индия


    Б.э.ч. IV кылымдын акырында Индиянын бүтүндөй Түндүк тарабы жана Түштүк Индиянын бир бөлүгү Чандрагупта падышанын бийлиги астында бириккен. Ал Маурлар династиясынын негиздөөчүсү болгон. Чандрагупта мамлекетинде жана анын жолун жолдоочуларда жөө аскерлерден, атчандардан, аскер арабаларынан жана пилдерден турган күчтүү армиясы болгон. Падыша чиновниктерге жана аскер башчыларга таянып, өлкөнү башкарган.
  • Байыркы Индия


Маурлар мамлекети Чандрагуптанын небереси – Ашок падышанын тушунда (б.э.ч.273 –236 жж.) абдан гүлдөгөн. Чандрагуптанын басып алуу саясатын улантып, Ашока бир катар коңшу облустардагы өздөрүнүн жерлерине кошулат.

В начало

Орто Азия байыркы учурда

Байыркы Орто Азиянын тарыхый өнүгүшүн мезгилдештирүүнү төмөндөгүдөй бөлүүгө болот:

  • Б. э.ч. III миң жылдыктын аягынан — б.э.ч. II-I жылдыктар— коло доорунун цивилизациясы;
  • Б.э.ч. II-I миң жылдыктан – эрте темир доорунун башталышы жана жергиликтүү таптык коомду (кул ээлөөчүлүк) жана мамлекеттүүлүүктү калыптандыруу;
  • Б.э.ч. VI кылым – Орто Азиянын көп бөлүгүн ахемениддердин басып алышы;
  • Б.э.ч. IV кылымдын аягы – Александр Македонскийдин басып алуусу жана эллин доорунун башталышы, анын акыры ар түрдүү райондордо ар түрдүү мезгилдерге туура келет (Парфияда – б.э.ч. III кылымдын ортосу, Бактрияда – б.э.ч. 130-ж. ж. б.). Соңку мезгил калыптанган ири державалардын чегинде, биринчи кезекте Парфияда жана Кушан падышачылыгында Орто Азиядагы элдердин маданияты гүлдөп жана жергиликтүү мамлекеттүүлүгү калыптанган мезгил болгон.
  • Б.э. IV–V кылымдарында кризис кулач жаят. Муну менен Орто Азиянын тарыхында кул ээлөөчүлүк доор аяктайт жана феодалдык доор башталат.


Орто Азияда байыркы мезгилден тартып эле региондун табигый жана географиялык өзгөчөлүктөрүнө жараша ар түрдүү өсүмдүктөрдүн өз ара тыгыз аракеттенүүс ү башталат. Мындай ар түрдүүлүк Орто (Борбордук) Азиянын тарыхый өнүгүшүнүн башкы өзгөчөлүгү болуп калат. Бул жерде Алдыңкы жана Орто Азиянын салттуу чыгыш маданияты жана грек эллинизими жолугат.
Мында б.э.ч. үчүнчү миң жылдыгында месопотамия жана Хараппа маданияты менен байланышы бар Алтын-Тепе шаар маданияты пайда болот. Алтын-Тепе борборлорунун бири болгон байыркы Бактрия маданияты байыркы Вавилондун замандашы болгон. Кийинчерээк Орто Азия алгач Элламдын, андан соң Ахеменид Персиясынын күчтүү таасирине кабылат. Б.э.ч.I кылымдын орто ченинде индо-иран, бактра жана согда уруулары бир катар жаңы шаарларды, анын ичинде Самаркандды негиздешкен.


Б.э.ч. IV к. Орто Азияга Александр Макендонский келген. Анын келиши менен бир нече Александриялардын курулушу башталган. Александр Македонскийдин империясы бөлүнгөндөн кийин Орто Азия Селевкид мамлекетинин Парфиянын жана Грек-Бактриянын курамына кирген.


  • 215.jpg
  • 200KG.jpg
  • 216.jpg
  • 202.jpg
  • 203KG.jpg
  • 204KG.jpg
  • 205KG.jpg
  • 206KG.jpg
  • 207KG.jpg
  • 226.jpg
  • 209.jpg
  • 210.jpg
  • 211.jpg
  • 212.jpg
  • 214.jpg
В начало

Глоссарий

Импера́тор — монархтын, империянын башчысынын наамы. Алгач –рим легиондорунун жетекчисинин наамы.
Коло́ния (лат. colōnia «кыштак»[1]) — бул чет мамлекеттин бийлигине баш ийген (метрополия), өз алдынча саясий жана экономикалык бийлиги жок, өзгөчө режимдин негизинде башкарылган көз каранды аймак.
Моллю́ски, же былжыр денелүү жандык — буралып бириндеген эң алгачкы пайда болгон жандуунун тиби.
Элдик трибуналар (лат. tribuniplebis, сөзмө- сөз. —элдик трибуналар) — Байыркы Римдеги жыл сайын шайланган кызмат адамы ( б.э.ч. 494-ж.тартып) чогулуштардагы трибдер боюнча плебейлерден чыккандар. Алгач эки элдик трибун шайланган, ал эми б.э.ч. 457- жылдан тартып – он трибун шайланган.
Саркофа́г —салттуу табыттын бир түрү, белгилүү адамдарды коюуда пайдаланылат жана адатта жердин үстүнө атайын бөлүнгөн жайга же көрүстөнгө калтырылат.
Жер ортолук деңизи. Жер ортолук деңизин курчаган аймак
Эллинизм— Жер ортолук деңизинин тарыхында Александр Македонскийдин өлүмүнөн тартып (б.э.ч. 323 ) ушул аймакта Рим үстөмдүгү биротоло орногонго чейинки тарыхтын мезгили, адатта Птоломей (б.э.ч. 30) башында турган эллинистик Египеттин кулаган датасы менен эсептелет

Пайдалуу шилтемелер

Байыркы Греция жана деңиз цивилизациялары: Горелов А.А. Культурология: Окуу куралы. - М.: Юрайт-М, 2001:Портал "Изба-Читальня"// Жеткиликтүү: https://knigi.link/page/kulturologiya/ist/ist-7--idz-ax248--nf-11.html(Кайрылуу датасы: 16.03.2018)
Сайт «Poznayka»: Тарых» категориясы. Лекция формасындагы маалымат жеткиликтүү формада сунушталган. Бардыгы 1123 макала жарыяланган // Жеткиликтүү:: 18.05.2018)
Сайт «Русская историческая библиотека»: Древняя Греция и Рим. // Жеткиликтүү: http://rushist.com/index.php/greece-rome(кайрылуу датасы: 23.02.2018)

class="biblio"|

MyBook — электронная библиотека: Древние цивилизации. Список самых популярных электронных книг по данной теме. // Доступно: https://mybook.ru/tags/drevnie-civilizacii/ (Дата обращения 17.05.2018г.)

Библиография

Абрамов Ю. А., Демин В. Н. Сто великих книг. М., 2001.
Ант Адаев. Алтари цивилизаций. М., 2004.
Античная литература. Греция. Антология. Ч. I. М., 1989.
Бродель Ф. Средиземное море и средиземноморский мир в эпоху Филиппа II. – М., 2002.
Вейс Г. История цивилизации. Классическая древность до IV в. Т. I. М., 1998.
Гнендич П. П. История искусств. В 3-х томах. Т. I. М., 2004
Гумилёв Л.Н., Эрдейи И. Единство и разнообразие степной культуры Евразии в средние века // Народы Азии и Африки. – 1969, N 3.
Древние цивилизации. Под общей редакцией Г. М. Бонгард-Левина. - Москва, 1989 г. // Доступно: http://www.sno.pro1.ru/lib/drevnie_civilizacii/index.htm
Миронов В.Б. Древние цивилизации: ЛитРес. - 2010
Поляк, А.Н. Маркова. Всемирная история: Учебник для вузов/ Под ред. –Г.Б. Поляка, А.Н. Марковой. – М.: Культура и спорт, ЮНИТИ, 1997.
Сайт «Цивилизациум»: Морские цивилизации. Электронный ресурс. // Доступно: https://sites.google.com/site/civilizacium/home/civilizacium/morskie-civilizacii


Байыркы Кытайдын ойлоп табуулары
КАГАЗ

КАГАЗ

Мектепте колдонгон дептерлер, документтер же паспортсуз жашоону элестетүү кыйын. Ушунун баары жасалган кагаз б.э. I жана II кылымдардын кошулган мезгилинде Кытайда ойлонуп табылган. Кытай Цай Лунь аны жибек куртунун кабыгынан жасаган. Байыркы кагаздын барагы биздин күнгө жеткени таң калтырбайт! Ал ушунчалык бекем болгондуктан ок өткөрбөгөн жеңил чыптамага окшоштурсак болот. Кагаз жасоонун сырын кытайлыктар 800 жыл бою энчисинен чыгарбай жашырып келген.

БАЛМУЗДАК

Бүгүнкү күндө арабызда аны жебеген адам табылабы? Медициналык мүнөздөгү каршы көрсөткүчү барларга гана жакпаса керек. Ушул балмуздактын өзүн Кытайда ойлоп табышкан. Анын алгачкы рецепти: кар кошулган сүт болгон. Бардыгы ушунчалык жөпжөнөкөй. Аны Европага дагы бир шумдук менен кошо Марко Поло алып келген...

КЕСМЕ

Древняя лапша.

1292-жылы даңазалуу саякатчы табышмактуу жаңы өлкөдөн алып келген экинчи бир шумдук бул-кесме. Италиялыктардын спагеттиси, түтүк кесмелери, тооктун сорпосуна кошулгандагысы – ушунун бардыгы качандыр бир убакта Кытайда ойлонулуп табылган, аны узак сактоого болот, арзан жана даамдуу. Сакталып калган эң байыркы кесмеге төрт миң жыл болуптур. Ал биздин күндөргө чейин жеткени кокусунан, анткени, чопо идишти топурак жел чыгарбай басып калган. Кытайдын өзүндө кесме- узак жашоонун жана күчтүн символу, андыктан аны тойлордо жана жаңы жылдарда коюшат.

ДААРАТ КАГАЗЫ

Да-да, это – она!

…тиричиликте кадырэсе керектүү нерсе. Ал Кытайда ойлоп табылгандан кийин узак мезгил бою даарат кагазды колдонууга императордун үй-бүлөөсүнө гана уруксат берилген. Даарат кагаз биринчи жолу тарыхый булактарда 589-жылы эске салынган, ошентип XIX кылымдын орто ченинде Чжензян провинциясында гана бир жылдын ичинде 10 миллион куту даарат кагаз чыгарылган.

ЖИБЕК

Коконы шелкопряда

…аны чынында эле кытайлар ойлоп тапкан. Ал эми император Хуан Динин аялы чай ичип жатканда анын чынысына жибек курт келип түшкөнү – жөнөкөй уламыш. Ушул уламышка ылайык суунун ичинен жибек курту ичке жипке айланат, аны кантип колдонууну акылдуу аял ойлоп табат. Чынында эле жибек куртун жибек жипке айландыруу жөнөкөй иш эмес. Ал эми жибекти болсо, Хуан Ди башкарганга чейин эле кыйла мурда ойлоп табышкан. Б.э.ч.3630-жылы жибек болгон.

АШ АЙРЫ

Видимо, вилка — это первобытные китайские палочки.

Кытайлыктар тамакты таяк менен гана жейт деп ойлосоңор керек? Андай эмес экен! 2400-жылы көмүлгөн мүрзөлөрдөн археологдор сөөктөн жасалган аш айрыларды табышкан. Алар Кытайда ойлонуп табылган. Таякча менен тамак жеген орто кылымдарда гана башталган. Көнүп алса, аны алда канча ыңгайлуу деп көпчүлүк эсептешет.

ТИШ ЖУУГУЧ

Китайская зубная щетка

Тиш жууганды биринчи болуп египеттиктер баштаган.Дарактын сабагын алдын ала чайнап тиш жуугуч жасашкан. Бүгүнкү биз колдонуп жүргөн кыл тиш жуугуч ушу бүгүнкүдөй түрүндө Кытайда пайда болгон. Анын тазалай турган бети өтө катуу кылдан жасалган. Ага бамбуктан сап жасап, тишти эч кандай кошумча каражаты жок эле тазалашкан. Бул ойлоп табуу 1498-жылы жасалды деп жүрөбүз, чынында анын абдан коркунучтуу экендигин эми билдик. Ошол мезгилдеги кытайлыктардын тишиндеги издер тиш тазалагычты колдонуунун натыйжасы экенин археологдор кийин барып билишкен..

КАГАЗ АКЧА

Самая древняя из сохранившихся банкнот

Биз муну күн сайын көп жолу пайдаланабыз го, же андай эмеспи? Аны да Кытайда ойлоп табышкан! Силер соода кербендери тынымсыз өтүп турган Улуу Жибек Жолу жөнүндө уксаңар керек. Алгач соодагерлер бири-бирине соода дүмүрчөктөрүн (квитанция) жазып беришкен, анткени дүңүнөн соода бүтүмдөрүн жасоо үчүн көп сандагы жез акчаны ташып жүрүүгө туура келген. Бара бара мамлекет кыйын абалга кабылган: жездин жетишсиздиги байкалып, көп шахталар байып, жабыла баштаган. Тыйын чыгарган жердин ишин жеңилдетүү жана тартыштыкты жоюу үчүн соодагерлердин ийгиликтүү тажырыйбасын колдонууга туура келген. 16 банк кагаз акча басып чыгарууга укуктуу болгон. Кийинчерээк банктарга бул ишти жасоого тыюу салынып, бирдиктүү мамлекеттик орган түзүлгөн. Акчаны болсо, мамлекеттик деңгээлде алтын, күмүш менен камсыз кыла башташкан.

300-200 года до.н.э.
Китептер
Камо грядеши Генрик Сенкевич

Книга

"Камо грядеши" — Белгилүү поляк жазуучусу Генрик Сенкевичтин (1846-1916) эң мыкты тарыхый романдарынын бири. Романдын окуясы Нерон башкарган соңку төрт жылдын ичинде (б.э. 64 - 68 жж.) өнүгүп, окурманга Рим жана дүйнө тарыхындагы эң кызыктуу учурларды ачып берет.

Таис Афинская Иван Ефремов

Книга

"Таис Афинская" романы — Александр Македонскийдин эбегейсиз басып алууларынын доору жана эр жүрөк жана тайманбас адамдын өмүрүндөгү таң калаарлык окуялардын тарыхы...

Спартак Р. Джованьоли

Книга

Бул китеп кулдардын тарыхтагы эң чоң көтөрүлүшү жөнүндө; анын кол башчысы, кара күчү жана кайраты эбегейсиз адам; анын эң бир кызык окуялуу сүйүүсү жөнүндө; достук жана чыккынчылык жөнүндө; жеңиштин кубанычы жана жеңилүүнүн ызасы жөнүндө улуу баян.

Фараон Болеслав Прус

Книга

Поляк гана эмес, ошондой эле дүйнөлүк тарыхый романдардын ичинен эң даңкы чыккан романдардын бири. Азыр да Европадагы тарыхый блокбастердин эталондорунун бири болуп эсептелген ушундай деп аталган даңазалүү фильмдин негизине алынган китеп. Эң күчтүү жрецтердин бийлигине каршы турууга камырабастан аракет жасаган жана бул күрөштө кайгылуу катуу соккуга дуушар болгон жаш фараон Рамзес тууралуу баян.

Саламбо Гюстав Флобер

Книга

XIX кылымдагы эң көрүнүктүү француз жазуучусу Гюстав Флобердин белгилүү тарыхый романы байыркы Римдин Карфаген менен күрөшү жөнүндө баяндайт.

Мен Клавдиймин Роберт Грейвз

Книга

Клавдий тестиер кезинде атасынан ажыраган. Балалыгы жана өспүрүм курагы оору менен өткөн. Ошондон улам, акыл эси жана дене бою алсыз деп эсептешкен. Айланасындагылар аны кандайдыр бир коомдук же жеке ишке жарабайт деп ойлогон. Ал тургай апасы да андан түңүлүп, кутула тажаган. Бирок, ушундай өспүрүмдөн Рим императору чыккан, Клавдий бийлик жоопкерчилигин өз мойнуна алып, державанын чегин кеңейткен. Ал ушунчалык акылман башкаруу жүргүзгөндүктөн, Юлиев-Клавдиевдердин тукумунан чыккан бул эң соңку азамат Кудай колдогон адам деп аталган.

Он эки цезардын өмүрү Светоний Транквилл

Книга

Он эки цезардын өмүрү - европа маданиятына байкалаарлык таасир тийгизген Рим тарыхына жан адабиятына коюлган эстелик. Светоний тыш кейпин, жүрүш-турушун, саламаттыгын, кийимин сүрөттөдөн тартып, ал мезгилдеги эң маанилүү саясий окуяларга катышуусуна чейинки баяндоолор менен он эки императордун таржымалын чагылдырган.

Помпейдин соңку күндөрү Эдуард Жорж Булвер-Литтон

Книга

Англис жазуучусу Эдвард Булвер-Литтондун эң белгилүү романы Карл Брюлловдун “Помпейдин соңку күнү” деп аталган белгилүү сүрөтүнүн жана бул байыркы кыйраган шаарга баруудан алган таасирден улам жазылган. Тагдырлардын жана окуялардын жуурулушу: Афиналык улан Главканын жана Грек кызы Ионанын сүйүүсү, сокур күң Мидиянын, кекчил башкы жрец Ар-бактын тарыхы. Сырдуу киши өлтүрүүлөрдүн сериясы жана эң сонун шаарды жок кылган өтө коркунучтуу кыйроо; классикти окуудан алган таасирлер десек болот;

Римдеги биринчи адам Колин Маккалоу

Книга

Христ төрөлгөнгө чейинки биринчи кылым. Сенектик доорун баштан өткөргөн Рим республикасынын жашоо турмушунун соңку он жылдыгы. Республиканын түштүк чек арасында жарандык согуш жүрүп жатат. Бузукулукка жана коррупцияга баткан түндүктө Римге варварлардын үйүр-тобу коркунуч келтирүудө. Римдеги Биринчи Адамдын акылы жана кайраты гана мамлекетти өлүмдөн алып калууга жөндөмдүү. Бирок, Римдеги Биринчи Адам болуу үчүн ата-мекендин жыргалчылыгына улуу иштерди гана жасабастан, ошондой эле чыккынчылыктын жана кандын жолу менен да өтүү керек.

Египеттик баланын бир күнү Милица Матье

Книга

Силердин алдыңардагы ЕГИПЕТТИК БАЛАНЫН БИР КҮНҮ тарыхый повестинде, байыркы эң чоң кул ээлөөчүлүк мамлекеттеринин бири болгон Египетте, андан көп кылым мурда адамдар кандай жашагандыгы жөнүндө баяндалат.

Кари, сүрөтчүнүн шакирти Милица Матье

Книга

Повестте баяндалган окуялар мындан үч миң жылга жакын мурун фараон Рамсес III башкарып турган учурда болуп өткөн.

Чопо конверт Ревекка Рубинштейн

Книга

Урук, Ассур, Ларса, Сузы, Алеппо, Мари, Вавилон – биздин эрага чейинки 4-3 миң жылдыкта байыркы Месопотамияда Тигр жана Евфрат дарыяларынын ортосундагы аймакта мамлекет-шаарлар пайда болгон. Бул шаарлардын эң белгилүүсү Вавилон. Ал эми анын эң кубаттуу башкаруучусу-Хамураппи падыша. Советтик тарыхчы Ревекка Ионовна Рубинштейн Хаммураппи доорунда жашаган эки бала: кичинекей кул Залилум жана бай купец Наби-Синдин уулу жөнүндө тарыхты жазган."Чопо конверт" повестинин аркасында окурман бул мезгилде Вавилон кандай болгондугун, анын эли-купецтер, жрецтер, жоокерлер, жакыр дыйкандар кандай жашагандыгын, Вавилондун мектептеринде балдарды эмнеге окуткандыгын жана Хаммураппинин Мыйзамдары боюнча кул кантип эркин адам боло ала тургандыгын бил алат.

Байыркы Урарту падышачылыгында К. Моисеева

Книга

Бул повестинде белгилүү жазуучу К.М.Моисеева мындан дээрлик эки миң жети жүз жыл мурда Армения жана Закавказье жеринде жашаган адамдар жөнүндө баяндаган. Таланттуу таш кескич Габбу өмүрүн тобокелге салып, Ассириялыктардын өкүм падышасы Асархаддон Урартуга каршы даярдап жаткан жүрүш жөнүндө билдирүү үчүн Ассириялык кулчулуктан туулуп өскөн жерине качат...

Финикий кемеси (жыйнак)

Книга

Василий Ян 4.173 90 окурман 6 рецензия 3 шилтеме В.Яндын «Финикий кемеси» тарыхый повесттер жыйнагында сунушталган.

Мессен согуштары

Книга

Любовь Воронкова "Мессен согуштары" - көптөгөн балдар китептеринин жана тарыхый романдардын автору Любовь Федоровна Воронкованын китебинде биздин эрага чейинки VIII-V" кылымдарда кичинекей эллин өлкөсү Мессения өз эркиндигин каармандык менен кандайча коргогондугу жөнүндө баяндайт.

Алкамен - театр бала А.Говоров

Книга

Мындан эки жарым миң жыл мурун балдар биздин бүгүнү өспүрүмдөр сыяктуу эле кызыктуу окуяларды өтө жакшы көрүшкөн. Бирок, биздин эрага чейин V кылымда, грек-перс согуштарынын доорунда байыркы Афинада жашаган күңдүн уулу Алкаменге ошондой кызык окуялар керек болчу, анткени ал эрдик жасагысы жана эркиндикке чыккысы келген. Алкамен ыйык жылаанды уурдап кетүүгө аракет жасайт, театрда чоң актердун оордуна чыгат, кутумчулуктун бетин ачат, варварлар менен салгылашат, акыры душмандардын лагерине билинбей кирип, Саламиндин тушунда эң чоң деңиз салгылашуусуна катышат. Достору – Мика деген кыз жана кызыктуу чал Мнесилох жанында болот.

Ксеркс эмне үчүн деңизди кечип өттү Ревекка Рубинштейн

Книга

Грек-перс согушунун тарыхын Р. И. Рубинштейн балдар үчүн башкача формада ачып берген. Айрым аңгемелер жалпы тема менен гана эмес, ошондой эле “тарыхтын атасы”- Геродоттун цитаталары менен да бириктирилген. Байыркы Грециянын жана анын айбаттуу душманы Персиянын мамилеси жыйынтыкта үзүл-кесил эмес, мүмкүн болушунча толук жана жандуу чагылдырылган.

Тестти өтүңүз
Тестти өтүңүз
Источник — «https://bb.edu.gov.kg/index.php?title=KR:Тарых:_Отурукташкан_дарыя_цивилизациялары&oldid=27416»