Дүйнөлүк адабият — различия между версиями
Admine2 (обсуждение | вклад) |
Admine2 (обсуждение | вклад) |
||
| (не показано 9 промежуточных версий этого же участника) | |||
| Строка 1: | Строка 1: | ||
{{Якорь|Начало}} | {{Якорь|Начало}} | ||
<div class=""row mir-bg""><div class="maintext mir-bg large-8 medium-7 columns"><!-- Page Content --> | <div class=""row mir-bg""><div class="maintext mir-bg large-8 medium-7 columns"><!-- Page Content --> | ||
| − | == | + | == Сизди чыгармачылык дүйнөсүндө эмне күтүп турат? == |
| − | <div class="lblml">'' | + | <div class="lblml">''Романды компьютердин экранынан окуганга караганда жылуу-жумшак орундукка отуруп алып, китепти колго кармап окуган жагымдуу экени шексиз.Ошентсе да белгилүү бир символду басып адабий саякатка чыгуу, видео же мультфильм көрүү, адабиятка үндөш музыкалык чыгарма тыңшоо, же экранга түшүндүрүүчү тексттерди «чакыруу», башкача айтканда маалыматтар аркылуу керектүү маалыматка өз жолуңу салуу кызыктуу эмеспи. Барактарды улам «барактап» эч нерсени бошко кетирбейсиз: чыгармаларга тартылган иллюстрациялар, каармандардын үндөрү, ырларды көркөм окуу, пайдалуу кеңештер жана көнүлдүү, карикатуралар…'' |
| − | <p align="center" style="font-weight:bold;"> | + | <p align="center" style="font-weight:bold;">Дүйнөлүк адабият жана китеп окуунун сырлары тууралуу өзүңүздүн түшүнүгүңүздү кеңейткиңиз келеби? Биздин бөлүмдөрдү барактап, ырахаттануу менен окуңуз!</p> |
</div> | </div> | ||
| − | {{center|[[Файл:BB LIT full | + | {{center|[[Файл:BB LIT full KG.mp4|640px|start=1]]}} |
| − | + | == Адабий саякат == | |
| − | + | {{left|[[file:C59B9269-90BD-4703-8FAB-465E1C56F35D school12.gif|150px|link=]]}} Дүйнө картасы боюнча адабий саякатка жол тартып, эң белгилүү акын-жазуучулар жашаган өлкөлөрдө болуп, доорлордун руху сакталган бактарды, сейилбактарды аралап, башка кылымга, башка атмосферага кабылып, автордукуна конок болуп, анын үй бүлөлүк альбомунан сейрек сүрөттөрүн көргүңүз келеби? Мындан тышкары: дүйнөдөгү эң кооз жана өзгөчө китепканаларды көрүүнү каалайсызбы? А балким, китеп окуган адамдардын жашоосуна назар салгыңыз келип жүрбөсүн? Анда бул бөлүм сиз үчүн. Биз менен саякатка чыгыңыз! Өзүнүздүн багытыңызды тандаңыз! | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | == Каармандар дүйнөсүнө сүңгүп == | |
| − | == | ||
{{right|[[file:Book-reading-18.jpg|150px|link=]]}} | {{right|[[file:Book-reading-18.jpg|150px|link=]]}} | ||
| − | + | Адабий каармандардын санынын көптүгүнөн кайсы китеп сүйүүчү болбосун чаташат.. Персонаж деген ким? Адабий каарман менен аны жакындаштырган эмне? Ал эми «түбөлүк образ» – бул да каарманбы же андай эмеспи? Белгилүү чыгармалардын каармандары кино тасмада кандай чагылдырылган, алар сиздин элестетүүңүзгө туура келеби? Дүйнөнүн ар кайсы шаарларындагы ойдон чыгарылган каррмандардын музейи тууралуу уктуң беле? | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Каармандар дүйнөсүнө сүңгүп, өзүңүзгө сырларды ачып, ар түрдүү адабий багыттардагы каармандарды айырмалаганды үйрөнүү менен персонаждар, аларды кантип сүрөттөө, салыштырууга боло тургандыгын билесиздер. Мындан тышкары, Черногориянын принцессасын эмне үчүн Алтынай деп аташкандыгын биле аласыз? – мына ушулардын бардыгы тууралуу аталган бөлүмдөн таанышууга болот. | ||
| − | == | + | == Жазуу өнөрүнүн сырлары == |
| − | {{ | + | {{left|[[file:Osnps.jpg|100px|link=]]}} |
| + | Көркөм адабият деген эмне? Качан жана кантип жаралган, анын негизги өзгөчөлүктөрү кандай? Эмне себептен адабият искусство, ал эми жазуучулар өзгөчө адамдар деп эсептелинет ? Анын адамга тийгизген сыйкырдуу күчү жана түбөлүктүүлүгүнүн сыры эмнеде ? Бул бөлүм сизди көркөм сөздүн жашыруун сырларына аралашууга, ар кандай авторлордун жазуучулук чеберчиликтерин ачууга мүмкүндүк берет. | ||
| + | == Мен – окурман == | ||
| + | {{right|[[file:179824 original.jpg|150px|link=]]}} | ||
| + | Көркөм адабиятты окуунун эмне зарылчылыгы бар? Бул суроого ар ким ар кандай жооп берет. Окумуштуулар биздин келечегибиз китеп окууга байланыштуу деп эсептешет. Кантип? Чыгармаларда бейтааныш, түшүнүксүз нерселер көп орун алган эмеспи? Эмне себептен улуу немец жазуучусу Иоганн Вольфганг Гете 80 жашка чыгып да, чындап китеп окууну үйрөнө албагандыгы тууралуу айткан? Аталган бөлүм мына ушул жана башка суроолорго жооп табууга жардам берет. | ||
| − | == | + | == Мен – жазуучу == |
| − | {{left|[[file:2035e63b4230166cad3cf47b19165a62-nMJNBkPQ-ipad.jpg|150px|link=]]}} | + | {{left|[[file:2035e63b4230166cad3cf47b19165a62-nMJNBkPQ-ipad.jpg|150px|link=]]}} |
| + | «Өтө зарыл! Дилбаян жазууга жардам бериңиздер!» – ушул өңдүү өтүнүчтөрдү интернет айдыңынан көп кезиктирүүгө болот. Моюнга алалы, ушундай «драманы» көпчүлүгүбүз башыбыздан өткөрдүк беле? | ||
| − | + | Бул бөлүм чыгармачылык иштерди аткаруу үчүн ар түрдүү куралдарды сунуштайт жана зарыл ресурстарды тандап алып, ар кандай тексттерди жазып, башка чыгармачылык иштерди аткарып, ишибизди жөнгө салууга жардам берет. | |
<br clear=all /><div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all /> | <br clear=all /><div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all /> | ||
| − | + | <p align="center" style="text-indent:24px; font-size:22px">Алга! Калаган бөлүмдү ачыңыз – сизде эң жакшы баалаган ойлор терең сезимдер, жаркын пикирлер жана сөздүн балуулугу күтөт!</p> | |
</div> | </div> | ||
| Строка 51: | Строка 43: | ||
<div class="shadow radius sbstyle"> | <div class="shadow radius sbstyle"> | ||
<div class="row"> | <div class="row"> | ||
| − | <div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric | + | <div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric">Китеп окуунун пайдасы жөнүндө</div> |
</div> | </div> | ||
| − | <span class="resettext firstcharacter"> | + | <span class="resettext firstcharacter">Б</span>из бала чактан тартып китеп окуунун пайдасы тууралуу көп эле угуп жүрөбүз. Илимий маалыматтарга караганда көркөм адабият элестетүүнү өнүктүрөт. Китептин мындан башка дагы кандай пайдасы бар? Китеп окуу элестетүүнү эле өнүктүрбөстөн, аны курчутуп, биздин сүйлөө кебибизди байытып, адамдардын бири бирин жакшы түшүнүшүүсүнө, сезе билишине, кошо кайгыра билүү жөндөмдүүлүктөрүн жакшыртат. Канадалык психолог жана жазуучу Кит Отли (Keith Oatley) көркөм адабиятты социалдык дүйнөнүн кубулууу ыкмасы, бизди элестетүүгө алып өтүүчү өзгөчөлүү «матрицасы» деп атайт. Ойдон чыгарылган ушул дүйнөдө болуу менен биз башка адамдарды реалдуу жашоодо да жакшы түшүнө билүү сабактарын алабыз. |
| − | |||
| − | |||
{{center|[[file:chitatel.jpg|220px|link=]]}}<br /> | {{center|[[file:chitatel.jpg|220px|link=]]}}<br /> | ||
| − | + | Кита Отлинин жетекчилиги менен эксперимент жүргүзүлүп, катышуучулар көздөрүнөн эмоцияларын таануу боюнча белгилүү тесттен өтүшкөн. Үзгүлтүксүз китеп окуган катышуучулар аталган тесттен жакшы натыйжаларды көрсөтүшкөн. Ошол эле учурда техникалык жана башка көркөм адабияттан тышкары тексттерди окуу мындай натыйжа берген эмес. | |
</div> | </div> | ||
<div class="sbstyle" style="margin-top:20px;"> | <div class="sbstyle" style="margin-top:20px;"> | ||
<div class="row"> | <div class="row"> | ||
| − | <div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric | + | <div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric">Китептердин тарыхынан</div> |
</div> | </div> | ||
<gallery mode="slideshow" style="width:100%; text-indent:0px; overflow:hidden; margin-top:0px; margin-bottom:0px; padding:0px;"> | <gallery mode="slideshow" style="width:100%; text-indent:0px; overflow:hidden; margin-top:0px; margin-bottom:0px; padding:0px;"> | ||
| − | file:Tomjer.jpg|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px"> | + | file:Tomjer.jpg|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px">Чыгармачылыгы 19 кылымдын биринчи жарымына туура келген англиялык жазуучу Пирс Иган «Лондондогу жашоо» аттуу очерктердин жыйнагын чыгарган. Анын каармандары көңүл ачуу менен өмүр өткөргөн «алтын жаштардын» өкүлдөрү болушкан, ал эми башкы каармандар Том жана Жерри деп аталган. Алардан улам «мушташып, ичип, башкаларга көйгөй жараткан» деген маанини туюндурган «tom and jerry» сленги жаралган. Белгилүү мультсериалдын каармандарынын аттарын тандоого ушул факты таасирин тийгизген деген божомол бар, бирок мунун чын-төгүнүн эч ким билбейт.</p> |
| − | file:Chinass.jpg|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px"> | + | file:Chinass.jpg|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px">Кытайда 2002-жылы анонимдүү автордун «Гарри Поттер жана Бао Зулонг» деген аталыштагы Гарри Поттер тууралуу «жаңы» китеп басылып чыккан. Бул чыгарма Толкиндин «Хоббитинин» котормосу, бирок каармандары Жоан Роулингдин чыгармаларындагы каармандар менен алмаштырылган. Китептин баш жагында гана сууга чөмүлүп жаткан учурда Гарринин хоббитке айланышы, аягында кайрадан өзүнө айланыш метаморфозасы тууралуу абзац орун алган. Роулингдин юристтери кытай басмасынан прессада кечирим суроо жана 3400 $ өлчөмүндө айыппул алышкан, бирок китеп миллиондогон нускада сатылып кеткен.</p> |
| − | file:451deg.jpg|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px"> | + | file:451deg.jpg|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px">Рэй Брэдберинин «Фаренгейт боюнча 451 градус» аттуу антиутопиясы басылып чыккандан кийин Ballantine Books басмасы кошумча ататйын серия чыгара баштаган. Романдын 200 нускасынын сырты өрт коопсуздугуна каршы атайын негизи асбесттен болгон материал менен капталган. Кийинчерээк мындай ыкманы Стивен Кинг кайталап, асбест тышы менен «Көз караштан жалбырттоо» («Воспламеняющая взглядом») аттуу романынын анча чоң эмес партиясын басып чыгарган. </p> |
| − | file:Lilniggas.jpg|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px"> | + | file:Lilniggas.jpg|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px">Агаты Кристинин «Он негр бала» («Десять негритят») детективдик романы АКШда ошол мезгилде пайда болгон саясий этияттыктын талаптарына жараша эсептегичтин акыркы сабы боюнча «Эч ким калган жок» деген аталышта басылып чыккан. Эсептегичтин өзүндөгү кичинекей негр балдарды кичинекей индеец балдар менен, андан соң кичинекей жоокерлер менен алмаштырышкан. Британ басылмаларында өзгөчөлүү аталыш 1985-жылга чейин сакталып, кийинчерээк америкалык вариантка алмаштырылган.</p> |
| − | file:Bachman.jpg|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px"> 1970- | + | file:Bachman.jpg|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px">1970-жылдары америкалык басылмалар авторлор жылына бир китептен ашыкча чыгарбасын деп табышат. Андан көбүрөөк басып чыгарууну каалаган Стивен Кинг Ричард Бахман псевдоними менен бир нече чыгарма жаза баштайт. 1984-жылы бир китеп дүкөнүнүн сатуучусу авторлордун адабий стилинин окшоштугунан шектенип, Конгресстин китепканасынан Бахмандын романдарынын биринин автору Стивен Кинг экендиги тууралуу маалыматты таап чыгат. Кингдин басмаларына бул табылга тууралуу билдирет. Жазуучу сатуучуга өзү чалып, ашкерелеген макала жазууну сунуштап, маектешүүгө макулдугун берет. Жыйынтыгында Ричард Бахмандын «псевдонимдин рагынан» каза тапкандыгын малымдаган пресс-релиз жарыяланат.</p> |
| − | file:Tresisland.jpg|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px"> | + | file:Tresisland.jpg|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px">Стивенсондун «Сырдуу аралдар» («Остров сокровищ») романындагы белгилүү ырда: «Он беш киши өлүк сандыгына. Йо-хо-хо, жана бир бөтөлкө ромго!». «Йо-хо-хо» – бул пираттардын каткырыгы деп ойлоо туурадай көрүнөт. Ушул сыяктуу үн чыгарууну англис моряктары бир нерсеге чогулуп күч жумшаган учурда колдонушкан, орус тилинде «Бир, эки, алдык!» деген сыяктуу.</p> |
| − | file:Gogolpushkin.png|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px"> | + | file:Gogolpushkin.png|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px">Гоголдун «Текшерүүчү» пьесасынын сюжетине Устюжна Новгород губерниясындагы бир шаардагы реалдуу окуя негиз болуп калган. Анан калса авторго бул тууралуу Пушкин айтып берген. Александр Сергеевич Гоголь чыгарманы бир нече жолу таштап саларында, аягына чейин чыгуусуна түрткү берген.</p> |
| − | file:Redline.jpg|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px"> | + | file:Redline.jpg|<p style="text-align:justify; text-indent:10px; margin-bottom:0px">Кайсы бир чыгармадагы негизги ойду белгилөө үчүн «кызыл сызык аркылуу өтүү» деген сөз кантип колдонулуп калгандыгы тууралу билесиздерби? Бул сөз Англиядан, дагы тагыраагы англия флотунан келип кирген. Флоттун кандай тиешеси бар? Адмиралтействанын буйругу менен 1776–жылынан тартып бардык согуш флоту үчүн чыгарылуучу кеменин жоон аркандарына кызыл жипти кошо өрүп чыгара башташкан. Бул жипти тартып чыгаруу үчүн жоон аркандын бардыгын жазып жиберүү керек эле. Мына ушундай жол аркылуу уурулук менен күрөшүшкөн: жоон аркандагы кызыл жип аркылуу анын англия коронасына, мамлекетине тиешелүү экендиги белгилүү болгон. Ал эми өтмө мааниде бул сөздү Гете 1810–жылы «Ынак жан дүйнө» («Сродство душ») романында колдонуп, ошондон бери көптөгөн тилдерге тарап кеткен.</p> |
| − | |||
</gallery> | </gallery> | ||
</div> | </div> | ||
Текущая версия на 08:53, 17 июля 2018
Содержание
Сизди чыгармачылык дүйнөсүндө эмне күтүп турат?
Романды компьютердин экранынан окуганга караганда жылуу-жумшак орундукка отуруп алып, китепти колго кармап окуган жагымдуу экени шексиз.Ошентсе да белгилүү бир символду басып адабий саякатка чыгуу, видео же мультфильм көрүү, адабиятка үндөш музыкалык чыгарма тыңшоо, же экранга түшүндүрүүчү тексттерди «чакыруу», башкача айтканда маалыматтар аркылуу керектүү маалыматка өз жолуңу салуу кызыктуу эмеспи. Барактарды улам «барактап» эч нерсени бошко кетирбейсиз: чыгармаларга тартылган иллюстрациялар, каармандардын үндөрү, ырларды көркөм окуу, пайдалуу кеңештер жана көнүлдүү, карикатуралар…
Дүйнөлүк адабият жана китеп окуунун сырлары тууралуу өзүңүздүн түшүнүгүңүздү кеңейткиңиз келеби? Биздин бөлүмдөрдү барактап, ырахаттануу менен окуңуз!
Адабий саякат
Каармандар дүйнөсүнө сүңгүп
Адабий каармандардын санынын көптүгүнөн кайсы китеп сүйүүчү болбосун чаташат.. Персонаж деген ким? Адабий каарман менен аны жакындаштырган эмне? Ал эми «түбөлүк образ» – бул да каарманбы же андай эмеспи? Белгилүү чыгармалардын каармандары кино тасмада кандай чагылдырылган, алар сиздин элестетүүңүзгө туура келеби? Дүйнөнүн ар кайсы шаарларындагы ойдон чыгарылган каррмандардын музейи тууралуу уктуң беле?
Каармандар дүйнөсүнө сүңгүп, өзүңүзгө сырларды ачып, ар түрдүү адабий багыттардагы каармандарды айырмалаганды үйрөнүү менен персонаждар, аларды кантип сүрөттөө, салыштырууга боло тургандыгын билесиздер. Мындан тышкары, Черногориянын принцессасын эмне үчүн Алтынай деп аташкандыгын биле аласыз? – мына ушулардын бардыгы тууралуу аталган бөлүмдөн таанышууга болот.
Жазуу өнөрүнүн сырлары
Көркөм адабият деген эмне? Качан жана кантип жаралган, анын негизги өзгөчөлүктөрү кандай? Эмне себептен адабият искусство, ал эми жазуучулар өзгөчө адамдар деп эсептелинет ? Анын адамга тийгизген сыйкырдуу күчү жана түбөлүктүүлүгүнүн сыры эмнеде ? Бул бөлүм сизди көркөм сөздүн жашыруун сырларына аралашууга, ар кандай авторлордун жазуучулук чеберчиликтерин ачууга мүмкүндүк берет.
Мен – окурман
Көркөм адабиятты окуунун эмне зарылчылыгы бар? Бул суроого ар ким ар кандай жооп берет. Окумуштуулар биздин келечегибиз китеп окууга байланыштуу деп эсептешет. Кантип? Чыгармаларда бейтааныш, түшүнүксүз нерселер көп орун алган эмеспи? Эмне себептен улуу немец жазуучусу Иоганн Вольфганг Гете 80 жашка чыгып да, чындап китеп окууну үйрөнө албагандыгы тууралуу айткан? Аталган бөлүм мына ушул жана башка суроолорго жооп табууга жардам берет.
Мен – жазуучу
«Өтө зарыл! Дилбаян жазууга жардам бериңиздер!» – ушул өңдүү өтүнүчтөрдү интернет айдыңынан көп кезиктирүүгө болот. Моюнга алалы, ушундай «драманы» көпчүлүгүбүз башыбыздан өткөрдүк беле?
Бул бөлүм чыгармачылык иштерди аткаруу үчүн ар түрдүү куралдарды сунуштайт жана зарыл ресурстарды тандап алып, ар кандай тексттерди жазып, башка чыгармачылык иштерди аткарып, ишибизди жөнгө салууга жардам берет.
Алга! Калаган бөлүмдү ачыңыз – сизде эң жакшы баалаган ойлор терең сезимдер, жаркын пикирлер жана сөздүн балуулугу күтөт!
Китеп окуунун пайдасы жөнүндө
Биз бала чактан тартып китеп окуунун пайдасы тууралуу көп эле угуп жүрөбүз. Илимий маалыматтарга караганда көркөм адабият элестетүүнү өнүктүрөт. Китептин мындан башка дагы кандай пайдасы бар? Китеп окуу элестетүүнү эле өнүктүрбөстөн, аны курчутуп, биздин сүйлөө кебибизди байытып, адамдардын бири бирин жакшы түшүнүшүүсүнө, сезе билишине, кошо кайгыра билүү жөндөмдүүлүктөрүн жакшыртат. Канадалык психолог жана жазуучу Кит Отли (Keith Oatley) көркөм адабиятты социалдык дүйнөнүн кубулууу ыкмасы, бизди элестетүүгө алып өтүүчү өзгөчөлүү «матрицасы» деп атайт. Ойдон чыгарылган ушул дүйнөдө болуу менен биз башка адамдарды реалдуу жашоодо да жакшы түшүнө билүү сабактарын алабыз.
Кита Отлинин жетекчилиги менен эксперимент жүргүзүлүп, катышуучулар көздөрүнөн эмоцияларын таануу боюнча белгилүү тесттен өтүшкөн. Үзгүлтүксүз китеп окуган катышуучулар аталган тесттен жакшы натыйжаларды көрсөтүшкөн. Ошол эле учурда техникалык жана башка көркөм адабияттан тышкары тексттерди окуу мындай натыйжа берген эмес.
Китептердин тарыхынан
