БИЛИМ БУЛАГЫ

KR

Тарых: Отурукташкан деңиз цивилизациялары — различия между версиями

 
(не показаны 32 промежуточные версии этого же участника)
Строка 5: Строка 5:
 
Цивилизация – бул белгилүү бир тарыхый мезгилде коомдун өнүгүшүнүн  материалдык жана руханий формасы, ал саясий, экономикалык, руханий жана социалдык жетишкендиктерден турат. Биз тарыхтын бардык этаптарында цивилизациялардын өнүгүшүнүн мыйзам ченемдүүлүктөрүн карайбыз, Чыгыш-Батыш тарыхый байланышында бул цивилизациялардын өз ара аракеттеринин жана калыптанышынын проблемаларын аныктайбыз .</div> <br clear="all"/>
 
Цивилизация – бул белгилүү бир тарыхый мезгилде коомдун өнүгүшүнүн  материалдык жана руханий формасы, ал саясий, экономикалык, руханий жана социалдык жетишкендиктерден турат. Биз тарыхтын бардык этаптарында цивилизациялардын өнүгүшүнүн мыйзам ченемдүүлүктөрүн карайбыз, Чыгыш-Батыш тарыхый байланышында бул цивилизациялардын өз ара аракеттеринин жана калыптанышынын проблемаларын аныктайбыз .</div> <br clear="all"/>
  
−
 
−
== '''Деңиз цивилизациялары''' ==
 
  
 
Жер ортолук деңизиндеги байыркы  цивилизацияларды «Деңиз цивилизациялары» деп атоо кабыл алынган. Алардын биринчиси Финикий цивилизациясы болгон. Крит-микен, грек жана рим цивилизациялары «Деңиз цивилизацияларына» кирет. Деңиз соодасы, бул цивилизациялардын экономикасынын негизи болгон, ал эми деңиз жолдорун көзөмөлдөө үчүн күрөш алардын тышкы саясатын аныктаган. Байыркы Грециянын жана Байыркы Римдин цивилизациясын Батыш же Антик цивилизациясы деп атоо кабыл алынган.
 
Жер ортолук деңизиндеги байыркы  цивилизацияларды «Деңиз цивилизациялары» деп атоо кабыл алынган. Алардын биринчиси Финикий цивилизациясы болгон. Крит-микен, грек жана рим цивилизациялары «Деңиз цивилизацияларына» кирет. Деңиз соодасы, бул цивилизациялардын экономикасынын негизи болгон, ал эми деңиз жолдорун көзөмөлдөө үчүн күрөш алардын тышкы саясатын аныктаган. Байыркы Грециянын жана Байыркы Римдин цивилизациясын Батыш же Антик цивилизациясы деп атоо кабыл алынган.
Строка 12: Строка 10:
 
=== Финикий цивилизациясы ===
 
=== Финикий цивилизациясы ===
  
 +
{{right|[[file:D765b80f462465f9e3cc2160a73f514c7a640c0bv2 hqKG.jpg|300px|Карта]]}}
  
−
{{right|[[file:Аыыауы.gif|300px|Карта]]}}
+
'''Байыркы Финик цивилизациясы''' Жер Ортолук Деңизинин Чыгыш жээктерин бойлоп кеткен жер тилкесин ээлеген. Чыгыш тарабынан кургактык ээлеген бөлүгү Ливан тоолору менен чектешет, анын айрым жерлери дээрлик жээкке кирип турат. Улуу державалар — '''Месопотамия''', Египет, Персия, '''Байыркы Рим''' менен салыштырганда  — Байыркы Финикия бар болгону жердин чакан бир булуңу. Бирок алардын сүйлөгөн сөзү египеттин шаарларында Сицилиянын, Испаниянын, Түндүк Африканын жээктеринде, грек портторунда угулуп туруучу... Финик кемелери бүтүндөй Жер Ортолук Деңизинде үстөмдүк кыла турган.
−
'''Древняя цивилизация''' Финикия занимала полоску земли вдоль восточного побережья Средиземного моря. От остальной суши с востока она была отрезана Ливанскими горами, которые местами подступали почти вплотную к берегу. По сравнению с великими державами — '''Месопотамией''', Египтом, Персией, '''древним Римом''' — древняя Финикия была всего лишь небольшим клочком земли. Но их речь звучала в гаванях египетских городов, на берегах Сицилии, Испании, Северной Африки, в греческих портах... Финикийские корабли господствовали во всём Средиземноморье
 
−
 
 
−
{{center|[[file:Вапк2.mp4|500px]]}}
 
  
−
*Финикийцы дали миру алфавит, ставший основой всех существующих ныне систем письма, первоклассные морские суда и многое другое...
+
* Финиктер азыркы кезде бизге белгилүү болгон бардык жазуу системаларынын негизин түзгөн алфавитти, биринчи класстуу деңиз кемелерин жана башка көп ачылыштарды  дүйнөгө берген ...
  
−
{{center|[[file:Аыы5ауы.gif|500px|В XIX-VIII веке до н.э. финикийский алфавит заимствовали греки, которые длительное время использовали его практически без изменений. Как следствие, названия греческих букв практически не отличаются от тех, которые применялись в финикийской алфавитной системе.]]}}
+
{{center|[[file:Alfavit.gif|500px|Финикий цивилизациясы]]}}
  
−
В чём же заключалась сила этого маленького народа?
+
Ушул кичинекей элдин күчү эмнеде?  
−
Кем были первые жители Финикиского государства, нам не известно. Однако прямые их предки проживали здесь уже в III тысячелетии до н. э. Правда, сами финикийцы себя так не называли, а считали себя «жителями такого-то города»: сидонянами, тирийцами... А вместе с народами окружающих земель, Южной Сирии и Палестины, носили имя «ханаанеи», т. е. жители страны Ханаан. Говорили они на семитском языке, родственном современному арабскому, древним языкам аккадцев, ассирийцев, египтян.
+
Финик мамлекетинин алгачкы калкы ким болгондугу бизге белгисиз. Бирок алардын түздөн-түз ата-бабалары биздин эрага чейинки III миң жылдыкта эле ушул аймакта жашаган. Туура, финиктер өздөрүн  «кайсы бир шаардын тургундары»: сидоняндар, тирийлер деп аташкан... Анан өздөрүн курчаган жерлердин, Түштүк Сириянын жана Палестинанын элдери менен бирге «ханаанейлер», башкача айтканда Ханаан өлкөсүнүн эли деп аталышкан. Алар семит тилинде, азыркы араб тилине, байыркы аккаддардын, ассириялыктардын, египеттиктердин тилине тектеш тилде сүйлөшкөн.
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>[[file:Аыы59ы.gif|судно]]</li>
+
<li>[[file:Lodka.gif|Финикий цивилизациясы]]</li>
−
<li>[[file:Аы759ы.gif|финикийцы]]</li></ul>
+
<li>[[file:Hlopcy.gif|Финикий цивилизациясы]]</li></ul>
  
−
лавным товаром финикийцев являлась древесина, в которой остро нуждался древний Египет. Города, в первую очередь Библ, торговали кедром, дубом и кипарисом, растущими по склонам Ливанских гор. Из дерева изготовляли корабли и саркофаги, в них помещали мумии египетских вельмож. Большую роль в торговле играло высоко-качественное вино. Важным продуктом было также оливковое масло.
+
Байыркы Египет өтө муктаж болгон жыгач — финиктердин негизги товары болгон. Шаарлары, биринчи кезекте Библ шаары Ливан тоо беттеринде өскөн кедр, эмен жана кипаристи соодалашкан. Жыгачтан кемелерди жана табыттарды жасап, аларга эгипет вельможаларынын мумияларын сактаган. Соода-сатыкта жогорку сапаттуу шарап чоң роль ойногон. Ошондой эле олив майы маанилүү азык болуп эсептелген. Финиктер моллюскалардын өзгөчө түрүнөн мала кызыл боекторду жасаган. Аны менен жүн жана кендир кездемелерди боегон. Мындай кездемелер дароо эле модага айланып, бардык коңшу өлкөлөрдө эбегейсиз суроо-талапка ээ болгон. Библ, Сидон жана Түндүк Афирикадагы Карфаген колониясы финиктердин ири шаарлары болуп эсептелген.
−
Финикийцы первыми начали производство пурпурной краски из особого вида моллюсков. Ею окрашивали шерстяные и льняные ткани. Эти ткани сразу же вошли в моду и пользовались огромным спросом во всех соседних странах.
 
−
Крупнейшими городами финикийцев были Библ, Сидон и колония в северной Африке Карфаген
 
  
−
== '''Древняя Греция''' ==
+
== Байыркы Греция ==
  
−
Современный мир многим обязан древней Греции. Эта сравнительно небольшая страна оказала оказало огромное влияние на развитие всех областей жизни человека. Представления о мире – о человеке, медицине, политике, искусстве, литературе - в глобальном масштабе зарождались именно в Греции. Хотя Греция в древности не была единым государством, ее жители  считали себя единым народом, называли себя эллинами, а страну Элладой.
+
Азыркы дүйнө көп жагынан байыркы Грецияга милдеттүү. Бул салыштырмалуу чакан өлкө адамдын турмушунун бардык тармагын өнүктүрүүгө зор салым кошкон. дүйнө жөнүндө - адам, медицина, саясат, искусство, адабият жөнүндө дүйнөгө көз караштар дал ушул Грецияда дүйнөлүк масштабда жаралган. Байыркы учурда Греция бирден бир мамлекет болуп эсептелбегени менен, анын калкы өзүн бирдиктүү элбиз деп эсептеп, эллиндербиз, ал эми өлкөсүн Эллада деп аташкан.
  
  
−
=== '''Историю древней Греции принято делить на пять периодов:''' ===
+
=== Байыркы Грециянын тарыхын беш мезгилге бөлүү кабыл алынган: ===
  
  
−
<div class="mw-customtoggle-Cu1 resettext" style="background-color:orange; padding:3px">'''Крито-микенский (эгейский) – конец III–конец II тысячелетия до н.э.;'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Cu1 resettext" style="background-color:orange; padding:3px">'''Крит-микен (эгей) – б.э.ч. III миң жылдыктын акыры – II миң жылдыктын акыры;'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Cu1">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Cu1">
−
Возникли первые в Европе государства на Крите, на Пелопоннесе и в Средней Греции (ахейская или микенская цивилизации)
+
Европадагы биринчи мамлекеттер Критте, Пелопоннесте жана Орто Грецияда (ахей же микен цивилизациясы)пайда болгон
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Cu2 resettext" style="background-color:orange; padding:3px">'''гомеровский – XI–IX вв. до н.э.;'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Cu2 resettext" style="background-color:orange; padding:3px">'''Гомер мезгили – б.э.ч. XI–IX кк. ;'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Cu2">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Cu2">
−
Гомеровский период назван так потому, что долгое время основным источником для его изучения были поэмы Гомера "Илиада" и "Одиссея".  
+
Гомер мезгили деп аталган, себеби Гомердин "Илиада" жана "Одиссея" поэмалары узак мезгил бою бул мезгилди изилдөөнүн негизги булагы болуп келген. Так маалыматтардын жоктугунан бул мезгилди ошондой эле, «Караңгы» мезгил деп аташат.
−
Из-за отсутствия точных сведений этот период также называют «Темным»
 
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Cu3 resettext" style="background-color:orange; padding:3px">'''архаический – VIII–VI вв. до н.э.;'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Cu3 resettext" style="background-color:orange; padding:3px">'''Архаикалык мезгил- б.э.ч. VIII–VI кк.;'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Cu3">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Cu3">
−
Появилась новая форма государства – полис, который обычно называют городом-государством.  
+
Мамлекеттин жаңы формасы пайда болгон  – полисти адатта шаар-мамлекет деп аташат. Өзүнүн түзүлүү өзгөчөлүктөрүнөн улам грек полистери демократиялык, аристократиялык жана олигархиялык болуп бөлүнгөн. Демократиялык бийлик демоско таандык болгон, аристократиялык учурда-бардык билермандар башкарган, олигархиялык бийликте ошол эле аристократиядан чыккан тар чөйрө үстөмдүк жүргүзгөн.  
−
В зависимости от особенностей своего устройства греческие полисы делились на демократические, аристократические и олигархические. В демократических власть принадлежала демосу, в аристократических – всей знати, в олигархических – узкому кругу лиц из числа той же аристократии.
 
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Cu4 resettext" style="background-color:orange; padding:3px">'''классический – 500–323 гг. до н.э.;'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Cu4 resettext" style="background-color:orange; padding:3px">'''Классикалык мезгил –б.э.ч. 500–323 жж.;'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Cu4">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Cu4">
−
Четвертый (классический) период начинается со столкновения греческих полисов с могущественной Персидской державой (греко-персидские войны), а заканчивается завоеваниями Александра Македонского, уничтожившего эту державу.
+
Төртүнчү классикалык мезгил грек полистеринин кубаттуу Перс державасы менен кагылышуусунан (грек-перс согушу) башаталат жана бул державаны жок кылган Александр Македонскийдин басып алуулары менен аяктайт.
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Cu5 resettext" style="background-color:orange; padding:3px">'''эллинистический –323–30 гг. до н.э.'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Cu5 resettext" style="background-color:orange; padding:3px">'''Эллада мезгили – б.э.ч. 323–30 жж. '''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Cu5">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Cu5">
−
Последний период истории древней Греции называют эллинистическим, он продолжался от смерти Александра Македонского до завоевания римлянами Египта. В это время как греческие полисы, так и бывшая держава Ахеменидов входят в состав новых государств, основанных полководцами Александра, которые много лет спустя после его смерти провозгласили себя царями.  
+
Байыркы Грециянын тарыхындагы соңку мезгилди эллада мезгили деп аташат, ал Александр Македонскийдин өлүмүнөн тартып римдиктер Египетти басып алганга чейин созулган. Бул мезгилде грек полистери, ошондой эле ахемениддердин мурдагы державасы полководец Александр өлгөндөн кийин өздөрүн көп жыл бою падышабыз деп жарыялап жүрүшкөн жаңы мамлекеттердин курамына кирген.
 
</div>
 
</div>
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center|'''Возникновение Крито-Микенской цивилизации'''}}
+
<li>{{center|'''Крит-Микен цивилизациясынын пайда болушу'''}}
−
{{center-p|[[file:9379992.png|500px|Возникновение Крито-Микенской цивилизации]]}}</li>
+
{{center-p|[[file:9379992.png|500px|Крит-Микен цивилизациясынын пайда болушу]]}}</li>
−
<li>Легенда гласит, что у царя Агенора, правителя города Тира в Финикии, была красавица дочь по имени Европа. Её заметил с Олимпа царь богов Зевс и влюбился в неё. Он обернулся громадным белым быком и похитил царевну, когда она направлялась с подругами на морское побережье. Бык бросился в воду и быстро скрылся из глаз испуганных девушек. Через несколько дней Зевс с Европой на спине достиг необитаемого острова. Выйдя на берег, он принял облик бога и поселился с прекрасной возлюбленной вдали от человеческих глаз. Европа родила Зевсу трёх сыновей: Миноса, Сарпедона и Радамента. Старший из них стал первым царём цивилизации Крита. Впоследствии его имя превратилось в титул минос значило у критян то же, что у египтян фараон, а у греков басилевс.</li></ul>
+
<li>Уламыштарда айтылгандай Финикиядагы Тир шаарынын башкаруучусу Агенор падышанын Европа деп аталган сулуу кызы болгон. Аны Олимптен кудайлардын падышасы Зевс көрүп жана жактырып калган. Ал эбегейсиз чоң ак букага айланып, падышанын кызы курбулары менен деңиз бойлоп бара жатканда уурдай качкан. Бука тездик менен сууга чумкуп кетип, эси чыккан кыздардан тез эле көрүнбөй калган. Бир нече күндөн кийин Зевс Европаны жонуна көтөрүп адам жашабаган аралга жеткен. Жээкке чыгып, ал кудай түспөлүнө келип, өзүнүн сүйгөн кызы менен адам көрбөгөн алыс жерде жашап калган. Европа Зевске: Минос, Сарпедон жана Радамент деген үч уул төрөп берген. Алардын улуусу Крит цивилизациясынын биринчи падышасы болуп калган. Кийинчерээк анын ысмы криттерде Минос деген наамга айланып, египеттиктер фараон, гректер басилевс дегендей эле атак менен калып калган.</li></ul>
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{right-p|[[file:9379993.png|В. Серов Похищение Европы]]}}</li>
+
<li>{{right-p|[[file:9379993.png|Крит-Микен цивилизациясы]]}}</li>
−
<li>Много позднее, начав раскопки на Крите, археологи подтвердили правдивость некоторых сторон мифа о Европе. Остров действительно заселили выходцы из Передней Азии. Племена финикийцев пришли сюда около шести тысяч лет до новой эры. Они завезли на Крит крупный рогатый скот, но главным их занятием было земледелие. Именно здесь учёные обнаружили самые древние в Европе следы сельского хозяйства. Первые раскопки были начаты в 1900 г. британским археологом Артуром Эвансом, ему принадлежат самые важные открытия на острове Крит, и он же дал название найденной цивилизации — миной по имени первого царя Миноса.</li></ul>
+
<li>• Ошондон көп мезгил өткөндөн кийин Критти казган археологдор Европа жөнүндөгу мифтин айрым бир тарабы чындык экенин ырасташкан. Аралга чынында эле Алдыңкы Азиядан келгендер отурукташкан. Финик уруулары бул жерге жаңы эрага чейинки алты миң жылга жакын мезгилде келишкен. Алар Критке уйду алып келишкен. Бирок, негизги иши дыйканчылык болгон. Дал ушул жерден илимпоздор айыл чарбасынын Европадагы эң байыркы издерин тапкан. 1900-ж. алгачкы казууларды баштаган британиялык археолог Артур Эванс Крит аралында эң маанилүү ачылыштарды жасап жана табылган цивилизацияны - биринчи падыша Миностун атынан атаган. </li></ul>
−
 
 
−
=== '''Карта Крито-Микенской цивилизации''' ===
 
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
=== '''Крит-Микен цивилизациясынын картасы''' ===
−
<li>{{right-p|[[file:9379994.png|350px|Карта Крито-Микенской цивилизации]]}}</li>
 
−
<li>За четыре тысячелетия '''жители Крито-Микенской''' цивилизации создали на острове процветающую империю, самую древнюю в Европе. Минойцы считали себя морским народом. На фресках в их дворцах часто встречаются изображения кораблей, рыб, играющих дельфинов и осьминогов. Греческий историк V в. до н. э.
 
−
Фукидид сообщал, что '''царь Минос''' создал могущественный флот, который позволил ему править на море. Археологи заметили, что ни один из дворцовых комплексов не имеет укреплений. Это значит, что жители острова чувствовали себя в безопасности, не боялись соседей и считали флот самой надёжной защитой для Крита.</li></ul>
 
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center-p|[[file:9379995.png|Корабль]]}}</li>
+
<li>{{right-p|[[file:9379994KG.jpg|350px|Крит-Микен цивилизациясынын картасы]]}}</li>
−
<li>{{center|[[file:Drevnyaya Gretsiya za 18 minut (MosCatalogue.net) (1).mp4]]}}</li></ul>
+
<li>Төрт миң жылдын ичинде '''Крит-Микен''' цивилизациясынын калкы аралда Европадагы эң байыркы гүлдөгөн империяны түзгөн. Минойлор өздөрүн деңиздин эли деп эсептешкен. Алардын сарайларындагы фрескаларда кемелердин, балыктардын, ойногон дельфиндердин жана осьминогдордун сүрөттөрү көп учурайт. Б.э.ч. V к. грек тарыхчысы Фукидид билдиргенге караганда '''Минос падыша''' кубаттуу флот түзгөн, аны менен деңизде башкаруу жүргүзгөн.
 +
Археологдор сарай комплекстеринин бирине да чыңдоолор коюлбагандыгын жазышкан. Демек аралдын калкы өздөрүн коопсуз сезгендиги, коңшуларынан коркпогондугу жана флотту Крит үчүн эң ишенимдүү калканч катары эсептегендиги көрүнүп турат. </li></ul>
  
−
Дворец в городе Кноссе считается самым крупным. Именно здесь, по мнению учёных, мог жить легендарный царь Минос. Этот огромный лабиринт комнат и дворов строился в течение четырёх с половиной столетий — примерно с 1900 до 1450 г. до н. э. Он занимал площадь около 16 тыс. кв. м и включал в себя почти 300 различных помещений. В самом здании и на прилегающих к нему землях жило до 30 тыс. человек. Неудивительно, что на чужеземцев он производил неизгладимое впечатление.
+
{{center-p|[[file:9379995.png|Крит-Микен цивилизациясы]]}}
−
С этим дворцом связана легенда о Минотавре. Она гласит, что жена царя Миноса Пасифая полюбила быка и от него родила чудовище — получеловека полубыка Минотавра. Он был так страшен, что царь построил специальный лабиринт, где спрятал ужасного сына Пасифаи. Минотавр питался людьми, и критяне приносили ему в жертву пленников. В это время Афины находились под властью цивилизации Крита. Однажды на остров вместе с партией пленников прибыл афинский царевич Тесей. Он сумел убить Минотавра и выбраться из лабиринта с помощью путеводной нити, которую дала герою полюбившая его дочь Миноса — Ариадна.
 
  
−
=== Троянская война ===
+
Кноссе шаарындагы сарай эң ири деп эсептелет. Дал ушул жерде, окумуштуулардын пикири боюнча легендарлуу падыша Минос жашаган. Бул жайнаган бөлмөлөрдөн жана сарайлардан турган лабиринт төрт жарым кылым бою-болжол менен 1900-жылдан тартып б. э. 1450-чейин курулган. Ал 16 мин чарчы метрге жакын аянтты ээлеп, ичинде 300 гө жакын ар түрдүү имарат жайлар бар. Имараттын оозунда жана анын тегерегиндеги жерлерде 30000ге жакын адам жашаган. Баскынчыларга ал эстен кеткис таасир калтыргандыгы таң каларлык эмес. Минотавр жөнүндөгү уламыштар ушул сарай менен байланышкан. Миносс падышанын аялы Пасифая буканы сүйүп калган жана андан тири шумдук - жарым адам жарым бука Минотаврды төрөгөн. Ал ушунчалык коркунучтуу болгондуктан, падыша ага арнап атайын лабиринт куруп, коркунучтуу уулу Пасифанды ошол жакка каткан. Минотавр адамдарды жеген жана криттикттер ага колго түшкөн туткундарды алып келип беришкен. Бул кезде Афина критт цивилизациясынын бийлигине баш ийген. Бир курдай аралга туткундардын партиясы менен кошо Афина падышасынын уулу Тесей келген. Ал Минтоварды өлтүрүп лабиринттен жол көрсөткөн жиптин жардамы менен чыккан, аны баатырга Миносстун Тесейди сүйүп калган кызы-Ариадна берген.
  
−
Самой известной войной наполненной различными мифами и легендами, является Троянская война. Это событие имеет две пересказанные истории, первая, пожалуй, является более правдоподобной исторической информацией, а вторая скорее похожа на миф, наполненный романтизмом и героизмом.
+
=== Троя согушу ===
  
−
И так, первая история гласит, что троянская война происходила в промежуток между 1240 и 1230 годах до нашей эры. Причиной развязывания такого продолжительного конфликта послужило то, что, Троя препятствовала прохождению торговых кораблей и взимала значительные налоги. Такое
+
Троя согушу ар түрдүү мифтерге жана уламыштарга толгон эң белгилүү согуш болуп саналат. Бул окуянын эки турдүү баяны бар, алардын биринчиси чындыкка жакын келген тарыхый маалымат болуп саналат, ал эми экинчиси романтизмге жана баатырдыкка толгон мифке окшош.
  
−
положение не устраивало греков, и они решили объединить усилия и оказать сопротивления Трои. Однако, Троянцы оказывали очень хорошее сопротивление и прочно удерживали свои границы.
+
Ошентип, биринчи тарыхка ылайык Троя согушу биздин эрага чейинки 1240 жана 1230-жылдардын аралыгында болуп өткөн. Троя соода кемелеринин өтүп кетишине тоскоолдук кылып жана кыйла салык алып тургандыгы андай узак салгылашуунун башталышына себеп болгон. Мындай абал гректерге жакпай калып, алар күч-аракеттерди бириктирип, Трояга каршылык көрсөтүүнү чечкен. Бирок Троялыктар каармандык менен каршылык көрсөтүп, өз чек арасынан өткөргөн эмес.  
  
−
Греки терпели поражения как в количестве воинов, так и в количестве сажённых троянцами кораблей. Также греки потеряли в сражениях своего главного героя Ахилла. Эти события очень вымотали их и тогда прибегнув к изощрённой хитрости, греками было придумано построить деревянного коня. Этот конь должен был выступить в качестве дара богов для троянцев.
+
Гректер жоокерлердин саны жагынан да жана ошондой эле Троялыктар өрттөп жиберген кемелердин саны жагынан да жеңилүүгө дуушар болгон. Гректер ошондой эле салгылашууда өздөрүнүн башкы баатыры Ахилладан ажыраган. Бул окуя алардын эсин оодарган, ошондо алар бир шумдук амалды ойлоп табышып, жыгачтан ат жасашкан. Бул ат Троялыктар үчүн кудайлардын берген тартуусу катары көрсөтүлүшү керек эле.  
  
−
И когда конь оказался внутри города, под покровом ночи из него выбрались самые лучшие греческие воины. Они открыли ворота и впустили армию, которая и одержала победу над потерявшими бдительность троянцами. Город был сожжен, люди были убиты, а некоторые взяты в плен.
+
Ат түн жамынып шаардын ичине кирип келгенде, анын ичинен эң эр жүрөк грек жоокерлери чубап чыккан. Алар дарбазаны ачып, армияны киргизип жиберген. Ошентип кыраакылыгын жоготкон Трояндыктар жеңилүүгө аргасыз болгон. Шаар өрттөнүп, адамдар өлтүрүлүп, ал эми айрымдары туткунга алынган.
  
−
По другой легенде, причиной конфликта послужила украденная Парисом жена царя Спарты Елена.
+
Башка бир уламыш боюнча Парис уурдап кеткен Спарта падышанын аялы Елена чырдын чыгышына себепчи болгон.
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
Строка 109: Строка 96:
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
{{center|[[file:P42.png|Герои троянской войны]]}}
+
{{center|[[file:P42KG.png|Троя согушунун баатырлары]]}}
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
{{center|[[file:P25.png|Троянский конь]]}}
+
{{center|[[file:P25.png|Троя аты]]}}
 
<div class="orbit-caption-sn">
 
<div class="orbit-caption-sn">
−
<small>Троянский конь</small>
+
<small>Троя аты</small>
 
</div>
 
</div>
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
{{center|[[file:P55.png|Древняя Троя Архаический период]]}}
+
{{center|[[file:P55.png|Байыркы Троя. Архаикалык мезгил]]}}
 
<div class="orbit-caption-sn">
 
<div class="orbit-caption-sn">
−
<small>Древняя Троя Архаический период</small>
+
<small>Байыркы Троя. Архаикалык мезгил</small>
 
</div>
 
</div>
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
{{center|[[file:P26.png|Генрих Шлиман. Археолог, открывший Трою]]}}
+
{{center|[[file:P26.png|Генрих Шлиман. Трояны ачкан археолог]]}}
 
<div class="orbit-caption-sn">
 
<div class="orbit-caption-sn">
−
<small>Генрих Шлиман. Археолог, открывший Трою</small>
+
<small>Генрих Шлиман. Трояны ачкан археолог</small>
 
</div>
 
</div>
 
</li>
 
</li>
 
</ul></li></ul>
 
</ul></li></ul>
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
=== '''Грек-перс согуштары''' ===
−
<li>[[file:Древняя греция за 18 минут 5.24 8.48.mp4]]</li>
 
−
<li>[[file:Афмны.mp4]]</li></ul>
 
−
 
 
−
=== '''ГРЕКО-ПЕРСИДСКИЕ ВОЙНЫ''' ===
 
−
 
 
−
{{center-p|[[file:M1.png|События ( в ленту времени)]]}}
 
−
 
 
−
*'''500 г.''' – Начало восстания греков в городах-колониях Малой Азии против персов
 
  
−
*'''499 г.''' – Восставшие в Малой Азии греки просят Афины и другие греческие города о помощи
+
{{center-p|[[file:M1KG.jpg|Грек-перс согуштары]]}}
  
−
*'''492 г.''' – Первый (неудачный) поход войска персидского царя Дария I на европейскую Грецию. Персидский флот терпит страшный урон от бури при мысе Афон.
+
*'''500-ж.''' – Кичи Азиянын колония-шаарларында гректердин перстерге каршы көтөрүлүшүнүн башталышы.
  
−
*'''490 г.''' – Поход в Грецию персидской армии. Победа греков под командованием стратега  Мильтиада при Марафоне.  
+
*'''499-ж.''' – Кичи Азияда көтөрүлгөн гректер Афинадан жана башка грек шаарларынан жардам сурады.
  
−
*'''480 г.''' – Поход на Грецию нового персидского царя Ксеркса с огромным войском. Битвы при Фермопилах и Артемисии. Занятие и сожжение Афин персами. Разгром флота Ксеркса при Саламине..
+
*'''492-ж.''' – Перс падышасы Дария I дин Европа Грециясына биринчи (ийгиликсиз) жүрүшү. Перс флоту Афон тумшугундагы бороондон катуу зыян тартат.
  
−
*'''479 г.''' – Разгром греками персидского военачальника Мардония при ''Платеях.''
+
*'''490-ж.''' – Грецияга Перс армиясынын жүрүшү. Марафондун алдында стратег Мильтиаданын башчылыгы астында гректердин жеңиши.  
  
−
*'''449 г.''' – Поход афинян к Кипру и разгром ими персидского флота у Саламина Кипрского.  
+
*'''480-ж.''' – Жаңы перс падышасы Ксеркстин эбегейсиз аскер менен Грецияга жүрүшү. Фермопильдин жана Артемиссиянын алдындагы салгылашуу. Перстердин Афинаны ээлеп алышы жана өрттөп жибериши. Саламиндин алдында Ксеркс флотун талкалоо.
  
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
+
*'''479-ж.''' – Гректердин ''Платеянын'' алдында перс аскер башчысы Мардонийди талкалоосу.
−
<li>[[file:Древняя греция за 18 минут 8.48 11,00.mp4]]</li>
 
−
<li>[[file:Греко пирсицкие воены.mp4]]</li></ul>
 
  
−
Победы греков имели важное значение. Одно из них — психологическое. Греки, особенно из тех полисов, которые с самого начала боролись с персами, гордились своей победой над могущественной державой Ахеменидов, пребывая в убеждении, что победу дала им свобода, а персы понесли поражение потому, что все они — рабы «великого» царя. Ранее сформировавшееся представление о превосходстве греков над остальными народами в ходе этой войны перерастало в убеждение.
+
*'''449-ж''' – Афиналыктардын Кипрге жүрүшү жана Саламин Кипрскийдин жанында алардын перс флотун талкалоосу.  
  
−
Особенно усиливаются Афины  и наступает их «золотой век»
+
Гректердин жеңишинин мааниси чоң болгон. Алардын бири-психологиялык жеңиш. Гректер, өзгөчө эң башынан тартып перстер менен күрөшүп келгендери Ахемениддердин кубаттуу державасын жеңип чыккандыгы менен сыймыктанган. Алар эркиндик жеңишке жеткирди, перстердин баардыгы-«улуу» падышанын кулдары болгондугу үчүн жеңилип калды дешкен. Калган элдердин үстүнөн гректердин артыкчылыгы жөнүндөгү мурда калыптанган көз караш бул согуштун жүрүшүндө ишенимге айланган.
  
−
{{center|[[file:Древняя греция за 18 мин 11,00 14,38.mp4|400px]]}}
+
Афина өзгөчө күчөгөн жана алардын «алтын кылымы» келген.
  
−
В V-IV вв. до н.э. культура греков достигла высокого уровня. Афинянин Демокрит высказал гениальную мысль, что весь мир состоит из атомов. Великим врачом был Гиппократ. Философ Аристотель все научные знания разделил по отраслям и дал самостоятельные названия: ботаника – от греческого слова «растение», физика – «природа», политика – «государство» и др. В V в. до н.э. было положено начало исторической науке. «Отец истории» Геродот написал историю греко-персидской войны. Первый театр (место для зрелищ) также возник в Греции. На основе мифов создавались пьесы-трагедии. Выдающимся автором трагедий был афинянин Эсхил. Одно из лучших его произведений называлось «Прометей прикованный».
+
Б.э.ч. V-IV кк. Гректердин маданияты жогорку деңгээлге жеткен. Афиналык Демокрит бүткүл дүйнө атомдордон турат деген даанышман ойду айткан. Гиппократ улуу врач болгон. Философ Аристотель бүткүл илимий билимин тармактар боюнча бөлгөн жана аларга өз алдынча ат берген: ботаника – гректин «өсүмдүк», физика – «табият», политика – «мамлекет» жана башка деген грек сөздөрүнөн алынган. Б. э. ч. V к. тарыхый илимге негиз салган «тарыхтын атасы» Геродот грек –перс согушунун тарыхын жазган. Биринчи театр (зоок жай) да грецияда пайда болгон. Мифтердин негизинде пьеса-трагедиялар жаралган. Афиналык Эсхил трагедиялардын эң көрүнүктүү автору болгон. Анын эң мыкты чыгармаларынын бири «Жылбаган Прометей» деп аталган.
  
−
Высокого уровня достигли архитектура, скульптура и живопись. Игры в Олимпии также были изобретением греков (Олимпийские соревнования). Для греков Олимпия была священным местом. В центре ее находился величественный храм, в котором стояла огромная статуя Зевса, созданная Фидием. Статуя была выполнена в той же технике, что и статуя Афины в Парфеноне.
+
Архитектура, скульптура жана живопись жогорку деңгээлге жеткен. Олимпиада оюндарын да гректер ойлоп тапкан. Гректер үчүн олимпиа ыйык жер болгон. Анын ортосунда заңгыраган храм турган, анын алдында Фридей тузгөн Зевстин зор статуясы турган. Статуя Парфенондогу Афинанын статуясы жасалгандай техника менен аткарылган.  
  
 
<br clear=all />
 
<br clear=all />
Строка 198: Строка 175:
 
</ul>
 
</ul>
  
−
В IV в. до н.э. на севере Греции возвысилось другое государство – Македония. Македонский царь Филипп II в 338 г. подчинил себе всю Грецию. После этого он стал готовиться к походу на Персию, но был убит. На престол вступил двадцатилетний сын Филиппа Александр Македонский. Его учителем был великий мыслитель Аристотель. В 334 г. до н.э. греко-македонское войско под предводительством Александра Македонского завоевало Малую Азию, а в последующем Египет, Междуречье (Месопотамию), Персию, Среднюю Азию и дошло до реки Инд.  
+
Б.э.ч. IV к. Грециянын түндүгүндө башка мамлекет– Македония жогорулоо жолунда турган. Македониянын падышасы  Филипп II 338-ж. бүткүл Грецияны өзүнө баш ийдирген. Ушундан кийин ал Персияга жүрүшкө даярданган, бирок өлтүрүлгөн. Тактыга Филипптин 20 жаштагы уулу Александр Макендонский келген. Улуу ойчул Аристотель анын мугалими болгон. Б.э.ч. 334-ж. грек-македон аскерлери Александр Македонскийдин жетекчилиги менен Кичи Азияны, андан соң Египетти, Кош дарыянын ортосун (Месопотамия), Персияны, Орто Азияны каратып, Инд дарыясына чейин жеткен.
  
 
{{center|'''Карта'''}}
 
{{center|'''Карта'''}}
 
{{center|[[file:M2.png]]}}
 
{{center|[[file:M2.png]]}}
  
−
 
−
{{center|[[file:Древняя греция за 18 мин 14,38 16,30.mp4|400px]]}}
 
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2"><li>
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2"><li>
Строка 211: Строка 186:
 
<li class="active">
 
<li class="active">
 
{{center|[[file:L11.png]]}}
 
{{center|[[file:L11.png]]}}
−
<div class="orbit-caption-sn">
 
−
<small>План срожений</small>
 
−
</div>
 
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
 
{{center|[[file:L22.png]]}}
 
{{center|[[file:L22.png]]}}
−
<div class="orbit-caption-sn">
 
−
<small>План на карте</small>
 
−
</div>
 
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
 
{{center|[[file:L33.png]]}}
 
{{center|[[file:L33.png]]}}
−
<div class="orbit-caption-sn">
 
−
<small>Битва при Гавгамелах</small>
 
−
</div>
 
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
 
{{center|[[file:L44.png]]}}
 
{{center|[[file:L44.png]]}}
−
<div class="orbit-caption-sn">
 
−
<small>Македонская фаланга</small>
 
−
</div>
 
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
 
{{center|[[file:L66.png]]}}
 
{{center|[[file:L66.png]]}}
−
<div class="orbit-caption-sn">
 
−
<small>Полкаводец на коне</small>
 
−
</div>
 
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
 
{{center|[[file:L55.png]]}}
 
{{center|[[file:L55.png]]}}
−
<div class="orbit-caption-sn">
 
−
<small>Воен</small>
 
−
</div>
 
 
</li>
 
</li>
 
</ul>
 
</ul>
Строка 251: Строка 208:
 
<li class="active">
 
<li class="active">
 
{{center|[[file:51542.png]]}}
 
{{center|[[file:51542.png]]}}
−
<div class="orbit-caption-sn">
 
−
<small>План срожений</small>
 
−
</div>
 
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
 
{{center|[[file:Кто знаеgrgrт её.png]]}}
 
{{center|[[file:Кто знаеgrgrт её.png]]}}
−
<div class="orbit-caption-sn">
 
−
<small>План на карте</small>
 
−
</div>
 
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
 
{{center|[[file:Efwe3.png]]}}
 
{{center|[[file:Efwe3.png]]}}
−
<div class="orbit-caption-sn">
 
−
<small>Воен</small>
 
−
</div>
 
 
</li>
 
</li>
 
</ul>
 
</ul>
 
</li></ul>
 
</li></ul>
  
−
{{center|[[file:Яги9846865пет.mp4]]}}
 
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center-p|[[file:9999999999999999999999.png|Распад державы Александра Македонского]]}}</li>
+
<li>{{center-p|[[file:9999999999999999999999KG.jpg|Александр Македонскийдин державасынын ыдырашы]]}}</li>
 
<br>
 
<br>
−
<li>В 323 г. до н.э. Александр неожиданно умер. Держава его распалась на несколько царств. Главными из них были Македонское, Египетское и Сирийское царства.</li></ul>
+
<li>323-ж. Б.э.ч. Александр капыстан өлгөн. Анын державасы бир нече падышалыкка ыдыраган. Македонский, Египет жана Сирия падышалыктары алардын негизгилери болгон.</li></ul>
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center|[[file:U22.png]]}}</li>
+
<li>{{center|[[file:U22KG.jpg]]}}</li>
−
<li>{{center|[[file:U23.png]]}}</li></ul>
+
<li>{{center|[[file:U23KG.png]]}}</li></ul>
  
−
После смерти Александра Македонского  (323 г. до н.э.) наступает период, названный эллинизмом, который длится до  окончательного установления римского господства на территориях бывшей империи Александра Македонского Это было время проникновения не только греческой культуры на Восток, но и восточной в Грецию. Центром эллинистического мира становится основанная Александром Македонским Александрия Египетская. После распада империи Александра Македонского, названная в его честь Александрия стала столицей Египетского царства Птолемеев.
+
Александр Македонский өлгөндөн кийин (б.э.ч. 323-ж.) эллинизм деп аталган мезгил өкүм сүрүп, ал Александр Македонскийдин мурунку империясынын аймагында Рим үстөмдүгү биротоло эле орногонго чейин созулган. Бул мезгил грек маданияты Чыгышка гана эмес, ошондой эле Чыгыш маданияты Грецияга тараган мезгил болгон. Александр Македонский негиздеген Египет Александриясы Эллинисттик дүйнөнүн борбору болгон. Александр Македонскийдин империясы ыдырагандан кийин, анын урматына аталган Александрия Египеттик птоломейлер падышалыгынын борбору болуп калган. Б.э.ч. 3-к. «музейон» («Музалар храмы») негизделген, анда илимпоздор жана акындар же акын илимпоздор иштеген.
−
В III в. до н. э. там был основан «Музейон» («Храм муз»), где работали ученые и поэты, нередко соединявшиеся в одном лице. Там же, в Александрии, была создана библиотека, в которой уже в III в. до н. э., по свидетельству древних, хранилось около полумиллиона книг (свитков). Библиотека погибла от пожара при захвате Цезарем Александрии в I в. до н. э. В  Музейоне работали Архимед и Евклид. Здесь Птолемей основал свою Геоцентрическую систему мира. В Александрии находилось одно из семи чудес света – Александрийский маяк.
+
Ошол эле жерде китепкана түзүлгөн, анда б. э. ч. 3-кылымда байыркылардын айтуусу боюнча жарым миллионго жакын китеп болгон. Китепкана б.э.ч. I к. Цезарь Александрияны басып алганда өрттөнүп жок болгон. Музейондо Архимед менен Эвклид иштеген. Бул жерде Птоломей өзүнүн Дүйнөлүк геоборборлошкон системасын негиздеген. Александрияда дүйнөдөгү жети шумдуктун бирөө - Александрия маягы жайгашкан.  
  
 
{{center|[[file:L44444.png|400px]]}}
 
{{center|[[file:L44444.png|400px]]}}
Строка 289: Строка 236:
 
<li>{{center|[[file:B4445.png]]}}</li>
 
<li>{{center|[[file:B4445.png]]}}</li>
 
<li>{{center|[[file:B4444.png]]}}</li></ul>
 
<li>{{center|[[file:B4444.png]]}}</li></ul>
−
 
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
−
<li>{{center|[[file:Мультфильм «Открытия Архимеда»1.mp4]]}}</li>
 
−
<li>{{center|[[file:Фильм «Древняя Греция за !8 мин.= фрагмент 1631-1715.mp4]]}}</li></ul>
 
  
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
  
−
== '''Древний  Рим''' ==
+
== Байыркы Рим ==
  
−
Древний Рим был одной из самых могущественных цивилизаций за всю историю
+
Байыркы Рим адамзаттын бүткүл тарыхындагы эң кубаттуу цивилизациялардын бири болгон. Анын тарыхы б.э.ч. VIII кылымда Рим негизделген учурдан башталат жана б.э. V кылымында Рим империясы кулаганга чейин созулат. Бул көп кылымдык мезгил үч бөлүккө: падышалык, республиканлык жана императордук мезгил деп бөлүнөт.
−
человечества. Его история берет начало с момента основания Рима в VIII веке до н.э. и
 
−
длится до падения Римской империи в V веке н.э. Этот многовековой период делится на
 
−
три части: царский, республиканский и императорский.
 
  
−
Сам Рим был основан италийскими племенами у реки Тибр и был вначале маленькой
+
Римдин өзүн Тибр суусунун боюндагы италиялык уруулар негиздеген жана алгач кичинекей кыштакча болгон. Анын түндүк жагында этрустар уруусу жашаган. Легенда боюнча ал жерде весталка Рея жашаган, ал кокусунан Марс кудайынан Ромула жана Рем деген эки уул төрөгөн. Бир тууганынын жана Реинин атасынын буйругу боюнча себеттеги балдар сууга ташталып, андан Палатин дөбөсүнө кагылып салынган. Бул жерден аларды карышкыр эне эмизип жүргөн. Кийин бул дөбөдө б.э.ч. 753-жылы Ромул Римди курган, ал эми карышкыр эне шаардагы ыйык жаныбар болуп эсептелип калган.
−
деревушкой. К северу от нее жили племена этрусков. По легенде там жила весталка Рея,
 
−
которая волею случая родила двух сыновей от бога Марса - Ромула и Рема. По приказу
 
−
брата и отца Реи дети в корзине были выброшены в реку и прибились к Палатинскому
 
−
холму, где их вскормила волчица. Впоследствии на этом холму в 753 году до н.э. Ромул
 
−
возвел Рим, а волчица стала священным для города животным.
 
  
−
Во времена Царского периода (VIII век до н.э. - VI век до н.э.) Древним Римом
+
Падышалык мезгилдин учурунда (б.э.ч. VIII кылым – б.э.ч. VI кылым) Байыркы Римди кезеги менен жети падыша башкарган. VIII кылымда римдиктер сабиндер менен жакындашып кеткен жана анын падышасы Таций Ромул менен бирге башкаруу жүргүзгөн. Бирок Таций өлгөндөн кийин Ромул бириккен элдердин падышасы болуп калган. Ал сенатты түзүп жана Палатинди чындаган. Нума помпилий кийинки падышалыкты жүргүзгөн. Ал өзүнүн кудайчылдыгы жана адилеттиги менен даңкы чыгып, андыктан сенат тарабынан шайланган. Үчүнчү падыша Тулл Гостилий согушчандыгы менен айырмаланган жана көп учурда коңшу шаарлар менен согушкан.
−
поочередно правили семь царей. В VIII веке римляне сдружились с сабинянами и их царь
 
−
Таций правил совместно с Ромулом. Однако после смерти Тация царем объединенных
 
−
народов стал Ромул. Он создал сенат и укрепил Палатин. Следующим царем был Нума
 
−
Помпилий. Он славился своей набожностью и справедливостью, за что и был избран
 
−
сенатом. Третий царь Тулл Гостилий отличался воинственностью и часто воевал с
 
−
соседними городами.
 
  
  
−
После его смерти к власти пришел сабинянин Анк Марций, который значительно
+
Ал өлгөндөн кийин сабиндик Анк Марций бийликке келип, шаарды деңиздин жээгине чейин кеңейткен. Падышалык мезгилде Римди кезектешип латындар, сабиндер, же этрусс башкаруучулары бийлеген. Алардын ичинен Корникулдук Сервий Туллий акылдуу башкаруучу болгон. Качандыр бир ал римдиктерге туткунга түшүп калып, Байыркы Тарквиния падышасынын жолун улантып, анын кызына үйлөнгөн. Падыша өлгөндөн кийин ал сенат тарабынан бир добуштан шайланган. Б.э.ч. VI кылымдын башталышында латин-сабин патрицийлеринин аракети менен Римдеги падышалык бийлик кулап, б.э.ч. 30-жылга чейин созулган Республикалык мезгил башталган.
−
расширил город до морского побережья. В Царский период Римом попеременно правили
 
−
латины, сабины или этрусские правители. Одним из наиболее мудрых правителей был
 
−
Сервий Туллий из Корникула. Когда-то он попал в плен к римлянам, стал преемником
 
−
царя Тарквиния Древнего и женился на его дочери. После смерти царя он был
 
−
единогласно избран сенатом. В начале VI века до н.э. стараниями латино-сабинских
 
−
патрициев царская власть в Риме пала и наступил Республиканский период, продлившийся
 
−
примерно до 30 года до н.э.
 
  
−
Этот период был довольно длительным, поэтому его принято разделять на две части:
+
Бул мезгил кыйла узакка созулган, ошондуктан аны экиге бөлүп карайбыз: Эрте Рим Республикасы жана Рим Республикасы деп аталат. Эрте мезгил патрицийлердин (тукуму ак сөөк) жана плебейлердин (жеңилген элдин тукуму) күрөшү менен белгилүү. Патрицийлерге төрөлгөндөн эле жогорку кастанын артыкчылыктары берилип, ал эми плебейлерге ал тургай мыйзамдуу никеге турууга же курал алып жүрүүгө да уруксат берилген эмес. Республиканы патрицийлерден чыккан эки консул башкарган. Мындай абал узакка созулмак эмес, ошондуктан көтөрүлүш чыккан.
−
Ранняя Римская Республика и Поздняя Римская Республика. Ранний период был
 
−
ознаменован борьбой патрициев (родовой аристократии) и плебеев (потомков
 
−
побежденного народа). Патрициям от рождения присваивались привилегии высшей касты,
 
−
а плебеям не разрешалось даже заключать законные браки или носить с собой оружие.
 
−
Республикой правили два консула из касты патрициев. Такое положение дел не могло
 
−
длиться долго, поэтому плебеи организовали бунт.
 
  
−
Они требовали отмены долгового процента, права на участие в сенате и прочих
+
Алар карыз пайызын алып салууну, сенатка катышуу укугун жана башка артыкчылыктарды талап кылган. Өлкөдө алардын аскердик ролу өсүп кеткендиктен, патрицийлерге ыкка көнүүгө жана б.э.ч. III кылымдын акырында «жогорку кастадагылардыкындай» укук жана мүмкүнчүлүк берүүгө туура келген. Ушул эле мезгилде римдиктер согуштардын сериясына катышып, анын натыйжасында Италия жеңиштерге жетишкен. Б.э.ч. 264-жылы Рим Жер Ортолук Деңизиндеги көрүнүктүү державага айланган. Республиканы түзүүнүн кийинки мезгилинде Пуникалык согуштардын сериясы болуп өтүп, алардын жүрүшүндө Римдиктер.
−
привилегий. В связи с тем, что их военная роль в стране возросла, патрициям пришлось
 
−
пойти на уступки и к концу III века до н.э. у плебеев были те же права и возможности, что
 
−
и у «высшей касты». В этот же период римляне участвовали в серии войн, результатом
 
−
которых стало завоевание Италии. К 264 году до н.э. Рим стал ведущей державой
 
−
Средиземноморья. Поздний период формирования республики был ознаменован серией
 
−
Пунических войн, в ходе которых римляне взяли
 
−
 
 
−
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
−
<li>[[file:Drevnij Rim za 20 minut (MosCatalogue.net) (1).mp4]]</li>
 
−
<li>[[file:Вапк1.mp4]]</li></ul>
 
−
 
 
−
 
 
−
{{center|[[file:Вапк1.mp4|500px]]}}
 
−
 
 
−
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
  
  
Строка 363: Строка 264:
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:552.jpg]]
+
[[file:552KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:553.jpg]]
+
[[file:553KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
Строка 378: Строка 279:
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:558.jpg]]
+
[[file:558KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:559.jpg]]
+
[[file:559KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
Строка 387: Строка 288:
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:561.jpg]]
+
[[file:561KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:562.jpg]]
+
[[file:562KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
Строка 396: Строка 297:
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:564.jpg]]
+
[[file:564KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:565.jpg]]
+
[[file:565KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:566.jpg]]
+
[[file:566KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
Строка 408: Строка 309:
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:568.jpg]]
+
[[file:568KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:569.jpg]]
+
[[file:569KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:570.jpg]]
+
[[file:570KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:571.jpg]]
+
[[file:571KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:572.jpg]]
+
[[file:572KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:573.jpg]]
+
[[file:573KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:574.jpg]]
+
[[file:574KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:575.jpg]]
+
[[file:575KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
Строка 450: Строка 351:
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:582.jpg]]
+
[[file:582KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:583.jpg]]
+
[[file:583KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:584.jpg]]
+
[[file:584KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:585.jpg]]
+
[[file:585KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:586.jpg]]
+
[[file:586KG.jpg]]
 
</li>
 
</li>
 
</ul>
 
</ul>
Строка 468: Строка 369:
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
  
−
{{center|'''История Древнего Рима  делится на несколько периодов: Царский, Республиканский и Императорский'''}}
+
{{center|'''Байыркы Римдин тарыхы бир нече мезгилге бөлүнөт: Падышалык, Республикалык жана Императордук'''}}
  
  
Строка 475: Строка 376:
 
<ul class="example-orbit" data-orbit="" data-options="animation:slide; pause_on_hover:true; animation_speed:500; navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:4500;" >
 
<ul class="example-orbit" data-orbit="" data-options="animation:slide; pause_on_hover:true; animation_speed:500; navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:4500;" >
 
   <li class="active">
 
   <li class="active">
−
     {{center|[[file:15о.png]]}}
+
     {{center|[[file:15оKG.jpg]]}}
 
     <div class="orbit-caption">
 
     <div class="orbit-caption">
 
     </div>
 
     </div>
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
   {{center|[[file:19о.png]]}}
+
   {{center|[[file:19оKG.jpg]]}}
 
     <div class="orbit-caption">
 
     <div class="orbit-caption">
 
   </div>
 
   </div>
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
{{center|[[file:18о.png]]}}
+
{{center|[[file:18оKG.jpg]]}}
 
<div class="orbit-caption">
 
<div class="orbit-caption">
 
     </div>
 
     </div>
Строка 493: Строка 394:
  
  
−
{{center|[[file:Природа Индии2.mp4|400px]]}}
+
{{center-p|[[file:103KG.jpg|700px|Байыркы Рим]]}}
−
 
 
−
{{center-p|[[file:103.png|700px|УПРАВЛЕНИЕ В РИМЕ В ЦАРСКИЙ ПЕРИОД]]}}
 
  
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
  
−
=== '''Управление Римской Империей''' ===
+
=== '''Рим Империясын башкаруу''' ===
  
−
'''РЕСПУБЛИКА'''  (лат. – «общественное дело») – форма государственного правления, при котором верховная власть принадлежит выборному правительственнму органу.
+
'''РЕСПУБЛИКА'''  (лат. – «коомдук иш») – мамлекеттик башкаруунун формасы, мында жогорку бийлик шайланган өкмөттүк органга таандык.
−
{{center|[[file:108.png|335px|НАРОДНОЕ СОБРАНИЕ]]}}
+
{{center|[[file:108.png|335px|Рим Империясын башкаруу]]}}
  
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<br>
 
<br>
−
<li>{{center-p|[[file:L44444ssssss.png|300px|Древний Рим.]]}}</li>
+
<li>{{center-p|[[file:L44444ssssssKG.png|300px|Древний Рим.]]}}</li>
 
<li>{{center-p|[[file:109.png|320px|СЕНАТ]]}}</li></ul>
 
<li>{{center-p|[[file:109.png|320px|СЕНАТ]]}}</li></ul>
  
−
<div class="textblock">В сенат входили без всяких выборов бывшие консулы, народные трибуны и другие должностные лица, которые были членами сената пожизненно (300 чел)</div> <br clear="all" />
+
<div class="textblock">Сенатка эч кандай шайлоосуз мурдагы консулдар, элдик трибундар жана башка кызмат адамдары кирген, алар өмүр бою сенаттын мүчөлөрү (300 адам) болушкан.</div> <br clear="all" />
  
  
−
Расширяя свои территории, Рим становился все более могущественным. После падения
+
Өз аймагын кеңейтүү менен Рим, барган сайын кубаттуу боло берген. Карфаген кулап жана Грецияны басып алгандан кийин Жер Ортолук Деңизинде Рим гана үстөмдүк кылган. Бирок, Рим республикасынын тышкы кубатынын күч алышы бир эле учурда ички терең кризис менен коштолгон.
−
Карфагена и завоевания Греции, только Рим господствовал на Средиземном море. Но
 
−
усиление внешнего могущества Римской республики одновременно сопровождалось глубоким внутренним кризисом.
 
 
----
 
----
−
Огромная территория не могла управляться так, как
+
Эбегейсиз аймак шаар-мамлекет башкарылгандай башкарылышы мүмкүн эмес эле. Ал эми узакка созулган басып алуу жүрүштөрү армиянын ролун ички иштерде да күчөткөн. Андыктан, бир жагынан бийликти чыңдоо жана борбордоштуруу зарылчылыгы болгону менен, экинчи жагынан Рим аскер башчыларынын катарлары алдыга жылган.  
−
управляется город-государство. А долгин завоевательные походы усилили роль армии и во
 
−
внутренних делах. Поэтому , с одной стороны была необходимость укрепления и
 
−
централизации власти, а с другой в рядах римских военачальников выдвинулись.
 
 
----
 
----
−
Полководцы, претендовавшие на то, чтобы обладать всей полнотой власти, подобно
+
Байыркы грек зулумдарына же Жакынкы Чыгыштагы Эллин кожоюндарына окшоп, кол башчылар толук бийликке ээ болууга умтулган. Алардын биринчиси Луций Корнелий Сулла б.э.ч. 82-ж. Римди басып алып, толук бийлиги бар диктаторго айланган. Сулланын душмандары тизмеге (проскрипцияга) ылайык аёсуз талкаланган, бул ишти диктатор өзү даярдаган. Б.э.ч. 79-ж. Сулла бийликтен өз ыктыяры менен баш тарткан, бирок бул Римди мурунку башкарууга кайтарып келе албайт эле. Рим Республикасында жарандык согуштун узак мезгили башталган.
−
древнегреческим тиранам или эллинским владыкам на Ближнем Востоке. Первым из таких
 
−
владык стал Луций Корнелий Сулла, захвативший в 82 г. до н. э. Рим и ставший
 
−
полновластным диктатором. Враги Суллы были безжалостно перебиты согласно спискам
 
−
(проскрипциям), которые подготавливал сам диктатор. В 79 г. до н. э. Сулла добровольно
 
−
отказался от власти, но это уже не могло вернуть Рим к прежнему управлению. Начался
 
−
длительный период гражданских войн в Римской республике.
 
 
----
 
----
−
Проявлением кризиса стало и одно из самых крупных восстаний рабов в Риме – восстание под
+
Римде кулдардын эң ири көтөрүлүштөрүнүн бири – Спартактын жетекчилиги астындагы көтөрүлүш кризиске алып келип, дээрлик үч жылга (б.э.ч. 73-71-ж.) созулган. Көтөрүлүшкө чыккандарды Римдин ошол мезгилдеги үч эң жөндөмдүү полководецтеринин — Марка Лициний Красстын, Марка Лициний Лукулдун жана Гней Помпейдин бириккен күч- аракеттери менен талакалоого жетишилген.
−
руководством Спартака, продолжавшееся почти три года (с 73 по 71 г. до н. э.). Восставших
 
−
удалось разгромить лишь объединёнными усилиями трёх самых умелых полководцев Рима
 
−
того времени — Марка Лициния Красса, Марка Лициния Лукулла и Гнея Помпея.
 
 
----
 
----
−
Позже Помпеи, прославившийся своими победами на Востоке над армянами и понтийским царём Митридатом VI, вступил в схватку за высшую власть в республике с другим известным военачальником — Гаем Юлием Цезарем. Цезарь с 58 по 49 г. до н. э. сумел захватить территории северных соседей Римской республики — галлов и даже осуществил первое вторжение на Британские острова. В 49 г. до н. э. Цезарь вступил в Рим, где был объявлен диктатором — военным правителем с неограниченны ми правами. В 46 г. до н. э. в битве при Фарсале (Греция) он разбил Помпея — своего главного соперника. А в 45 г. до н. э. в Испании, при Мунде, сокрушил последних явных политических противников — сыновей Помпея, Гнея младшего и Секста. Одновременно Цезарь сумел вступить в союз с египетской царицей Клеопатрой.
+
Кийинчерээк, армяндардын жана Понтий падышасы Митридатом VIнын үстүнөн Чыгышта жетишкен жеңиштери менен даңкы чыккан помпейлер башка бир белгилүү аскер башчысы Гай Юлий Цезарь менен бирге республикада жогорку бийлик үчүн кармашкан. Цезарь б.э.ч. 58-49 ж. Рим республикасынын түндүктөгү коңшулары - галлдардын аймагын басып алган жана ал тургай Британ аралдарына басып кирген. Б.э.ч. 49-ж. Цезарь Римге кирген, ал жерде диктатор-чексиз укугу бар башкаруучу деп жарыяланган. Б.э.ч. 46-ж. Фарсалдагы (Греция) кармашта ал Помпейди - өзүнүн башкы атаандашын талкалаган. Ал эми б.э.ч. 45-ж. Испанияда Мунданын жанында соңку ачык саясий душмандары – Помпейдин балдарын, кенже Гнейди жана Секстти кыйраткан. Бир эле учурда Цезарь Египет падышасы Клеопатра менен биригип кеткен.
 
----
 
----
−
 
−
{{center|[[file:120о.png|500px]]}}
 
−
 
  
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
−
 
−
{{center|[[file:Вапк.mp4|500px]]}}
 
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center-p|[[file:115.png|297px|Карта Африки]]}}</li>
+
<li>{{center-p|[[file:115KG.jpg|297px|Африка]]}}</li>
−
<li>{{center-p|[[file:116.png|347px|Битва]]}}</li></ul>
+
<li>{{center-p|[[file:116.png|347px|12]]}}</li></ul>
  
  
−
Однако в 44 г. до н. э. Гай Юлий Цезарьбыл убит группой заговорщиков-республиканцев, во главе которых стояли Марк Юний Брут и Гай Кассий Лонгин. Гражданские войны в республике продолжились. Теперь главными их участниками стали ближайшие сподвижники Цезаря — Марк Антоний и Гай Октавиан. Сначала они вместе уничтожили убийц Цезаря, а уже позднее вступили в борьбу друг с другом. Антония в ходе этого последнего этапа гражданских войн в Риме поддерживала египетская царица Клеопатра. Однако в 31 г. до н. э. в битве при мысе Акций флот Антония и Клеопатры был разгромлен кораблями Октавиана. Царица Египта и её союзник покончили жизнь самоубийством, а Октавиан стал неограниченным правителем гигантской державы, объединившей под своей властью почти всё Средиземноморье.
+
Бирок б.э.ч. 44 -ж. Гай Юлий Цезарь республикачы-кутумчулардын тобу тарабынан өлтүрүлгөн, алардын башында Марк Юний Брут менен Гай Кассий Лонгин турган. Республикадагы жарандык согуш улантыла берген. Цезардын жакын шакирттери – Марк Антоний менен Гай Октавиан бул согуштун негизги катышуучулары болушкан. Алгач алар биригип, Цезарды өлтүргөндөрдү жок кылышкан, кийинчерээк бири-бири менен күрөшкө чыгышкан. Антонийди Римдеги ушул жарандык согуштун соңку этабында Египет падышасы Клеопатра колдогон. Бирок б.э.ч. 31–ж. Акций тумшугундагы салгылашууда Антоний менен Клеопатранын флотун Октвиандык кемелер талкалаган. Египеттин падышасы жана анын союздашы өз өмүрлөрүн өздөрү кыйып, ал эми Октавиан бүтүндөй Жер Ортолук деңизин өз бийлигине бириктирген эбегейсиз державанын чексиз бийлигин өз колуна алган.
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<li>{{center|[[file:117.png|200px|Октавиан Август]]}}</li>
 
<li>{{center|[[file:117.png|200px|Октавиан Август]]}}</li>
−
<li>Октавиан, в 27 г. до н. э. принявший имя Август «благословенный», считается первым императором Римской империи, хотя сам этот титул в то время означал лишь верховного главнокомандующего, одержавшего значительную победу. Официально никто не отменял Римскую республику, и Август предпочитал именоваться принцепсом, т. е. первым среди сенаторов. И всё же при преемниках Октавиана республика стала всё больше и больше приобретать черты монархии, более близкой по своей организации к восточным деспоти-ческим государствам.</li></ul>
+
<li>Октавиан б.э.ч. 27-ж. «кут түшкөн» Август аталып, Рим империясынын биринчи императору эсептелет, бирок бул наам ошол мезгилде чоң жеңишке жетишкен жогорку, башкы кол башчыны гана билдирген. Расмий түрдө Рим республикасын эч ким алып салган эмес, ал эми Август принцепс деп аталганды артык көргөн, башкача айтканда, сенаторлордун арасында биринчи болгусу келген. Ошондой болсо да Октавиандын жолун жолдоочулардын тушунда республика монархиянын белгилерине көбүрөөк ээ болуп, өзүнүн уюштурулушу боюнча чыгыштын зулум мамлекеттерине көбүрөөк окшошо баштаган.</li></ul>
  
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
  
−
Своего наивысшего внешнеполитического могущества империя достигла при императоре Траяне, который в 117 г. н. э. завоевал часть земель самого сильного сильного противника Рима на востоке — Парфянской державы. Однако после смерти Траяна парфяне сумели вернуть захваченные территории и вскоре перешли в наступление. Уже при преемнике Траяна, императоре Адриане, империя была вынуждена прейти к оборонительной тактике, сооружая мощные защитные валы на своих границах.
+
Империя  б.э. 117-ж. Римдин чыгыштагы эң күчтүү душманы – Парфян державасынын жерлеринин бир бөлүгүн басып алган император Троянын тушунда өзүнүн тышкы саясаттагы эбегейсиз кубаттуулугуна жеткен. Бирок Троя өлгөндөн кийин Парфяндар тарттырып ийген аймактарын кайтарып алууга жетишкен жана тез эле чабуулга өткөн. Троянын жолун уланткан император  Адриандын  тушунда империя коргонуу тактикасына өтүүгө мажбур болуп, өз чегарасына кубаттуу тосмолорду орноткон. Рим державасынын тынчын  Пафяндар гана албастан, түндүктөн жана чыгыштан варвардык уруулардын кол салуусу көбөйө баштаган. Алар менен салгылашууда Рим армиясы көп учурда катуу жеңилиштерге  дуушар болуп турган. Кийинчерээк Рим императорлору, ал  тургай  варварлар чегараны  башка касташкан уруулардан кайтарып берген  шартта алардын айрым топторуна империянын аймагына жайгашууга уруксаат берген. .
−
Не только парфяне беспокоили Римскую державу; всё более частыми стали набеги варварских племён с севера и востока, в сражениях с которыми римская армия нередко терпела чувствительные поражения. Позже римские императоры даже разрешали отдельным группам варваров селиться на территории империи при условии, что они будут охранять границы от других враждебных племён.
 
  
−
В 284 г. римский император Диоклетиан произвёл важную реформу окончательно преобразовавшую бывшую Римскую республику в имперское государство. Отныне даже император стал именоваться по-другому — «доминус» («господин»), а при дворе вводился сложный ритуал, заимствованный у восточных владык Одновременно империя разделилась на две части — Восточную и Западную, во главе каждой из которых вставал особый правитель, получавший титул Августа. Ему помогал заместитель, называвшийся цезарем. Через некоторое время Август должен был передавать власть Цезарю, а сам удалиться в отставку. Эта более гибкая система, наряду с усовершенствованием управления провинциями, привела к тому, что это великое государство просуществовало ещё 200 лет.
+
284-ж. Рим  императору Диоклетиан мурунку Рим республикасын империялык мамлекетке биротоло айландырган маанилүү реформаны жүргүзгөн. Эми, ал тургай император да башкача – "доминус" ("төрө") деп атала баштаган. Ал эми сарайдын ичинде Чыгыштан келген башчылардан үйрөнгөн татаал ырым-жырымдар киргизилген. Бир эле мезгилде империя – Чыгыш жана Батыш болуп, экиге бөлүнүп калган. Аны Август деген наамы бар өзгөчө башкаруучу башкарган. Ага Цезарь деп аталган орун басары жардам берген. Бир аз убакыт өткөндөн кийин Август бийлигин Цезарга өткөрүп берип, өзү отставкага кетүүгө тийиш болгон. Провинцияларды башкарууну өркүндөтүү менен катар бул ийкемдүү система ушул улуу мамлекет дагы 200 жыл өкүм сүрүшүнө алып келген.
  
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
Строка 568: Строка 447:
 
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:25000;">
 
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:25000;">
 
<li class="active">
 
<li class="active">
−
{{center|[[file:118.png|400px|Место проживание фараона]]}}
+
{{center|[[file:118KG.jpg|400px]]}}
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
{{center|[[file:27745.jpg|200px|Римская империя при Траяне]]}}
+
{{center|[[file:27745.jpg|200px]]}}
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
{{center|[[file:119.png|200px|Место проживание фараона]]}}
+
{{center|[[file:119KG.jpg|200px]]}}
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
{{center|[[file:24775.jpg|200px|Император Диаклетиан]]}}
+
{{center|[[file:24775.jpg|200px]]}}
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
{{center|[[file:121о.png|200px|Император Траян]]}}
+
{{center|[[file:121о.png|200px]]}}
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
{{center|[[file:120.png|200px|Место проживание фараона]]}}
+
{{center|[[file:120KG.jpg|200px]]}}
 
</li>
 
</li>
 
</ul>
 
</ul>
  
−
=== '''В правление императора Константина Великого''' ===  
+
=== '''Император Улуу Константиндин башкаруусу''' ===  
−
 
 
−
В правление императора Константина Великого (272-337) Римская
 
−
империя на некоторое время снова укрепилась.
 
  
−
Константин снова стал единым правителем империи, а его сыновья
+
Император  Улуу Константиндин башкаруусунда (272-337) Рим  империясы айрым учурга кайрадан чыңдалган. 
−
Константин II, Констанций и Констант были провозглашены цезарями и
+
Константин кайрадан империянын бирден-бир башкаруучусу болуп калган. Ал эми анын балдары  Константин II, Констанций жана Констант цезарлар жана тең башкаруучулар деп жарыяланган, ошондой эле мамлекеттик бийликтин мураскорлору деп дайындалган. 326-ж  Константин Византияны империянын  борбору кылып тандаган, 330-ж. аны  Константинополь (Константиндин шаары) деп атаган. Константин чыгыш мамлекеттеринин үлгүлөрүнө салып, императордук  кооз сарайды  курган, шаан-шөкөттөрдү киргизген (диадема тагынуу, императорго кулдук уруу) консисторий – жашыруун императордук кеңеш түзгөн жана өз бийлигин тартипти бекем сактаган атка минерлердин аппараты аркылуу жүргүзгөн. Абалдары кайрадан чыңдалып калган сенаторлор бардык жерде мамлекетти башкарууга тартылган.
−
соправителями, а также назначены наследниками государственной власти.
 
−
В 326 г. Константин избрал столицей империи Византию, которую в 330 г.
 
−
переименовал в Константинополь (град Константина). Константин окружил
 
−
себя пышным императорским двором с созданным по образцу восточных
 
−
государств церемониалом (ношение диадемы, земной поклон императору),
 
−
учредил консисторий — тайный императорский совет — и осуществлял свою
 
−
власть посредством строго организованного чиновничьего аппарата. Сенаторы,
 
−
положение которых вновь было упрочено, всемерно привлекались к
 
−
управлению государством.
 
  
−
В 313 году был принят Миланский эдикт, который не только разрешал
+
313-жылга  уланган  Милан  эдикти (жобосу) христианчылыкка уруксаат гана бербестен, ошондой эле аны мамлекеттик динге айландырган.
−
христианство, но и делал его государственной религией.
 
  
−
Но в последние годы правления Константина Великого положение Римской
+
Бирок, улуу  Константиндин башкаруусунун соңку жылдарында  Рим  империясы кайрадан начарлаган. 
−
империи снова ухудшилось
 
  
−
В V в. Западная Римская империя сделалась добычею германских племен,
+
V-к. Батыш Рим империясы  герман урууларынын  олжосуна айланган. Алар айрым аймактарды  ээлеп алып, ал жерлерге  Империяга  үстүртөн гана көз каранды болгон өз королдуктарын негиздеген.  
−
которые заняли отдельные её области,основав в них свои королевствав
 
−
номинальной зависимости от империи.
 
  
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{right|[[file:2478975.jpg]]}}</li>
+
<li>{{right|[[file:2478975KG.jpg]]}}</li>
−
<li>В V в. Западная Римская империя сделалась добычею германских племен, которые
+
<li>V-к. Батыш Рим империясы герман урууларынын олжосуна айланган. Алар айрым аймактарын басып алып, ал жерлерде империяга үстүртөн гана көз каранды болгон өздөрүнүн королдуктарын  негиздеген. Вестготтук колбашчы  Аларих 410-ж. Римди талап-тоногон, андан кийин герман уруулары  Римден Түштүк Галлияны, түндүк Италияны, Британияны бөлүп алган жана ал жерде өз королдуктарын түзгөн.</li></ul>
−
заняли отдельные её области,основав в них свои королевствав номинальной
 
−
зависимости от империи. Вестготский вождь Аларих разграбил Рим в 410 г., а затем
 
−
германске племена отвоевали у Рима Южную Галлию, северную Италию, Британию и
 
−
создали там свои королевства</li></ul>
 
  
−
В середине V в. на Западную империю сделал еще нашествиеАттила,царь кочевого
+
V-к. орто ченинде империяга Азиядагы гунн элдеринин падышасы - көчмөндөрдүн  Аттила падышасы    басып кирген. Ал Каталаун түздүгүндө  (Марнедеги шалондун  жанынан)   Рим  кол башчысы  Аэциядан жеңилип калганына (450-ж. ) карабастан, кийинки жылы Италиянын өзүнө кол салууну кайталаган.  
−
азиатского народагуннов, который, несмотря на поражение (451) от римского
 
−
полководцаАэция наКаталаунской равнине(у Шалона на Марне), повторил в
 
−
следующем году нападение и на самую Италию.
 
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>В 455 г. Рим пережил особо сокрушительное нашествие вандалов. В 476 г. последний из
+
<li>455-ж. Рим вандалдардан  өзгөчө катуу сокку жеген. 476-ж. Рим  императорлорунун акыркысы  Ромул Августул герол дружинасынын кол башчысы  Одоакр тарабынан  тактан кулатылган. Ал жаңы императорду  Батыш үчүн дайындоону каалаган болчу. Ал Италияда өзүнүн королдугун негиздеп, Чыгыш императору Зенонго бир эле императордон, башкасы жетишпейби деген  салам дубасын жөнөткөн. Бул окуя Батыш Рим империясынын  кулашы катары байыркы тарыхка кирген.</li>
−
римских императоровРомул Августул, был свергнут с престола вождем герульской
+
<li>{{left|[[file:24785KG.jpg]]}}</li></ul>
−
дружины Одоакром,не захотевшим назначать для Запада нового императора. Он
 
−
основал в Италии свое королевство, послав сказать восточному императоруЗенону, что
 
−
для империи довольно одного императора. Это событие носит названиепадения
 
−
Западной Римской империии принимается за конец древней истории.</li>
 
−
<li>{{left|[[file:24785.jpg]]}}</li></ul>
 
  
  
Строка 643: Строка 494:
 
== Глоссарий ==
 
== Глоссарий ==
  
−
{{bib|'''Иррига́ция.''' Искусственное орошение безводных земель.}}
+
{{bib|'''Иррига́ция.''' Суу чыкпаган жерлерди жасалма сугаруу.}}
−
{{bib|'''Иерархическая организация''' — структура с вертикальной формой управления;}}  
+
{{bib|'''Иерархиялык уюм''' — вертикалдык  формада башкарылган түзүм;}}  
−
пирамида, каждым уровнем которой управляет более высокий уровень.
+
Пирамиданын ар бир деңгээлин  андан жогорку деңгээл башкарат.  
−
{{bib'''Церемониал''' — регламентация проведения торжественных мероприятий. Слово имеет неясную этимологию латинского происхождения, связанную, по-видимому, с ритуалом. Однако в отличии от ритуала церемониал носит принципиально светский характер.}}
+
{{bib'''Церемониал''' — салтанаттуу иш-чараларды өткөрүүнү жөнгө салуу. Латын тилинен келген бул сөздүн чыккан теги түшүнүксүз. Кыязы, кандайдыр бир ырым-жырым менен байланышса керек. Ритуалдан айырмаланып, церемониал принциптүү светтик мүнөзгө ээ.}}
−
{{bib|'''Вельмо́жа'''(от ст.-слав. веле- (великое, знатное) и мог (можение, упование) — знатный, родовитый и богатый сановник, чиновник.}}
+
{{bib|'''Вельмо́жа'''(бай. слав. веле- (улуу, даңазалуу) жана мог ( үмүт, тилек)) — белгилүү, даңазалуу, бай  сановник жана  чиновник.}}
−
{{bib|'''Передняя Азия''', она же Западная Азия, она же Юго-Западная Азия. Термин «Передняя Азия» в русском языке возник как перевод нем.Vorderasien. Он преобладает в работах по истории, археологии и лингвистике.}}
+
{{bib|'''Алдыңкы Азия''', ошонун эле өзү  Батыш Азия, же Түштүк-Батыш  Азия. «Алдыңкы  Азия» деген  термин орус тилинде  Vorderasien деген сөздүн котормосу катары пайда болгон. Ал тарых, археология жана  лингвистика сыяктуу эмгектерде көп учурайт.}}
−
{{bib|'''Дина́стия''' (от греч. δῠναστεία — власть, господство) — в монархических государствах последовательность монархов из одного рода, семьи, сменявших друг друга на престоле по праву наследования.}}
+
{{bib|'''Дина́стия''' (грек. δῠναστεία — бийлик, үстөмдүк) — монархиялык мамлекеттерде бир уруудан, үй-бүлөөдөн бийликти  мурастап келе жаткан монархтардын ырааты.}}
  
 
== Полезные ссылки ==
 
== Полезные ссылки ==
Строка 680: Строка 531:
 
<div class="shadow radius sbstyle">
 
<div class="shadow radius sbstyle">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:orange;">12 невероятных изобретений древних греков</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:orange;">Байыркы гректердин  таң каларлык 12 ойлоп табуусу</div>
 
</div>
 
</div>
 
----
 
----
−
Что первым приходит на ум, когда речь заходит о древней Греции? Культура и мифология,литература, философия, математические теоремы, Олимпийские игры, скульптуры атлетов и богов из белоснежного мрамора… Но мы часто забываем о невероятных технологических достижениях греческой цивилизации, во многом опередивших свою эпоху. А таких было совсем немало.<br>
+
Байыркы Греция жөнүндө сөз болгондо, эң биринчи эле эмнелер эске түшөт? Маданияты жана  мифологиясы, адабияты, философиясы, математикалык  теоремалар, Олимпиадалык оюндар, атлеттердин жана кудайлардын аппак мрамордон жасалган  скульптуралары... Бирок биз  көп учурда  грек цивилизациясынын өз доорунан көп жагынан  озуп кеткен технологиялык таң каларлык жетишкендиктери жөнүндө унутуп калабыз. Андай жетишкендиктер абдан көп болгон.<br>
−
{{center|[[file:9985.jpg|350px|Древняя лапша.]]}}
+
{{center|[[file:9985.jpg|350px|Байыркы кесме.]]}}
−
Антикитерский механизм — устройство, созданное около 150 года д.н.э., которое можно назвать первым в мире компьютером. Механизм состоял из 37 бронзовых шестерней в деревянном корпусе, на котором размешались циферблаты. Он позволял проводить массу сложнейших астрономических вычислений, в том числе определять фазы Луны, солнечные затмения и движение всех известных грекам планет.
+
Антиктердин  механизми — б.э.ч. 150-ж. жакын түзүлгөн жасалга. Аны дүйнөдөгү биринчи компьютер деп атоого болот. Механизм жыгач корпуска бекитилген 37 коло, шестернядан турат. Анда циферблаттар жайгашкан. Ал толгон -токой татаал астрономиялык эсептерди  чыгарууга, алардын ичинен Айдын фазаларын, күндүн тутулушун жана гректерге белгилүү болгон бардык планеталардын кыймылын аныктоого мүмкүндүк берет.
 
----
 
----
−
{{center|[[file:99885.jpg|350px|Древняя лапша.]]}}
+
{{center|[[file:99885.jpg|350px|Байыркы кесме.]]}}
−
Огнемёт. Греки любили не только повоевать, но и создавать механизмы для войны. Первая огнемётная машина использовалась во время Пелопонесской войны (431 — 404 год д.н.э.), и обрушивала на врага горящие угли пополам с серой. Другой огнемёт изобрёл Аполлодор из Дамаска, инженер II века н.э. Это устройство предназначалось для разрушения крепостных стен с помощью сочетания пламени и мощной кислоты.
+
От бүрккүч. Гректер согушканды гана эмес, согуш механизмдерин түзгөндү да жакшы билишкен. Биринчи от бүрккөн машина Пелопонесс согушунун  (б.э.ч.431 — 404-жж.) учурунда пайдаланылган жана күйүп жаткан көмүрдү күкүрткө кошуп,  дүшманды көздөй бүрккөн. Башка от бүрккүчтү б.э. II-к. Дамаскилик инженер Аполлодор ойлоп тапкан, бул жасалга менен  жалынга кошулган күчтүү кислота  чептердин дубалдарын  буза алган.  
 
----
 
----
−
Паровая пушка — одно из военных изобретений Архимеда, когда тот помогал оборонять родные Сиракузы от римлян во время второй Пунической войны. Фактически, это была металлическая труба, запаянная с одного конца, которая раскалялась и заполнялась небольшим количеством воды. Образовавшийся пар резко выталкивал из своеобразной пушки снаряд на расстояние до километра.
+
Буу замбирегин экинчи  Пуник согушунун учурунда  өзү жашаган Архимеддин аскер куралдарынын бири, ал  Сиракузаны римдиктерден коргоого жардам берип жатып,  ойлоп тапкан. Иш жүзүндө бир башы каңдалган металл түтүк суу куюлгандан кийин  ысып чыгат. Андан чыккан буу замбирекке окшогон түтүктүн ичинен снарядды бир километрге чейинки аралыкка  учура алат.
 
----
 
----
 
{{center|[[file:97885.jpg|350px|Да-да, это – она!]]}}
 
{{center|[[file:97885.jpg|350px|Да-да, это – она!]]}}
−
«Клешня» Архимеда — ещё одна боевая машина, использующаяся против римского флота при осаде Сиракуз. Она представляла из себя кран, закреплённый на городской стене, снабжённый цепью с крюком на одном конце и противовесом на другой. Крюк цеплялся за вражеский корабль и переворачивал его, либо затаскивал на прибрежные скалы.
+
Архимеддин “аткууру” Сиракузду курчаган учурда Рим флотуна кршы пайдаланылган дагы бир согуштук машина. Ал шаардын дубалына бекитилген кранга окшоп кетет.  Анын бир башындагы илмекке чынжыр  кийгизилет жана экинчи башына ооп кетпеши үчүн жүк бекитилет. Илмек душмандын кемесин илип алып, ала салдырат же жээктеги аскаларды көздөй сүйрөйт.
 
----
 
----
−
{{center|[[file:77885.jpg|350px|Коконы шелкопряда]]}}
+
{{center|[[file:77885.jpg|350px|Тыйын]]}}
−
Первые монеты возникли во время железного века в Анатолии и Древней Греции примерно в 600-700 годах до н.э. Впоследствии монеты, разработанные греками, использовались для покупки или торговли товарами и другими народностями.  
+
Алгачкы тыйындар болжол менен б.э.ч. 600-700-жж. Анатолийде жана Байыркы Грецияда темир доордун учурунда пайда  болгон. Кийинчерээк гректер иштеп чыккан тыйындар товарларды же башка бир керектүү нерселерди сатып алуу үчүн пайдаланылган.
−
{{bib| Источник https://novate.ru/blogs/101015/33265/}}
+
{{bib| Булагы https://novate.ru/blogs/101015/33265/}}
 
----
 
----
−
{{center|[[file:7795.jpg|Служанка-автоматон ]]}}
+
{{center|[[file:7795.jpg|Кызматтык-автоматон]]}}
−
Служанка-автоматон — изобретение Филона Византийского, механика III века до н.э. Это чудо древнегреческой робототехники предназначалось для вполне логичной цели — она наполняла чашу вином, смешивая затем его с водой. Подача жидкостей происходила из двух контейнеров с трубками, помещённых внутрь механизма.
+
Кызматтык-автоматон — б.э.ч. III-к. механик Филон Византийскийдин ойлоп тапканы. Байыркы Грециядагы бул шумдуктуу робототехника кадыресе логикалык максат үчүн арналган – ал идишке шарап толтурат, андан соң суу менен аралаштырат. Суюктукту берүү механизмдин ичине жайгаштырылган түтүгү бар эки контейнер аркылуу аткарылат.  
 
----
 
----
−
{{center|[[file:779555.jpg|350px|Поршневой насос]]}}
+
{{center|[[file:779555.jpg|350px|Поршендүү соргуч]]}}
−
Поршневой насос — детище гениального инженера Ктезибия Александрийского, жившего в III веке до н.э. Насос использовался для подъёма воды из колодцев с помощью базовых принципов пневматики и гидравлики. К сожалению, все труды Ктезибия сгорели во время пожара в Александрийской библиотеке, и мы знаем о них только по упоминаниям других изобретателей.
+
Поршендүү соргуч — б.э.ч. III-к. жашаган гениалдуу инженер  Ктезибия Александрийскийдин ойлоп тапканы. Соргуч пневматиканын жана гидравликанын базалык принциптеринин жардамы менен кудуктагы сууну көтөрүп чыгаруу үчүн пайдаланылган. Тилекке каршы, Ктезибиянын бардык эмгектери  Александрия китепканасында  өрт болгон учурда күйүп кеткен. Биз алар тууралуу башка ойлоп табуучулардын эскерүүлөрүнөн гана билебиз.
 
----
 
----
−
{{center|[[file:77155.jpg|350px|Гидравлический орган, он же гидравлос]]}}
+
{{center|[[file:77155.jpg|350px|Гидравликалык орган, ошонун эле өзү гидравлос]]}}
−
Гидравлический орган, он же гидравлос — ещё одно изобретение Ктезибия, который обожал музыку. Гидравлос работал с помощью двух поршневых насосов и издавал невероятно чистый звук для своего времени. Позже он стал прототипом современных органов.
+
Гидравликалык орган, ошонун эле өзү гидравлос — музыканы абдан сүйгөн Ктезибиянын дагы бир ойлоп тапканы. Гидравлос эки поршендүү соргучтун жардамы менен иштеген жана өз мезгили үчүн  таң каларлык таза үн чыгарган. Ал кийин азыркы кездеги органдардын  прототиби болуп калган.
 
----
 
----
 
{{center|[[file:7755.jpg|350px|Эолипил]]}}
 
{{center|[[file:7755.jpg|350px|Эолипил]]}}
−
Эолипил — паровая турбина, созданная Героном Александрийским — одним из крупнейших изобретателей начала н.э. Она представляла из себя шар с загнутыми трубками, подвешенный над котлом с водой, вращающийся под действием реактивной паровой тяги. Герон использовал этот принцип для других изобретений — своих знаменитых танцующих фигурок и автоматического миниатюрного театра.
+
Эолипил - б.э. башындагы  эң ири  ойлоп табуучулардын бири - Герон Александрийский түзгөн  буу турбинасы. Ал реактивдүү буу  кыймылдаткычтын  таасири менен айланып туруучу суу толтурулган казандын үстүнө илинип коюлган, ийилген түтүктөрү бар шарды элестетет. Герон бул принципти башка ойлоп табуулар үчүн пайдаланган.
 
----
 
----
 
{{center|[[file:7715.jpg|350px|Акведук Эвпалина]]}}
 
{{center|[[file:7715.jpg|350px|Акведук Эвпалина]]}}
−
Акведук Эвпалина — масштабные подземные тоннели для хранения воды, выкопанные на острове Самос в шестом веке до н.э. по приказу тирана Поликрата. Акведук создавался, основываясь на потрясающе точных геометрических вычислениях, разгаданных лишь Евклидом через триста лет. Геродот в своих трудах называл тоннели одним из чудес света.
+
Акведук Эвпалина —Поликрат зулумдун буйругу боюнча  б.э.ч. VI-к. Самос аралында сууну сактоо үчүн казылган  жер астындагы узун тоннелдер. Акведук үч жүз жылдан кийин гана Евклид  сырын  тапкан  шумдуктай так геометриялык эсептөөлөргө негизделип түзүлгөн. Геродот өз эмгектеринде тоннелди дүйнөдөгү шумдуктардын бири деп атаган.  
  
−
Изобретения древних греков затрагивали самые различные стороны жизни — как быт, так и военные действия. Древнегреческий огнемёт? Автоматическая прислуга? Почему бы и нет! Даже тысячи лет назад талантливых изобретателей могла ограничить только сила их воображения.
+
Байыркы гректердин ойлоп тапкандары  адамдын тиричилиги болобу же  согуш аракеттериби, анын жашоосундагы эң ар түрдүү нерселерди козгогон  байыркы Грециядагы от бүрккүч? Автоматтык кызматкер? Эмне үчүн болбосун ! Миңдеген жылдар мурун да  таланттуу ойлоп табуучуларды  алардын ой жүгүртүүсүнүн күчү гана  чектей алган.  
 
----
 
----
−
{{center|[[file:77715.jpg|350px|Театр родился в городе-государстве Афины]]}}
+
{{center|[[file:77715.jpg|350px|Театр мамлекет - шаар  Афинада жаралган]]}}
−
Театр родился в городе-государстве Афины. Даже само слово «театр» происходит от греческого слова Theatron, что означает «место для просмотра».  
+
Театр мамлекет - шаар  Афинада жаралган. «Театр» деген сөздүн өзү да «көрө турган жайды» билдирип, гректердин theatron сөзүнөн келип чыккан.  
 
----
 
----
 
{{center|[[file:7778815.jpg|200px|В древности греки использовали два вида подобного механизма]]}}
 
{{center|[[file:7778815.jpg|200px|В древности греки использовали два вида подобного механизма]]}}
−
В древности греки использовали два вида подобного механизма. Один из них представлял водяные часы, из которых в заданный момент времени начинала по каплям течь вода. Капли попадали в емкость специальной формы, усиливающей звук.
+
Байыркы учурда  гректер мындай механизмдин эки түрүн пайдаланган. Алардын бири суу сааттарын билдирген. Мындай сааттардан белгилүү бир учурда  суу тамчылай баштаган.  Тамчы  атайын формадагы  идишке  тамганда  үн бийик чыккан.
 
   
 
   
−
К другому устройству, работающему по схожему принципу, был приделан барабан, на который в определенный момент начинала сыпаться галька. Шум от падения гальки был еще тот! Оба вида будильника пользовались большой популярностью в Древней Греции примерно в 5-4 веках до н.э. Говорят, что к помощи его водяной разновидности прибегал даже прославленный философ Платон, который, однако, использовал механизм в качестве звонка, оповещая студентов о старте лекций. Кстати, к 3 веку до н.э. греки придумали более совершенный и сложный вид будильника с циферблатом и стрелками для измерения времени, а также гонгами и дудками для подачи сигнала.
+
Ушундай эле принцип боюнча иштеген башка жасалгага  добулбас тагылган, ага белгилүү учурда кум куюлуп түшө баштаган. Мындан үн чыккан! Б.э.ч. болжол менен  5-4-кк. Байыркы Грецияда ойготкуч сааттын бул эки түрү тең кеңири белгилүү болгон. Даңазалуу философ Платон дагы мындай куралдарды  колдонгон дешет, ал механизмди  лекция бшталгандыгы жөнүндө студентке кабарлаган  коңгуроо катары пайдаланган. Айтмакчы, б.э.ч. 3-к. гректер  циферблаттуу жана  убакыт өлчөй турган жебелери бар  ойготкуч сааттын  алда-канча өркүндөтүлгөн жана татаал түрүн ойлоп табышкан, ошондой эле белги берүү үчүн үн чыгарган  ышкырыктарды жана  башка куралдарды колдонгон.
 
----
 
----
 
{{center|'''Картография'''}}
 
{{center|'''Картография'''}}
 
{{center|[[file:415.jpg|350px|Карта Птоломея. Фото с сайта]]}}
 
{{center|[[file:415.jpg|350px|Карта Птоломея. Фото с сайта]]}}
−
Наука о создании карт  родилась не в Греции, а в Вавилоне, однако именно греки улучшили ее настолько, что она позволила совершать путешествия на огромные расстояния. А вот первая карта мира была создана именно в Греции, ее автором стал философ  Анаксимандр (жил в 610–546 гг. до н. э.). На ней, конечно же, были указаны только те уголки нашей планеты, которые были известны древним грекам, однако даже при этом карта Анаксимандра считается одним из величайших достижений своего времени, а самого ученого называют пионером области картографии.
+
Карта түзүү жөнүндө илим Грецияда эмес, Вавилондо жаралган. Бирок аны Гректер жакшыртып отуруп, ал аркылуу алыс жактарга саякатка чыгууга мүмкүнчүлүк ачылган. Ал эми дүйнөдөгү биринчи карта дал Грецияда түзүлгөн. Философ Анаксимандр (б.э.ч. 610–546-жж. жашаган) анын автору болгон. Анда, албетте, байыркы гректерге биздин планетада белгилүү болгон жерлер гана көрсөтүлгөн, бирок ошондой болсо да  Анаксимандрдын картасы өз мезгилинин эң улуу жетишкендиктеринин бири деп эсептелинет, ал эми илимпоздун өзүн картография жагындагы пионер деп аташат.  
 
----
 
----
−
{{center|'''Олимпийские игры'''}}
+
{{center|'''Олимпиадалык оюндар'''}}
 
{{center|[[file:41566.jpg|350px|Эолипил]]}}
 
{{center|[[file:41566.jpg|350px|Эолипил]]}}
−
Родившиеся более 2.700 лет назад в Древней Греции, в наше время Олимпийские игры считаются одним из самых захватывающих спортивных соревнований планеты. Еще более значимая роль им предавалась в античности, когда за отсутствием радио и телевидения увидеть состязание самых сильных, отважных и ловких мужей пусть не со всего мира, но со всех уголков Греции можно было лишь раз в 4 года.  
+
Мындан  2.700-жылдан  ашык мурун жаралган  байыркы Грециядагы  Олимпиадалык оюндар  планетадагы  эң кызыктуу спорттук мелдештердин  бири деп эсептелет. Антик доорунда радио жана теле көрсөтүү болбогондуктан, эң күчтүү каарман жана эр жүрөк азаматтардын мелдешин көрүүгө бүткүл дүйнөдөн болбосо да, Грециянын бардык булуң-бурчтарынан келише турган.
  
−
В то же время Греция подарила нам не просто спортивно-развлекательное мероприятие, а идею культурного обмена и, как следствие, средство к достижению согласия и взаимопонимания между народами. Не стоит забывать, что в античные времена Эллада не являлась единой страной, а ее независимые друг от друга полисы являлись фактически миниатюрной моделью сегодняшнего мира с его множеством государств.
+
Ошол эле учурда  Греция спорттук-оюн-зоок иш-чараларын гана эмес, ошондой эле  маданий мамилелерди да  тартуулаган. Анын натыйжасында, элдердин ортосунда  ынтымакка жана өз ара түшүнүшүүгө жетишилген. Антик мезгилинде Эллада бирден-бир өлкө болуп саналбагандыгын унутпашыбыз керек, анын бири-бирине көз каранды болбогон полистери көптөгөн мамлекеттери бар бүгүнкү дүйнөнүн кичинекей  модели болуп саналган.  
  
−
Эти успехи греков имели важное значение. Одно из них — психологическое. Греки, особенно из тех полисов, которые с самого начала боролись с персами, гордились своей победой над могущественной державой Ахеменидов, пребывая в убеждении, что победу дала им свобода, а персы понесли поражение потому, что все они — рабы «великого» царя. Ранее сформировавшееся представление о превосходстве греков над остальными народами в ходе этой войны перерастало в убеждение.
+
Гректердин бул ийгиликтеринин мааниси чоң. Алардын бири – психологиялык жагы. Гректер эң башынан тартып эле перстер менен кармашып, Ахемениддердин кубаттуу державасын жеңип чыкканына сыймыктанган. Алар эркиндиги бар үчүн жеңишке жетиштик, перстер жеңилип калганынын себеби, алардын бардыгы – “улуу” падышанын кулдары деп ишенишкен. Бул согуштун жүрүшүндө калган элдин үстүнөн гректердин  артыкчылыгы жөнүндөгү мурда калыптанган көз караш ынанымга айланган. .
−
{{bib| Источник https://novate.ru/blogs/101015/33265/}}
+
{{bib| Булагы https://novate.ru/blogs/101015/33265/}}
 
----
 
----
−
{{center|[[file:Ягипет.mp4|350px]]}}
+
{{center-p|[[file:1662KG.jpg|300-200 года до.н.э.]]}}
−
{{center-p|[[file:1662.png|300-200 города до.н.э.]]}}
 
 
</div>
 
</div>
 
</div>
 
</div>
Строка 744: Строка 594:
 
<div class="large-4 medium-5 columns">
 
<div class="large-4 medium-5 columns">
 
<!-- Первый элемент сайдбара Это интересно или топ5/10/15 -->
 
<!-- Первый элемент сайдбара Это интересно или топ5/10/15 -->
−
<div class="shadow radius sbstyle">
+
<div class="sbstyle">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:orange;">Интересные книги по истории Древнего мира</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:orange;">Байыркы дүйнөнүн тарыхы боюнча кызыктуу китептер</div>
−
{{center|'''Достопримечательности Египта'''}}
+
</div>
−
{{center|[[file:Достопримечательности Египта.mp4]]}}
+
 
−
----
 
 
<div class="mw-customtoggle-Ca4 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Камо грядеши Генрик Сенкевич'''</div> <br>
 
<div class="mw-customtoggle-Ca4 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Камо грядеши Генрик Сенкевич'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca4">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca4">
−
{{center|'''Камо грядеши Генрик Сенкевич '''}}<br>
+
{{center|'''Камо грядеши Генрик Сенкевич'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ццуккк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn1.jpg|Книга|150px]]}}
−
"Камо грядеши" — один из лучших исторических романов известного польского писателя Генрика Сенкевича (1846 — 1916). Действие романа развивается на протяжении четырех последних лет правления Нерона (64 - 68 гг. н. э.), открывая перед читателем драматическую страницу римской и мировой истории.  
+
"Камо грядеши" — белгилүү поляк жазуучусу Генрик Сенкевичтин (1846 — 1916) эң мыкты тарыхый романдарынын бири. Романдын окуялары  Нерон башкарган соңку төрт жылдын аралыгында өнүгөт (б.э.ч. 64 – 68-жж), окурмандардын алдына Рим жана дүйнө тарыхынын кызыктуу барактарын  ачат.  
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Ca55 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Таис Афинская Иван Ефремов'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Ca55 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Иван Ефремовдун  Афина Таиси'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca55">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca55">
−
{{center|'''Таис Афинская Иван Ефремов '''}}<br>
+
{{center|'''Иван Ефремовдун  Афина Таиси'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ццукавпвапкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn2.jpg|Книга|150px]]}}
−
Роман "Таис Афинская" - эпоха грандиозных завоеваний Александра Македонского и история жизни и удивительных приключений прекраснейшей и отважнейшей из гетер...
+
 
 +
"Афина Таиси" романы - Александр Македонскийдин даңазалуу жүрүштөрүнүн доору жана эр жүрөк, эң асыл адамдардын  таң каларлык жашоо-тарыхы...
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Ca56 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Спартак Р. Джованьоли '''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Ca56 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Р. Джованьолинин Спартагы'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca56">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca56">
−
{{center|'''Спартак Р. Джованьоли '''}}<br>
+
{{center|'''Р. Джованьолинин Спартагы'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ццукавппкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn3.jpg|Книга|150px]]}}
−
Эта книга о самом крупном в истории восстании рабов; о его предводителе, человеке выдающемся и физическими силами и духом; прекрасной и драматической любви; о дружбе и предательстве; о радости борьбы и горечи поражения.  
+
Бул китеп кулдардын тарыхтагы эң чоң көтөрүлүшү жөнүндөгү китеп; көтөрүлүштүн башчысы, кара күчү жана духу эбегейсиз адам жөнүндө; айтып бүткүс драмалуу сүйүүсү; достук жана чыккынчылык жөнүндө күрөштүн кубанычы жана жеңилүү  ызасы жөнүндө улуу баян.  
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
Строка 774: Строка 624:
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca8">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca8">
 
{{center|'''Фараон Болеслав Прус '''}}<br>
 
{{center|'''Фараон Болеслав Прус '''}}<br>
−
{{center|[[file:Ццукавпппкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn4.jpg|Книга|150px]]}}
−
Одно из самых прославленных произведений в истории не только польского, но и мирового исторического романа. Книга, которая легла в основу знаменитого одноименного фильма, и сейчас считающегося одним из эталонов европейского исторического блокбастера. Повествование о молодом фараоне Рамзесе, наивно пытавшемся противостоять власти всемогущих жрецов - и потерпевшем в этой борьбе сокрушительное и трагическое поражение.  
+
Польшадагы гана эмес, дүйнөдөгү эң даңазалуу  тарыхый романдардын бири. Ушундай наамдагы  фильм тартылган бул китептин окуялары Европадагы  тарыхый блокбастердин  эталондорунун  бири деп эсептелинет. Эң кубаттуу жрецтердин бийлигине билип-билбей каршы тургусу келген жана бул күрөштө кайгылуу катуу соккуга дуушар болгон жаш фараон Рамзес жөнүндөгү баян.  
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Ca9 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Саламбо Гюстав Флобер'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Ca9 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Гюстав Флобердин саламбосу'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca9">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca9">
−
{{center|'''Саламбо Гюстав Флобер '''}}<br>
+
{{center|'''Гюстав Флобердин саламбосу'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ццукавпаппкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn5.jpg|Книга|150px]]}}
−
Известный исторический роман выдающегося французского писателя XIX века Гюстава Флобера рассказывает о борьбе Древнего Рима с Карфагеном.  
+
XIX-к. эң көрүнүктүү француз жазуучусу Гюстав  Флобердин тарыхый романы Байыркы Римдин Карфаген менен күрөшү жөнүндө баяндайт.
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Ca11 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Я, Клавдий Роберт Грейвз'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Ca11 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Роберт Грейвздин Мен, Клавдийи'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca11">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca11">
−
{{center|'''Я, Клавдий Роберт Грейвз'''}}<br>
+
{{center|'''Роберт Грейвздин Мен, Клавдийи'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ццппкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn6.jpg|Книга|150px]]}}
−
В младенчестве Клавдий потерял отца. В детстве и отрочестве страдал затяжными болезнями, от которых так ослаб умом и телом, что окружающие считали его не способным ни к каким общественным или частным делам. Даже его мать утверждала, что он урод среди людей. Однако, по воле случая став римским императором, Клавдий принял бремя власти на свои плечи и расширил пределы державы. Он правил столь мудро, что последним из рода Юлиев-Клавдиев заслужил прозвание Божественный.  
+
Ымыркай кезинде Клавдий атасынан ажыраган. Бала кезинде жана өспүрүм учурунда  катуу оорудан жапа чеккен, ошондон улам  жан дүйнөсү жана саламаттыгы жабыркап, айланасындагылар аны кандайдыр- бир коомдук же  жеке ишке  жөндөмсүз деп эсептешкен. Ал тургай энеси да  эл ичиндеги эң жагымсыз бирөө деп эсептеген. Бирок, тагдырдын эрки менен ал акыры жүрүп, Рим императору болгон.  Клавдий бийликтин жоопкерчилигин өз мойнуна көтөрүп, державанын чегин кеңейткен. Ал ушунчалык акылмандык менен бийлик жүргүзгөндүктөн, Юлий-Клавдийлердин соңку тукумунан чыккан “кут түшкөн” деген наамга татыктуу болгон.
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Ca23 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Жизнь двенадцати цезарей Гай Светоний Транквилл'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Ca23 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Гай Светоний Транквилл. Он эки цезардын турмушу'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca23">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca23">
−
{{center|'''Жизнь двенадцати цезарей Гай Светоний Транквилл '''}}<br>
+
{{center|'''Гай Светоний Транквилл. Он эки цезардын турмушу'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2цппкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn7.jpg|Книга|150px]]}}
−
'''Жизнь двенадцати цезарей''' - памятник римской истории и литературы, оказавший заметное влияние на европейскую культуру. Светоний подробно рассказывает биографию каждого из двенадцати императоров - от описания наружности, привычек, здоровья, одежды до участия в важнейших политических событиях того времени. Точность фактического материала, лаконичность, ясность языка и занимательность изложения обеспечивают этой книге успех уже на протяжении многих столетий.
+
'''Он эки цезардын турмушу''' – европа маданиятына чоң таасирин тийгизген рим тарыхына жана адабиятына эстелик.   Светоний ар бир он эки императордун өмүр баянын тыш-кейпинен, көнгөн адаттарынан, саламаттыгынан, кийиминен тартып, ошол мезгилдеги эң маанилүү саясий окуяларга чейинки өмүр баянын кеңири баяндайт. Материалды  сүрөттөөдөгү тактыгы, кыскалыгы, тилинин дааналыгы жана баяндоосунун кызыктыгы бул китепке көп кылымдардан бери ийгилик алып келет
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Ca24 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Последние дни Помпей Эдуард Джордж Булвер-Литтон'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Ca24 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Эдуард Джордж Булвер-Литтон Помпейдин акыркы күнү'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca24">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca24">
−
{{center|'''Последние дни Помпей Эдуард Джордж Булвер-Литтон '''}}<br>
+
{{center|'''Эдуард Джордж Булвер-Литтон Помпейдин акыркы күнү'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2цп4пкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn8.jpg|Книга|150px]]}}
−
Самый популярный роман английского писателя Эдварда Булвера-Литтона, написанный под впечатлением от знаменитой картины Карла Брюллова «Последний день Помпеи» и от поездки в этот древний погибший город. Переплетение судеб и событий: любовь афинского юноши Главка и гречанки Ионы, история слепой рабыни Нидии, мстительного верховного жреца Ар-бака, серия загадочных убийств и страшная катастрофа, похоронившая прекраснейший город, — захватывающее чтение от классика.  
+
Англис  жазуучусу Эдвард Булвер-Литтондун, Карл Брюлловдун «Помпейдин акыркы күнү» деп аталган  даңазалуу картинасынын таасири жана бул байыркы  кыйраган шаарга  сапарынан  алган таасирден жазылган эң белгилүү роман. Тагдырлардын жана окуялардын чырмалышуусу: Афиналык улан Главканын жана грек кызы Ионанын сүйүүсү, көзү азис кул Нидиянын, кекчил  жогорку жрец Ар-бактын тарыхы, табышмактуу киши өлтүрүүлөрдүн сериясы жана эң сонун шаарды жок кылган коркунучтуу кыйроолор – классикти окуудан  ала турган күчтүү таасирлердин тизмесинде.
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Ca15 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Первый человек в Риме Колин Маккалоу'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Ca15 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Колин Маккалоу.  Биринчи адам Римде'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca15">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca15">
−
{{center|'''Первый человек в Риме Колин Маккалоу '''}}<br>
+
{{center|'''Колин Маккалоу.  Биринчи адам Римде'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2цп45пкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn9.jpg|Книга|150px]]}}
−
Первый век до Рождества Христова. Последние десятилетия существования Римской республики, переживающей эпоху застоя. На южной границе республики идет гражданская война. На севере погрязшему в разврате и коррупции Риму угрожают полчища варваров. И только ум и твердая рука Первого Человека в Риме способна отсрочить гибель государства. Но для того, чтобы стать Первым Человеком в Риме, надо не только совершить великие деяния на благо отечества, но и пройти путем предательства и крови.  
+
Христос төрөлгөнгө чейинки  биринчи кылым. Сенеби доорун баштан өткөргөн  Рим республикасынын соңку он жылдыктары. Республиканын түштүк чегарасында согуш жүрүп жатат. Бузукулукка жана коррупцияга баткан түндүктө варварлардан коркунуч күч алган Рим. Римдеги биринчи адамдын акылы жана  катуу бийлиги гана мамлекеттин кыйрашын создуктурушу мүмкүн. Бирок , Римдеги Биринчи адам болуу үчүн  Ата-Журттун урматына улуу иштерди гана жасабастан, ошондой эле чыккынчылыктын жана кан төгүүлөрдүн жолу менен өтүүгө туура келет.  
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Ca16 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Анн Робийар «Рыцари Изумруда»'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Ca17 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Милица Матьенин египеттик баланын күнү '''</div> <br>
−
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca16">
 
−
{{center|'''Анн Робийар «Рыцари Изумруда»'''}}<br>
 
−
{{center|[[file:Mir life1 10.jpg|Книга|150px]]}}
 
−
Издательство «Шиповничек»<br>
 
−
Качественно и невероятно красиво отрисованные комиксы по мотивам оригинальной истории канадской писательницы Анн Робийар. Дети со сверхспособностями, собравшись в Королевстве Изумруда, готовятся отразить нападение насекомоподобных пришельцев. Внутри многотомного издания волшебная карта, путеводитель по главным героям и другие визуальные фишки, которые могут пробудить интерес даже у самых равнодушных к книгам читателей.
 
−
----
 
−
</div>
 
−
<div class="mw-customtoggle-Ca17 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''День египетского мальчика Милица Матье'''</div> <br>
 
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca17">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca17">
−
{{center|'''День египетского мальчика Милица Матье'''}}<br>
+
{{center|'''Милица Матьенин египеттик баланын күнү'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2цпв5пкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn10.jpg|Книга|150px]]}}
−
Перед вами историческая повесть ДЕНЬ ЕГИПЕТСКОГО МАЛЬЧИКА, в ней рассказано, как жили люди много веков назад в одном из самых больших рабовладельческих государств древности - в Египте.  
+
Силердин алдыңарда египеттик баланын күнү тарыхый повестти турат, анда байыркы учурдагы кул ээлөөчү эң чоң мамлекеттердин бири – Египетте мындан көп кылым мурда адамдар кандай жашагандыгы баяндалган.
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Ca18 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Кари, ученик художника Милица Матье'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Ca18 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Кари, сүрөтчү Милица Матьенин окуучусу '''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca18">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca18">
−
{{center|'''Кари, ученик художника Милица Матье'''}}<br>
+
{{center|'''Кари, сүрөтчү Милица Матьенин окуучусу'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2ацпв5пкк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn11.jpg|Книга|150px]]}}
−
События, о которых рассказывается в повести, происходили около трех тысяч лет назад, во время правления фараона Рамсеса III.  
+
Повестте баяндалган окуялар мындан 3 миң жылга жакын мурун, фараон Рамсес III башкарган учурда болуп өткөн.  
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Ca19 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Глиняный конверт Ревекка Рубинштейн '''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Ca19 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Ревекк Рубинштейндин чопо конверти '''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca19">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca19">
−
{{center|'''Глиняный конверт Ревекка Рубинштейн '''}}<br>
+
{{center|'''Ревекк Рубинштейндин чопо конверти '''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2ацпв5пкак.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn12.jpg|Книга|150px]]}}
−
Урук, Ассур, Ларса, Сузы, Алеппо, Мари, Вавилон - уже в 4-3 тысячелетии до нашей эры в древней Месопотамии, территории между реками Тигр и Евфрат, появились города-государства. Самым известным из этих городов был Вавилон, а самым могущественным его правителем - царь Хаммурапи. Советский историк Ревекка Ионовна Рубинштейн написала историю о двух мальчиках, живших в эпоху Хаммурапи: маленьком рабе Залилуме и сыне богатого купца Наби-Сине. Благодаря повести "Глиняный конверт" читатель может представить, как выглядел в этот период Вавилон, как жили его обитатели - купцы, жрецы, воины, бедные крестьяне, чему обучали детей в вавилонских школах и мог ли по Законам Хаммурапи раб стать свободным человеком.
+
Урук, Ассур, Ларса, Суза, Алеппо, Мари, Вавилон – биздин эрага чейинки 4-3 миң жылдыкта Тигр жана Евфрат дарыяларынын ортосундагы аймак болгон  байыркы  Месопотамияда мамлекет-шаарлар пайда болгон. Алардын ичинен эң белгилүүсү Вавилон шаары болгон, ал эми анын эң кубаттуу башкаруучусу – Хаммурапи падыша. Советтик тарыхчы  Ревекка Ионовна Рубинштейн Хаммурапинин доорунда жашаган эки бала: кичинекей кул  Залилум жана бай купец Наби-Синдин уулу жөнүндө тарыхты жазган. “Чопо конверт” повесттинин аркасында окурман бул мезгилде Вавилондун көрүнүшү кандай болгондугун, анда жашаган – купецтер, жрецтер, жоокерлер, жакыр дыйкандар кандай өмү сүгөндүгүн, вавилондун мекетептеринде балдарын эмнеге окуткандыгын жана Хаммурапинин мыйзамдары боюнча кул эркин адам боло алганбы, - ушул туурасында маалымат алат.
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Ca33 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''В древнем царстве Урарту К. Моисеева '''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Ca33 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''К. Моисееванын байыркы Урарту падышалыгындасы '''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca33">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca33">
−
{{center|'''В древнем царстве Урарту К. Моисеева '''}}<br>
+
{{center|'''К. Моисееванын байыркы Урарту падышалыгындасы '''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2ацппкак.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn13.jpg|Книга|150px]]}}
−
В этой повести известная писательница К.М.Моисеева рассказывает о людях, живших на землях Армении и Закавказья почти две тысячи семьсот лет назад. Талантливый каменотес Габбу, рискуя жизнью, бежит из ассирийского рабства в родные края, чтобы сообщить о походе, который готовит властный царь ассирийцев Асархаддон против Урарту...  
+
Бул повесттинде белгилүү жазуучу  К.М.Моисеева мындан дээрлик эки миң жети жүз жыл мурда Армениянын жана Закавказьенин жеринде жашаган адамдар жөнүндө баяндаган. Таланттуу таш тегиздегис Габбу өмүрүн тобокелге салып, ассириялыктардын каардуу падышасы Асархаддон Урартуга каршы жүрүш даярдап жаткандыгы жөнүндө билдирүү үчүн ассириядагы кулчулктан качып туулуп өскөн жерине келет...
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Ca34 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Финикийский корабль (сборник)'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Ca34 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Финиктердин кемеси (жыйнак)'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca34">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca34">
 
{{center|'''Финикийский корабль (сборник)'''}}<br>
 
{{center|'''Финикийский корабль (сборник)'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2ацппкаваак.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn14.jpg|Книга|150px]]}}
−
Василий Ян 4.173 90 читателей 6 рецензий 3 цитаты Предлагаем Вашему вниманию сборник исторических повестей В. Яна "Финикийский корабль".  
+
В. Яндын “Финиктердин кемеси” тарыхый повесттер жыйнагынан Василий Яндын 4.173 90 окурманына 6 рецензия 3 цитатаны сунуш кылабыз.  
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Ca35 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Мессенские войны'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Ca35 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Мессен согуштары'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca35">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca35">
−
{{center|'''Мессенские войны '''}}<br>
+
{{center|'''Мессен согуштары'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2ааваак.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn15.jpg|Книга|150px]]}}
−
Любовь Воронкова "Мессенские войны" - захватывающая история от Любови Федоровны Воронковой, автора многих детских книг и исторических романов, повествующая о том, как в VIII-V" веках до нашей эры маленькая эллинская страна Мессения героически защищала свою свободу.  
+
Любовь Воронкова "Мессен согуштары" – көптөгөн балдар китептеринин жана тарыхый романдардын автору Любовь Федоровна Воронкованын баяндоосундагы кызыктуу тарыхта биздин эрага чейинки VIII-V кылымдарда Мессения деп аталган кичинекей эллин өлкөсү өз эркиндигин кандай каармандык менен коргогондугу айтылат.  
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Ca36 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Алкамен - театральный мальчик А.Говоров'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Ca36 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Алкамен – театр бала А.Говоров'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca36">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca36">
−
{{center|'''Алкамен - театральный мальчик А.Говоров '''}}<br>
+
{{center|'''Алкамен – театр бала А.Говоров'''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2аавааавк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn16.jpg|Книга|150px]]}}
−
Две с половиной тысячи лет назад мальчишки, так же как и наши, современные подростки, больше всего на свете любили приключения. Но мальчику Алкамену, сыну рабыни, жившему в древних Афинах в V веке до нашей эры, в эпоху греко-персидских войн, приключения были нужны и потому, что ему очень хотелось совершить подвиг и заслужить себе свободу. Алкамен пытается похитить священную змею, выступает в театре вместо взрослого актера, раскрывает заговор, сражается с варварами, наконец, отправляется лазутчиком во вражеский лагерь и участвует в грандиозной морской битве при Саламине. Рядом с ним его друзья - девочка Мика и забавный старик Мнесилох.  
+
Мындан эки жарым миң жыл мурун деле балдар бүгүнкү биздин өспүрүмдөр сыяктуу эле кызыктуу окуяларды абдан жакшы көрүшкөн. Бирок биздин эрага чейинки V кылымда грек-перс согуштарынын доорунда байыркы Афинада жашаган күңдүн баласы Алкаменге кызыктуу окуялар эрдик жасоо жана эркиндикке чыгуу үчүн керек болгон. Алкамен ыйык жыланды уурдап кетүүгө аракет жасайт, театрда чоң актёрдун ордуна ойнойт, кутумчулуктун бетин ачып, варварлар менен салгылашат, акыры барып душмандын лагерине жашыруун өтүп Саламиндин алдындагы чоң деңиз салгылашуусуна катышат. Анын жанында  достору – Мика деген кыз жана табышмактуу карыя Мнесилох чогуу болот.
 
----
 
----
 
</div>
 
</div>
−
<div class="mw-customtoggle-Ca37 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''За что Ксеркс высек море Ревекка Рубинштейн'''</div> <br>
+
<div class="mw-customtoggle-Ca37 resettext" style="background-color:#bbcdff; padding:3px">'''Эмне үчүн Ксеркс Ревек Рубинштейндин деңизин кесип өттү'''</div> <br>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca37">
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-Ca37">
−
{{center|'''За что Ксеркс высек море Ревекка Рубинштейн '''}}<br>
+
{{center|'''Эмне үчүн Ксеркс Ревек Рубинштейндин деңизин кесип өттү '''}}<br>
−
{{center|[[file:Ц2аавк.jpg|Книга|150px]]}}
+
{{center|[[file:Kn17.jpg|Книга|150px]]}}
−
Историю греко-персидских войн Р. И. Рубинштейн раскрыла для детей в необычной форме. Отдельные рассказы объединяются не только общей темой, но и цитатами "отца истории" - Геродота. Отношения Древней Греции и ее грозного противника Персии в итоге предстают не фрагментарно, а максимально полно и эмоционально.  
+
Грек-перс согуштарынын тарыхын Р. И. Рубинштейн өзү үчүн адаттагыдан башкача формада ачып берген. Өз-өзүнчө аңгемелер жалпы темага гана эмес, ошондой эле “тарыхтын атасы” – Геродоттун цитаталарына да бириктирилген. Натыйжада Байыркы Грециянын жана анын каардуу душманы Персиянын мамилеси жыйынтыкта фрагменттери менен эмес, өтө толук түрүндө жана эмоционалдуу чагылдырылган.
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div class="sbstyle">
 +
<div class="row">
 +
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="margin-top:20px">Тестти өтүңүз</div>
 +
</div>
 +
 +
</div>
 
</div>
 
</div>
 
{{lang|История: Оседлые морские цивилизации}}
 
{{lang|История: Оседлые морские цивилизации}}

Текущая версия на 08:38, 22 октября 2018

Цивилизация деген эмне? Цивилизация – бул белгилүү бир тарыхый мезгилде коомдун өнүгүшүнүн материалдык жана руханий формасы, ал саясий, экономикалык, руханий жана социалдык жетишкендиктерден турат. Биз тарыхтын бардык этаптарында цивилизациялардын өнүгүшүнүн мыйзам ченемдүүлүктөрүн карайбыз, Чыгыш-Батыш тарыхый байланышында бул цивилизациялардын өз ара аракеттеринин жана калыптанышынын проблемаларын аныктайбыз .


Жер ортолук деңизиндеги байыркы цивилизацияларды «Деңиз цивилизациялары» деп атоо кабыл алынган. Алардын биринчиси Финикий цивилизациясы болгон. Крит-микен, грек жана рим цивилизациялары «Деңиз цивилизацияларына» кирет. Деңиз соодасы, бул цивилизациялардын экономикасынын негизи болгон, ал эми деңиз жолдорун көзөмөлдөө үчүн күрөш алардын тышкы саясатын аныктаган. Байыркы Грециянын жана Байыркы Римдин цивилизациясын Батыш же Антик цивилизациясы деп атоо кабыл алынган.

Финикий цивилизациясы

Карта

Байыркы Финик цивилизациясы Жер Ортолук Деңизинин Чыгыш жээктерин бойлоп кеткен жер тилкесин ээлеген. Чыгыш тарабынан кургактык ээлеген бөлүгү Ливан тоолору менен чектешет, анын айрым жерлери дээрлик жээкке кирип турат. Улуу державалар — Месопотамия, Египет, Персия, Байыркы Рим менен салыштырганда — Байыркы Финикия бар болгону жердин чакан бир булуңу. Бирок алардын сүйлөгөн сөзү египеттин шаарларында Сицилиянын, Испаниянын, Түндүк Африканын жээктеринде, грек портторунда угулуп туруучу... Финик кемелери бүтүндөй Жер Ортолук Деңизинде үстөмдүк кыла турган.

  • Финиктер азыркы кезде бизге белгилүү болгон бардык жазуу системаларынын негизин түзгөн алфавитти, биринчи класстуу деңиз кемелерин жана башка көп ачылыштарды дүйнөгө берген ...
Финикий цивилизациясы

Ушул кичинекей элдин күчү эмнеде? Финик мамлекетинин алгачкы калкы ким болгондугу бизге белгисиз. Бирок алардын түздөн-түз ата-бабалары биздин эрага чейинки III миң жылдыкта эле ушул аймакта жашаган. Туура, финиктер өздөрүн «кайсы бир шаардын тургундары»: сидоняндар, тирийлер деп аташкан... Анан өздөрүн курчаган жерлердин, Түштүк Сириянын жана Палестинанын элдери менен бирге «ханаанейлер», башкача айтканда Ханаан өлкөсүнүн эли деп аталышкан. Алар семит тилинде, азыркы араб тилине, байыркы аккаддардын, ассириялыктардын, египеттиктердин тилине тектеш тилде сүйлөшкөн.

  • Финикий цивилизациясы
  • Финикий цивилизациясы

Байыркы Египет өтө муктаж болгон жыгач — финиктердин негизги товары болгон. Шаарлары, биринчи кезекте Библ шаары Ливан тоо беттеринде өскөн кедр, эмен жана кипаристи соодалашкан. Жыгачтан кемелерди жана табыттарды жасап, аларга эгипет вельможаларынын мумияларын сактаган. Соода-сатыкта жогорку сапаттуу шарап чоң роль ойногон. Ошондой эле олив майы маанилүү азык болуп эсептелген. Финиктер моллюскалардын өзгөчө түрүнөн мала кызыл боекторду жасаган. Аны менен жүн жана кендир кездемелерди боегон. Мындай кездемелер дароо эле модага айланып, бардык коңшу өлкөлөрдө эбегейсиз суроо-талапка ээ болгон. Библ, Сидон жана Түндүк Афирикадагы Карфаген колониясы финиктердин ири шаарлары болуп эсептелген.

Байыркы Греция

Азыркы дүйнө көп жагынан байыркы Грецияга милдеттүү. Бул салыштырмалуу чакан өлкө адамдын турмушунун бардык тармагын өнүктүрүүгө зор салым кошкон. дүйнө жөнүндө - адам, медицина, саясат, искусство, адабият жөнүндө дүйнөгө көз караштар дал ушул Грецияда дүйнөлүк масштабда жаралган. Байыркы учурда Греция бирден бир мамлекет болуп эсептелбегени менен, анын калкы өзүн бирдиктүү элбиз деп эсептеп, эллиндербиз, ал эми өлкөсүн Эллада деп аташкан.


Байыркы Грециянын тарыхын беш мезгилге бөлүү кабыл алынган:

Крит-микен (эгей) – б.э.ч. III миң жылдыктын акыры – II миң жылдыктын акыры;

Европадагы биринчи мамлекеттер Критте, Пелопоннесте жана Орто Грецияда (ахей же микен цивилизациясы)пайда болгон

Гомер мезгили – б.э.ч. XI–IX кк. ;

Гомер мезгили деп аталган, себеби Гомердин "Илиада" жана "Одиссея" поэмалары узак мезгил бою бул мезгилди изилдөөнүн негизги булагы болуп келген. Так маалыматтардын жоктугунан бул мезгилди ошондой эле, «Караңгы» мезгил деп аташат.

Архаикалык мезгил- б.э.ч. VIII–VI кк.;

Мамлекеттин жаңы формасы пайда болгон – полисти адатта шаар-мамлекет деп аташат. Өзүнүн түзүлүү өзгөчөлүктөрүнөн улам грек полистери демократиялык, аристократиялык жана олигархиялык болуп бөлүнгөн. Демократиялык бийлик демоско таандык болгон, аристократиялык учурда-бардык билермандар башкарган, олигархиялык бийликте ошол эле аристократиядан чыккан тар чөйрө үстөмдүк жүргүзгөн.

Классикалык мезгил –б.э.ч. 500–323 жж.;

Төртүнчү классикалык мезгил грек полистеринин кубаттуу Перс державасы менен кагылышуусунан (грек-перс согушу) башаталат жана бул державаны жок кылган Александр Македонскийдин басып алуулары менен аяктайт.

Эллада мезгили – б.э.ч. 323–30 жж.

Байыркы Грециянын тарыхындагы соңку мезгилди эллада мезгили деп аташат, ал Александр Македонскийдин өлүмүнөн тартып римдиктер Египетти басып алганга чейин созулган. Бул мезгилде грек полистери, ошондой эле ахемениддердин мурдагы державасы полководец Александр өлгөндөн кийин өздөрүн көп жыл бою падышабыз деп жарыялап жүрүшкөн жаңы мамлекеттердин курамына кирген.

  • Крит-Микен цивилизациясынын пайда болушу
    Крит-Микен цивилизациясынын пайда болушу
  • Уламыштарда айтылгандай Финикиядагы Тир шаарынын башкаруучусу Агенор падышанын Европа деп аталган сулуу кызы болгон. Аны Олимптен кудайлардын падышасы Зевс көрүп жана жактырып калган. Ал эбегейсиз чоң ак букага айланып, падышанын кызы курбулары менен деңиз бойлоп бара жатканда уурдай качкан. Бука тездик менен сууга чумкуп кетип, эси чыккан кыздардан тез эле көрүнбөй калган. Бир нече күндөн кийин Зевс Европаны жонуна көтөрүп адам жашабаган аралга жеткен. Жээкке чыгып, ал кудай түспөлүнө келип, өзүнүн сүйгөн кызы менен адам көрбөгөн алыс жерде жашап калган. Европа Зевске: Минос, Сарпедон жана Радамент деген үч уул төрөп берген. Алардын улуусу Крит цивилизациясынын биринчи падышасы болуп калган. Кийинчерээк анын ысмы криттерде Минос деген наамга айланып, египеттиктер фараон, гректер басилевс дегендей эле атак менен калып калган.
  • Крит-Микен цивилизациясы
  • • Ошондон көп мезгил өткөндөн кийин Критти казган археологдор Европа жөнүндөгу мифтин айрым бир тарабы чындык экенин ырасташкан. Аралга чынында эле Алдыңкы Азиядан келгендер отурукташкан. Финик уруулары бул жерге жаңы эрага чейинки алты миң жылга жакын мезгилде келишкен. Алар Критке уйду алып келишкен. Бирок, негизги иши дыйканчылык болгон. Дал ушул жерден илимпоздор айыл чарбасынын Европадагы эң байыркы издерин тапкан. 1900-ж. алгачкы казууларды баштаган британиялык археолог Артур Эванс Крит аралында эң маанилүү ачылыштарды жасап жана табылган цивилизацияны - биринчи падыша Миностун атынан атаган.

Крит-Микен цивилизациясынын картасы

  • Крит-Микен цивилизациясынын картасы
  • Төрт миң жылдын ичинде Крит-Микен цивилизациясынын калкы аралда Европадагы эң байыркы гүлдөгөн империяны түзгөн. Минойлор өздөрүн деңиздин эли деп эсептешкен. Алардын сарайларындагы фрескаларда кемелердин, балыктардын, ойногон дельфиндердин жана осьминогдордун сүрөттөрү көп учурайт. Б.э.ч. V к. грек тарыхчысы Фукидид билдиргенге караганда Минос падыша кубаттуу флот түзгөн, аны менен деңизде башкаруу жүргүзгөн. Археологдор сарай комплекстеринин бирине да чыңдоолор коюлбагандыгын жазышкан. Демек аралдын калкы өздөрүн коопсуз сезгендиги, коңшуларынан коркпогондугу жана флотту Крит үчүн эң ишенимдүү калканч катары эсептегендиги көрүнүп турат.
Крит-Микен цивилизациясы


Кноссе шаарындагы сарай эң ири деп эсептелет. Дал ушул жерде, окумуштуулардын пикири боюнча легендарлуу падыша Минос жашаган. Бул жайнаган бөлмөлөрдөн жана сарайлардан турган лабиринт төрт жарым кылым бою-болжол менен 1900-жылдан тартып б. э. 1450-чейин курулган. Ал 16 мин чарчы метрге жакын аянтты ээлеп, ичинде 300 гө жакын ар түрдүү имарат жайлар бар. Имараттын оозунда жана анын тегерегиндеги жерлерде 30000ге жакын адам жашаган. Баскынчыларга ал эстен кеткис таасир калтыргандыгы таң каларлык эмес. Минотавр жөнүндөгү уламыштар ушул сарай менен байланышкан. Миносс падышанын аялы Пасифая буканы сүйүп калган жана андан тири шумдук - жарым адам жарым бука Минотаврды төрөгөн. Ал ушунчалык коркунучтуу болгондуктан, падыша ага арнап атайын лабиринт куруп, коркунучтуу уулу Пасифанды ошол жакка каткан. Минотавр адамдарды жеген жана криттикттер ага колго түшкөн туткундарды алып келип беришкен. Бул кезде Афина критт цивилизациясынын бийлигине баш ийген. Бир курдай аралга туткундардын партиясы менен кошо Афина падышасынын уулу Тесей келген. Ал Минтоварды өлтүрүп лабиринттен жол көрсөткөн жиптин жардамы менен чыккан, аны баатырга Миносстун Тесейди сүйүп калган кызы-Ариадна берген.

Троя согушу

Троя согушу ар түрдүү мифтерге жана уламыштарга толгон эң белгилүү согуш болуп саналат. Бул окуянын эки турдүү баяны бар, алардын биринчиси чындыкка жакын келген тарыхый маалымат болуп саналат, ал эми экинчиси романтизмге жана баатырдыкка толгон мифке окшош.

Ошентип, биринчи тарыхка ылайык Троя согушу биздин эрага чейинки 1240 жана 1230-жылдардын аралыгында болуп өткөн. Троя соода кемелеринин өтүп кетишине тоскоолдук кылып жана кыйла салык алып тургандыгы андай узак салгылашуунун башталышына себеп болгон. Мындай абал гректерге жакпай калып, алар күч-аракеттерди бириктирип, Трояга каршылык көрсөтүүнү чечкен. Бирок Троялыктар каармандык менен каршылык көрсөтүп, өз чек арасынан өткөргөн эмес.

Гректер жоокерлердин саны жагынан да жана ошондой эле Троялыктар өрттөп жиберген кемелердин саны жагынан да жеңилүүгө дуушар болгон. Гректер ошондой эле салгылашууда өздөрүнүн башкы баатыры Ахилладан ажыраган. Бул окуя алардын эсин оодарган, ошондо алар бир шумдук амалды ойлоп табышып, жыгачтан ат жасашкан. Бул ат Троялыктар үчүн кудайлардын берген тартуусу катары көрсөтүлүшү керек эле.

Ат түн жамынып шаардын ичине кирип келгенде, анын ичинен эң эр жүрөк грек жоокерлери чубап чыккан. Алар дарбазаны ачып, армияны киргизип жиберген. Ошентип кыраакылыгын жоготкон Трояндыктар жеңилүүгө аргасыз болгон. Шаар өрттөнүп, адамдар өлтүрүлүп, ал эми айрымдары туткунга алынган.

Башка бир уламыш боюнча Парис уурдап кеткен Спарта падышанын аялы Елена чырдын чыгышына себепчи болгон.

  • Гомер

    • Астерия
    • Троя согушунун баатырлары
    • Троя аты

      Троя аты

    • Байыркы Троя. Архаикалык мезгил

      Байыркы Троя. Архаикалык мезгил

    • Генрих Шлиман. Трояны ачкан археолог

      Генрих Шлиман. Трояны ачкан археолог

Грек-перс согуштары

Грек-перс согуштары


  • 500-ж. – Кичи Азиянын колония-шаарларында гректердин перстерге каршы көтөрүлүшүнүн башталышы.
  • 499-ж. – Кичи Азияда көтөрүлгөн гректер Афинадан жана башка грек шаарларынан жардам сурады.
  • 492-ж. – Перс падышасы Дария I дин Европа Грециясына биринчи (ийгиликсиз) жүрүшү. Перс флоту Афон тумшугундагы бороондон катуу зыян тартат.
  • 490-ж. – Грецияга Перс армиясынын жүрүшү. Марафондун алдында стратег Мильтиаданын башчылыгы астында гректердин жеңиши.
  • 480-ж. – Жаңы перс падышасы Ксеркстин эбегейсиз аскер менен Грецияга жүрүшү. Фермопильдин жана Артемиссиянын алдындагы салгылашуу. Перстердин Афинаны ээлеп алышы жана өрттөп жибериши. Саламиндин алдында Ксеркс флотун талкалоо.
  • 479-ж. – Гректердин Платеянын алдында перс аскер башчысы Мардонийди талкалоосу.
  • 449-ж – Афиналыктардын Кипрге жүрүшү жана Саламин Кипрскийдин жанында алардын перс флотун талкалоосу.

Гректердин жеңишинин мааниси чоң болгон. Алардын бири-психологиялык жеңиш. Гректер, өзгөчө эң башынан тартып перстер менен күрөшүп келгендери Ахемениддердин кубаттуу державасын жеңип чыккандыгы менен сыймыктанган. Алар эркиндик жеңишке жеткирди, перстердин баардыгы-«улуу» падышанын кулдары болгондугу үчүн жеңилип калды дешкен. Калган элдердин үстүнөн гректердин артыкчылыгы жөнүндөгү мурда калыптанган көз караш бул согуштун жүрүшүндө ишенимге айланган.

Афина өзгөчө күчөгөн жана алардын «алтын кылымы» келген.

Б.э.ч. V-IV кк. Гректердин маданияты жогорку деңгээлге жеткен. Афиналык Демокрит бүткүл дүйнө атомдордон турат деген даанышман ойду айткан. Гиппократ улуу врач болгон. Философ Аристотель бүткүл илимий билимин тармактар боюнча бөлгөн жана аларга өз алдынча ат берген: ботаника – гректин «өсүмдүк», физика – «табият», политика – «мамлекет» жана башка деген грек сөздөрүнөн алынган. Б. э. ч. V к. тарыхый илимге негиз салган «тарыхтын атасы» Геродот грек –перс согушунун тарыхын жазган. Биринчи театр (зоок жай) да грецияда пайда болгон. Мифтердин негизинде пьеса-трагедиялар жаралган. Афиналык Эсхил трагедиялардын эң көрүнүктүү автору болгон. Анын эң мыкты чыгармаларынын бири «Жылбаган Прометей» деп аталган.

Архитектура, скульптура жана живопись жогорку деңгээлге жеткен. Олимпиада оюндарын да гректер ойлоп тапкан. Гректер үчүн олимпиа ыйык жер болгон. Анын ортосунда заңгыраган храм турган, анын алдында Фридей тузгөн Зевстин зор статуясы турган. Статуя Парфенондогу Афинанын статуясы жасалгандай техника менен аткарылган.


  • 587.jpg
  • 588.jpg
  • 5864539.jpg
  • 590.jpg
  • 591.jpg
  • 592.jpg
  • 593.jpg
  • 594.jpg
  • 595.jpg

Б.э.ч. IV к. Грециянын түндүгүндө башка мамлекет– Македония жогорулоо жолунда турган. Македониянын падышасы Филипп II 338-ж. бүткүл Грецияны өзүнө баш ийдирген. Ушундан кийин ал Персияга жүрүшкө даярданган, бирок өлтүрүлгөн. Тактыга Филипптин 20 жаштагы уулу Александр Макендонский келген. Улуу ойчул Аристотель анын мугалими болгон. Б.э.ч. 334-ж. грек-македон аскерлери Александр Македонскийдин жетекчилиги менен Кичи Азияны, андан соң Египетти, Кош дарыянын ортосун (Месопотамия), Персияны, Орто Азияны каратып, Инд дарыясына чейин жеткен.

Карта
M2.png



    • L11.png
    • L22.png
    • L33.png
    • L44.png
    • L66.png
    • L55.png

    • 51542.png
    • Кто знаеgrgrт её.png
    • Efwe3.png


  • Александр Македонскийдин державасынын ыдырашы


  • 323-ж. Б.э.ч. Александр капыстан өлгөн. Анын державасы бир нече падышалыкка ыдыраган. Македонский, Египет жана Сирия падышалыктары алардын негизгилери болгон.
  • U22KG.jpg
  • U23KG.png

Александр Македонский өлгөндөн кийин (б.э.ч. 323-ж.) эллинизм деп аталган мезгил өкүм сүрүп, ал Александр Македонскийдин мурунку империясынын аймагында Рим үстөмдүгү биротоло эле орногонго чейин созулган. Бул мезгил грек маданияты Чыгышка гана эмес, ошондой эле Чыгыш маданияты Грецияга тараган мезгил болгон. Александр Македонский негиздеген Египет Александриясы Эллинисттик дүйнөнүн борбору болгон. Александр Македонскийдин империясы ыдырагандан кийин, анын урматына аталган Александрия Египеттик птоломейлер падышалыгынын борбору болуп калган. Б.э.ч. 3-к. «музейон» («Музалар храмы») негизделген, анда илимпоздор жана акындар же акын илимпоздор иштеген. Ошол эле жерде китепкана түзүлгөн, анда б. э. ч. 3-кылымда байыркылардын айтуусу боюнча жарым миллионго жакын китеп болгон. Китепкана б.э.ч. I к. Цезарь Александрияны басып алганда өрттөнүп жок болгон. Музейондо Архимед менен Эвклид иштеген. Бул жерде Птоломей өзүнүн Дүйнөлүк геоборборлошкон системасын негиздеген. Александрияда дүйнөдөгү жети шумдуктун бирөө - Александрия маягы жайгашкан.

L44444.png
  • B4445.png
  • B4444.png
В начало

Байыркы Рим

Байыркы Рим адамзаттын бүткүл тарыхындагы эң кубаттуу цивилизациялардын бири болгон. Анын тарыхы б.э.ч. VIII кылымда Рим негизделген учурдан башталат жана б.э. V кылымында Рим империясы кулаганга чейин созулат. Бул көп кылымдык мезгил үч бөлүккө: падышалык, республиканлык жана императордук мезгил деп бөлүнөт.

Римдин өзүн Тибр суусунун боюндагы италиялык уруулар негиздеген жана алгач кичинекей кыштакча болгон. Анын түндүк жагында этрустар уруусу жашаган. Легенда боюнча ал жерде весталка Рея жашаган, ал кокусунан Марс кудайынан Ромула жана Рем деген эки уул төрөгөн. Бир тууганынын жана Реинин атасынын буйругу боюнча себеттеги балдар сууга ташталып, андан Палатин дөбөсүнө кагылып салынган. Бул жерден аларды карышкыр эне эмизип жүргөн. Кийин бул дөбөдө б.э.ч. 753-жылы Ромул Римди курган, ал эми карышкыр эне шаардагы ыйык жаныбар болуп эсептелип калган.

Падышалык мезгилдин учурунда (б.э.ч. VIII кылым – б.э.ч. VI кылым) Байыркы Римди кезеги менен жети падыша башкарган. VIII кылымда римдиктер сабиндер менен жакындашып кеткен жана анын падышасы Таций Ромул менен бирге башкаруу жүргүзгөн. Бирок Таций өлгөндөн кийин Ромул бириккен элдердин падышасы болуп калган. Ал сенатты түзүп жана Палатинди чындаган. Нума помпилий кийинки падышалыкты жүргүзгөн. Ал өзүнүн кудайчылдыгы жана адилеттиги менен даңкы чыгып, андыктан сенат тарабынан шайланган. Үчүнчү падыша Тулл Гостилий согушчандыгы менен айырмаланган жана көп учурда коңшу шаарлар менен согушкан.


Ал өлгөндөн кийин сабиндик Анк Марций бийликке келип, шаарды деңиздин жээгине чейин кеңейткен. Падышалык мезгилде Римди кезектешип латындар, сабиндер, же этрусс башкаруучулары бийлеген. Алардын ичинен Корникулдук Сервий Туллий акылдуу башкаруучу болгон. Качандыр бир ал римдиктерге туткунга түшүп калып, Байыркы Тарквиния падышасынын жолун улантып, анын кызына үйлөнгөн. Падыша өлгөндөн кийин ал сенат тарабынан бир добуштан шайланган. Б.э.ч. VI кылымдын башталышында латин-сабин патрицийлеринин аракети менен Римдеги падышалык бийлик кулап, б.э.ч. 30-жылга чейин созулган Республикалык мезгил башталган.

Бул мезгил кыйла узакка созулган, ошондуктан аны экиге бөлүп карайбыз: Эрте Рим Республикасы жана Рим Республикасы деп аталат. Эрте мезгил патрицийлердин (тукуму ак сөөк) жана плебейлердин (жеңилген элдин тукуму) күрөшү менен белгилүү. Патрицийлерге төрөлгөндөн эле жогорку кастанын артыкчылыктары берилип, ал эми плебейлерге ал тургай мыйзамдуу никеге турууга же курал алып жүрүүгө да уруксат берилген эмес. Республиканы патрицийлерден чыккан эки консул башкарган. Мындай абал узакка созулмак эмес, ошондуктан көтөрүлүш чыккан.

Алар карыз пайызын алып салууну, сенатка катышуу укугун жана башка артыкчылыктарды талап кылган. Өлкөдө алардын аскердик ролу өсүп кеткендиктен, патрицийлерге ыкка көнүүгө жана б.э.ч. III кылымдын акырында «жогорку кастадагылардыкындай» укук жана мүмкүнчүлүк берүүгө туура келген. Ушул эле мезгилде римдиктер согуштардын сериясына катышып, анын натыйжасында Италия жеңиштерге жетишкен. Б.э.ч. 264-жылы Рим Жер Ортолук Деңизиндеги көрүнүктүү державага айланган. Республиканы түзүүнүн кийинки мезгилинде Пуникалык согуштардын сериясы болуп өтүп, алардын жүрүшүндө Римдиктер.



  • 4778891566.jpg
  • 551.jpg
  • 552KG.jpg
  • 553KG.jpg
  • 554.jpg
  • 556.jpg
  • 557.jpg
  • 558KG.jpg
  • 559KG.jpg
  • 560.jpg
  • 561KG.jpg
  • 562KG.jpg
  • 563.jpg
  • 564KG.jpg
  • 565KG.jpg
  • 566KG.jpg
  • 567.jpg
  • 568KG.jpg
  • 569KG.jpg
  • 570KG.jpg
  • 571KG.jpg
  • 572KG.jpg
  • 573KG.jpg
  • 574KG.jpg
  • 575KG.jpg
  • 576.jpg
  • 577.jpg
  • 578.jpg
  • 579.jpg
  • 580.jpg
  • 581.jpg
  • 582KG.jpg
  • 583KG.jpg
  • 584KG.jpg
  • 585KG.jpg
  • 586KG.jpg
В начало

Байыркы Римдин тарыхы бир нече мезгилге бөлүнөт: Падышалык, Республикалык жана Императордук


  • 15оKG.jpg
  • 19оKG.jpg
  • 18оKG.jpg


Байыркы Рим


В начало

Рим Империясын башкаруу

РЕСПУБЛИКА (лат. – «коомдук иш») – мамлекеттик башкаруунун формасы, мында жогорку бийлик шайланган өкмөттүк органга таандык.

Рим Империясын башкаруу



  • Древний Рим.
  • СЕНАТ
Сенатка эч кандай шайлоосуз мурдагы консулдар, элдик трибундар жана башка кызмат адамдары кирген, алар өмүр бою сенаттын мүчөлөрү (300 адам) болушкан.


Өз аймагын кеңейтүү менен Рим, барган сайын кубаттуу боло берген. Карфаген кулап жана Грецияны басып алгандан кийин Жер Ортолук Деңизинде Рим гана үстөмдүк кылган. Бирок, Рим республикасынын тышкы кубатынын күч алышы бир эле учурда ички терең кризис менен коштолгон.

Эбегейсиз аймак шаар-мамлекет башкарылгандай башкарылышы мүмкүн эмес эле. Ал эми узакка созулган басып алуу жүрүштөрү армиянын ролун ички иштерде да күчөткөн. Андыктан, бир жагынан бийликти чыңдоо жана борбордоштуруу зарылчылыгы болгону менен, экинчи жагынан Рим аскер башчыларынын катарлары алдыга жылган.

Байыркы грек зулумдарына же Жакынкы Чыгыштагы Эллин кожоюндарына окшоп, кол башчылар толук бийликке ээ болууга умтулган. Алардын биринчиси Луций Корнелий Сулла б.э.ч. 82-ж. Римди басып алып, толук бийлиги бар диктаторго айланган. Сулланын душмандары тизмеге (проскрипцияга) ылайык аёсуз талкаланган, бул ишти диктатор өзү даярдаган. Б.э.ч. 79-ж. Сулла бийликтен өз ыктыяры менен баш тарткан, бирок бул Римди мурунку башкарууга кайтарып келе албайт эле. Рим Республикасында жарандык согуштун узак мезгили башталган.

Римде кулдардын эң ири көтөрүлүштөрүнүн бири – Спартактын жетекчилиги астындагы көтөрүлүш кризиске алып келип, дээрлик үч жылга (б.э.ч. 73-71-ж.) созулган. Көтөрүлүшкө чыккандарды Римдин ошол мезгилдеги үч эң жөндөмдүү полководецтеринин — Марка Лициний Красстын, Марка Лициний Лукулдун жана Гней Помпейдин бириккен күч- аракеттери менен талакалоого жетишилген.

Кийинчерээк, армяндардын жана Понтий падышасы Митридатом VIнын үстүнөн Чыгышта жетишкен жеңиштери менен даңкы чыккан помпейлер башка бир белгилүү аскер башчысы Гай Юлий Цезарь менен бирге республикада жогорку бийлик үчүн кармашкан. Цезарь б.э.ч. 58-49 ж. Рим республикасынын түндүктөгү коңшулары - галлдардын аймагын басып алган жана ал тургай Британ аралдарына басып кирген. Б.э.ч. 49-ж. Цезарь Римге кирген, ал жерде диктатор-чексиз укугу бар башкаруучу деп жарыяланган. Б.э.ч. 46-ж. Фарсалдагы (Греция) кармашта ал Помпейди - өзүнүн башкы атаандашын талкалаган. Ал эми б.э.ч. 45-ж. Испанияда Мунданын жанында соңку ачык саясий душмандары – Помпейдин балдарын, кенже Гнейди жана Секстти кыйраткан. Бир эле учурда Цезарь Египет падышасы Клеопатра менен биригип кеткен.

В начало

  • Африка
  • 12


Бирок б.э.ч. 44 -ж. Гай Юлий Цезарь республикачы-кутумчулардын тобу тарабынан өлтүрүлгөн, алардын башында Марк Юний Брут менен Гай Кассий Лонгин турган. Республикадагы жарандык согуш улантыла берген. Цезардын жакын шакирттери – Марк Антоний менен Гай Октавиан бул согуштун негизги катышуучулары болушкан. Алгач алар биригип, Цезарды өлтүргөндөрдү жок кылышкан, кийинчерээк бири-бири менен күрөшкө чыгышкан. Антонийди Римдеги ушул жарандык согуштун соңку этабында Египет падышасы Клеопатра колдогон. Бирок б.э.ч. 31–ж. Акций тумшугундагы салгылашууда Антоний менен Клеопатранын флотун Октвиандык кемелер талкалаган. Египеттин падышасы жана анын союздашы өз өмүрлөрүн өздөрү кыйып, ал эми Октавиан бүтүндөй Жер Ортолук деңизин өз бийлигине бириктирген эбегейсиз державанын чексиз бийлигин өз колуна алган.

  • Октавиан Август
  • Октавиан б.э.ч. 27-ж. «кут түшкөн» Август аталып, Рим империясынын биринчи императору эсептелет, бирок бул наам ошол мезгилде чоң жеңишке жетишкен жогорку, башкы кол башчыны гана билдирген. Расмий түрдө Рим республикасын эч ким алып салган эмес, ал эми Август принцепс деп аталганды артык көргөн, башкача айтканда, сенаторлордун арасында биринчи болгусу келген. Ошондой болсо да Октавиандын жолун жолдоочулардын тушунда республика монархиянын белгилерине көбүрөөк ээ болуп, өзүнүн уюштурулушу боюнча чыгыштын зулум мамлекеттерине көбүрөөк окшошо баштаган.
В начало

Империя б.э. 117-ж. Римдин чыгыштагы эң күчтүү душманы – Парфян державасынын жерлеринин бир бөлүгүн басып алган император Троянын тушунда өзүнүн тышкы саясаттагы эбегейсиз кубаттуулугуна жеткен. Бирок Троя өлгөндөн кийин Парфяндар тарттырып ийген аймактарын кайтарып алууга жетишкен жана тез эле чабуулга өткөн. Троянын жолун уланткан император Адриандын тушунда империя коргонуу тактикасына өтүүгө мажбур болуп, өз чегарасына кубаттуу тосмолорду орноткон. Рим державасынын тынчын Пафяндар гана албастан, түндүктөн жана чыгыштан варвардык уруулардын кол салуусу көбөйө баштаган. Алар менен салгылашууда Рим армиясы көп учурда катуу жеңилиштерге дуушар болуп турган. Кийинчерээк Рим императорлору, ал тургай варварлар чегараны башка касташкан уруулардан кайтарып берген шартта алардын айрым топторуна империянын аймагына жайгашууга уруксаат берген. .

284-ж. Рим императору Диоклетиан мурунку Рим республикасын империялык мамлекетке биротоло айландырган маанилүү реформаны жүргүзгөн. Эми, ал тургай император да башкача – "доминус" ("төрө") деп атала баштаган. Ал эми сарайдын ичинде Чыгыштан келген башчылардан үйрөнгөн татаал ырым-жырымдар киргизилген. Бир эле мезгилде империя – Чыгыш жана Батыш болуп, экиге бөлүнүп калган. Аны Август деген наамы бар өзгөчө башкаруучу башкарган. Ага Цезарь деп аталган орун басары жардам берген. Бир аз убакыт өткөндөн кийин Август бийлигин Цезарга өткөрүп берип, өзү отставкага кетүүгө тийиш болгон. Провинцияларды башкарууну өркүндөтүү менен катар бул ийкемдүү система ушул улуу мамлекет дагы 200 жыл өкүм сүрүшүнө алып келген.

В начало


  • 118KG.jpg
  • 27745.jpg
  • 119KG.jpg
  • 24775.jpg
  • 121о.png
  • 120KG.jpg

Император Улуу Константиндин башкаруусу

Император Улуу Константиндин башкаруусунда (272-337) Рим империясы айрым учурга кайрадан чыңдалган. Константин кайрадан империянын бирден-бир башкаруучусу болуп калган. Ал эми анын балдары Константин II, Констанций жана Констант цезарлар жана тең башкаруучулар деп жарыяланган, ошондой эле мамлекеттик бийликтин мураскорлору деп дайындалган. 326-ж Константин Византияны империянын борбору кылып тандаган, 330-ж. аны Константинополь (Константиндин шаары) деп атаган. Константин чыгыш мамлекеттеринин үлгүлөрүнө салып, императордук кооз сарайды курган, шаан-шөкөттөрдү киргизген (диадема тагынуу, императорго кулдук уруу) консисторий – жашыруун императордук кеңеш түзгөн жана өз бийлигин тартипти бекем сактаган атка минерлердин аппараты аркылуу жүргүзгөн. Абалдары кайрадан чыңдалып калган сенаторлор бардык жерде мамлекетти башкарууга тартылган.

313-жылга уланган Милан эдикти (жобосу) христианчылыкка уруксаат гана бербестен, ошондой эле аны мамлекеттик динге айландырган.

Бирок, улуу Константиндин башкаруусунун соңку жылдарында Рим империясы кайрадан начарлаган.

V-к. Батыш Рим империясы герман урууларынын олжосуна айланган. Алар айрым аймактарды ээлеп алып, ал жерлерге Империяга үстүртөн гана көз каранды болгон өз королдуктарын негиздеген.

В начало

  • 2478975KG.jpg
  • V-к. Батыш Рим империясы герман урууларынын олжосуна айланган. Алар айрым аймактарын басып алып, ал жерлерде империяга үстүртөн гана көз каранды болгон өздөрүнүн королдуктарын негиздеген. Вестготтук колбашчы Аларих 410-ж. Римди талап-тоногон, андан кийин герман уруулары Римден Түштүк Галлияны, түндүк Италияны, Британияны бөлүп алган жана ал жерде өз королдуктарын түзгөн.

V-к. орто ченинде империяга Азиядагы гунн элдеринин падышасы - көчмөндөрдүн Аттила падышасы басып кирген. Ал Каталаун түздүгүндө (Марнедеги шалондун жанынан) Рим кол башчысы Аэциядан жеңилип калганына (450-ж. ) карабастан, кийинки жылы Италиянын өзүнө кол салууну кайталаган.

  • 455-ж. Рим вандалдардан өзгөчө катуу сокку жеген. 476-ж. Рим императорлорунун акыркысы Ромул Августул герол дружинасынын кол башчысы Одоакр тарабынан тактан кулатылган. Ал жаңы императорду Батыш үчүн дайындоону каалаган болчу. Ал Италияда өзүнүн королдугун негиздеп, Чыгыш императору Зенонго бир эле императордон, башкасы жетишпейби деген салам дубасын жөнөткөн. Бул окуя Батыш Рим империясынын кулашы катары байыркы тарыхка кирген.
  • 24785KG.jpg


В начало

Глоссарий

Иррига́ция. Суу чыкпаган жерлерди жасалма сугаруу.
Иерархиялык уюм — вертикалдык формада башкарылган түзүм;

Пирамиданын ар бир деңгээлин андан жогорку деңгээл башкарат. {{bibЦеремониал — салтанаттуу иш-чараларды өткөрүүнү жөнгө салуу. Латын тилинен келген бул сөздүн чыккан теги түшүнүксүз. Кыязы, кандайдыр бир ырым-жырым менен байланышса керек. Ритуалдан айырмаланып, церемониал принциптүү светтик мүнөзгө ээ.}}

Вельмо́жа(бай. слав. веле- (улуу, даңазалуу) жана мог ( үмүт, тилек)) — белгилүү, даңазалуу, бай сановник жана чиновник.
Алдыңкы Азия, ошонун эле өзү Батыш Азия, же Түштүк-Батыш Азия. «Алдыңкы Азия» деген термин орус тилинде Vorderasien деген сөздүн котормосу катары пайда болгон. Ал тарых, археология жана лингвистика сыяктуу эмгектерде көп учурайт.
Дина́стия (грек. δῠναστεία — бийлик, үстөмдүк) — монархиялык мамлекеттерде бир уруудан, үй-бүлөөдөн бийликти мурастап келе жаткан монархтардын ырааты.

Полезные ссылки

Сайт «Древний Египет»: История, археологические находки и другое о древнейшей цивилизации нашей планеты. Доступно: http://egipet.uz/](Дата обращения: 20.05.2018)
studioMAKTO: Цикл фильмов: ИНТЕРЕСНАЯ ИСТОРИЯ: Фильмы с углубленными знаниями истории человечества.[// Доступно:https://www.youtube.com/playlist?(Дата обращения: 28.04.2018)]
Эдвард Ртвеладзе. Цивилизации, государства, культуры Центральной Азии, - Ташкент, 2005 г. Подготовлено в рамках программы ЮНЕСКО // Доступно: http://www.protobulgarians.com/Russian%20translations/Rtveladze%20E.pdf(Дата обращения 17.05.2018г.)
MyBook — электронная библиотека: Древние цивилизации. Список самых популярных электронных книг по данной теме. // Доступно: https://mybook.ru/tags/drevnie-civilizacii/ (Дата обращения 17.05.2018г.2)]

Библиография

Древние цивилизации.Под общей редакцией Г. М. Бонгард-Левина. - Москва, 1989г. // Доступно: http://www.sno.pro1.ru/lib/drevnie_civilizacii/index.htm
ВасильевК. В. Истоки китайской цивилизации. М., 1998 г.
Древний Египет. Энциклопедия. /Под ред. В. В. Солкина. -М., 2005, 2-е изд.-2008г.
Ант Адаев. Алтари цивилизаций. М., 2004.
Белявский В.А. Тайны Вавилона. М., 2001.
Бонгард-Левин Г. М. Древняя Индия. История и культура. СПб., 2001.
Гнендич П. П. История искусств. В 3-х томах. Т. I. М., 2004
Дандамаев М. А., Соловьева С. С. Древняя Месопотамия / История Древнего Востока. М., 1999.
Когда Ану сотворил небо. Литература Древней Месопотамии. М., 2000.
Абрамов Ю. А., Демин В. Н.Сто великих книг. М., 2001.
Байыркы гректердин таң каларлык 12 ойлоп табуусу

Байыркы Греция жөнүндө сөз болгондо, эң биринчи эле эмнелер эске түшөт? Маданияты жана мифологиясы, адабияты, философиясы, математикалык теоремалар, Олимпиадалык оюндар, атлеттердин жана кудайлардын аппак мрамордон жасалган скульптуралары... Бирок биз көп учурда грек цивилизациясынын өз доорунан көп жагынан озуп кеткен технологиялык таң каларлык жетишкендиктери жөнүндө унутуп калабыз. Андай жетишкендиктер абдан көп болгон.

Байыркы кесме.

Антиктердин механизми — б.э.ч. 150-ж. жакын түзүлгөн жасалга. Аны дүйнөдөгү биринчи компьютер деп атоого болот. Механизм жыгач корпуска бекитилген 37 коло, шестернядан турат. Анда циферблаттар жайгашкан. Ал толгон -токой татаал астрономиялык эсептерди чыгарууга, алардын ичинен Айдын фазаларын, күндүн тутулушун жана гректерге белгилүү болгон бардык планеталардын кыймылын аныктоого мүмкүндүк берет.

Байыркы кесме.

От бүрккүч. Гректер согушканды гана эмес, согуш механизмдерин түзгөндү да жакшы билишкен. Биринчи от бүрккөн машина Пелопонесс согушунун (б.э.ч.431 — 404-жж.) учурунда пайдаланылган жана күйүп жаткан көмүрдү күкүрткө кошуп, дүшманды көздөй бүрккөн. Башка от бүрккүчтү б.э. II-к. Дамаскилик инженер Аполлодор ойлоп тапкан, бул жасалга менен жалынга кошулган күчтүү кислота чептердин дубалдарын буза алган.

Буу замбирегин экинчи Пуник согушунун учурунда өзү жашаган Архимеддин аскер куралдарынын бири, ал Сиракузаны римдиктерден коргоого жардам берип жатып, ойлоп тапкан. Иш жүзүндө бир башы каңдалган металл түтүк суу куюлгандан кийин ысып чыгат. Андан чыккан буу замбирекке окшогон түтүктүн ичинен снарядды бир километрге чейинки аралыкка учура алат.

Да-да, это – она!

Архимеддин “аткууру” Сиракузду курчаган учурда Рим флотуна кршы пайдаланылган дагы бир согуштук машина. Ал шаардын дубалына бекитилген кранга окшоп кетет. Анын бир башындагы илмекке чынжыр кийгизилет жана экинчи башына ооп кетпеши үчүн жүк бекитилет. Илмек душмандын кемесин илип алып, ала салдырат же жээктеги аскаларды көздөй сүйрөйт.

Тыйын

Алгачкы тыйындар болжол менен б.э.ч. 600-700-жж. Анатолийде жана Байыркы Грецияда темир доордун учурунда пайда болгон. Кийинчерээк гректер иштеп чыккан тыйындар товарларды же башка бир керектүү нерселерди сатып алуу үчүн пайдаланылган.

Булагы https://novate.ru/blogs/101015/33265/
Кызматтык-автоматон

Кызматтык-автоматон — б.э.ч. III-к. механик Филон Византийскийдин ойлоп тапканы. Байыркы Грециядагы бул шумдуктуу робототехника кадыресе логикалык максат үчүн арналган – ал идишке шарап толтурат, андан соң суу менен аралаштырат. Суюктукту берүү механизмдин ичине жайгаштырылган түтүгү бар эки контейнер аркылуу аткарылат.

Поршендүү соргуч

Поршендүү соргуч — б.э.ч. III-к. жашаган гениалдуу инженер Ктезибия Александрийскийдин ойлоп тапканы. Соргуч пневматиканын жана гидравликанын базалык принциптеринин жардамы менен кудуктагы сууну көтөрүп чыгаруу үчүн пайдаланылган. Тилекке каршы, Ктезибиянын бардык эмгектери Александрия китепканасында өрт болгон учурда күйүп кеткен. Биз алар тууралуу башка ойлоп табуучулардын эскерүүлөрүнөн гана билебиз.

Гидравликалык орган, ошонун эле өзү гидравлос

Гидравликалык орган, ошонун эле өзү гидравлос — музыканы абдан сүйгөн Ктезибиянын дагы бир ойлоп тапканы. Гидравлос эки поршендүү соргучтун жардамы менен иштеген жана өз мезгили үчүн таң каларлык таза үн чыгарган. Ал кийин азыркы кездеги органдардын прототиби болуп калган.

Эолипил

Эолипил - б.э. башындагы эң ири ойлоп табуучулардын бири - Герон Александрийский түзгөн буу турбинасы. Ал реактивдүү буу кыймылдаткычтын таасири менен айланып туруучу суу толтурулган казандын үстүнө илинип коюлган, ийилген түтүктөрү бар шарды элестетет. Герон бул принципти башка ойлоп табуулар үчүн пайдаланган.

Акведук Эвпалина

Акведук Эвпалина —Поликрат зулумдун буйругу боюнча б.э.ч. VI-к. Самос аралында сууну сактоо үчүн казылган жер астындагы узун тоннелдер. Акведук үч жүз жылдан кийин гана Евклид сырын тапкан шумдуктай так геометриялык эсептөөлөргө негизделип түзүлгөн. Геродот өз эмгектеринде тоннелди дүйнөдөгү шумдуктардын бири деп атаган.

Байыркы гректердин ойлоп тапкандары адамдын тиричилиги болобу же согуш аракеттериби, анын жашоосундагы эң ар түрдүү нерселерди козгогон байыркы Грециядагы от бүрккүч? Автоматтык кызматкер? Эмне үчүн болбосун ! Миңдеген жылдар мурун да таланттуу ойлоп табуучуларды алардын ой жүгүртүүсүнүн күчү гана чектей алган.

Театр мамлекет - шаар Афинада жаралган

Театр мамлекет - шаар Афинада жаралган. «Театр» деген сөздүн өзү да «көрө турган жайды» билдирип, гректердин theatron сөзүнөн келип чыккан.

В древности греки использовали два вида подобного механизма

Байыркы учурда гректер мындай механизмдин эки түрүн пайдаланган. Алардын бири суу сааттарын билдирген. Мындай сааттардан белгилүү бир учурда суу тамчылай баштаган. Тамчы атайын формадагы идишке тамганда үн бийик чыккан.

Ушундай эле принцип боюнча иштеген башка жасалгага добулбас тагылган, ага белгилүү учурда кум куюлуп түшө баштаган. Мындан үн чыккан! Б.э.ч. болжол менен 5-4-кк. Байыркы Грецияда ойготкуч сааттын бул эки түрү тең кеңири белгилүү болгон. Даңазалуу философ Платон дагы мындай куралдарды колдонгон дешет, ал механизмди лекция бшталгандыгы жөнүндө студентке кабарлаган коңгуроо катары пайдаланган. Айтмакчы, б.э.ч. 3-к. гректер циферблаттуу жана убакыт өлчөй турган жебелери бар ойготкуч сааттын алда-канча өркүндөтүлгөн жана татаал түрүн ойлоп табышкан, ошондой эле белги берүү үчүн үн чыгарган ышкырыктарды жана башка куралдарды колдонгон.

Картография
Карта Птоломея. Фото с сайта

Карта түзүү жөнүндө илим Грецияда эмес, Вавилондо жаралган. Бирок аны Гректер жакшыртып отуруп, ал аркылуу алыс жактарга саякатка чыгууга мүмкүнчүлүк ачылган. Ал эми дүйнөдөгү биринчи карта дал Грецияда түзүлгөн. Философ Анаксимандр (б.э.ч. 610–546-жж. жашаган) анын автору болгон. Анда, албетте, байыркы гректерге биздин планетада белгилүү болгон жерлер гана көрсөтүлгөн, бирок ошондой болсо да Анаксимандрдын картасы өз мезгилинин эң улуу жетишкендиктеринин бири деп эсептелинет, ал эми илимпоздун өзүн картография жагындагы пионер деп аташат.

Олимпиадалык оюндар
Эолипил

Мындан 2.700-жылдан ашык мурун жаралган байыркы Грециядагы Олимпиадалык оюндар планетадагы эң кызыктуу спорттук мелдештердин бири деп эсептелет. Антик доорунда радио жана теле көрсөтүү болбогондуктан, эң күчтүү каарман жана эр жүрөк азаматтардын мелдешин көрүүгө бүткүл дүйнөдөн болбосо да, Грециянын бардык булуң-бурчтарынан келише турган.

Ошол эле учурда Греция спорттук-оюн-зоок иш-чараларын гана эмес, ошондой эле маданий мамилелерди да тартуулаган. Анын натыйжасында, элдердин ортосунда ынтымакка жана өз ара түшүнүшүүгө жетишилген. Антик мезгилинде Эллада бирден-бир өлкө болуп саналбагандыгын унутпашыбыз керек, анын бири-бирине көз каранды болбогон полистери көптөгөн мамлекеттери бар бүгүнкү дүйнөнүн кичинекей модели болуп саналган.

Гректердин бул ийгиликтеринин мааниси чоң. Алардын бири – психологиялык жагы. Гректер эң башынан тартып эле перстер менен кармашып, Ахемениддердин кубаттуу державасын жеңип чыкканына сыймыктанган. Алар эркиндиги бар үчүн жеңишке жетиштик, перстер жеңилип калганынын себеби, алардын бардыгы – “улуу” падышанын кулдары деп ишенишкен. Бул согуштун жүрүшүндө калган элдин үстүнөн гректердин артыкчылыгы жөнүндөгү мурда калыптанган көз караш ынанымга айланган. .

Булагы https://novate.ru/blogs/101015/33265/
300-200 года до.н.э.
Байыркы дүйнөнүн тарыхы боюнча кызыктуу китептер
Камо грядеши Генрик Сенкевич

Камо грядеши Генрик Сенкевич

Книга

"Камо грядеши" — белгилүү поляк жазуучусу Генрик Сенкевичтин (1846 — 1916) эң мыкты тарыхый романдарынын бири. Романдын окуялары Нерон башкарган соңку төрт жылдын аралыгында өнүгөт (б.э.ч. 64 – 68-жж), окурмандардын алдына Рим жана дүйнө тарыхынын кызыктуу барактарын ачат.

Иван Ефремовдун Афина Таиси

Иван Ефремовдун Афина Таиси

Книга

"Афина Таиси" романы - Александр Македонскийдин даңазалуу жүрүштөрүнүн доору жана эр жүрөк, эң асыл адамдардын таң каларлык жашоо-тарыхы...

Р. Джованьолинин Спартагы

Р. Джованьолинин Спартагы

Книга

Бул китеп кулдардын тарыхтагы эң чоң көтөрүлүшү жөнүндөгү китеп; көтөрүлүштүн башчысы, кара күчү жана духу эбегейсиз адам жөнүндө; айтып бүткүс драмалуу сүйүүсү; достук жана чыккынчылык жөнүндө күрөштүн кубанычы жана жеңилүү ызасы жөнүндө улуу баян.

Фараон Болеслав Прус

Фараон Болеслав Прус

Книга

Польшадагы гана эмес, дүйнөдөгү эң даңазалуу тарыхый романдардын бири. Ушундай наамдагы фильм тартылган бул китептин окуялары Европадагы тарыхый блокбастердин эталондорунун бири деп эсептелинет. Эң кубаттуу жрецтердин бийлигине билип-билбей каршы тургусу келген жана бул күрөштө кайгылуу катуу соккуга дуушар болгон жаш фараон Рамзес жөнүндөгү баян.

Гюстав Флобердин саламбосу

Гюстав Флобердин саламбосу

Книга

XIX-к. эң көрүнүктүү француз жазуучусу Гюстав Флобердин тарыхый романы Байыркы Римдин Карфаген менен күрөшү жөнүндө баяндайт.

Роберт Грейвздин Мен, Клавдийи

Роберт Грейвздин Мен, Клавдийи

Книга

Ымыркай кезинде Клавдий атасынан ажыраган. Бала кезинде жана өспүрүм учурунда катуу оорудан жапа чеккен, ошондон улам жан дүйнөсү жана саламаттыгы жабыркап, айланасындагылар аны кандайдыр- бир коомдук же жеке ишке жөндөмсүз деп эсептешкен. Ал тургай энеси да эл ичиндеги эң жагымсыз бирөө деп эсептеген. Бирок, тагдырдын эрки менен ал акыры жүрүп, Рим императору болгон. Клавдий бийликтин жоопкерчилигин өз мойнуна көтөрүп, державанын чегин кеңейткен. Ал ушунчалык акылмандык менен бийлик жүргүзгөндүктөн, Юлий-Клавдийлердин соңку тукумунан чыккан “кут түшкөн” деген наамга татыктуу болгон.

Гай Светоний Транквилл. Он эки цезардын турмушу

Гай Светоний Транквилл. Он эки цезардын турмушу

Книга

Он эки цезардын турмушу – европа маданиятына чоң таасирин тийгизген рим тарыхына жана адабиятына эстелик. Светоний ар бир он эки императордун өмүр баянын тыш-кейпинен, көнгөн адаттарынан, саламаттыгынан, кийиминен тартып, ошол мезгилдеги эң маанилүү саясий окуяларга чейинки өмүр баянын кеңири баяндайт. Материалды сүрөттөөдөгү тактыгы, кыскалыгы, тилинин дааналыгы жана баяндоосунун кызыктыгы бул китепке көп кылымдардан бери ийгилик алып келет

Эдуард Джордж Булвер-Литтон Помпейдин акыркы күнү

Эдуард Джордж Булвер-Литтон Помпейдин акыркы күнү

Книга

Англис жазуучусу Эдвард Булвер-Литтондун, Карл Брюлловдун «Помпейдин акыркы күнү» деп аталган даңазалуу картинасынын таасири жана бул байыркы кыйраган шаарга сапарынан алган таасирден жазылган эң белгилүү роман. Тагдырлардын жана окуялардын чырмалышуусу: Афиналык улан Главканын жана грек кызы Ионанын сүйүүсү, көзү азис кул Нидиянын, кекчил жогорку жрец Ар-бактын тарыхы, табышмактуу киши өлтүрүүлөрдүн сериясы жана эң сонун шаарды жок кылган коркунучтуу кыйроолор – классикти окуудан ала турган күчтүү таасирлердин тизмесинде.

Колин Маккалоу. Биринчи адам Римде

Колин Маккалоу. Биринчи адам Римде

Книга

Христос төрөлгөнгө чейинки биринчи кылым. Сенеби доорун баштан өткөргөн Рим республикасынын соңку он жылдыктары. Республиканын түштүк чегарасында согуш жүрүп жатат. Бузукулукка жана коррупцияга баткан түндүктө варварлардан коркунуч күч алган Рим. Римдеги биринчи адамдын акылы жана катуу бийлиги гана мамлекеттин кыйрашын создуктурушу мүмкүн. Бирок , Римдеги Биринчи адам болуу үчүн Ата-Журттун урматына улуу иштерди гана жасабастан, ошондой эле чыккынчылыктын жана кан төгүүлөрдүн жолу менен өтүүгө туура келет.

Милица Матьенин египеттик баланын күнү

Милица Матьенин египеттик баланын күнү

Книга

Силердин алдыңарда египеттик баланын күнү тарыхый повестти турат, анда байыркы учурдагы кул ээлөөчү эң чоң мамлекеттердин бири – Египетте мындан көп кылым мурда адамдар кандай жашагандыгы баяндалган.

Кари, сүрөтчү Милица Матьенин окуучусу

Кари, сүрөтчү Милица Матьенин окуучусу

Книга

Повестте баяндалган окуялар мындан 3 миң жылга жакын мурун, фараон Рамсес III башкарган учурда болуп өткөн.

Ревекк Рубинштейндин чопо конверти

Ревекк Рубинштейндин чопо конверти

Книга

Урук, Ассур, Ларса, Суза, Алеппо, Мари, Вавилон – биздин эрага чейинки 4-3 миң жылдыкта Тигр жана Евфрат дарыяларынын ортосундагы аймак болгон байыркы Месопотамияда мамлекет-шаарлар пайда болгон. Алардын ичинен эң белгилүүсү Вавилон шаары болгон, ал эми анын эң кубаттуу башкаруучусу – Хаммурапи падыша. Советтик тарыхчы Ревекка Ионовна Рубинштейн Хаммурапинин доорунда жашаган эки бала: кичинекей кул Залилум жана бай купец Наби-Синдин уулу жөнүндө тарыхты жазган. “Чопо конверт” повесттинин аркасында окурман бул мезгилде Вавилондун көрүнүшү кандай болгондугун, анда жашаган – купецтер, жрецтер, жоокерлер, жакыр дыйкандар кандай өмү сүгөндүгүн, вавилондун мекетептеринде балдарын эмнеге окуткандыгын жана Хаммурапинин мыйзамдары боюнча кул эркин адам боло алганбы, - ушул туурасында маалымат алат.

К. Моисееванын байыркы Урарту падышалыгындасы

К. Моисееванын байыркы Урарту падышалыгындасы

Книга

Бул повесттинде белгилүү жазуучу К.М.Моисеева мындан дээрлик эки миң жети жүз жыл мурда Армениянын жана Закавказьенин жеринде жашаган адамдар жөнүндө баяндаган. Таланттуу таш тегиздегис Габбу өмүрүн тобокелге салып, ассириялыктардын каардуу падышасы Асархаддон Урартуга каршы жүрүш даярдап жаткандыгы жөнүндө билдирүү үчүн ассириядагы кулчулктан качып туулуп өскөн жерине келет...

Финиктердин кемеси (жыйнак)

Финикийский корабль (сборник)

Книга

В. Яндын “Финиктердин кемеси” тарыхый повесттер жыйнагынан Василий Яндын 4.173 90 окурманына 6 рецензия 3 цитатаны сунуш кылабыз.

Мессен согуштары

Мессен согуштары

Книга

Любовь Воронкова "Мессен согуштары" – көптөгөн балдар китептеринин жана тарыхый романдардын автору Любовь Федоровна Воронкованын баяндоосундагы кызыктуу тарыхта биздин эрага чейинки VIII-V кылымдарда Мессения деп аталган кичинекей эллин өлкөсү өз эркиндигин кандай каармандык менен коргогондугу айтылат.

Алкамен – театр бала А.Говоров

Алкамен – театр бала А.Говоров

Книга

Мындан эки жарым миң жыл мурун деле балдар бүгүнкү биздин өспүрүмдөр сыяктуу эле кызыктуу окуяларды абдан жакшы көрүшкөн. Бирок биздин эрага чейинки V кылымда грек-перс согуштарынын доорунда байыркы Афинада жашаган күңдүн баласы Алкаменге кызыктуу окуялар эрдик жасоо жана эркиндикке чыгуу үчүн керек болгон. Алкамен ыйык жыланды уурдап кетүүгө аракет жасайт, театрда чоң актёрдун ордуна ойнойт, кутумчулуктун бетин ачып, варварлар менен салгылашат, акыры барып душмандын лагерине жашыруун өтүп Саламиндин алдындагы чоң деңиз салгылашуусуна катышат. Анын жанында достору – Мика деген кыз жана табышмактуу карыя Мнесилох чогуу болот.

Эмне үчүн Ксеркс Ревек Рубинштейндин деңизин кесип өттү

Эмне үчүн Ксеркс Ревек Рубинштейндин деңизин кесип өттү

Книга

Грек-перс согуштарынын тарыхын Р. И. Рубинштейн өзү үчүн адаттагыдан башкача формада ачып берген. Өз-өзүнчө аңгемелер жалпы темага гана эмес, ошондой эле “тарыхтын атасы” – Геродоттун цитаталарына да бириктирилген. Натыйжада Байыркы Грециянын жана анын каардуу душманы Персиянын мамилеси жыйынтыкта фрагменттери менен эмес, өтө толук түрүндө жана эмоционалдуу чагылдырылган.

Тестти өтүңүз
Тестти өтүңүз
Источник — «https://bb.edu.gov.kg/index.php?title=KR:Тарых:_Отурукташкан_деңиз_цивилизациялары&oldid=27415»