БИЛИМ БУЛАГЫ

KR

Дүйнөлүк адабият: Жазуучунун өнөрканасы — различия между версиями

(Новая страница: «{{Якорь|Начало}} <div class="row mir-bg"><div class="maintext large-8 medium-7 columns"><!-- Page Content --> <div class="cutok">#Что говори…»)
 
 
(не показаны 63 промежуточные версии этого же участника)
Строка 1: Строка 1:
 
{{Якорь|Начало}}
 
{{Якорь|Начало}}
 
<div class="row mir-bg"><div class="maintext large-8 medium-7 columns"><!-- Page Content -->
 
<div class="row mir-bg"><div class="maintext large-8 medium-7 columns"><!-- Page Content -->
−
<div class="cutok">[[#Что говорит заглавие|Что говорит заглавие]] [[#Загадка сюжета|Загадка сюжета]] [[#Художественная  речь|Художественная  речь]] [[#Азбука народной мудрости|Азбука народной мудрости]]</div>
+
 
 
{{left|[[file:Osnps.jpg|170px|Джамиля]]}}  
 
{{left|[[file:Osnps.jpg|170px|Джамиля]]}}  
−
Что такое художественная литература? Когда и как она появилась и  каковы ее особенности? В чем отличие народной сказки от литературной? Почему литература считается искусством, а писатели особенными людьми? В чем магия ее воздействия на человека и секрет ее долговечности?   Поговорки, пословицы, мудрые мысли, цитаты, крылатые слова, правдивые и меткие высказывания о жизни.
+
Көркөм адабият деген эмне? Ал качан жана кантип пайда болгон жана анын өзгөчөлүктөрү кандай? Элдик жомоктордун адабияттан айырмасы эмнеде? Эмне үчүн адабият искусство, ал эми жазуучулар өзгөчө адамдар деп эсептелинет? Анын адамга таасирин тийгизген сыйкыры жана түбөлүктүүлүгүнүн сыры эмнеде? Жаңылмачтар, макалдар, даанышман ойлор, цитаталар, учкул сөздөр, турмуш тууралуу акыйкат жана таамай сөздөр.
  
−
'''Этот раздел приглашает вас прикоснуться к секретам художественного слова, фольклорного и литературного, и помогает  раскрыть писательское мастерство разных авторов.'''   
+
'''Бул бөлүм сизди көркөм сөздүн, фольклордун жана адабияттын сырларына жакындатып жана ар кандай авторлордун жазуучулук чеберчилигин ачып берүүгө көмөктөшөт.'''   
  
 
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:4500;">
 
<ul class="example-orbit" data-orbit data-options="animation:slide; pause_on_hover:true;animation_speed:500;navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:4500;">
 
<li class="active">
 
<li class="active">
−
[[file:Как идея превращается в книгу-01.jpg|Как идея превращается в книгу]]
+
[[file:IdeavkniguKG.jpg|Идея кантип китепке айланат]]
 
<div class="orbit-caption-sn">
 
<div class="orbit-caption-sn">
−
Как идея превращается в книгу
+
Идея кантип китепке айланат
 
</div>
 
</div>
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:О книге судят по обложке-01.jpg|О книге судят по обложке]]
+
[[file:OknigesudytpooblojkeKG.jpg|Китепти тышына карап баалашат]]
 
<div class="orbit-caption-sn">
 
<div class="orbit-caption-sn">
−
О книге судят по обложке
+
Китепти тышына карап баалашат
 
</div>
 
</div>
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:Шекспир вечен-01.jpg|Шекспир вечен]]
+
[[file:ShekspirvechenKG.jpg|Шекспир түбөлүктүү]]
 
<div class="orbit-caption-sn">
 
<div class="orbit-caption-sn">
−
Шекспир вечен
+
Шекспир түбөлүктүү
 
</div>
 
</div>
 
</li>
 
</li>
 
<li>
 
<li>
−
[[file:Возраст им не помеха-01.jpg|Возраст им не помеха]]
+
[[file:VozrastnepomehaKG.jpg|Курак аларга жолтоо болбойт]]
 
<div class="orbit-caption-sn">
 
<div class="orbit-caption-sn">
−
Возраст им не помеха
+
Курак аларга жолтоо болбойт
 
</div>
 
</div>
 
</li>
 
</li>
 
</ul>
 
</ul>
  
−
== Что говорит заглавие ==
+
== Аталыш эмнени айтып турат  ==
  
 
<div class="large-12 left mtop">  
 
<div class="large-12 left mtop">  
Строка 49: Строка 49:
 
</div>
 
</div>
  
−
'''ЗАГЛАВИЕ''' — название, наименование литературного произведения.  
+
'''АТАЛЫШ''' — аталыш, адабий чыгарманын аталышы.  
  
−
Обычно в заглавие выносится либо имя главного героя (тогда он может быть назван заглавным), например: "Евгений Онегин" А.С. Пушкина, "Обломов" И.А. Гончарова, “Джамиля” Ч. Айтматова, либо главная мысль произведения, обозначение основного конфликта и т. п., например, "Горе от ума" А.С. Грибоедова, "Отцы и дети" И.С. Тургенева.
+
Адатта чыгарманын аталышы башкы каармандын атынан  (анда ал башкы болуп аталат ), мисалы: А.С. Пушкиндин "Евгений Онегин", И.А. Гончаровдун "Обломов", Ч. Айтматовдун “Жамила”, же чыгарманын негизги маңызы, башкы конфликтти белгилеп көрсөтүү ж.б., үчүн аталат,  мисалы, А.С. Грибоедовдун "Акылдан азап", И.С. Тургеневдин "Аталар жана балдар".
  
−
Заглавие  может быть изменено самим автором в процессе работы над произведением  (заглавие романа-эпопеи "Война и мир" Л.Н. Толстой менял до публикации трижды: "Три поры", "Все хорошо, что хорошо кончается", "Война и мир") или подвергнуться цензуре: "Мёртвые души" Н.В. Гоголя вышли под заголовком "Похождения Чичикова, или Мёртвые души".
+
Чыгарманын аталышы автор тарабынан чыгарманын үстүндө иштөө процессинде өзгөртүлүшү мүмкүн («Согуш жана тынчтык» роман-эпопеясынын аталышын Л.Н. Толстой жарыялаганга чейин үч жолу өзгөрткөн: "Үч мезгил", "Жакшы бүтсө, баары жакшы", "Согуш жана тынчтык") же  цензурага туш болуп өзгөрүшү мүмкүн: Н.В. Гоголдун "Өлүү жандары" "Чичиковдун жоруктары, же Өлүү жандар" деген ат менен чыккан.
 
</div>
 
</div>
  
−
{{center|[[Файл:Zag2.png|800px|{{center|Заглавие и заголовок}}]]}} {{center|Заглавие и заголовок}}
+
{{center|[[Файл:Zag2KG.png|800px|Заглавие и заголовок]]}}
  
  
 
{{left|[[Файл:Bunin1.jpg|thumb|90px|]]}}  
 
{{left|[[Файл:Bunin1.jpg|thumb|90px|]]}}  
−
''Заглавие — это зёрнышко, из которого для читателя вырастает всё целое творение автора. Оно может прямо отражать то, о чём говорится в тексте, или передавать его скрытый смысл, заключать в себе иронию или эффект обманутого ожидания, сопоставлять или противопоставлять персонажей произведения и т. д. Заглавие — всего лишь частичка текста, но несёт в себе как бы весь текст целиком.''  
+
''Аталыш – бул окурман үчүн автордун жараткандары өсүп чыгуучу урук. Ал текстте эмне жөнүндө айтылса, ошонун бардыгын түз чагылдыра алат, же анын жашыруун маанисин ачып берип, өзүнө алданып калган күтүүлөрдүн ирониясын же эффектисин камтып, чыгарманын каармандарын салыштырып же карама-каршы коёт ж.б. Аталыш – тексттин кичинекей бир бөлүгү, бирок өзүнө тексттин бардыгын көтөрүп турган сыяктуу.''  
 
(И. А. Бунин)
 
(И. А. Бунин)
  
  
−
{{right|[[Файл:Robinson.jpg|thumb|210px|Обложка книги "Робинзон Крузо"]]}}  
+
{{right-p|[[Файл:Robinson.jpg|210px|"Робинзон Крузо" китебинин тышкы мукабасы]]}}  
−
'''Заглавие''' - это первое, с чем встречается читатель, с чего начинается у него знакомство с книгой. Когда-то давно, в XVI—XVIII веках, заглавия строились так, чтобы кратко передать содержание всего произведения. Длинные и обстоятельные заглавия были очень похожи на то, что мы сейчас называем аннотацией*.  Вот пример. Книга Даниеля Дефо*, которую мы привыкли называть "Приключения Робинзона Крузо" или просто "Робинзон Крузо", на самом деле имеет гораздо более длинное заглавие: "Жизнь, необыкновенные и удивительные приключения Робинзона Крузо, моряка из Йорка, прожившего двадцать восемь лет в полном одиночестве на необитаемом острове, у берегов Америки, близ устья великой реки Ориноко, куда он был выброшен кораблекрушением, во время которого весь экипаж корабля, кроме него, погиб, с изложением его неожиданного освобождения пиратами. Написано им самим".
+
'''Аталыш''' – бул окурман алгач кездешүүчү, анын китеп менен таанышуусу ушундан баштала турган нерсе. Качандыр бир  XVI-XVIII кылымдарда, аталыш бүт чыгарманын мазмунун кыскача айтып бере тургандай жазылчу. Узун жана кенен жазылган аталыштар азыр биз аннотация деп атаганга окшош*.  Мына мисалы үчүн Даниель Дефонун китеби* "Робинзон Крузонун курч окуялары" же жөн гана "Робинзон Крузо" деп атаганга көнүп калганбыз. Чындыгында аталышы бир топ узун: "Йорктук моряк, Американын жээктериндеги, улуу Ориноко дарыясынын куймаларына жакын, кеме кыйрап, деңиз каракчылары күтүүсүздөн бошотоюн деген учурда, андан башка кемедегилердин бардыгы, каза таап, эл жашабаган аралда жыйырма сегиз жыл жападан жалгыз жашаган Робинзон Крузонун  турмушу, адаттан тыш жана таң калыштуу курч окуялары. Аны өзү жазып калтырган".
  
  
  
−
{{left|[[Файл:Ps4.jpg|thumb|300px|]]}} Постепенно, с развитием литературы как искусства слова, заглавия сокращались, и теперь они сообщают о содержании книги в одном-двух словах: «Недоросль», «Ревизор», "Дубровский", "Отцы и дети", "Преступление и наказание", "Обрыв", "Война и мир" и т.д. Может быть, заглавия стали простой формальностью? Нет. Писатели, зная, что читатель всегда обращает внимание на эту часть текста и ждет от нее определенной информации, стали использовать возможности заголовков не "в длину", а, так сказать, "в глубину": помещать в название книги второстепенные детали, делать заглавие метафорой или символом - вообще всячески подчеркивать его смысловую нагрузку.
+
{{left|[[Файл:Ps4.jpg|thumb|300px|]]}} Акырындап сөз искусствосу катары адабияттын өнүгүшү менен чыгарманын аталышы кыскарып, эми китептин мазмуну тууралуу бир-эки сөз менен маалымат берип турат: «Кемпай», «Текшерүүчү», "Дубровский", "Аталар жана балдар", "Кылмыш жана жаза", "Үзүлүү", "Согуш жана тынчтык" ж.б. А балким чыгарманын аталышы жөн гана формалдуулук эмеспи? Жок. Жазуучулар окурман тексттин бул бөлүгүнө өзгөчө көңүл буруп, андан белгилүү бир маалымат күтө тургандыгын билүү менен чыгарманын аталышын «узундугуна» эмес «тереңдигине» маани беришет: китептин атына экинчи катардагы деталдарды берип же, метафора же символ менен атап, дегеле анын маанилик жүгүн баса белгилешет.
 
<div class="large-12 left mtop">  
 
<div class="large-12 left mtop">  
−
А что в поэзии? Как вы уже знаете, в поэзии все факты языка и любые "мелочи" формы становятся значимыми. Это относится и к заглавию - и даже в том случае, если его... нет. Отсутствие заглавия - это своего рода сигнал: "Внимание, сейчас вы будете читать стихотворение, в котором так много разных ассоциаций, что их нельзя выразить каким-то одним словом..." Отсутствие заглавия говорит о том, что ожидается текст, насыщенный ассоциациями, неуловимыми для определения.
+
Поэзияда кандай? Сиздер билгендей поэзияда тилдин бардык фактылары жана  форманын бардык «майда-чүйдөсү»  мааниге ээ болот. Бул чыгарманын аталышына да тиешелүү, ал тугай аталышы жок учурда да. Аталыштын жоктугу, бул өзүнчө коңгуроо сыяктуу: «Көңүл бургула, кандайдыр бир сөз менен туюндурууга болбой турган толтура ассоциациялар орун алган ырды окуйсуздар».Чыгарманын аталышы алдыда аныктоого мүмкүн болбогон ассоциацияларга жык текст күтүлө турганын астыртан кабарлап турат.
 
</div>
 
</div>
  
Строка 103: Строка 103:
 
'' (А.С.Пушкин)''</blockquote>
 
'' (А.С.Пушкин)''</blockquote>
  
−
<br clear=all /><div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
+
<br clear=all /><div class="light" style="float:right;>[[#БАШИНДА|БАШИНДА]]</div><br clear=all />
  
−
=== Загадка сюжета ===
+
== Сюжеттин табышмагы  ==
  
 
{{left|[[Файл:Ps7.jpg|thumb|250px|]]}}
 
{{left|[[Файл:Ps7.jpg|thumb|250px|]]}}
−
СЮЖЕ́Т (от франц. sujet - предмет), развитие действия, ход событий в эпических  и драматических произведениях, иногда и в лирических. Сюжет – это то, что можно пересказать или проиллюстрировать. О сюжете вы узнаете, если спросите:  «О чем книга? Что является предметом изображения в книге?». В ответ вы услышите перечисление поступков героев произведения и происходящих  в их жизни  событий. Это и есть сюжет.
+
СЮЖЕ́Т (от франц. sujet - предмет), эпикалык жана драмалык чыгармаларда, кээде лирикалык чыгармалардагы окуянын өнүгүшү, окуянын жүрүшү. Сюжет – бул кайра айтып берүүгө жана иллюстрациялоого боло турган нерсе. Эгер сиз «Китеп эмне жөнүндө?, Китептеги сүрөттөөнүн предмети эмне?» деп сурасаңыз сюжет тууралуу биле аласыз.  Жооп иретинде чыгарманын каармандарынын жорук-жосундары, алардын турмушундагы болуп өткөн окуяларды санап берсеңиз болот. Мына ушунун өзү сюжет.
  
  
  
−
{{center|[[Файл:Сюжет.png|600px|{{center|Схема: этапы развития сюжета}}]]}} {{center|Схема: этапы развития сюжета}}
+
{{center|[[Файл:SujetKG.png|600px|{{center|Схема: сюжеттин өнүгүү этаптары}}]]}} {{center|Схема: сюжеттин өнүгүү этаптары}}
  
 
<div class="large-12 left mtop">  
 
<div class="large-12 left mtop">  
 
<ul class="example-orbit" data-orbit="" data-options="animation:slide; pause_on_hover:true; animation_speed:500; navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:4500;" >
 
<ul class="example-orbit" data-orbit="" data-options="animation:slide; pause_on_hover:true; animation_speed:500; navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:4500;" >
 
<li class="active">
 
<li class="active">
−
[[file:Sl1.png|790px|]]
+
[[file:Sl1KG.png|790px|]]
 
</li>
 
</li>
 
<li class="active">
 
<li class="active">
−
[[file:Sl2.png|790px|]]
+
[[file:Sl2KG.png|790px|]]
 
</li>
 
</li>
 
<li class="active">
 
<li class="active">
−
[[file:Sl3.png|790px|]]
+
[[file:Sl3KG.png|790px|]]
 
</li>
 
</li>
 
<li class="active">
 
<li class="active">
−
[[file:Sl4.png|790px|]]
+
[[file:Sl4KG.png|790px|]]
 
</li>
 
</li>
 
<li class="active">
 
<li class="active">
−
[[file:Sl5.png|790px|]]
+
[[file:Sl5KG.png|790px|]]
 
</li>
 
</li>
 
<li class="active">
 
<li class="active">
−
[[file:Sl6.png|790px|]]
+
[[file:Sl6KG.png|790px|]]
 
 
 
</ul>
 
</ul>
Строка 138: Строка 138:
  
  
−
===== '''Архетипы сюжетов''' =====
+
===== '''Сюжеттин архетиптери''' =====
  
−
{{left|[[Файл:Ps9.png|thumb|250px|Лилия Черная]]}}
+
{{left-p|[[Файл:Ps9.png|250px|Кара Лилия]]}}
  
−
В литературе архетип — это часто повторяющийся образ или сюжет в романах, повестях, рассказах и фольклорных произведениях.  
+
Адабияттагы архетип – бул  роман, повесть, аңгеме жана фольклордук чыгармалардагы улам-улам кайталана берүүчу образ.
 
<br>
 
<br>
−
Это своего рода литературная модель, несущая в себе понятный читателю смысл.
+
Бул кайсы бир деңгээлде окурманга  белгилүү маанини  алып жүрүүчү адабий модель.  
 
<br>
 
<br>
−
{{right|[[Файл:Ps10.png|thumb|250px|]]}}Наиболее распространенные сюжеты в литературе можно представить в списке:
+
{{right-p|[[Файл:Ps10.png|250px|Марк Твен «Ханзаада жана кедей», «Король Артурдун сарайындагы янкилер»]]}}
−
— Далекая дорога — герои должны проделать некий путь, попадая в разные интересные ситуации.<br>
+
Адабияттагы көбүрөөк таралган сюжеттерди төмөнкү тизме аркылуу көрсөтсө болот:
−
— Преследование или побег — герой ловит кого-то или скрывается от кого-то. <br>
+
— Узак жол – каармандар кызыктуу кырдаалдарга туш болуп, кандайдыр бир жолду басып өтүшү керек.<br>
−
— Спасение героя — героя наказывают, а он спасается. <br>
+
— Куугунтуктоо же качуу – каарман кимдир бирөөнү кармап алат же кимдир бирөөдөн жашырынат. <br>
−
— История падения или возвышения — принцы становятся нищими, а нищие — принцами, ребенок вырастает в великолепного человека или в негодяя. <br>
+
— Каарманды куткаруу – каарманды жазалашат, ал аман калат. <br>
−
— Месть — герой мстит обидчикам. <br>
+
— Кыйроо жана бийиктөө тарыхы  – принцтер жакырланып, жакырлар  – принцке айланат, бала эң сонун адамга же акмакка айланат. <br>
−
{{left|[[Файл:Ps11.png|thumb|150px|]]}}  
+
— Өч алуу – каарман капа кылгандардан өч алат. <br>
−
— Любовь — люди встречаются, люди влюбляются… <br>
+
{{left-p|[[Файл:Ps11.png|150px|Жейн Остен «Сыймык жана шектенүү»]]}}  
−
— Столкновение интересов — выжить должен один. <br>
+
— Сүйүү – адамдар жолугушат, адамдар сүйүшөт …  <br>
−
— Искушение — героя что-то искушает, он сознательно идет дорогой сладкой гибели. <br>
+
— Кызыкчылыктардын кагылышы – бирөө тирүү калышы керек. <br>
−
— Немного жертвенности — герой жертвует чем-нибудь ценным (жизнью, рассудком) во имя кого-нибудь или чего-нибудь. <br>
+
— Азгырык – каарманды бир нерсе азгырып, ал аң сезимдүү түрдө таттуу өлүм жолуна түшөт. <br>
−
— Познание — герой исследует и познает нечто.
+
— Курмандыкка баруу – каарман  кимдир бирөө же бир нерсе үчүн кандайдыр бир баалуу нерсесин курмандыкка чалат (өмүрүн, акылын). <br>
 +
— Таануу – каарман изилдеп, кандайдыр бир нерсени тааныйт.
 
<br>
 
<br>
−
Повторяющиеся сюжетные линии прослеживаются в классических произведениях мировой литературы. Особенно ярко это проявляется в произведениях выдающихся писателей, чье творчество традиционно относят к подлинно народному. Таковыми, в частности, являются такие гении мировой словесности как Пушкин, Толстой, Шекспир. Фактически любой сюжет вписывается в вышеперечисленные архетипы, при этом часто сразу в несколько. ( См. раздел [http://176.126.167.242/mediawiki/index.php/%D0%9C%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0:_%D0%AF_%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C “Я писатель. Сказочный конструктор”]).
+
Кайталанган сюжеттик линиялар дүйнөлүк адабияттагы классикалык чыгармаларда орун алат. Айрыкча чыгармачылыгы чыныгы элдик деп эсептелинген чыгаан  жазуучулардын чыгармаларынан көрүнөт. Буга Пушкин, Толстой, Шекспир сыяктуу дүйнөлүк көркөм сөздүн генийлерин айтууга болот. Дээрлик ар бир сюжетти жогоруда саналып өткөн архетиптерге, ал тургай бир нечесин  киргизүүгө болот.   ([http://176.126.167.242/mediawiki/index.php/KR:%D0%94%D2%AF%D0%B9%D0%BD%D3%A9%D0%BB%D2%AF%D0%BA_%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%B1%D0%B8%D1%8F%D1%82:_%D0%9C%D0%B5%D0%BD_%D0%B6%D0%B0%D0%B7%D1%83%D1%83%D1%87%D1%83%D0%BC%D1%83%D0%BD#.D0.96.D0.BE.D0.BC.D0.BE.D0.BA_.D0.B6.D0.B0.D1.80.D0.B0.D1.82.D1.83.D1.83 “Мен жазуучумун. Жомок жаратуу бөлүмүн караңыздар”]).
 +
 
 +
===== '''Заманбап фантастиканын айрым сюжеттери ''' =====
  
−
===== '''Некоторые сюжеты современной фантастики''' =====
+
'''''Бул  сюжеттик жүрүштөр жазуучулардын арасында өтө белгилүү деп эсептелинет.'''''  
  
−
'''''Считается, что это сюжетные ходы пользуются наибольшей популярностью у писателей.'''''
+
{{left-p|[[Файл:Ps12.png|130px|Роджер Желязны «Өлбөс»]]}}
  
−
{{left|[[Файл:Ps12.png|thumb|130px|]]}}
+
'''1. ӨЛБӨСТҮК '''  
−
'''1. БЕССМЕРТИЕ'''  
 
 
<br>
 
<br>
−
Это различные варианты сюжетов, в которых фигурируют бессмертные герои, бессмертные злодеи либо бессмертие является объектом вожделения конфликтующих сторон. Одним из самых распространенных драматических мотивов здесь будет противопоставление бессмертного героя смертному миру. Иногда драматическое желание персонажа избавиться от своей ноши.
+
Сюжеттердин ар түрдүү варианттарындагы  өлбөс каармандар, өлбөс  карасанатай же өлбөстүк карама-каршы тараптардын обьектиси болуп саналат. Эң кеңири таралган драмалык мотивдердин бири бул жерде өлбөс каармандын ажалдуу  дүйнөгө карама-каршы коюлушу. Кээде каармандын драмалык каалоосу – өзүнүн жүгүнөн кутулуу болуп калат.
 
<br>
 
<br>
−
'''Примеры:''' Роджер Желязны «Князь Света»; Нил Стивенсон «Барочный цикл»; Сергей Лукьяненко «Линия Грез».
+
'''Мисалдар:''' Роджер Желязня «Дүйнө князы»; Нил Стивенсон «Бардык цикл» («Барочный цикл»); Сергей Лукьяненко «Кыялдар  тизмеги».  
 
<br>
 
<br>
−
'''Степень распространенности:''' средняя.
+
'''Таралуу деңгээли:''' орто.
  
  
−
'''2. ВТОРЖЕНИЕ «ЧУЖИХ»'''
+
'''2. БАСЫП КИРҮҮ «ЧООЧУН»'''
  
−
{{right|[[Файл:Ps13.png|thumb|150px|]]}}
+
{{right-p|[[Файл:Ps13.png|150px|Г.Уэлсс «Дүйнөлөр согушу»]]}}
−
Отправной точкой для классического инопланетного варианта этого сюжета стоит считать знаменитый роман Герберта Уэллса «Война миров». Однако не стоит забывать, что в широком смысле под «чужими» можно понимать не только представителей инопланетного разума. По большому счету, данный мотив лежит в основе любого произведения о войне, где одна нация нападает на владения другой.
+
Аталган сюжеттин башка планеталар тууралуу классикалык варианты катары Герберт Уэллстин «Дүйнөлөр согушу» аттуу атактуу романын алууга болот. Бирок, бир нерсени эстен чыгарууга болбойт «чоочундар» катары  башка планетадагы акыл-эстин өкүлдөрүн эле түшүнүүгө болбойт. Чындыгында мындай мотив бир улут башка улуттун ээлигине кол салган  согуш тууралуу чыгармалардын бардыгында эле жатат.  
 
<br>
 
<br>
−
Этот вид сюжетов – уже готовая основа для фантастического боевика любого направления и антуража.
+
Сюжеттин түрлөрү – ар кандай багыттагы жана антураждагы  фантастикалык согуш тууралуу чыгармалардын даяр негизи.
 
<br>
 
<br>
−
'''Примеры:''' Нил Стивенсон «Анафем»; Герберт Уэллс «Война миров»; Сергей Лукьяненко «Звезды — холодные игрушки»
+
'''Мисалдар:''' Нил Стивенсон «Анафем»; Герберт Уэллс «Дүйнөлөр согушу»; Сергей Лукьяненко «Жылдыздар – муздак».
 
<br>
 
<br>
−
'''Степень распространенности:''' средняя.
+
'''Таралуу деңгээли:''' орто.
 +
 
  
 +
{{left-p|[[Файл:Ps14.png|130px|А.жана Б.Стругацкийлер «Кара мүртөз ак куулар»]]}}
  
−
{{left|[[Файл:Ps14.png|thumb|130px|]]}}
+
'''3. ГЕНЕТИКАЛЫК ЭКСПЕРИМЕНТТЕР, МУТАЦИЯЛАР '''  
−
'''3. ГЕНЕТИЧЕСКИЕ ЭКСПЕРИМЕНТЫ, МУТАЦИИ'''  
 
 
<br>
 
<br>
−
Тема, к которой в разное время обращалось и продолжает обращаться огромное количество авторов. Данная тематика   успела породить целый пласт в индустрии развлечений: все эти многочисленные комиксы, фильмы и книги о супергероях – все это существует уже более полувека и продолжит успешно существовать.
+
Бул темага ар кайсы мезгилде, ар кандай авторлор кайрылып келишкен, дагы кайрылып жатышат. Аталган тематика көңүл ачуу индустриясынын бүтүндөй бир пластын жаратууга үлгүрдү: көп сандагы комикстер, суперкаармандар тууралуу кинотасмалар жана китептер – мына ушунун бардыгы жарым кылымдан көбүрөөк убакыттан бери жашап, ийгиликтүү жашоосун улантып келе жатат. Биздин алдыбызда азыркы фантастикалык прозанын өнүгүшүндө биринчи орундагы мотивдер турат.
−
Перед нами один из первостепенных мотивов в развитии современной фантастической прозы.  
 
 
<br>
 
<br>
−
'''Примеры:''' Дэниел Киз «Цветы для Элджернона»; Аркадий и Борис Стругацкие «Гадкие лебеди»; Фрэнк Герберт «Хроники Дюны».
+
'''Мисалдар:''' Дэниел Киз «Элджернон үчүн гүлдөр»; Аркадий жана Борис Стругацкийлер «Кара мүртөз ак куулар»; Фрэнк Герберт «Дюнанын хроникасы».  
 
<br>
 
<br>
−
'''Степень распространенности:''' высокая.
+
'''Таралуу деңгээли:''' бийик.
  
  
−
{{right|[[Файл:Ps15.png|thumb|120px|]]}}
+
{{right-p|[[Файл:Ps15.png|120px|Р.Хайнлайн «Ааламдын өгөй балдары»]]}}
−
'''4. ЗВЁЗДНЫЙ КОВЧЕГ'''
+
 
 +
'''4. ЖЫЛДЫЗДУУ КЕМЕ'''
 
<br>
 
<br>
−
Произведения сюжетного направления «звездный ковчег» относятся к научной фантастике. Главным мотивом здесь будут являться взаимоотношения внутри группы, оказавшейся по воле случая на борту корабля. Или же невероятные приключения команды этого ковчега в далеких галактиках.  
+
«Жылдыздуу кеме» сюжеттик багыттагы чыгармалар илимий фантастикага кирет. Бул жердеги башкы мотив тагдырдын тамашасы менен кеменин ичинде чогулуп калышкан топтун ичиндеги өз ара мамиле. Же бул кемедегилердин алыскы галлактикадагы акылды айран калтырган курч окуялары.  
 
<br>
 
<br>
−
'''Примеры:''' Нил Стивенсон «Анафем»; Роберт Хайнлайн «Пасынки Вселенной»; Вячеслав Рыбаков «Доверие».
+
'''Мисалдар:''' Нил Стивенсон «Анафем»; Роберт Хайнлайн «Ааламдын өгөй балдары»; Вячеслав Рыбаков «Ишеним».  
 
<br>
 
<br>
−
'''Степень распространенности''': низкая.
+
'''Таралуу деңгээли:''' төмөн.
  
  
−
{{left|[[Файл:Ps16.png|thumb|130px|]]}}
+
{{left-p|[[Файл:Ps16.png|130px|А.Беляев «Профессор Доуэлдин башы»]]}}
  
−
'''5. ИЗОБРЕТЕНИЯ И НАУЧНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ'''
+
'''5. ОЙЛОП ТАБУУЛАР ЖАНА ИЛИМИЙ ИЗИЛДӨӨЛӨР '''
 
<br>
 
<br>
−
Еще один бесконечный сюжет, который будет давать пищу для размышлений и новых книг еще целые столетия. Ведь технический прогресс не остановить – каждый год появляется что-то новое, а уж как прогрессирует на этой почве фантазия авторов – об этом и говорить не стоит! Так что на страницах книг с завидной регулярностью появляются и будут появляться все новые и новые изобретения, рождающие новые сюжеты, а подчас и целые направления в литературе. Так что потенциал у этого направления самый что ни на есть высокий.
+
Дагы бир  жүздөгөн жылдарга ой жүгүртүүлөр жана жаңы китептерге  жем таштаган чексиз сюжеттердин бири. Техникалык прогресс токтото албайсың – жыл сайын улам бир жаңы нерсе  чыгып турат эмеспи, ал эми бул багытта авторлордун фантазиясында чек жок  – ал тууралуу айтып да кереги жок! Китеп барактарында уламдан улам жаңы жаратуулар орун алып, жаңы жаралган сюжеттер, ал тургай адабияттагы бүтүндөй бир багыттар пайда болууда. Анын сыңары адабияттагы бул багыттын кубаты абдан жогору.  
 
<br>
 
<br>
−
'''Примеры:''' Стивен Кинг «Долгий джонт»; Александр Беляев «Голова профессора Доуэля».
+
'''Мисалдар:''' Стивен Кинг «Узак жонт»; Александр Беляев «Профессор Доуэлдин башы».  
 
<br>
 
<br>
−
'''Степень распространенности:''' высокая.
+
'''Таралуу деңгээли:''' жогору.
 +
 
 +
 
  
 +
'''6. ЖАСАЛМА  ИНТЕЛЛЕКТ'''
  
−
'''6. ИСКУССТВЕННЫЙ ИНТЕЛЛЕКТ'''
+
{{right-p|[[Файл:Ps17.png|140px|А.Азимов «Мен роботмун»]]}}
−
{{right|[[Файл:Ps17.png|thumb|140px|]]}}
 
  
−
Это сюжетное ответвление является, по сути, дочкой предыдущего. Разнообразные истории о роботах, киборгах и прочих носителях искусственного разума приобрели такую популярность, что их уже сейчас приходится выделять как отдельное сюжетное направление. Подобные истории несут в себе очень интересный драматический потенциал. Взаимоотношения наделенного разумом (пусть и искусственным) робота с людьми, не считающими его за равного, – это весьма благодатная основа для множества художественных конфликтов.
+
Бул сюжеттик бутактануу, негизи боюнча мурункусунун уландысы. Роботтор, киборгдор сыяктуу жасалма акылды алып жүрүүчүлөр жана башкалар тууралуу ар кандай тарыхтар абдан белгилүү болуп кеткендиктен, аларды азыр өзүнчө сюжеттик багыт катары бөлүп көрсөтүүгө болот. Ушул сыяктуу тарыхтар өзүнө абдан кызыктуу драмалык күч-кубатты алып жүрөт. Акыл киргизилген (жасалма болсо да) робот менен аны өзүнө тең көрбөгөн адамдардын өз ара мамилеси – бул көптөгөн көркөм  конфликттер үчүн жагымдуу кыртыш болуп саналат.  
 
<br>
 
<br>
−
'''Примеры''': Айзек Азимов «Двухсотлетний человек»; Сергей Лукьяненко «Лабиринт отражений».
+
'''Мисалдар''': Айзек Азимов «Эки жүз жаштагы адам»; Сергей Лукьяненко «Чагылуу лабиринти».  
 
<br>
 
<br>
−
'''Степень распространенности:''' средняя.
+
'''Таралуу деңгээли:''' орто.
  
  
−
'''7. КВЕСТ (В ПОИСКАХ ЧЕГО-ЛИБО)'''
+
'''7. КВЕСТ (БИР НЕРСЕНИ ИЗДӨӨ)'''
−
{{left|[[Файл:Ps18.png|thumb|165px|]]}}
 
  
−
Квест – самый распространенный сюжетный ход всех времен и народов. Начиная от мифов античного мира с их поисками золотого руна и похищенных красавиц, заканчивая трилогией Дж. Р. Р. Толкина «Властелин колец».
+
{{left-p|[[Файл:Ps18.png|165px|Ж.Толкин « «Шакектер өкүмдары»]]}}
−
Квестовый сюжет очень близок по своей природе к сюжетам народных сказок. В основу всего действа положены поиски пропавшего, либо трудный и полный опасностей поход за тридевять земель. Квесты будут еще долгие годы увлекать все новые и новые поколения читателей и из моды не выйдут. Тем более что они прекрасно сочетаются с любыми другими фантастическими допущениями.
+
 
 +
Квест – бардык мезгилдердеги жана бардык элдердеги эң кенен тараган сюжеттик өнүгүү. Антика доорундагы мифтерден, алтын руналар, уурдалган сулуулардан тартып  Ж. Р. Р. Толкиндин «Шакектердин өкүмдары» трилогиясына чейин созулат.
 +
Квест сюжети өзүнүн табияты боюнча элдик жомоктордун сюжетине окшош. Анын негизинде жоголуп кеткенди издөө, же жердин тогуз катмарына коркунучтуу жана татаал жүрүшкө чыгуу жатат. Квест улам бир жаңы муунду өзүнө тартып кызыктырып, жакын арада модадан чыкчу түрү жок. Анан калса ал башка фантастикалык жоромолдор менен эң сонун айкалышат.
 
<br>
 
<br>
−
'''Примеры:''' Роберт Льюис Стивенсон «Остров сокровищ»; Дж. Р. Р. Толкин «Властелин Колец»; Льюис Кэрролл «Алиса».
+
'''Мисалдар:''' Роберт Льюис Стивенсон «Сырдуу арал»; Ж. Р. Р. Толкин «Шакектердин өкүмдары»; Льюис Кэрролл.
 
<br>
 
<br>
−
'''Степень распространенности:''' чрезвычайно высокая.  
+
'''Таралуу деңгээли:''' абдан жогору.
−
 
 
−
 
 
  
−
==== '''Конфликт в литературном произведении''' ====
+
==== '''Адабий чыгармадагы конфликт ''' ====
  
−
{{center|[[Файл:Конфл.png|600px|{{center|Схема: четыре типа конфликта}}]]}} {{center|Схема: четыре типа конфликта}}
+
{{center|[[Файл:KonflictKG.png|600px|{{center|Схема: конфликттин төрт тиби}}]]}} {{center|Схема: конфликттин төрт тиби}}
  
 
<br clear=all /><div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
 
<br clear=all /><div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
  
−
===  '''Художественная речь''' ===
+
==  Көркөм сөз ==
  
−
{{right|[[Файл:Hr1.jpg|thumb|120px|Ким Кён Ток ]]}}
+
{{right-p|[[Файл:Hr1.jpg|120px|Ким Кён Ток]]}}
−
Художественная речь — речь художественных произведений.
+
Көркөм кеп  – көркөм чыгамалардын кеби.  
−
Художественная речь каждым словом, конструкцией реализует авторский замысел и раскрывает содержание произведения. Язык при этом выступает одновременно и как средство изображения и как предмет изображения: автор, с одной стороны, пользуется им для описания событий, людей и предметов, а с другой стороны, вместе с читателями размышляет над языковыми особенностями речи героев.  
+
Көркөм кеп ар бир сөз, конструкция аркылуу автордун оюн ишке ашырып, чыгарманын мазмунун ачып берет. Тил бир эле учурда туюндуруу каражаты да, туюндуруунун предмети катары да чыгат: автор аны бир жагынан окуяларды, адамдарды жана предметтерди сүрөттөө үчүн колдонсо, бир жагынан окурмандар менен бирге каармандардын кебинин тилдик өзгөчөлүктөрүнүн үстүндө ой жүгүртөт.
 
 
−
===== '''Особенности художественной речи''' =====  
+
===== '''Көркөм кептин өзгөчөлүгү ''' =====  
  
−
Говоря о художественной речи, употребляют понятие «художественный стиль» речи. Художественный стиль имеет цель эмоционального воздействия на человека, преподнесение информации о мире и обществе через эмоциональную составляющую текста, создание системы образов, через которые писатель передает читателю идею произведения, ждёт отклик на замысел сюжета, выражение видения какого-то предмета через чувственное восприятие. Так информация из художественного мира связывается с действительностью и миром читателя.
+
Көркөм кеп тууралуу сөз кылганыбызда, кептин «көркөм стили» тууралуу түшүнүк колдонулат. Көркөм стиль адамга эмоционалдык таасир берүү, тексттин эмоционалдык тарабы аркылуу дүйнө, коом тууралуу маалыматты берүү, образдар системасын түзүү максатына ээ, алар аркылуу автор окурманга чыгарманын идеясын берет, ойдогу сюжетке пикир күтөт, кайсы бир предметти сезим аркылуу кабыл алууну билдирет. Көркөм дүйнөдөн алынган маалымат чындык жана окурман дүйнөсү менен байланышат.
  
−
{{ center|[[Файл:HR scheme2.png|800px|{{center|Схема «Художественная речь»}}]]}} {{center|Схема «Художественная речь»}}
+
{{center|[[Файл:HR scheme2KG.png|800px|Схема «Көркөм кеп»]]}}
 +
====='''Троптор деген эмне?''' =====
  
−
====='''Что такое тропы?''' =====
+
Сөздүн чеберлери  тилдин укмуштуудай ачык көркөм сөз каражаттарын (тропторду) жаратышат, ал казынаны  улам толуктап жүрүп отурат, андан тилди алып жүрүүчүлөрдүн кимиси болсун алмашкыс баалуукту  уучтап ала алат.  
−
 
 
−
Мастера слова создают удивительно яркие изобразительно-выразительные средства языка (тропы), постоянно пополняя его сокровищницу, откуда любой носитель языка пригоршнями может брать несметные драгоценности.
 
 
<br>  
 
<br>  
  
−
''«Всякое стихотворение — это покрывало, растянутое на остриях нескольких слов. Эти слова светятся, как звёзды, из-за них и существует стихотворение»'' ( А. Блок).
+
''«Кандай ыр болбосун  – бул сөздөрдүн мизине жайылган жапкыч. Бул сөздөр жылдыз сымал жанып турушат, алар бар үчүн ыр бар» '' (А. Блок).
  
−
<div class="blocktext">'''Тропы''' - это слово или выражение, употребляемое в переносном значении для создания художественного образа и достижения большей выразительности</div>
+
<div class="blocktext">'''Тропы''' – бул көркөм образ жаратуу жана бийик көркөмдүүлүккө жетишүү үчүн колдонулган өтмө маанидеги сөз же сүйлөм </div>
  
−
{{ center|[[Файл:Sredstva.png|600px|{{center|Изобразительно-выразительные средства в художественном произведении}}]]}} {{center| Схема. Изобразительно-выразительные средства в художественном произведении}}
+
{{center|[[Файл:SredstvaKG.png|600px|Көркөм сүрөттөө каражаттары көркөм чыгармада]]}}
  
−
===== '''Мастерство слова''' =====
+
===== '''Сөз чеберчилиги''' =====
  
−
{{right|[[Файл:Hr5.jpg|thumb|120px|И. Ильин ]]}}  
+
{{right-p|[[Файл:Hr5.jpg|120px|И. Ильин]]}}  
 
<blockquote>
 
<blockquote>
−
'''''«Как возникло, как созрело написанное?...Кто-то жил, любил, страдал и наслаждался; наблюдал, думал, желал,— надеялся и отчаивался. ... И вот он начал отыскивать верные образы, ясно-глубокие мысли и точные слова. Это было нелегко, удавалось не всегда и не сразу. Ответственный писатель вынашивает свою книгу долго: годами, иногда — всю жизнь; не расстается с нею ни днем, ни ночью; отдает ей свои лучшие силы, свои вдохновенные часы; «болеет» ее темою и «исцеляется» писанием…»''
+
'''''«Жазылган нерсе кантип пайда болду, кантип бышып жетилди?...Кимдир бирөө өмүр сүрүп, сүйүп, азап чегип жана ырахатка батты; байкады, ойлонду, каалады, үмүттөндү жана өкүндү. ... Мына ошонтип ал ишенимдүү образдарды, ачык-терең ойлорду жана таамай сөздөрдү издей баштады. Бул жеңил боло койгон жок, дайыма, дароо эле оңунун чыга берген жок. Жоопкерчиликтүү жазуучу өзүнүн китебин узак убакытка барып жаратат: жылдап, кээде  – өмүр бою;аны менен күнү да түндөсү да ажырашпайт; ага өзүнүн эң мыкты күчүн, эргиген сааттарын сарптайт; анын темасы менен «ооруйт»  жазып «айыгат» …» ''
 
<br>
 
<br>
 
И. Ильин'''
 
И. Ильин'''
 
</blockquote>
 
</blockquote>
  
−
Мастером слова считается писатель Ю. Олеша. «Называтель вещей» – так говорил он о себе. Писатель  А. Крестинский, рассказывая о детских впечатлениях о сказке «Три толстяка» обращает внимание на мастерство Ю. Олеши:  сравлнения и метафоры, которые тот использует:« …вслушайтесь, всмотритесь, представьте:  
+
Жазуучу Ю. Олешаны сөз чебери  деп эсептөөгө болот. «Буюмдарды  атагыч», – деп ал өзү жөнүндө айткан. Жазуучу А. Крестинский, «Үч толмоч» тууралуу жомоктон калган балалык таасирлери тууралуу айтып берүү менен Ю. Олешанын чеберчилигине токтолот: ал колдонгон салыштыруулар жана метафоралар: « …кулак түргүлө, көз салгыла, элестеткиле:  
 
{{right|[[Файл:Hr6.jpg|thumb|270px|]]}}  
 
{{right|[[Файл:Hr6.jpg|thumb|270px|]]}}  
  
−
* «Исковерканный дуб скрипел, как качели...»  
+
* «Майрыйган дуб селкинчек сымал кыйчылдады...»
−
* Шпоры графа Бонавентуры «походили на кометы...»  
+
* Граф Бонавентуранын шпоралары «кометага окшошчу...»
−
* Мускулы у силача Лапитупа «ходили под кожей, точно кролики, проглоченные удавом...»  
+
* Балбан Лапитуптун булчуңдары «удав жуткан коёндой теринин астынан ары-бери басып турчу...»  
−
* У Тибула, перекрашенного в негра – «ноги в красных туфлях, похожих на гигантские стручья красного перца...»  
+
* Негр болуп боёлгон Тибулдун – «буттары кызыл калемпирдин эбегейсиз чоң кабыгына окшогон кызыл туфлиде...»  
−
* «Бомбы разрывались, как кусочки ваты...»  
+
* «Бомбалар кебездин айрыктарына окшоп жарылды ...»  
−
{{left|[[Файл:Hr7.png|thumb|200px|]]}}* Три Толстяка «сопели так сильно, что на веранде раскрывалась и закрывалась стеклянная дверь...» А когда Толстяки кричали, казалось, будто ломают щепки...  
+
{{left-p|[[Файл:Hr7.png|200px|А.П.Чеховдун аңгемелериндеги «Сүйлөй турган » аты жөндөр.]]}}
−
* А разве не замечательно вот это: урок танцев в доме у Раздватриса. Кружатся пары. Их так много, словно варится пестрый суп. Раздватрис исполняет в этом супе роль ложки....
+
* Үч толмоч «катуу бышылдашкандыктан, сөрүдөгү айнек эшик бир ачылып, бир жабылып атты...» Толмочтор кыйкырганда чамындыны сындырып аткандай болот...
−
* Я зачерпнул из сказки почти наугад, а смотрите, сколько драгоценностей оказалось на ладони!»…
+
* Ал эми бул эң сонун эмеспи: Раздватристин (Бирэкиүчтүн) үйүндөгү бий сабагы. Жуптар чимирилишет. Алдардын көптүгүнөн ачуу шорпо кайнап аткандай болот. Раздватрис (Бирэкиүч) бул шорподо кашыктын....
 +
* Мен жомоктон болжолдоп туруп сузуп алсам, карагылачы, алаканыма канча асыл заттар туш болду!»…
 
<br>
 
<br>
−
'''А.П. Чехов''' – мастер детали.
+
'''А.П. Чехов''' – деталдын чебери.
 
<br>
 
<br>
−
'''О’ Генри''' – мастер неожиданных развязок.
+
'''О’ Генри''' – күтүүсүз чечилүүнүн чебери.
 
<br>
 
<br>
−
'''И.С. Тургенев''' – мастер портрета и пейзажа. Пейзаж в произведениях  И.С. Тургенева не просто описание природы, окружающей человека, - это ключ к характеристике персонажа.  
+
'''И.С. Тургенев''' – портрет жана пейзаждын чебери. И.С. Тургеневдин чыгармаларындагы пейзаж жөн гана табиятты, адамдарды курчап турган чөйрөнү сүрөттөө эмес, – бул каармандын мүнөзүн ачуунун ачкычы.
 
<br>
 
<br>
−
'''Марк Твен''' – мастер комического диалога.  
+
'''Марк Твен''' – комедиялык диалогдун чебери.
 
<br>
 
<br>
−
'''Л.Н. Толстой''' — мастер психологического портрета.
+
'''Л.Н. Толстой''' — психологиялык  портреттин чебери.
  
−
<br clear=all /><div class="light" style="float:right;>[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
+
<br clear=all /><div class="light" style="float:right;>[[#БАШИНДА|БАШИНДА]]</div><br clear=all />
  
−
== Азбука народной мудрости ==
+
== Элдик даанышман ойлор казынасы ==
  
−
{{right|[[Файл:Citatamudrost.jpg|class=show-for-large-up|250px]]}}  
+
{{right|[[Файл:CitatamudrostKG.jpg|class=show-for-large-up|250px]]}}  
−
{{center|[[Файл:Citatamudrost.jpg|class=hide-for-large-up]]}}  
+
{{center|[[Файл:CitatamudrostKG.jpg|class=hide-for-large-up]]}}  
−
Народная мудрость: пословицы, поговорки, сказки, цитаты и афоризмы великих людей, — что это? Случайно подмеченные законы Вселенной или, может быть, опыт поколений? И в том и в другом случае все они оправданы самой жизнью. И если хотя бы изредка задумываться над этой вековой мудростью, то можно многому научиться. <br>
+
Элдик даанышман ойлор: макалдар, лакаптар, жомоктор, улуу адамдардын цитаталары жана афоризмдер, — бул эмне? Ааламдын мыйзамдары менен кокустан айтылып калгандыр же муундардын тажрыйбасыдыр? Тиги да, бул да учурда турмуштун өзү алардын тууралыгын тастыктады. Кээде болсо да кылымдардан бери келе жаткан даанышмандык тууралуу ойлонсок, көп тү үйрөнүүгө болот.  <br>
  
−
===== '''Сказка – ложь?''' =====
+
===== '''Жомок – калп?''' =====
−
Народные сказки – своеобразный вид устной приключенческой литературы. Эти сказки созданы не писателями, а народом. Они передавались из уст в уста на протяжении столетий и дошли до нас благодаря искусству талантливых рассказчиков.  
+
Элдик жомоктор – оозеки курч окуялуу адабияттын өзүнчө бир түрү. Жомоктор жазуучулар тарабынан эмес, эл тарабынан жаралган. Алар жүздөгөн жылдардан бери ооздон оозго өтүп, биздин күнгө таланттуу айтуучулардын аркасы менен келип жетти.  
−
{{left|[[Файл:Az9.jpg|class=show-for-large-up|250px]]}}  
+
{{left|[[Файл:Az9KG.jpg|class=show-for-large-up|250px]]}}  
−
{{center|[[Файл:Az9.jpg|class=hide-for-large-up]]}}  
+
{{center|[[Файл:Az9KG.jpg|class=hide-for-large-up]]}}  
  
−
Повествуя о жизни народа,  сказки запечатлевают взаимоотношения людей, высмеивают пороки общества, встают на защиту угнетенных и обездоленных, выражают мечты народа о справедливости, о торжестве добра над злом.
+
Элдин турмушу тууралуу баяндоо менен жомоктор адамдардын өз ара мамилелерин чагылдырып, коомдун кемчиликтерин сынга алып,  кордолуп, азап чеккендерди коргойт, элдин адилеттик, жакшылыктын жамандыктын үстүнөн болгон жеңиши тууралуу кыялын билдирет.
  
−
Сколько сказок на земле? Тысячи. <br>
+
Жер бетинде канча жомок бар? Миңдеген. <br>
−
У каждого народа они есть, у каждого времени.  
+
Ар бир элдин, ар бир мезгилдин жомогу бар.
 
<div class="large-12 left mtop">  
 
<div class="large-12 left mtop">  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center|[[Файл:Az3.jpg|350px|{{center|''Народные и авторские сказки''}}]]}} {{center|''Народные и авторские сказки''}}</li>
+
<li>{{center-p|[[Файл:Az3KG.jpg|350px|Элдик жана автордук жомоктор]]}}</li>
−
<li>{{center|[[Файл:Az4.jpg|350px|{{center|''Автор стихотворения: Николаева Полина''}}]]}} {{center|''Автор стихотворения: Николаева Полина''}}</li>
+
<li>{{center-p|[[Файл:Az4.jpg|350px|Ырдын автору: Николаева Полина]]}}</li>
 
</ul>
 
</ul>
 
</div>
 
</div>
  
−
'''Сказка''' – самый распространенный вид народного творчества, рассказывающий о событиях приключенческого, бытового или фантастического характера. Основной установкой этого жанра является раскрытие жизненной правды при помощи условно-поэтических приемов. По сути своей сказка является упрощенной и сокращенной формой мифов и легенд, а также отражением традиций и воззрений народов и наций.  
+
'''Жомок''' – элдик чыгармачылыктын  курч, турмуштук жана фантастикалык мүнөздөгү окуяларды баяндап берүүчү эң кеңири таралган түрү. Бул жанрдын негизги өзөгү шарттуу-поэтикалык ыкмалардын жардамы менен турмуштук чындыкты ачып берүү болуп саналат. Мазмуну боюнча жомок миф жана уламыштардын жөнөкөйлөтүлгөн, кыскартылган формасы, мындан тышкары элдердин жана улуттардын салтын жана көз караштарынын чагылышы.
  
−
{{left|[[Файл:Az5.jpg|thumb|300px|]]}} В чем отличие литературных сказок от народных, если в самом этом жанре присутствует прямая отсылка к фольклору? Дело в том, что все литературные сказки опираются на народное творчество. Даже если сюжет произведения противоречит фольклорной традиции, строение и главные герои имеют четко видимую с ней связь. Этот жанр считается одним из древнейших и признан культурным наследием, сохранившим представления наших предков об устройстве мира и о взаимодействии человека с ним.
+
{{left|[[Файл:Az5.jpg|thumb|300px|]]}} Бул жанр түздөн түз фольклор менен байланышса, адабий жомоктор менен элдик жомоктордун ортосундагы кандай айырма бар? Анткени адабий жомоктор элдик чыгармачылыкка таянат. Ал тургай чыгарманын сюжети фольклордук салтка карам-каршы келгени менен түзүлүшү жана башкы каармандар аны менен түздөн түз байланышат. Бул жанр байыркы жанрлардын бири жана биздин ата-бабаларыбыздын дүйнө тууралуу элестетүүлөрүн, адамдын аны менен өз ара байланышын сактап жүрүүчү маданий мурастар болуп эсептелет.  
  
−
В таких произведениях отразились нравственные ценности людей прошлого, проявившиеся в четком делении героев на добрых и злых, национальные черты характера, особенности верований и быта.  
+
Мындай чыгармаларда өткөн мезгилдеги адамдардын каармандарды ак ниет жана кара мүртөз деп бөлүүсү, мүнөздүн улуттук белгилери, ишеним жана турмуш тиричиликтеги өзгөчөлүктөрүнөн байкалуучу адеп-ахлактык баалулууктары чагылдырылган.  
  
−
Народные сказки принято разделять на три вида в зависимости от сюжета и героев: ''волшебные, о животных и бытовые.''
+
Элдик жомокторду сюжети жана каармандарына карап үч түргө бөлүү кабыл алынган: кереметтүү, жаныбарлар  жөнүндө жана турмуштук жомоктор.  
  
−
{{right|[[Файл:Az6.jpg|thumb|190px|Иллюстрация к сказке «Золушка»]]}}  
+
{{right-p|[[Файл:Az6.jpg|190px|«Күлчү» жомогуна иллюстрация]]}}  
  
−
===== '''Авторское прочтение''' =====
+
===== '''Автордук  окуу ''' =====
  
−
Чтобы понять, чем отличается народная сказка от литературной, нужно разобраться с происхождением последней.  
+
Элдик жомок менен адабий жомоктун ортосундагы айырма эмнеде экендигин түшүнүү үчүн адабий жомок кантип келип чыгаарын жөндөп билүү зарыл.  
  
−
<br> В отличие от своей народной «сестры», литературная сказка возникла не так давно – только в 18 веке. Связано это было с развитием просветительских идей в Европе, которые способствовали началу авторских обработок фольклора. Народные сюжеты стали собирать и записывать. <br>
+
<br> Өзүнүн элдик «эжесинен» айырмаланып, адабий жомок  болгону 18-кылымда пайда болгон. Бул  фольклорду автордук иштеп чыгуулардын башталышына түрткү берген Европадагы агартуучулук идеялар менен байланыштуу. Элдик сюжеттерди жыйнап, жазып ала башташкан. <br>
  
−
Первыми такими писателями были братья Гримм, Э. Гофман, Ш. Перро, Г.Х. Андерсен. Они брали известные народные сюжеты, что-то добавляли в них, что-то убирали, часто вкладывали новый смысл, изменяли героев, усложняли конфликт.
+
Ушул өңдү алгачкы жазуучулар  Гримм, Э. Гофман, Ш. Перро, Г.Х. Андерсендер болушкан. Алар белгилүү элдик сюжеттердин үстүндө  иштеп, кошуп, алып салышып, көп учурда жаңы маани киргизишип, каармандарды өзгөртүшүп, конфликти татаалдантышкан.
  
−
===== '''Главные отличия''' =====
+
===== '''Башкы айырмачылыктар''' =====
 
<div class="large-12 left mtop">  
 
<div class="large-12 left mtop">  
−
[[Файл:Tabpi12.png|thumb|700px|left|''Таблица различий'']]
+
{{left-p|[[Файл:Tabpi12KG.png|700px|Айырмачылыктардын таблицасы]]}}
 
</div>
 
</div>
  
−
К середине 19 века авторская сказка стала больше похожа на повести и новеллы, например, произведения Л. Кэрролла, О. Уайльда, Л. Толстого, А. Погорельского.
+
19-кылымдын ортосунда автордук жомок повесть жана новеллаларга окшошот, мисалы, Л. Кэрролл, О. Уайльд, Л. Толстой, А. Погорельскийдин чыгармалары.
  
−
===== '''О пословицах и поговорках''' =====
+
== Макал-лакаптар тууралуу ==
  
−
“Пословица к слову молвится”-  умелое и быстрое употребление пословицы и поговорки свидетельствует о находчивости, об остром уме. Знание пословиц и поговорок обогащает, делает нас более внимательными к слову, к родному языку, развивает память.
+
“Пословица к слову молвится”-  бачым жана тез макал-лакаптарды колдонуу тапкычтыктын, акылдын курчтугунун белгиси. Макал-лакаптарды билүү бизди байытып, сөзгө, эне тилге кылдат мамиле жасоого түртөт, эске тутууну өнүктүрөт.  
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-2">
−
<li>{{center|[[Файл:Az7.jpg|350px|{{center|''Разница между пословицей и поговоркой''}}]]}} {{center|''Разница между пословицей и поговоркой''}}</li>
+
<li>{{center-p|[[Файл:Az7KG.jpg|350px|Макал лакаптан эмнеси менен айырмаланат]]}}</li>
−
<li>{{center|[[Файл:Az10.jpg|350px|{{center|''Народная мудрость''}}]]}} {{center|''Народная мудрость''}}</li>
+
<li>{{center-p|[[Файл:Az10KG.jpg|350px|Элдик даанышмандык]]}}</li>
 
</ul>
 
</ul>
  
−
Пословицы воспитывают в человеке любовь к Родине, к труду, раскрывают характер взаимоотношений между людьми; осуждают глупость, лень; восхваляют ум, трудолюбие, скромность.  Благодаря пословицам можно с легкостью решить, как поступить в затруднительной ситуации. Следуя за пословицами, мы  можем быть уверены, что поступаем правильно. Недаром  говорят: «Как пословица говорит, так и действуй».
+
Макалдар адамды Мекенди, эмгекти сүйүүгө тарбиялайт, адамдардын ортосундагы өз ара мамиленин мүнөзүн ачып берет; акмакчылыкты, жалкоолукту айыптап; акылды, эмгекчилдикти, жөнөкөйлүктү даңктайт. Макалдардын жардамы менен оор кырдаалдарда эмне кылуу керектигин чечүүгө болот. Макалдардын маанисине карап, туура жасап жатканыбызды билебиз. Бекеринен «макалда кандай айтылса, ошондой жаса» деп айтылбаган чыгаар.
−
===== '''О притчах''' =====
+
 
−
'''При́тча''' — короткий назидательный рассказ в иносказательной форме, заключающий в себе нравственное поучение (премудрость). По содержанию притча близка к басне.
+
== Уламыштар жөнүндө ==
 +
'''При́тча''' — каймана формасындагы кыска нускалуу аңгеме, өзүнө адеп-ахлактык насыяттоону камтып турат  (акылмандык). Мазмуну боюнча притча тамсилге жакын.
  
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-1">
 
<ul class="large-block-grid-2 small-block-grid-1">
−
<li>{{center|[[Файл:Про гнев.mp4|thumb|350px|Притча про гнев]]}}<br></li>
+
<li>{{center|[[Файл:ГневKG.mp4|thumb|350px|Каардануу жөнүндө притча ]]}}<br></li>
−
<li>{{center|[[Файл:Vidps.mp4|thumb|350px|Притча про бабочку]]}}</li>
+
<li>{{center|[[Файл:Литература 1KG.mp4|thumb|350px|Көпөлөк жөнүндө притча]]}}</li>
 
</ul>
 
</ul>
−
<div class="light" style="float:right;">[[#Начало|В начало]]</div><br clear=all />
+
<div class="light" style="float:right;">[[#БАШИНДА|БАШИНДА]]</div><br clear=all />
−
 
 
−
===== '''Заключение''' =====
 
−
 
 
−
<div class="blocktext">'''Узнавать о книгах что-то новое и интересное - всегда приятно и увлекательно. Давайте делать это вместе!'''</div>
 
  
 +
===== Корутунду =====
  
 +
<div class="blocktext">'''Китеп  тууралуу  кандайдыр бир жаңы, кызыктуу нерсени билүү дайыма жагымдуу жана өзүнө тартат. Келгиле муну чогуу жасайлы!'''</div>
  
−
===== '''Глоссарий:''' =====
+
== Глоссарий ==
  
−
* '''Аннотация''' (от лат. annotatio — замечание) или резюме (от фр. résumé — «сокращенный») — краткое содержание книги или другого издания, а также краткая характеристика издания: рукописи, монографии, статьи или книги. (Википедия)
+
* '''Аннотация''' (от лат. annotatio –  эскертүү) же резюме (от фр. résumé –  «кыскартылган») –  китептин же башка басылманын кыскача мазмуну, мындан тышкары басылмага кыскача мүнөздөмө: кол жазмалар, монографиялар. (Википедия)
−
* '''Заглавие''' -  название книги, какого-н. литературного, музыкального произведения или части его; заголовок. Заглавие книги. Роман вышел под громким заглавием. (Толковый словарь Ушакова)  
+
* '''Аталыш''' -  китептин, кандайдыр бир адабий, музыкалык чыгарманын, же анын бир бөлүгүнүн аталышы; Китептин аталышы. Роман күчтүү аталыш менен жарык көрдү. (Ушаковдун түшүндүрмө сөздүгү)
−
* '''Даниель Дефо́''' — английский писатель и публицист (1660г -1731г). Известен главным образом как автор «Робинзона Крузо».
+
* '''Даниель Дефо́''' — англис жазуучусу жана публицист (1660г -1731г). Негизинен «Робинзон Крузонун» автору катары белгилүү.
−
* '''Иван Алексеевич Бунин''' – русский писатель (1870г – 1953г)
+
* '''Иван Алексеевич Бунин''' – орус жазуучусу (1870г – 1953г)
  
−
===== '''Библиография''' =====
+
== Библиография ==
−
* {{bib|Джоан Элиот. Мировая литература в инфографике.: Питер. Москва. Санкт-Петербург. Нижний Новгород. Воронеж. Киев-Екатиренбург. Самара. Минск. 2017}}
+
* {{bib|Элиот. Дж. Мировая литература в инфографике. – СПб: Питер, 2017. – 160 с.}}
 
* Сорокин Ю.А. Почему живут и умирают книги? – М.: Педагогика, 1991. – 160 с.   
 
* Сорокин Ю.А. Почему живут и умирают книги? – М.: Педагогика, 1991. – 160 с.   
 
* Наровчатов С. С. Лирика Лермонтова. – М.: Художественная, литература, 1969. – 104 с.   
 
* Наровчатов С. С. Лирика Лермонтова. – М.: Художественная, литература, 1969. – 104 с.   
Строка 391: Строка 394:
 
* Липовецкий М.Н. Поэтика литературной сказки. Свердловск, 1992.
 
* Липовецкий М.Н. Поэтика литературной сказки. Свердловск, 1992.
  
−
===== '''Полезные ссылки''' =====
+
== Полезные ссылки ==
 
* Статья «Сказки народов мира»: Сайт «Мир сказки»  [Электронный ресурс] // URL: http://mir-skazki.org/narodnye_skazki/narodnaja_skazka.html Copyright © 2008-2017, mir-skazki.org  (Дата посещения: 05.02.2018)
 
* Статья «Сказки народов мира»: Сайт «Мир сказки»  [Электронный ресурс] // URL: http://mir-skazki.org/narodnye_skazki/narodnaja_skazka.html Copyright © 2008-2017, mir-skazki.org  (Дата посещения: 05.02.2018)
 
* Статья «Загадки про сказочных героев»: "Сайт DetiOnlive" [Электронный ресурс] // URL:  https://deti-online.com/zagadki/zagadki-pro-skazochnyh-geroev/ (Загадки  с ответами)  (Дата посещения: 05.02.2018)
 
* Статья «Загадки про сказочных героев»: "Сайт DetiOnlive" [Электронный ресурс] // URL:  https://deti-online.com/zagadki/zagadki-pro-skazochnyh-geroev/ (Загадки  с ответами)  (Дата посещения: 05.02.2018)
Строка 414: Строка 417:
 
<div class="shadow radius sbstyle">
 
<div class="shadow radius sbstyle">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Проверьте себя</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Өзүңдү текшер</div>
 
</div>
 
</div>
−
Что за страна  изображена на карте? Где находятся города и поселки, отмеченные на ней? Каковы особенности жителей, проживающих в этих местах? Назовите самых известных из них.  
+
Картада кайсы өлкө тартылган? Анда белгиленген шаарлар, шаарчалар кайда жагашкан? Бул жерде жашаган элдердин өзгөчөлүгү эмнеде? Алардын эң белгилүүлөрүн атагыла.  
−
[[Файл:0 1755a1 8d4a6266 orig.jpg|thumb|]]
+
[[Файл:0 1755a1 8d4a6266 origKG.jpg|thumb|]]
 
<br>
 
<br>
−
<div class="mw-customtoggle-zag1 resettext button17" >Ответ</div>
+
<div class="mw-customtoggle-zag1 resettext button17" >Жооп</div>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-zag1">  
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-zag1">  
−
«Гринландия», «Земля Грина» – так была названа эта страна критиком К. Зелинским. Ее не отыщешь ни на одной географической карте мира, и все-таки она знакома тем, кто хоть однажды открыл томик писателя Александра Степановича Грина. Грин придумал эти моря, острова, проливы... На страницах своих книг он выстроил города со странными экзотическими названиями.  
+
«Гринландия», «Гриндин жери» – бул өлкөнү сынчы К. Зелинский ушунтип атаган. Аны бир дагы дүйнө картасынан издеп таппайсың, бирок жазуучу Александр Степанович  Гриндин томдорун жок дегенде бир жолу ачкандар үчүн тааныш. Грин ушул деңиздерди, аралды, куймаларды… ойлоп тапкан. Ал өзүнүн китептеринде таң калыштуу экзотикалык аталыштары бар шаарларды курган.
 
<br>
 
<br>
−
Журналист Э. Арнольди вспоминал, как однажды Грин в беседе с ним описал дорогу, ведущую из Зурбагана. Описание это было очень четким, подробным. Грин упоминал о поворотах, подъемах, спусках, указывал на ориентирующие предметы. Он рассказывал о своей стране так, будто бывал там не раз, а сейчас перед ним лежала ее карта. <br>
+
Журналист Э. Арнольдинин эскерүүсүндө, бир сапар Грин анын менен маектешип жатып  Зурбагандан келүүчү жолду сүрөттөп берген. Сүрөттөө абдан так, туура болгон. Грин бурулуштар, өрдөштөр, ылдый кеткен жолдор тууралуу эстеп, багыт берүүчү предметтерди атаган. Ал өзүнүн өлкөсү тууралуу ал жакта бир нече жолу болгондой, азыр анын картасы астында жаткандай сүрөттөп берген. <br>
−
Ассоль, мечтательница, ждущая корабль с алыми парусами (повесть «Алые паруса»), Друд –человек, который может летать («Блистающий мир»), рудокоп Стиль, построивший свой поселок,  в котором «…красивые резные балконы, вьющаяся заросль цветов среди окон с синими и лиловыми маркизами; шкура льва; рояль, рядом ружье; смуглые и беспечные дети с бесстрашными глазами героев сказок; тоненькие и красивые девушки с револьвером в кармане и книгой у изголовья и охотники со взглядом орла, — что вам еще?! Казалось, эти люди сошлись петь» («Сердце пустыни»). А. Грин на страницах своих произведений  населил эту страну сильными, мужественными людьми – охотниками, путешественниками, моряками, мечтателями.
+
Ассоль – кызыл ала желкайыгы бар кемени күткөн кыялкеч кыз ( «Кызыл-ала желкайык» повести), Друд – уча ала турган киши  («Укмуштуудай  дүйнө»), кен казуучу Стиль өзүнүн шаарчасын курат, анда «…кооз, жыгачтан оюп жасалган секи, көгүш-сыя маркиздери бар терезелердин арасында уюлгуп өскөн гүлдөр; арстандын териси; рояль, айланасы курал; эр жүрөк жомок каармандарынын көздөрү менен караган кара тору, бейкапар балдар, чөнтөгүнө тапанча салып, башына китеп кармаган арык чырай, сулуу кыздар, бүркүт көздүү мергенчилер  – дагы сиздерге эмне керек?! Бул адамдар ырдоо үчүн чогулгандай» («Чөл жүрөгү»). А. Грин өзүнүн чыгармаларында жараткан өлкөсүндө күчтүү, эр жүрөк эркектер жашаган – мергенчилер, саякатчылар, моряктар жана кыялкечтер.
 
</div>
 
</div>
 
</div>
 
</div>
Строка 430: Строка 433:
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px;">
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px;">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">7 тайн знаменитых книг</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Атактуу китептердин 7 сыры</div>
 
</div>
 
</div>
−
#  {{right|[[file:Uilyam Shekspir Gamlet.jpg|70px|Гамлет]]}}Первый перевод «Гамлета» на русский язык выполнил писатель Александр Сумароков и озаглавил его «Омлет, принц Датский».
+
#  {{right|[[file:Uilyam Shekspir Gamlet.jpg|70px|Гамлет]]}} «Гамлеттин»  орус тилиндеги биринчи котормосун  жазуучу Александр Сумароков которуп, аны  «Омлет, Дат принци» деп атаган.
−
#  Если вы считаете, что чтение детективов — занятие бесполезное, история повести Агаты Кристи «Вилла «Белый конь» докажет вам обратное. {{right|[[file:Villa-b 748.jpg|70px|Вилла Белый конь]]}}Приведенное в повести описание действия опасного яда таллия несколько раз спасало людям жизнь. В 1977 году в одну больницу Лондона поступила девочка, заболевшая загадочной болезнью. Одна медсестра, прочитавшая книгу, поняла, что это типичный случай отравления таллием. Девочку спасли.
+
#  Эгер детектив окууну — пайдасыз деп эсептесеңиз, ал оюңузду  Агата Кристинин «Вилла» «Боз ат» повесттери жокко чыгарат. {{right|[[file:Villa-b 748.jpg|70px|Вилла Белый конь]]}}Повестте берилген коркунучтуу талиийдин уусунун сүрөттөлүшү бир нече ирет адамдарды өлүмдөн алып калган. 1977-жылы Лондондун бейтапканаларынын бирине табышмактуу дарттан жапа чеккен кыз түшкөн. Бул китепти окуган бир медайым таллийден ууланганын  аныктаган. Кызды сактап калышкан.
−
# Название романа «451 градус по Фаренгейту» было выбрано потому, что якобы при этой температуре самовоспламеняется бумага. {{right|[[file:Rej Bredberi 451 gradus po Farengejtu. Rasskazy sbornik.jpg|70px|451]]}}На самом деле бумага самовозгорается при температуре чуть выше 450 градусов по Цельсию. По признанию Брэдбери, ошибка была вызвана тем, что при выборе названия он консультировался со специалистом из пожарной службы, который и спутал температурные шкалы.
+
# «Фаренгейт боюнча 451 градус» деген романдын аталышына  мына ушул температурада кагаз өзүнөн өзү күйүп кетүүсү себеп болгон. {{right|[[file:Rej Bredberi 451 gradus po Farengejtu. Rasskazy sbornik.jpg|70px|451]]}}Чындыгында кагаз Цельсий боюнча 450 градустан бир аз жогору болгондо өзүнөн өзү от алып кетет. Брэдберинин моюнуна алганына караганда ката аталышты тандап жаткан учурда кеткен. Ал  өрт кызматынын адиси менен кеңешкен, ал болсо температуранын шкалаларын алмаштырып алган.
−
# {{right|[[file:999aa594fb151f1564d7d661b5bfbcc5.jpg|70px|Хоббит]]}}  В 1965 году «Хоббита» Дж.Р.Толкина впервые издали в США в мягкой обложке. Иллюстратор обложки Барбара Ремингтон совершенно не читала текст. В результате на обложке книги появились лев, два страуса эму и непонятные деревья с луковичными розовыми фруктами.
+
# {{right|[[file:999aa594fb151f1564d7d661b5bfbcc5.jpg|70px|Хоббит]]}}  1965-жылы Ж.Р.Толкиндин «Хоббитин»  АКШда биринчи жолу жумшак мукаба менен басып чыгарышкан. Мукабаны кооздоочу Барбара Ремингтон текстти таптакыр окуган эмес. Жыйынтыгында китептин мукабасында арстан, эки төө куш жана кызгылтым түстөгү жемиштери бар түшүнүксүз дарак түшүрүлгөн.
−
# Свою первую книгу «Гарри Поттер и философский камень» Джоан Роулинг закончила в 1995 году. {{right|[[file:Всфывыфв0.jpg|70px|Поттер]]}}  Литературный агент, который согласился ее представлять, посылал рукопись в 12 издательств, но везде ее отклонили. Только через год рукопись была принята маленьким лондонским издательством Bloomsbury, хотя его главный редактор даже после одобрения книги был уверен, что Роулинг не заработает много на детских книгах, и советовал ей найти постоянную работу.
+
# «Гарри Поттер жана  философиялык таш»  аттуу биринчи китебин Жоан Роулинг 1995-жылы аяктаган.{{right|[[file:Potter.jpg|70px|Поттер]]}}  Аны тааныштырууга макулдугун берген адабий агент кол жазманы 12 басмаканага жөнөткөн, бирок бири да макул болгон эмес. Бир жылдан кийин гана кол жазма Лондондогу кичинекей Bloomsbury басмаканасы тарабынан кабыл алынып, анын баш редактору китепти жактыргандан кийин да,   Роулинг балдарга арналган китептен көп каражат таба албасына ынандырып, туруктуу иш кароону сунуштаган.  
−
# {{right|[[file:Big.jpg|70px|Стрекоза и муравей]]}} В басне Крылова «Стрекоза и муравей» есть строки: «Попрыгунья стрекоза лето красное пропела». Однако известно, что стрекоза не издает звуков. Дело в том, что в то время слово «стрекоза» служило обобщенным названием для нескольких видов насекомых. А героем басни на самом деле является кузнечик.
+
# {{right|[[file:Big.jpg|70px|Ийнелик жана кумурска]]}} Крыловдун «Ийнелик жана кумурска» аттуу тамсилинде мындай саптар орун алган: «Жазында, жайда ыр ырдап, Ийнелик күлкү, шаңга бай. Ызгаардуу шамал ыркырап, Келгенин кыштын байкабай  («Попрыгунья стрекоза лето красное пропела»). Анткени менен ийнелик үн чыгарбасы белгилүү. Маселенин бардыгы ал мезгилде ийнелик деп бир нече курт-кумурскалардын түрлөрү жалпыланып аталган. Чындыгында тамсилдин карманы чегиртке болчу.  
−
# {{right|[[file:Big (1).jpg|70px|Стрекоза и муравей]]}} Внучка писателя Валентина Катаева рассказывала, как ее подружке в школе задали написать сочинение о том, что именно Катаев вложил в образ Вани из повести «Сын полка». Подружка пришла к Катаевым в гости и спросила об этом самого писателя, взяв его слова за основу своей работы. В итоге за сочинение она получила тройку с минусом с комментарием, что Катаев думал совсем о другом.
+
# {{right|[[file:Big (1).jpg|70px|Полктун уулу]]}} Жолдош кызына мектепте  тапшырма үчүн берилген дил баян  Катаевдин «Полктун уулу» повестиндеги Ванянын образынын жаралышына негиз болгонун жазуучу Валентин Катаевдин небереси айтып берген. Дос кызы Катаевдердин үйүнө конокко келип, бул тууралуу жазучунун өзүнөн сурап, анын сөзүн дил баянга негиз кылып алган. Жыйынтыгында дилбаян үчүн ал  Катаев таптакыр башкаларды ойлогону тууралуу комментарийлери менен үч алган. .
 
</div>
 
</div>
  
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px">
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Самые короткие рассказы </div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Эң кыска аңгемелер </div>
 
</div>
 
</div>
−
# Известный американский писатель-фантаст Фредерик Браун сочинил самую короткую страшную историю из когда-либо написанных: <br> ''«Последний человек на Земле сидел в комнате. В дверь постучали…»'' <br>
+
# Белгилүү  америкалык жазуучу-фантаст Фредерик Браун качандыр бир жазылгандардын ичинен эн кыска, коркунучтуу тарыхты жазып чыккан: <br> ''«Жердеги эң акыркы адам бөлмөдө отурат. Эшикти каккылашты…»'' <br>
−
#  Американский писатель О. Генри победил конкурс на самый короткий рассказ, который имеет все составляющие традиционного рассказа — завязку, кульминацию и развязку: <br> ''«Шофёр закурил и нагнулся над бензобаком посмотреть, много ли осталось бензина. Покойнику было двадцать три года».'' <br>
+
#  Америкалык жазуучу О. Генри кыска аңгемелердин кароосунда жеңишке жетишкен. Анда салттуу аңгеменин курамы толук сакталган – түйүндөлүү, кульминация жана чечилиши: <br> ''«Айдоочу тамеки чегип, күйүүчү май канча калгандыгын кароо үчүн күйүүчү май куюлган челекке башын салды. Каза тапкан адам жыйырма үч жашта болчу».'' <br>
−
# B конкурсe на самую короткую автобиографию победила одна пожилая француженка, которая написала: <br> «Раньше у меня было гладкое лицо и мятая юбка, а теперь — наоборот».
+
# Эң кыска өмүр баяндар кароосунда бир француз аял: <br> «Мурда жүзүм жылмакай, юбкам тырыш болчу, азыр тескерисинче», – деп жазып  жеңишке жеткен.
 
</div>
 
</div>
  
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px">
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Писательские горки</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Жазуучунун жолу</div>
−
[[Файл:Hrslide2.jpg|thumb|310 px|]]
+
{{center|[[Файл:Hrslide2KG.png|Жазуучунун жолу]]}}
 
</div>
 
</div>
 
</div>
 
</div>
Строка 459: Строка 462:
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px">
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Веселая переменка</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Таң калыштуу мукабалар жана жазуучунун күндөлүк жашоосу </div>
 
</div>
 
</div>
 
<div class="large-12 left mtop">  
 
<div class="large-12 left mtop">  
−
[[Файл:Hrslide3.jpg|thumb|310 px|]]
+
[[Файл:Hrslide3KG.jpg|thumb|310 px|]]
 
</div>
 
</div>
  
 
<div class="large-12 left mtop">  
 
<div class="large-12 left mtop">  
−
[[Файл:Hrslide4.jpg|thumb|310 px|]]
+
[[Файл:Hrslide4KG.jpg|thumb|310 px|]]
 
</div>
 
</div>
  
 
<div class="large-12 left mtop">  
 
<div class="large-12 left mtop">  
−
[[Файл:Hrslide5.jpg|thumb|310 px|]]
+
[[Файл:Hrslide5KG.jpg|thumb|310 px|]]
 
</div>
 
</div>
  
Строка 496: Строка 499:
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px;">
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px;">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:orange;">Как  придумать  хорошее  название</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:orange;">Мыкты аталышты кантип ойлоп тапса болот </div>
 
</div>
 
</div>
 
<ul class="example-orbit" data-orbit="" data-options="animation:slide; pause_on_hover:true; animation_speed:500; navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:3000;" >
 
<ul class="example-orbit" data-orbit="" data-options="animation:slide; pause_on_hover:true; animation_speed:500; navigation_arrows:true; resume_on_mouseout: true; timer_speed:3000;" >
 
   <li>
 
   <li>
−
     [[file:Pss1.png]]
+
     [[file:Pss1KG.png]]
−
    <div class="orbit-caption">
 
−
    </div>
 
 
   </li>
 
   </li>
 
  <li>
 
  <li>
−
     [[file:Pss2.png]]
+
     [[file:Pss2KG.png]]
−
    <div class="orbit-caption">
 
−
    </div>
 
 
   </li>
 
   </li>
 
  <li class="active">
 
  <li class="active">
−
     [[file:Pss3.png]]
+
     [[file:Pss3KG.png]]
 
   
 
   
 
   </li>
 
   </li>
 
   <li>
 
   <li>
−
     [[file:Pss4.png]]
+
     [[file:Pss4KG.png]]
 
    
 
    
 
   </li>
 
   </li>
 
  <li>
 
  <li>
−
     [[file:Pss5.png]]
+
     [[file:Pss5KG.png]]
 
   
 
   
 
   </li>
 
   </li>
 
  <li>
 
  <li>
−
     [[file:Pss6.png]]
+
     [[file:Pss6KG.png]]
 
      
 
      
 
   </li>
 
   </li>
 
  <li>
 
  <li>
−
     [[file:Pss7.png]]
+
     [[file:Pss7KG.png]]
 
      
 
      
 
   </li>
 
   </li>
 
  <li>
 
  <li>
−
     [[file:Pss8.png]]
+
     [[file:Pss8KG.png]]
 
      
 
      
 
   </li>
 
   </li>
 
  <li>
 
  <li>
−
     [[file:Pss9.png]]
+
     [[file:Pss9KG.png]]
 
    
 
    
 
   </li>
 
   </li>
Строка 544: Строка 543:
 
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Практикум</div>
 
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Практикум</div>
 
</div>
 
</div>
−
Особенности оформления названия. <br>
+
Чыгарманын атын жазуунун өзгөчөлүктөрү. <br>
−
Например, рассказ под названием «Осенняя рыбалка»
+
Мисалы, «Күзгү балык уулоо» деген аталыштагы аңгеме
−
[[Файл:Ps6.jpg|thumb|280 px|]]
+
[[Файл:Ps6KG.jpg|thumb|280 px|]]
  
 
</div>
 
</div>
Строка 552: Строка 551:
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px;">
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px;">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Секреты успеха Джоан Роулинг</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Жоан Роулингдин ийгиликтеринин сырлары</div>
 
</div>
 
</div>
  
 
[[Файл:Jkrowling-e1446540738352.jpg|thumb|340 px|]]
 
[[Файл:Jkrowling-e1446540738352.jpg|thumb|340 px|]]
  
−
«Я долгое время сама не могла понять, почему в отличие от прочих маститых и признанных писателей, именно я достигла такого невероятного успеха. Удача? Испытание? Может быть, аванс, который мне придется отрабатывать в следующих жизнях? Но потом ко мне пришло понимание, которое вскоре стало настолько четким и ясным, что теперь я могу поделиться им с вами. В отличие от многих других авторов, я никогда не просчитывала успешности (тем более успешности коммерческой) своих книг. Я никогда не садилась составлять план будущей книги со справочником «как написать книгу и с чего начать» или учебником по психологии, чтобы самым тщательным образом рассчитать воздействие каждого предложения, каждой сцены или сюжетного поворота на моих читателей. Мало того, работая, я вообще никогда не думала головой. Не думала в том понимании, в котором мы все привыкли: сейчас будет то, после этого герои пойдут сюда, а там с ними случится то-то. Я даже правила свои книги не так как все, по крайней мере, не исходя из логики или представлений о «водянистости» или «излишней плотности» текста. Все эти годы я делала только одно – позволяла себе быть маленькой девочкой, для которой важно только одно: то, что говорит и чувствует ее сердце. Потому, если во время работы мое сердце смеялось, то я знала, что потом, читая мою книгу, будут смеяться мои читатели, если мое сердце плакало, то будут плакать и они. И вы знаете, именно это оказалось главным секретом моего успеха и того, что Гарри Поттер стал любимцем такого огромного количества детей и взрослых по всей земле.»
+
«Мен көпкө чейин башка бегилүү, таанылган жазуучуларга караганда кантип ушундай күтүүсүз чоң ийгиликке жетип калганыма түшүнө албай жүрдүм. Оңунан берип, жолу болуубу? Сынообу? Балким кийинки жашоомдо аткара турган ишке насыя  катары берилгендир? Бирок бир за кийинчерээк мунун бардыгын ачык, айкын түшүндүм, мына ошону сиздер менен бөлүшүүнү туура көрүп отурам. Башка авторлордон айырмаланып, мен өзүмдүн китептеримдин ийгилиги (коммерциялык ийгилиги тууралуу андан бетер) тууралуу ойлобойт экем. Мен эч качан алдын ала отуруп, психология боюнча окуу китебине таянып, окурманга ар бир сүйлөм, ар бир эпизод же сюжеттик бурулуш кандай таасир тийгизе турганын пландаштырбайм. «Китепти кантип жазыш керек, эмнеден башташ керек» деп, жазыла турган китебимин планын түзбөйм. Анан калса иштеп атып, мен эч качан башым менен ойлонгон эмесмин. Баарыбыз көнүп калгандай: азыр бул болот, андан кийин каармандар бул жакка барышат, алар мындай окуяга туш болушат дебейм. Менин ал тургай өзүмдүн китептериме койчу эрежелерим да өзгөчө, башкаларчылап, «ашыкча суу» же тексттин «ашыкча тыгыздыгы» тууралуу дегеле ойлонбойм. Ушул жылдары  бир гана нерсени жасадым – өзүмдү жүрөгү эмнени сезсе, айтса ошол гана маанилүү болгон  кичинекей кыздай алып жүрдүм. Себеби, иштеп жаткан учурда менин жүрөгүм жылмайса, анда китебимди окуп жатып менин окурмандарым жылмаят, эгер менин жүрөгүм ыйласа, анда алар да ыйлаша турганын билчүмүн. Билесиздерби, так мына ушул нерсе менин ийгилигимдин сыры, Гарри Потердин жер жүзүндөгү балдардын жана чоңдордун сүймөнчүгү болуп калышынын сыры.   Гарвардда 2008-жылы  Роулинг мындай деген эле: «Башкы кадам маани-маңызы жок иштерден кутулуу болду. Мен өзүмдү бул дүйнөдө эч кандай мааниге ээ эместигиме ишендире берүүнү токтотуп, өзүмдүн бүткүл энергиямы мен үчүн чындыгында маанилүү башкы ишти бүткөрүүгө жумшадым. Эгер мен дагы  кандайдыр бир нерсе менен алектенсем, анда бир тармакта, чындап эле мага таандык тармакта ийгиликке жетмек эмесмин. Мына ошонтип китеп жазуу өзүмдүн жашоомду калыбына келтирүүгө бекем жерпай болуп берди».
−
В Гарварде в 2008 году, Роулинг сказала: «Главным шагом для меня стало избавление от несущественных  занятий. Я перестала переубеждать себя, что я ничего в этом мире не значу и направила всю свою энергию на то, чтобы закончить главную работу, которая действительно для меня что-то означала. Если бы я делала что-нибудь еще, я никогда не смогла бы найти в себе решимости добиться успеха в одной области, к которой действительно принадлежала. Так написание книг стало прочным фундаментом, на котором я и восстановила мою жизнь.»
 
 
</div>
 
</div>
  
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px;">
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px;">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Проверьте себя</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Өзүңдү текшер</div>
 
</div>
 
</div>
 
<div class="large-12 left mtop">
 
<div class="large-12 left mtop">
−
{{center|[[Файл:hr8.jpg|800px|Вопросы и задания]]}}  
+
{{center|[[Файл:Hr8KG.jpg|800px|Суроолор жана тапшырмалар]]}}  
 
</div>
 
</div>
 
<div class="large-12 left mtop">
 
<div class="large-12 left mtop">
−
{{center|[[Файл:hr9.png|800px|Вопросы и задания]]}}
+
{{center|[[Файл:Hr9KG.jpg|800px|Суроолор жана тапшырмалар]]}}
 
</div> </div>
 
</div> </div>
  
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px;">
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px;">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Про сказки и пословицы</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Жомок жана макал тууралуу</div>
 
</div>
 
</div>
 
<div class="large-12 left mtop">
 
<div class="large-12 left mtop">
−
{{center|[[Файл:Az11.jpg|thumb|300px|Курочка Ряба]]}}  
+
{{center|[[Файл:Az11KG.jpg|300px|Чаар тоок]]}}  
 
<br>
 
<br>
−
{{center|[[Файл:Az8.jpg|thumb|300px|Цветущая ветвь]]}}  
+
{{center|[[Файл:Az8KG.jpg|300px|Гүлдөгөн бутак]]}}  
  
 
</div> </div>
 
</div> </div>
Строка 585: Строка 583:
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px;">
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px;">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Как заканчиваются самые известные поговорки</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Эң белгилүү  лакаптар кантип аяктайт</div>
 
</div>
 
</div>
 
* Дураку хоть кол теши, '''он своих два ставит.'''
 
* Дураку хоть кол теши, '''он своих два ставит.'''
 
* Дорога ложка к обеду, ''а там хоть под лавку.''
 
* Дорога ложка к обеду, ''а там хоть под лавку.''
 
* За битого двух небитых дают, '''да не больно-то берут.'''
 
* За битого двух небитых дают, '''да не больно-то берут.'''
−
* Зайца ноги носят, '''волка зубы кормят, лису хвост бережет.'''
+
* Коёнду буту көтөрөт, '''карышкырды тиши багат, түлкүнү куйругу сактайт.'''
 
* Комар лошадь не повалит, '''пока медведь не подсобит.'''
 
* Комар лошадь не повалит, '''пока медведь не подсобит.'''
 
* Курочка по зернышку клюет, '''а весь двор в помёте.'''
 
* Курочка по зернышку клюет, '''а весь двор в помёте.'''
Строка 599: Строка 597:
 
* Один в поле не воин, '''а путник.'''
 
* Один в поле не воин, '''а путник.'''
 
* От работы кони дохнут, '''а люди — крепнут.'''
 
* От работы кони дохнут, '''а люди — крепнут.'''
−
* Палка о двух концах, '''туда и сюда бьет.'''
+
* Таяктын эки учу бар, '''тиякка, биякка согот,'''
 
</div>
 
</div>
 +
  
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px;">
 
<div class="shadow radius sbstyle" style="margin-top:20px;">
 
<div class="row">
 
<div class="row">
−
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Продолжите...</div>
+
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="background-color:lightgrey;">Уланткыла...</div>
 
</div>
 
</div>
 
<div class="large-12 left mtop">
 
<div class="large-12 left mtop">
−
{{center|[[Файл:Az12.jpg|800px|Пословицы и поговорки]]}}  
+
{{center|[[Файл:Az12KG.jpg|800px|Макал-лакаптар]]}}  
 
</div>  
 
</div>  
−
<div class="mw-customtoggle-zag1 resettext button17" >Ответ</div>
+
<div class="mw-customtoggle-zag1 resettext button17" >Жооп</div>
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-zag1">  
 
<div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-zag1">  
−
… то и пожнешь. <br>
+
… ошону аласың. <br>
−
… а лень портит. <br>
+
… жалкоолук жарытпайт. <br>
−
… коли делать нечего. <br>
+
… арам эмгек азабын тарттырат. <br>
−
… не лежи на печи. <br>
+
… тиштебейт. <br>
−
… тому Бог подает. <br>
+
… ырысы артык. <br>
−
 
+
</div></div>
 +
<div class="sbstyle">
 +
<div class="row">
 +
<div class="large-10 small-10 large-centered small-centered columns rubric" style="margin-top:20px">Тестти өтүңүз</div>
 +
</div>
 +
 
</div>
 
</div>
 
</div>
 
</div>
 
{{lang|Мировая литература: Писательские секреты}}
 
{{lang|Мировая литература: Писательские секреты}}

Текущая версия на 09:10, 22 октября 2018

Джамиля

Көркөм адабият деген эмне? Ал качан жана кантип пайда болгон жана анын өзгөчөлүктөрү кандай? Элдик жомоктордун адабияттан айырмасы эмнеде? Эмне үчүн адабият искусство, ал эми жазуучулар өзгөчө адамдар деп эсептелинет? Анын адамга таасирин тийгизген сыйкыры жана түбөлүктүүлүгүнүн сыры эмнеде? Жаңылмачтар, макалдар, даанышман ойлор, цитаталар, учкул сөздөр, турмуш тууралуу акыйкат жана таамай сөздөр.

Бул бөлүм сизди көркөм сөздүн, фольклордун жана адабияттын сырларына жакындатып жана ар кандай авторлордун жазуучулук чеберчилигин ачып берүүгө көмөктөшөт.

  • Идея кантип китепке айланат

    Идея кантип китепке айланат

  • Китепти тышына карап баалашат

    Китепти тышына карап баалашат

  • Шекспир түбөлүктүү

    Шекспир түбөлүктүү

  • Курак аларга жолтоо болбойт

    Курак аларга жолтоо болбойт

Аталыш эмнени айтып турат

  • Джамиля
  • Джамиля

АТАЛЫШ — аталыш, адабий чыгарманын аталышы.

Адатта чыгарманын аталышы башкы каармандын атынан (анда ал башкы болуп аталат ), мисалы: А.С. Пушкиндин "Евгений Онегин", И.А. Гончаровдун "Обломов", Ч. Айтматовдун “Жамила”, же чыгарманын негизги маңызы, башкы конфликтти белгилеп көрсөтүү ж.б., үчүн аталат, мисалы, А.С. Грибоедовдун "Акылдан азап", И.С. Тургеневдин "Аталар жана балдар".

Чыгарманын аталышы автор тарабынан чыгарманын үстүндө иштөө процессинде өзгөртүлүшү мүмкүн («Согуш жана тынчтык» роман-эпопеясынын аталышын Л.Н. Толстой жарыялаганга чейин үч жолу өзгөрткөн: "Үч мезгил", "Жакшы бүтсө, баары жакшы", "Согуш жана тынчтык") же цензурага туш болуп өзгөрүшү мүмкүн: Н.В. Гоголдун "Өлүү жандары" "Чичиковдун жоруктары, же Өлүү жандар" деген ат менен чыккан.

Заглавие и заголовок


Bunin1.jpg

Аталыш – бул окурман үчүн автордун жараткандары өсүп чыгуучу урук. Ал текстте эмне жөнүндө айтылса, ошонун бардыгын түз чагылдыра алат, же анын жашыруун маанисин ачып берип, өзүнө алданып калган күтүүлөрдүн ирониясын же эффектисин камтып, чыгарманын каармандарын салыштырып же карама-каршы коёт ж.б. Аталыш – тексттин кичинекей бир бөлүгү, бирок өзүнө тексттин бардыгын көтөрүп турган сыяктуу. (И. А. Бунин)


"Робинзон Крузо" китебинин тышкы мукабасы

Аталыш – бул окурман алгач кездешүүчү, анын китеп менен таанышуусу ушундан баштала турган нерсе. Качандыр бир XVI-XVIII кылымдарда, аталыш бүт чыгарманын мазмунун кыскача айтып бере тургандай жазылчу. Узун жана кенен жазылган аталыштар азыр биз аннотация деп атаганга окшош*. Мына мисалы үчүн Даниель Дефонун китеби* "Робинзон Крузонун курч окуялары" же жөн гана "Робинзон Крузо" деп атаганга көнүп калганбыз. Чындыгында аталышы бир топ узун: "Йорктук моряк, Американын жээктериндеги, улуу Ориноко дарыясынын куймаларына жакын, кеме кыйрап, деңиз каракчылары күтүүсүздөн бошотоюн деген учурда, андан башка кемедегилердин бардыгы, каза таап, эл жашабаган аралда жыйырма сегиз жыл жападан жалгыз жашаган Робинзон Крузонун турмушу, адаттан тыш жана таң калыштуу курч окуялары. Аны өзү жазып калтырган".


Ps4.jpg
Акырындап сөз искусствосу катары адабияттын өнүгүшү менен чыгарманын аталышы кыскарып, эми китептин мазмуну тууралуу бир-эки сөз менен маалымат берип турат: «Кемпай», «Текшерүүчү», "Дубровский", "Аталар жана балдар", "Кылмыш жана жаза", "Үзүлүү", "Согуш жана тынчтык" ж.б. А балким чыгарманын аталышы жөн гана формалдуулук эмеспи? Жок. Жазуучулар окурман тексттин бул бөлүгүнө өзгөчө көңүл буруп, андан белгилүү бир маалымат күтө тургандыгын билүү менен чыгарманын аталышын «узундугуна» эмес «тереңдигине» маани беришет: китептин атына экинчи катардагы деталдарды берип же, метафора же символ менен атап, дегеле анын маанилик жүгүн баса белгилешет.

Поэзияда кандай? Сиздер билгендей поэзияда тилдин бардык фактылары жана форманын бардык «майда-чүйдөсү» мааниге ээ болот. Бул чыгарманын аталышына да тиешелүү, ал тугай аталышы жок учурда да. Аталыштын жоктугу, бул өзүнчө коңгуроо сыяктуу: «Көңүл бургула, кандайдыр бир сөз менен туюндурууга болбой турган толтура ассоциациялар орун алган ырды окуйсуздар».Чыгарманын аталышы алдыда аныктоого мүмкүн болбогон ассоциацияларга жык текст күтүлө турганын астыртан кабарлап турат.

Ps5.jpg


В поле чистом серебрится
Снег волнистый и рябой,
Светит месяц, тройка мчится
По дороге столбовой.
Пой! В часы дорожной скуки,
На дороге, в тьме ночной
Сладки мне родные звуки
Звонкой песни удалой.
Пой, ямщик! Я молча, жадно
Буду слушать голос твой.
Месяц ясный светит хладно,
Грустен ветра дальный вой...

(А.С.Пушкин)

БАШИНДА

Сюжеттин табышмагы

Ps7.jpg

СЮЖЕ́Т (от франц. sujet - предмет), эпикалык жана драмалык чыгармаларда, кээде лирикалык чыгармалардагы окуянын өнүгүшү, окуянын жүрүшү. Сюжет – бул кайра айтып берүүгө жана иллюстрациялоого боло турган нерсе. Эгер сиз «Китеп эмне жөнүндө?, Китептеги сүрөттөөнүн предмети эмне?» деп сурасаңыз сюжет тууралуу биле аласыз. Жооп иретинде чыгарманын каармандарынын жорук-жосундары, алардын турмушундагы болуп өткөн окуяларды санап берсеңиз болот. Мына ушунун өзү сюжет.


Схема: сюжеттин өнүгүү этаптары
Схема: сюжеттин өнүгүү этаптары
  • Sl1KG.png
  • Sl2KG.png
  • Sl3KG.png
  • Sl4KG.png
  • Sl5KG.png
  • Sl6KG.png


Сюжеттин архетиптери
Кара Лилия


Адабияттагы архетип – бул роман, повесть, аңгеме жана фольклордук чыгармалардагы улам-улам кайталана берүүчу образ.
Бул кайсы бир деңгээлде окурманга белгилүү маанини алып жүрүүчү адабий модель.

Марк Твен «Ханзаада жана кедей», «Король Артурдун сарайындагы янкилер»

Адабияттагы көбүрөөк таралган сюжеттерди төмөнкү тизме аркылуу көрсөтсө болот: — Узак жол – каармандар кызыктуу кырдаалдарга туш болуп, кандайдыр бир жолду басып өтүшү керек.
— Куугунтуктоо же качуу – каарман кимдир бирөөнү кармап алат же кимдир бирөөдөн жашырынат.
— Каарманды куткаруу – каарманды жазалашат, ал аман калат.
— Кыйроо жана бийиктөө тарыхы – принцтер жакырланып, жакырлар – принцке айланат, бала эң сонун адамга же акмакка айланат.
— Өч алуу – каарман капа кылгандардан өч алат.

Жейн Остен «Сыймык жана шектенүү»

— Сүйүү – адамдар жолугушат, адамдар сүйүшөт …
— Кызыкчылыктардын кагылышы – бирөө тирүү калышы керек.
— Азгырык – каарманды бир нерсе азгырып, ал аң сезимдүү түрдө таттуу өлүм жолуна түшөт.
— Курмандыкка баруу – каарман кимдир бирөө же бир нерсе үчүн кандайдыр бир баалуу нерсесин курмандыкка чалат (өмүрүн, акылын).
— Таануу – каарман изилдеп, кандайдыр бир нерсени тааныйт.
Кайталанган сюжеттик линиялар дүйнөлүк адабияттагы классикалык чыгармаларда орун алат. Айрыкча чыгармачылыгы чыныгы элдик деп эсептелинген чыгаан жазуучулардын чыгармаларынан көрүнөт. Буга Пушкин, Толстой, Шекспир сыяктуу дүйнөлүк көркөм сөздүн генийлерин айтууга болот. Дээрлик ар бир сюжетти жогоруда саналып өткөн архетиптерге, ал тургай бир нечесин киргизүүгө болот. (“Мен жазуучумун. Жомок жаратуу бөлүмүн караңыздар”).

Заманбап фантастиканын айрым сюжеттери

Бул сюжеттик жүрүштөр жазуучулардын арасында өтө белгилүү деп эсептелинет.

Роджер Желязны «Өлбөс»


1. ӨЛБӨСТҮК
Сюжеттердин ар түрдүү варианттарындагы өлбөс каармандар, өлбөс карасанатай же өлбөстүк карама-каршы тараптардын обьектиси болуп саналат. Эң кеңири таралган драмалык мотивдердин бири бул жерде өлбөс каармандын ажалдуу дүйнөгө карама-каршы коюлушу. Кээде каармандын драмалык каалоосу – өзүнүн жүгүнөн кутулуу болуп калат.
Мисалдар: Роджер Желязня «Дүйнө князы»; Нил Стивенсон «Бардык цикл» («Барочный цикл»); Сергей Лукьяненко «Кыялдар тизмеги».
Таралуу деңгээли: орто.


2. БАСЫП КИРҮҮ «ЧООЧУН»

Г.Уэлсс «Дүйнөлөр согушу»

Аталган сюжеттин башка планеталар тууралуу классикалык варианты катары Герберт Уэллстин «Дүйнөлөр согушу» аттуу атактуу романын алууга болот. Бирок, бир нерсени эстен чыгарууга болбойт «чоочундар» катары башка планетадагы акыл-эстин өкүлдөрүн эле түшүнүүгө болбойт. Чындыгында мындай мотив бир улут башка улуттун ээлигине кол салган согуш тууралуу чыгармалардын бардыгында эле жатат.
Сюжеттин түрлөрү – ар кандай багыттагы жана антураждагы фантастикалык согуш тууралуу чыгармалардын даяр негизи.
Мисалдар: Нил Стивенсон «Анафем»; Герберт Уэллс «Дүйнөлөр согушу»; Сергей Лукьяненко «Жылдыздар – муздак».
Таралуу деңгээли: орто.


А.жана Б.Стругацкийлер «Кара мүртөз ак куулар»


3. ГЕНЕТИКАЛЫК ЭКСПЕРИМЕНТТЕР, МУТАЦИЯЛАР
Бул темага ар кайсы мезгилде, ар кандай авторлор кайрылып келишкен, дагы кайрылып жатышат. Аталган тематика көңүл ачуу индустриясынын бүтүндөй бир пластын жаратууга үлгүрдү: көп сандагы комикстер, суперкаармандар тууралуу кинотасмалар жана китептер – мына ушунун бардыгы жарым кылымдан көбүрөөк убакыттан бери жашап, ийгиликтүү жашоосун улантып келе жатат. Биздин алдыбызда азыркы фантастикалык прозанын өнүгүшүндө биринчи орундагы мотивдер турат.
Мисалдар: Дэниел Киз «Элджернон үчүн гүлдөр»; Аркадий жана Борис Стругацкийлер «Кара мүртөз ак куулар»; Фрэнк Герберт «Дюнанын хроникасы».
Таралуу деңгээли: бийик.


Р.Хайнлайн «Ааламдын өгөй балдары»


4. ЖЫЛДЫЗДУУ КЕМЕ
«Жылдыздуу кеме» сюжеттик багыттагы чыгармалар илимий фантастикага кирет. Бул жердеги башкы мотив тагдырдын тамашасы менен кеменин ичинде чогулуп калышкан топтун ичиндеги өз ара мамиле. Же бул кемедегилердин алыскы галлактикадагы акылды айран калтырган курч окуялары.
Мисалдар: Нил Стивенсон «Анафем»; Роберт Хайнлайн «Ааламдын өгөй балдары»; Вячеслав Рыбаков «Ишеним».
Таралуу деңгээли: төмөн.


А.Беляев «Профессор Доуэлдин башы»


5. ОЙЛОП ТАБУУЛАР ЖАНА ИЛИМИЙ ИЗИЛДӨӨЛӨР
Дагы бир жүздөгөн жылдарга ой жүгүртүүлөр жана жаңы китептерге жем таштаган чексиз сюжеттердин бири. Техникалык прогресс токтото албайсың – жыл сайын улам бир жаңы нерсе чыгып турат эмеспи, ал эми бул багытта авторлордун фантазиясында чек жок – ал тууралуу айтып да кереги жок! Китеп барактарында уламдан улам жаңы жаратуулар орун алып, жаңы жаралган сюжеттер, ал тургай адабияттагы бүтүндөй бир багыттар пайда болууда. Анын сыңары адабияттагы бул багыттын кубаты абдан жогору.
Мисалдар: Стивен Кинг «Узак жонт»; Александр Беляев «Профессор Доуэлдин башы».
Таралуу деңгээли: жогору.


6. ЖАСАЛМА ИНТЕЛЛЕКТ

А.Азимов «Мен роботмун»


Бул сюжеттик бутактануу, негизи боюнча мурункусунун уландысы. Роботтор, киборгдор сыяктуу жасалма акылды алып жүрүүчүлөр жана башкалар тууралуу ар кандай тарыхтар абдан белгилүү болуп кеткендиктен, аларды азыр өзүнчө сюжеттик багыт катары бөлүп көрсөтүүгө болот. Ушул сыяктуу тарыхтар өзүнө абдан кызыктуу драмалык күч-кубатты алып жүрөт. Акыл киргизилген (жасалма болсо да) робот менен аны өзүнө тең көрбөгөн адамдардын өз ара мамилеси – бул көптөгөн көркөм конфликттер үчүн жагымдуу кыртыш болуп саналат.
Мисалдар: Айзек Азимов «Эки жүз жаштагы адам»; Сергей Лукьяненко «Чагылуу лабиринти».
Таралуу деңгээли: орто.


7. КВЕСТ (БИР НЕРСЕНИ ИЗДӨӨ)

Ж.Толкин « «Шакектер өкүмдары»


Квест – бардык мезгилдердеги жана бардык элдердеги эң кенен тараган сюжеттик өнүгүү. Антика доорундагы мифтерден, алтын руналар, уурдалган сулуулардан тартып Ж. Р. Р. Толкиндин «Шакектердин өкүмдары» трилогиясына чейин созулат. Квест сюжети өзүнүн табияты боюнча элдик жомоктордун сюжетине окшош. Анын негизинде жоголуп кеткенди издөө, же жердин тогуз катмарына коркунучтуу жана татаал жүрүшкө чыгуу жатат. Квест улам бир жаңы муунду өзүнө тартып кызыктырып, жакын арада модадан чыкчу түрү жок. Анан калса ал башка фантастикалык жоромолдор менен эң сонун айкалышат.
Мисалдар: Роберт Льюис Стивенсон «Сырдуу арал»; Ж. Р. Р. Толкин «Шакектердин өкүмдары»; Льюис Кэрролл.
Таралуу деңгээли: абдан жогору.

Адабий чыгармадагы конфликт

Схема: конфликттин төрт тиби
Схема: конфликттин төрт тиби

В начало

Көркөм сөз

Ким Кён Ток

Көркөм кеп – көркөм чыгамалардын кеби. Көркөм кеп ар бир сөз, конструкция аркылуу автордун оюн ишке ашырып, чыгарманын мазмунун ачып берет. Тил бир эле учурда туюндуруу каражаты да, туюндуруунун предмети катары да чыгат: автор аны бир жагынан окуяларды, адамдарды жана предметтерди сүрөттөө үчүн колдонсо, бир жагынан окурмандар менен бирге каармандардын кебинин тилдик өзгөчөлүктөрүнүн үстүндө ой жүгүртөт.

Көркөм кептин өзгөчөлүгү

Көркөм кеп тууралуу сөз кылганыбызда, кептин «көркөм стили» тууралуу түшүнүк колдонулат. Көркөм стиль адамга эмоционалдык таасир берүү, тексттин эмоционалдык тарабы аркылуу дүйнө, коом тууралуу маалыматты берүү, образдар системасын түзүү максатына ээ, алар аркылуу автор окурманга чыгарманын идеясын берет, ойдогу сюжетке пикир күтөт, кайсы бир предметти сезим аркылуу кабыл алууну билдирет. Көркөм дүйнөдөн алынган маалымат чындык жана окурман дүйнөсү менен байланышат.

Схема «Көркөм кеп»
Троптор деген эмне?

Сөздүн чеберлери тилдин укмуштуудай ачык көркөм сөз каражаттарын (тропторду) жаратышат, ал казынаны улам толуктап жүрүп отурат, андан тилди алып жүрүүчүлөрдүн кимиси болсун алмашкыс баалуукту уучтап ала алат.

«Кандай ыр болбосун – бул сөздөрдүн мизине жайылган жапкыч. Бул сөздөр жылдыз сымал жанып турушат, алар бар үчүн ыр бар» (А. Блок).

Тропы – бул көркөм образ жаратуу жана бийик көркөмдүүлүккө жетишүү үчүн колдонулган өтмө маанидеги сөз же сүйлөм
Көркөм сүрөттөө каражаттары көркөм чыгармада
Сөз чеберчилиги
И. Ильин

«Жазылган нерсе кантип пайда болду, кантип бышып жетилди?...Кимдир бирөө өмүр сүрүп, сүйүп, азап чегип жана ырахатка батты; байкады, ойлонду, каалады, үмүттөндү жана өкүндү. ... Мына ошонтип ал ишенимдүү образдарды, ачык-терең ойлорду жана таамай сөздөрдү издей баштады. Бул жеңил боло койгон жок, дайыма, дароо эле оңунун чыга берген жок. Жоопкерчиликтүү жазуучу өзүнүн китебин узак убакытка барып жаратат: жылдап, кээде – өмүр бою;аны менен күнү да түндөсү да ажырашпайт; ага өзүнүн эң мыкты күчүн, эргиген сааттарын сарптайт; анын темасы менен «ооруйт» жазып «айыгат» …»
И. Ильин

Жазуучу Ю. Олешаны сөз чебери деп эсептөөгө болот. «Буюмдарды атагыч», – деп ал өзү жөнүндө айткан. Жазуучу А. Крестинский, «Үч толмоч» тууралуу жомоктон калган балалык таасирлери тууралуу айтып берүү менен Ю. Олешанын чеберчилигине токтолот: ал колдонгон салыштыруулар жана метафоралар: « …кулак түргүлө, көз салгыла, элестеткиле:

Hr6.jpg
  • «Майрыйган дуб селкинчек сымал кыйчылдады...»
  • Граф Бонавентуранын шпоралары «кометага окшошчу...»
  • Балбан Лапитуптун булчуңдары «удав жуткан коёндой теринин астынан ары-бери басып турчу...»
  • Негр болуп боёлгон Тибулдун – «буттары кызыл калемпирдин эбегейсиз чоң кабыгына окшогон кызыл туфлиде...»
  • «Бомбалар кебездин айрыктарына окшоп жарылды ...»
А.П.Чеховдун аңгемелериндеги «Сүйлөй турган » аты жөндөр.
  • Үч толмоч «катуу бышылдашкандыктан, сөрүдөгү айнек эшик бир ачылып, бир жабылып атты...» Толмочтор кыйкырганда чамындыны сындырып аткандай болот...
  • Ал эми бул эң сонун эмеспи: Раздватристин (Бирэкиүчтүн) үйүндөгү бий сабагы. Жуптар чимирилишет. Алдардын көптүгүнөн ачуу шорпо кайнап аткандай болот. Раздватрис (Бирэкиүч) бул шорподо кашыктын....
  • Мен жомоктон болжолдоп туруп сузуп алсам, карагылачы, алаканыма канча асыл заттар туш болду!»…


А.П. Чехов – деталдын чебери.
О’ Генри – күтүүсүз чечилүүнүн чебери.
И.С. Тургенев – портрет жана пейзаждын чебери. И.С. Тургеневдин чыгармаларындагы пейзаж жөн гана табиятты, адамдарды курчап турган чөйрөнү сүрөттөө эмес, – бул каармандын мүнөзүн ачуунун ачкычы.
Марк Твен – комедиялык диалогдун чебери.
Л.Н. Толстой — психологиялык портреттин чебери.


БАШИНДА

Элдик даанышман ойлор казынасы

CitatamudrostKG.jpg
CitatamudrostKG.jpg

Элдик даанышман ойлор: макалдар, лакаптар, жомоктор, улуу адамдардын цитаталары жана афоризмдер, — бул эмне? Ааламдын мыйзамдары менен кокустан айтылып калгандыр же муундардын тажрыйбасыдыр? Тиги да, бул да учурда турмуштун өзү алардын тууралыгын тастыктады. Кээде болсо да кылымдардан бери келе жаткан даанышмандык тууралуу ойлонсок, көп тү үйрөнүүгө болот.

Жомок – калп?

Элдик жомоктор – оозеки курч окуялуу адабияттын өзүнчө бир түрү. Жомоктор жазуучулар тарабынан эмес, эл тарабынан жаралган. Алар жүздөгөн жылдардан бери ооздон оозго өтүп, биздин күнгө таланттуу айтуучулардын аркасы менен келип жетти.

Az9KG.jpg
Az9KG.jpg

Элдин турмушу тууралуу баяндоо менен жомоктор адамдардын өз ара мамилелерин чагылдырып, коомдун кемчиликтерин сынга алып, кордолуп, азап чеккендерди коргойт, элдин адилеттик, жакшылыктын жамандыктын үстүнөн болгон жеңиши тууралуу кыялын билдирет.

Жер бетинде канча жомок бар? Миңдеген.
Ар бир элдин, ар бир мезгилдин жомогу бар.

  • Элдик жана автордук жомоктор
  • Ырдын автору: Николаева Полина

Жомок – элдик чыгармачылыктын курч, турмуштук жана фантастикалык мүнөздөгү окуяларды баяндап берүүчү эң кеңири таралган түрү. Бул жанрдын негизги өзөгү шарттуу-поэтикалык ыкмалардын жардамы менен турмуштук чындыкты ачып берүү болуп саналат. Мазмуну боюнча жомок миф жана уламыштардын жөнөкөйлөтүлгөн, кыскартылган формасы, мындан тышкары элдердин жана улуттардын салтын жана көз караштарынын чагылышы.

Az5.jpg
Бул жанр түздөн түз фольклор менен байланышса, адабий жомоктор менен элдик жомоктордун ортосундагы кандай айырма бар? Анткени адабий жомоктор элдик чыгармачылыкка таянат. Ал тургай чыгарманын сюжети фольклордук салтка карам-каршы келгени менен түзүлүшү жана башкы каармандар аны менен түздөн түз байланышат. Бул жанр байыркы жанрлардын бири жана биздин ата-бабаларыбыздын дүйнө тууралуу элестетүүлөрүн, адамдын аны менен өз ара байланышын сактап жүрүүчү маданий мурастар болуп эсептелет.

Мындай чыгармаларда өткөн мезгилдеги адамдардын каармандарды ак ниет жана кара мүртөз деп бөлүүсү, мүнөздүн улуттук белгилери, ишеним жана турмуш тиричиликтеги өзгөчөлүктөрүнөн байкалуучу адеп-ахлактык баалулууктары чагылдырылган.

Элдик жомокторду сюжети жана каармандарына карап үч түргө бөлүү кабыл алынган: кереметтүү, жаныбарлар жөнүндө жана турмуштук жомоктор.

«Күлчү» жомогуна иллюстрация


Автордук окуу

Элдик жомок менен адабий жомоктун ортосундагы айырма эмнеде экендигин түшүнүү үчүн адабий жомок кантип келип чыгаарын жөндөп билүү зарыл.


Өзүнүн элдик «эжесинен» айырмаланып, адабий жомок болгону 18-кылымда пайда болгон. Бул фольклорду автордук иштеп чыгуулардын башталышына түрткү берген Европадагы агартуучулук идеялар менен байланыштуу. Элдик сюжеттерди жыйнап, жазып ала башташкан.

Ушул өңдү алгачкы жазуучулар Гримм, Э. Гофман, Ш. Перро, Г.Х. Андерсендер болушкан. Алар белгилүү элдик сюжеттердин үстүндө иштеп, кошуп, алып салышып, көп учурда жаңы маани киргизишип, каармандарды өзгөртүшүп, конфликти татаалдантышкан.

Башкы айырмачылыктар
Айырмачылыктардын таблицасы

19-кылымдын ортосунда автордук жомок повесть жана новеллаларга окшошот, мисалы, Л. Кэрролл, О. Уайльд, Л. Толстой, А. Погорельскийдин чыгармалары.

Макал-лакаптар тууралуу

“Пословица к слову молвится”- бачым жана тез макал-лакаптарды колдонуу тапкычтыктын, акылдын курчтугунун белгиси. Макал-лакаптарды билүү бизди байытып, сөзгө, эне тилге кылдат мамиле жасоого түртөт, эске тутууну өнүктүрөт.

  • Макал лакаптан эмнеси менен айырмаланат
  • Элдик даанышмандык

Макалдар адамды Мекенди, эмгекти сүйүүгө тарбиялайт, адамдардын ортосундагы өз ара мамиленин мүнөзүн ачып берет; акмакчылыкты, жалкоолукту айыптап; акылды, эмгекчилдикти, жөнөкөйлүктү даңктайт. Макалдардын жардамы менен оор кырдаалдарда эмне кылуу керектигин чечүүгө болот. Макалдардын маанисине карап, туура жасап жатканыбызды билебиз. Бекеринен «макалда кандай айтылса, ошондой жаса» деп айтылбаган чыгаар.

Уламыштар жөнүндө

При́тча — каймана формасындагы кыска нускалуу аңгеме, өзүнө адеп-ахлактык насыяттоону камтып турат (акылмандык). Мазмуну боюнча притча тамсилге жакын.

БАШИНДА

Корутунду
Китеп тууралуу кандайдыр бир жаңы, кызыктуу нерсени билүү дайыма жагымдуу жана өзүнө тартат. Келгиле муну чогуу жасайлы!

Глоссарий

  • Аннотация (от лат. annotatio – эскертүү) же резюме (от фр. résumé – «кыскартылган») – китептин же башка басылманын кыскача мазмуну, мындан тышкары басылмага кыскача мүнөздөмө: кол жазмалар, монографиялар. (Википедия)
  • Аталыш - китептин, кандайдыр бир адабий, музыкалык чыгарманын, же анын бир бөлүгүнүн аталышы; Китептин аталышы. Роман күчтүү аталыш менен жарык көрдү. (Ушаковдун түшүндүрмө сөздүгү)
  • Даниель Дефо́ — англис жазуучусу жана публицист (1660г -1731г). Негизинен «Робинзон Крузонун» автору катары белгилүү.
  • Иван Алексеевич Бунин – орус жазуучусу (1870г – 1953г)

Библиография

  • Элиот. Дж. Мировая литература в инфографике. – СПб: Питер, 2017. – 160 с.
  • Сорокин Ю.А. Почему живут и умирают книги? – М.: Педагогика, 1991. – 160 с.
  • Наровчатов С. С. Лирика Лермонтова. – М.: Художественная, литература, 1969. – 104 с.
  • Новиков Л.А. Искусство слова. – М.: Педагогика, 1982. – 128 с.
  • Е. В. Скударь. Название (заглавие) литературного произведения. Размышления редактора // Вестник Московского университета – Серия 10. Журналистика. – № 2. – 2011. – C. 61-68.
  • Сутеев В. Сказки и картинки. М., 2002.
  • Липовецкий М.Н. Поэтика литературной сказки. Свердловск, 1992.

Полезные ссылки


В начало

Өзүңдү текшер

Картада кайсы өлкө тартылган? Анда белгиленген шаарлар, шаарчалар кайда жагашкан? Бул жерде жашаган элдердин өзгөчөлүгү эмнеде? Алардын эң белгилүүлөрүн атагыла.

0 1755a1 8d4a6266 origKG.jpg


Жооп

«Гринландия», «Гриндин жери» – бул өлкөнү сынчы К. Зелинский ушунтип атаган. Аны бир дагы дүйнө картасынан издеп таппайсың, бирок жазуучу Александр Степанович Гриндин томдорун жок дегенде бир жолу ачкандар үчүн тааныш. Грин ушул деңиздерди, аралды, куймаларды… ойлоп тапкан. Ал өзүнүн китептеринде таң калыштуу экзотикалык аталыштары бар шаарларды курган.
Журналист Э. Арнольдинин эскерүүсүндө, бир сапар Грин анын менен маектешип жатып Зурбагандан келүүчү жолду сүрөттөп берген. Сүрөттөө абдан так, туура болгон. Грин бурулуштар, өрдөштөр, ылдый кеткен жолдор тууралуу эстеп, багыт берүүчү предметтерди атаган. Ал өзүнүн өлкөсү тууралуу ал жакта бир нече жолу болгондой, азыр анын картасы астында жаткандай сүрөттөп берген.
Ассоль – кызыл ала желкайыгы бар кемени күткөн кыялкеч кыз ( «Кызыл-ала желкайык» повести), Друд – уча ала турган киши («Укмуштуудай дүйнө»), кен казуучу Стиль өзүнүн шаарчасын курат, анда «…кооз, жыгачтан оюп жасалган секи, көгүш-сыя маркиздери бар терезелердин арасында уюлгуп өскөн гүлдөр; арстандын териси; рояль, айланасы курал; эр жүрөк жомок каармандарынын көздөрү менен караган кара тору, бейкапар балдар, чөнтөгүнө тапанча салып, башына китеп кармаган арык чырай, сулуу кыздар, бүркүт көздүү мергенчилер – дагы сиздерге эмне керек?! Бул адамдар ырдоо үчүн чогулгандай» («Чөл жүрөгү»). А. Грин өзүнүн чыгармаларында жараткан өлкөсүндө күчтүү, эр жүрөк эркектер жашаган – мергенчилер, саякатчылар, моряктар жана кыялкечтер.

Атактуу китептердин 7 сыры
  1. Гамлет
    «Гамлеттин» орус тилиндеги биринчи котормосун жазуучу Александр Сумароков которуп, аны «Омлет, Дат принци» деп атаган.
  2. Эгер детектив окууну — пайдасыз деп эсептесеңиз, ал оюңузду Агата Кристинин «Вилла» «Боз ат» повесттери жокко чыгарат.
    Вилла Белый конь
    Повестте берилген коркунучтуу талиийдин уусунун сүрөттөлүшү бир нече ирет адамдарды өлүмдөн алып калган. 1977-жылы Лондондун бейтапканаларынын бирине табышмактуу дарттан жапа чеккен кыз түшкөн. Бул китепти окуган бир медайым таллийден ууланганын аныктаган. Кызды сактап калышкан.
  3. «Фаренгейт боюнча 451 градус» деген романдын аталышына мына ушул температурада кагаз өзүнөн өзү күйүп кетүүсү себеп болгон.
    451
    Чындыгында кагаз Цельсий боюнча 450 градустан бир аз жогору болгондо өзүнөн өзү от алып кетет. Брэдберинин моюнуна алганына караганда ката аталышты тандап жаткан учурда кеткен. Ал өрт кызматынын адиси менен кеңешкен, ал болсо температуранын шкалаларын алмаштырып алган.
  4. Хоббит
    1965-жылы Ж.Р.Толкиндин «Хоббитин» АКШда биринчи жолу жумшак мукаба менен басып чыгарышкан. Мукабаны кооздоочу Барбара Ремингтон текстти таптакыр окуган эмес. Жыйынтыгында китептин мукабасында арстан, эки төө куш жана кызгылтым түстөгү жемиштери бар түшүнүксүз дарак түшүрүлгөн.
  5. «Гарри Поттер жана философиялык таш» аттуу биринчи китебин Жоан Роулинг 1995-жылы аяктаган.
    Поттер
    Аны тааныштырууга макулдугун берген адабий агент кол жазманы 12 басмаканага жөнөткөн, бирок бири да макул болгон эмес. Бир жылдан кийин гана кол жазма Лондондогу кичинекей Bloomsbury басмаканасы тарабынан кабыл алынып, анын баш редактору китепти жактыргандан кийин да, Роулинг балдарга арналган китептен көп каражат таба албасына ынандырып, туруктуу иш кароону сунуштаган.
  6. Ийнелик жана кумурска
    Крыловдун «Ийнелик жана кумурска» аттуу тамсилинде мындай саптар орун алган: «Жазында, жайда ыр ырдап, Ийнелик күлкү, шаңга бай. Ызгаардуу шамал ыркырап, Келгенин кыштын байкабай («Попрыгунья стрекоза лето красное пропела»). Анткени менен ийнелик үн чыгарбасы белгилүү. Маселенин бардыгы ал мезгилде ийнелик деп бир нече курт-кумурскалардын түрлөрү жалпыланып аталган. Чындыгында тамсилдин карманы чегиртке болчу.
  7. Полктун уулу
    Жолдош кызына мектепте тапшырма үчүн берилген дил баян Катаевдин «Полктун уулу» повестиндеги Ванянын образынын жаралышына негиз болгонун жазуучу Валентин Катаевдин небереси айтып берген. Дос кызы Катаевдердин үйүнө конокко келип, бул тууралуу жазучунун өзүнөн сурап, анын сөзүн дил баянга негиз кылып алган. Жыйынтыгында дилбаян үчүн ал Катаев таптакыр башкаларды ойлогону тууралуу комментарийлери менен үч алган. .
Эң кыска аңгемелер
  1. Белгилүү америкалык жазуучу-фантаст Фредерик Браун качандыр бир жазылгандардын ичинен эн кыска, коркунучтуу тарыхты жазып чыккан:
    «Жердеги эң акыркы адам бөлмөдө отурат. Эшикти каккылашты…»
  2. Америкалык жазуучу О. Генри кыска аңгемелердин кароосунда жеңишке жетишкен. Анда салттуу аңгеменин курамы толук сакталган – түйүндөлүү, кульминация жана чечилиши:
    «Айдоочу тамеки чегип, күйүүчү май канча калгандыгын кароо үчүн күйүүчү май куюлган челекке башын салды. Каза тапкан адам жыйырма үч жашта болчу».
  3. Эң кыска өмүр баяндар кароосунда бир француз аял:
    «Мурда жүзүм жылмакай, юбкам тырыш болчу, азыр тескерисинче», – деп жазып жеңишке жеткен.
Жазуучунун жолу
Жазуучунун жолу
Таң калыштуу мукабалар жана жазуучунун күндөлүк жашоосу
Hrslide3KG.jpg
Hrslide4KG.jpg
Hrslide5KG.jpg
  • Hrsl1.jpg
  • Hrsl2.jpg
  • Hrsl3.jpg
  • Hrsl4.jpg
Мыкты аталышты кантип ойлоп тапса болот
  • Pss1KG.png
  • Pss2KG.png
  • Pss3KG.png
  • Pss4KG.png
  • Pss5KG.png
  • Pss6KG.png
  • Pss7KG.png
  • Pss8KG.png
  • Pss9KG.png
Практикум

Чыгарманын атын жазуунун өзгөчөлүктөрү.
Мисалы, «Күзгү балык уулоо» деген аталыштагы аңгеме

Ps6KG.jpg
Жоан Роулингдин ийгиликтеринин сырлары
Jkrowling-e1446540738352.jpg

«Мен көпкө чейин башка бегилүү, таанылган жазуучуларга караганда кантип ушундай күтүүсүз чоң ийгиликке жетип калганыма түшүнө албай жүрдүм. Оңунан берип, жолу болуубу? Сынообу? Балким кийинки жашоомдо аткара турган ишке насыя катары берилгендир? Бирок бир за кийинчерээк мунун бардыгын ачык, айкын түшүндүм, мына ошону сиздер менен бөлүшүүнү туура көрүп отурам. Башка авторлордон айырмаланып, мен өзүмдүн китептеримдин ийгилиги (коммерциялык ийгилиги тууралуу андан бетер) тууралуу ойлобойт экем. Мен эч качан алдын ала отуруп, психология боюнча окуу китебине таянып, окурманга ар бир сүйлөм, ар бир эпизод же сюжеттик бурулуш кандай таасир тийгизе турганын пландаштырбайм. «Китепти кантип жазыш керек, эмнеден башташ керек» деп, жазыла турган китебимин планын түзбөйм. Анан калса иштеп атып, мен эч качан башым менен ойлонгон эмесмин. Баарыбыз көнүп калгандай: азыр бул болот, андан кийин каармандар бул жакка барышат, алар мындай окуяга туш болушат дебейм. Менин ал тургай өзүмдүн китептериме койчу эрежелерим да өзгөчө, башкаларчылап, «ашыкча суу» же тексттин «ашыкча тыгыздыгы» тууралуу дегеле ойлонбойм. Ушул жылдары бир гана нерсени жасадым – өзүмдү жүрөгү эмнени сезсе, айтса ошол гана маанилүү болгон кичинекей кыздай алып жүрдүм. Себеби, иштеп жаткан учурда менин жүрөгүм жылмайса, анда китебимди окуп жатып менин окурмандарым жылмаят, эгер менин жүрөгүм ыйласа, анда алар да ыйлаша турганын билчүмүн. Билесиздерби, так мына ушул нерсе менин ийгилигимдин сыры, Гарри Потердин жер жүзүндөгү балдардын жана чоңдордун сүймөнчүгү болуп калышынын сыры. Гарвардда 2008-жылы Роулинг мындай деген эле: «Башкы кадам маани-маңызы жок иштерден кутулуу болду. Мен өзүмдү бул дүйнөдө эч кандай мааниге ээ эместигиме ишендире берүүнү токтотуп, өзүмдүн бүткүл энергиямы мен үчүн чындыгында маанилүү башкы ишти бүткөрүүгө жумшадым. Эгер мен дагы кандайдыр бир нерсе менен алектенсем, анда бир тармакта, чындап эле мага таандык тармакта ийгиликке жетмек эмесмин. Мына ошонтип китеп жазуу өзүмдүн жашоомду калыбына келтирүүгө бекем жерпай болуп берди».

Өзүңдү текшер
Суроолор жана тапшырмалар
Суроолор жана тапшырмалар
Жомок жана макал тууралуу
Чаар тоок


Гүлдөгөн бутак
Эң белгилүү лакаптар кантип аяктайт
  • Дураку хоть кол теши, он своих два ставит.
  • Дорога ложка к обеду, а там хоть под лавку.
  • За битого двух небитых дают, да не больно-то берут.
  • Коёнду буту көтөрөт, карышкырды тиши багат, түлкүнү куйругу сактайт.
  • Комар лошадь не повалит, пока медведь не подсобит.
  • Курочка по зернышку клюет, а весь двор в помёте.
  • Молодые бранятся — тешатся, а старики бранятся — бесятся.
  • На чужой каравай рот не разевай, пораньше вставай да свой затевай.
  • Не все коту масленица, будет и пост.
  • Ни рыба, ни мясо, ни кафтан, ни ряса.
  • Один в поле не воин, а путник.
  • От работы кони дохнут, а люди — крепнут.
  • Таяктын эки учу бар, тиякка, биякка согот,


Уланткыла...
Макал-лакаптар
Жооп

… ошону аласың.
… жалкоолук жарытпайт.
… арам эмгек азабын тарттырат.
… тиштебейт.
… ырысы артык.

Тестти өтүңүз
Тестти өтүңүз
Источник — «https://bb.edu.gov.kg/index.php?title=KR:Дүйнөлүк_адабият:_Жазуучунун_өнөрканасы&oldid=27446»