БИЛИМ БУЛАГЫ

Көркөм адабиятты окуунун эмне зарылчылыгы бар? Бул суроого ар кимдин жообу бар экени шексиз. Илимпоздор ар бирибиздин келечегибиз китеп окуу менен тыгыз байланышта деп эсептешет. Кантип? Чыгармада түшүнүксүз, бейтааныш нерселер толтура да? Эмне себептен улуу немец акыны Иоганн Вольфганг Гете 80 жашка чыгып да, чындап окуганды өздөштүргөн жокмун деп айткан?

Азыркы мезгилде адамдар чындап эле абдан көп окушат.Эсепсиз кабарлар, жаңылыктар, Интернеттеги сүйүктүү блогдор…Бирок китепти эч нерсе алмаштыра албайт. Так мына ушул китеп окуу адамды өнүктүрөт, башка эч бир жол-ыкма китептей жардам бере албайт. Китеп окуу – улгайган кезде да жандуу эс-акылды сактап калуунун универсалдуу ыкмасы болуп саналат. Сөздү ойдогу образдарга которуу когнитивдүү функцияларга таасирин тийгизет.Окуп жаткан учурда сөз байлыгың кеңейип, эске тутууң жакшырып, өзүң да кызыктуу баяндамачыга айланасың.

Окурман деген ким?

Китепти ар бир сабаттуу адамга түшүнүктүү деп ойлойбуз … Тилекке каршы андай эмес. Эмне себептен?

Себеби чыныгы окурман өзүнүн көңүлүн төшөп, өзүнүн бүткүл жан дүйнөсүнүн мүмкүнчүлүктөрүн жумшап, ал китепти түшүнүү үчүн зарыл болгон рухий байлыгын багыттай алат. Чыныгы окуу басылып чыккан сөздөрдү аң сезим аркылуу өткөрүү эмес, ал кунт коюп көңүл төшөөнү, автордун үнүн чындап укусу келген каалоону талап кылат. Бир гана акыл жана курулай элестетүү окуу үчүн жетишсиз. Жүрөк менен сезип-туюп, жүрөктөн кабыл алуу керек.

Белгилүү жазуучу Владимир Набоков АКШда окутуучу болуп иштеп жүргөн учурунда студенттерине чыныгы окурманды аныктоо үчүн тест сунуштачу экен — окурманга он аныктама берип, алардын ичинен «чыныгы окурманды» тандап алуусун тапшырчу. Сунушталган аныктамалардан өзүңөргө туура келгенин тандап алгыла.

Аныктамалар болжол менен төмөнкүдөй болгон:

• Окурман – бул китеп сүйүүчүлөр коомунун мүчөсү.
  
• Окурман өзүн адабий чыгарманын каарманына салыштырат.
  
• Окурман социалдык-экономикалык аспектиге көңүл топтоосу зарыл.
  
• Окурман окуялары жана диалогдору бар чыгарманы жакшы көрөт.
  
• Окурман адегенде экрандан көрүп, анан барып китеп менен таанышат.
  
• Окурман жаңы баштаган автор болушу керек.
  
• Окурмандын элестетүүсү өнүккөн болуш керек.
  
• Окурманга эске тутуу керек.
  
• Окурмандын сөз байлыгы бай болушу зарыл.
  
• Окурман искусствону сүйүшү керек.

Адабиятка таланттуу жазуучулар сыяктуу, таланттуу окурмандар да керек. Чыныгы образ, чыныгы окуяларды, чыныгы сөздү издеп өзүнүн бүткүл жан дүйнөсүн толгонткон учурда так мына ушул таланттуу, сезгич, чыгармачылык кыялдануулары бар окурмандарго автор таянат. С. Я. Маршак

Кантип туура окуу керек. 7 маанилүү кеңеш

Кантип туура окуу керектиги тууралуу кеңеш: «Окуганды иш жүзүндө колдонгула!». Антпесе баары текке кетет.

Китеп эмнеден турат

Чыныгы окурман китеп эмнеден турарлыгын, курамы кандай экендигин, ал эмне жөнүндө экендигин биле алат. Ал көптөгөн китептердин арасынан керектүүсүн, кызыктуусун тандап алууну билет. Керектүүнү жаңылбай кантип туура тандап алууга болот?

Көрсө, жөпжөнөкөй экен. Китеп өзү тууралуу өзү бардыгын айтып бере алат. Ал үчүн китептин элементтери менен таанышуу керек (же анын курамдык бөлүктөрү менен), ал бизге тиги же бул китеп эмне тууралуу айтып бере тургандыгын, кызыктуу же кызыксыз экендигин алдын ала билип алабыз.
Видео «Урок информационной культуры»

Видео рассказывает о структуре книги, о функциях каждого ее элемента.

Китептин арасына салынуучу тасма. Аны кантип жасоого болот?

Китеп үчүн жөнөкөй жана ыңгайлуу тасма. Оригами япон тилиндеги «Ору» – сөзү которгондо «бүктөө» жана «ками» – «кагаз» деген сөздөн келип чыкканын билесизби?

Копьютерден китеп окуу тууралуу

Компьютер жана «Интернет» тармактарынын жардамы менен үйдө олтуруп алып эле көптөгөн китептер менен таанышууга болот. Ар бир эле адамдын үйүндө бай китепканасы жок же көп сандагы китептерди сатып алууга мүмкүнчүлүгү болбойт. Китепканага барууга дайыма эле убакыт табыла бербейт же баргың келбей калган учурлар болот.

Ысык чай, таттууларды же башка тамактарды коюп алып окуса да болот. Бирок, китепти кол менен кармап окуу эрежеси бар, б.а. көп китептер айрыкча жаңылары жабылып калат же барактары жылып кетет. Бул жагынан компьютер бир топ ыңгайлуу, б.а. эки кол бош болот, башка баракка өтүш үчүн мезгил-мезгили менен гана басып коёсун.

Интернет азыр бардыгыбызга эле жетикиликтүү болуп калды, мунун дагы бир артыкчылыгы бар. Тексттен жаңы сөздөр көп жолугат, мындай сөздөрдү сөздүктөн издеп отурбай, жөн гана – Googleду ачып, анын маанисин бат эле таап алсаң болот.

AlReader программасынын терезеси

Көп учурда китептен жазып алгың келген, кооз, канаттуу сөздөрдү жолуктурууга болот. Ушул максатта жаккан цитаталарды окшуп ала турган тексттик файл бар. Бул сүйлөмдөрдү жазып алуу үчүн дептер, калем сап издеп отурбай – тексттик файлды ачып, ал жакка көчүрүп коёсун. Компьютерде отуруп окуган окурмандар эң ыңгайлуу программа катары AlReaderди эсептешет (расмий сайт: http://alreader.kms.ru/)

Ойлонуп окуу

Китеп окуунун маңызы, аны жөн гана окуп коюуда эмес, ойлонуп, китептин идеясын түшүнүп окууда жатат. Ойлонуп окуу – бул өнүктүрө турган эң маанилүү көндүм. Эмне себептен:

1. Бул биз эмне үчүн китеп окуй турганбызды түшүнүүгө жардам берет.
2. Сынчыл ойломду, карым-катыш жана түшүнүү көндүмдөрүн өнүктүрүүгө түрткү берет.
3. Жогорку окуу жайларындагы окутууда башкы аналитикалык курал катары эсептелет.
4. Маалымат толтура азыркы дүйнөдө жашап кетүүгө жардам берет.

Белгилүү маданияттаануучу Д.С. Лихачев жазат: «Ар бир адам өзүнүн интеллектуалдык өнүгүүсүнө (мен баса белгилейм – милдеттүү) кам көрүүсү керек. Бул анын өзү жашаган коомдун астында, өзүнүн астында милдети. Интеллектуалдык (бирок, албетте, жалгыз эмес) өнүгүүнүн негизги ыкмасы – окуу». Аны психолог Б. М. Теплов колдойт: «Көркөм чыгарманы түшүнүү – бардыгынан мурда аны сезип, эмоционалдык жактан туюп, ошонун негизинде анын үстүнөн ой жүгүртүү».

Электрондук китептин иштеп чыгуучусу Amazon Kindle Джейсон Меркоски белгилейт:

«Окуунун эки түрү бар: үстүртөн жана терең. Сиз кандай контент колдонгонуңузга карабастан, сиз аны өздөштүргүңүз келсе, тереңдеп, маңызына сүңгүп, улам андан ары тереңдеп окуш керек. Биз маалыматты аң сезим үчүн зыяндуу азыкка айландырбашыбыз керек. Китептер виртуалдык чындык эмес, бул жөнөкөй курал, бирок ал мээнин бардык мүмкүнчүлүктөрүн пайдаланууну талап кылат». Ойлонуп окуу тууралуу анча чоң эмес «даймонд» форматында адабий чыгарма жазууга болот.

Ойлонуп окуунун куралдары

Адабият боюнча предметтик стандарттарда ойлонуп окуу менен байланышкан бир катар билгичтиктер талап кылынат жана окуучулар төмөнкүлөрдү аткарышсааларга жетишүүгө болот:

• текст боюнча суроо берет жана аларга жооп берет;
• чыгармадагы көркөм сөз каражаттарын, поэтикалык образдарды кабыл алат жана алардын чыгармадагы ролун аныктайт;
• өзүнүн пикирин тест аркылуу ырастайт;
• чыгарманын темасын жана негиги маңызын аныктайт;
• тексттеги «образдуу» сөздөрдү, сүйлөмдөрдү, моралдык-этикалык жана баа берүүчү лексиканы бөлүп көрсөтөт жана алардын маанисин түшүндүрөт;
• ар кайсы чыгармалардын каармандарын салыштырат;
• окуган чыгарманы сүрөттөлгөн окуялар, өзүнүн тажрыйбасындагы каармандар, башка чыгармалар менен байланыштырат;

Бул билгичтиктер иштелип чыгышы үчүн атайын окуу боюнча стратегияларды колдонуу зарыл. Окуунун стратегияларын колдонуу текст менен иштөө, окугандары тууралуу ой жүгүртүү билгичтиктерин калыптандырат; чыгарманын мазмунун түшүнүп, талдоого алуу, окуу материалы менен иштөө ыкмаларына жардам берүүчү процедураларды ишке киргизет.

Окуунун стратегиялары

Суроолор дарагы

Сизге текст жана автор менен диалог түзүүгө, тереңдетип окуу үчүн суроолорду жазууга жана чыгарманы түшүнүүгө жардам берет.

Түшүнүүгө биринчи кадам – бул тексттеги түшүнүксүз нерселерди бөлүп көрсөтүү жана аны суроо түрүндө жазуу. Ойлонуу менен адам сурайт жана жооп берет. Түшүнүүнүн эң мыкты ыкмасы – бул өз алдынча текстке суроолорду коюу. «Туура окуу» – демек, өзүнө жана каармандарга жөнөкөй, бирок маанилүү суроолорду бере билүү. «Эмне үчүн ал ушундай жасады? Мен ошондой кыла алат белем?» Эгер ушундай болсо, анда сиз чыныгы окурман катары калыптанган болосуз.

Жөнөкөй суроолорду. Аларды өйдөкү бутактарга жайгаштыруу керек тексттен даяр түрдө табууга болот, алар окуган маалыматты таап, кайра айтып берүүнү гана талап кылат (символ). Жоопту тексттен издегиле.

Аналитикалык суроолор (сөңгөктү узата жайгаштыруу керек): бул суролор ар түрдүү байланыштарды тактайт: себеп жана натыйжа, окшоштук жана айырмачылык, мезгилдик байланыштар жана карама-каршылык. Бул суроолор түшүнүксүз (түшүндүрүүгө оор), таң калыштуу, бир тараптуу түшүндүрүүгө болбой турган, окуялар, каармандар, алардын жорук-жосундары тууралуу маалымат жетишпегендей ж.б. суроолор. Эмне себептен?...Кантип?....Эмне үчүн?... Жоопторду пикир туудуруучу ойлордон жана саптардын арасынан издегиле.

Терең суроолор (тамырына жайгаштыруу керек): баа берүү, жалпылоо, жеке кабыл алуу, башка чыгармалар менен байланыш, жеке тажрыйба, реалдуу жашоо боюнча берилген суроолор. Бул суроолор текстти тереңдеп түшүнүүгө арналган суроолор. Жоопту өзүң, өзүңүн турмуштук тажрыйбаң менен байланыштыргыла Кантип байланышат?...Кандай баалуулуктар?...Сиз үчүн эмне маанилүү?... Менин тажрыйбамда эмне бар? Башка чыгармаларда эмне болду?

«Ооба» же «жок» деп жеңил жооп берүүгө боло турган суроолор бар, бирок бир тараптуу жооп берүүгө болбой турган суроолор кездешет. Бир тараптуу жооп берүүгө боло турган суроолорду (жөнөкөй суроолор), жана ачык-айкын жооп берүүгө мүмкүн болбой турган суроолорду (көйгөйлүү суроолор) айырмалап алуу зарыл.

Көйгөйлүү суроолор – бул бир тараптуу жооп берүүгө болбой турган, көйгөйлүү суроолор.

Ар кандай суроолорду коюу сизге окуган чыгарманын үстүндө ойлонууга, чыгарманы түшүнүүгө үйрөтөт. Сиз берген көркөм чыгарманын тексти боюнча суроолор мугалим үчүн сиздин текстке канчалык сүңгүп киргендигиңизди, аны талдай билүүңүздү, көйгөйлөрдү көрө алгандыгыңызды, жазучунун терең ойлорун, анын баалуулуктарын таап чыга билүүңүздү аныктоочу диагностикалоо ыкмасы болуп саналат.

Эгер сизге ойлонуп окуу зарыл болсо, анда бул 10 суроо жардам берет.

Экилтик күндөлүк

Бул стратегия автор менен диалог курууга жардам берет: тексттен таасрилүү, кызыктуу жана талаштууларын тандап алуу; суроо берүү, автордун ойлоруна пикирлерди жазуу, аны менен талашып-тартышуу же анын идеяларын өзүнүн ой жүгүртүүлөрү менен колдоо, аны өзүнүн тажрыйбалары менен салыштыруу. Бул чыгарманы, автордун ойлорун талдоого даярдык, мындан тышкары алгачкы иштелмелери, келечекте жазыла турган эссеге байланыштуу ойлорун чиймелөө.

Кластер жана ойлордун картасы (интеллект-карта)

Бул өзөктүү түшүнүктөрдү, чыгарманы ар тараптуу чагылдыруу үчүн графикалык уюштуруу: каармандар, сюжет, композиция, көркөм кептин өзгөчөлүгү, баалуулуктар. Булар тема боюнча оозеки презентация же жазуу иштери үчүн негиз болуп берет. Бул графикалык уюштургучтар окуп жаткан учурда тема боюнча аңгеме түзүү, чыгарманын каарманына мүнөздөмө берүү, чыгармага карата жеке мамилени билдирүүгө жардам берет.

Кластер түзүүнүн кадамдары:

1. Борборго өзөк сөздөрдү жазгыла. Теманы айлананын ичине жазгыла.
2. Өзөк сөздөрдөн жебе-нур сызып, тиги же бул түшүнүктүн маанилик талаасын көрсөткүлө. Түшүнүктөрдү, ассоциацияларды, идеяларды ж.б. өзөк сөздөр жазылган айланага-спутниктерге жазгыла.
3. Жазуу процессинде түшүнүктөрдүн ортосун байланыштыргыла.

Карта памяти

Карта памяти (интеллект-карта, ментальная карта) – это технология изображения информации в графическом виде, отражающей связи (причинно-следственные, смысловые, ассоциативные) между понятиями.

Интеллект–карта

Примеры интеллект–карт

• 

  Пример интеллект-карты по рассказу И.С. Тургенева «Муму»

• 

  Интеллект–карта по повести И.С. Тургенева «Ася»

• 

  Интеллект–карта по теме «Роман»

• 

  Интеллект–карта по теме «Родительский наказ в литературе»

Алтын текче

Капталган кара мукаба үн-сөзсүз,
Барактар түпкө кирип, бекемирээк кучакташып,
Китеп кыймылсыз.
Адамдын жылуу колун көздөй култ коюуга умтулат.

Михаил Светлов

Чоңдордун жана балдардын сүйүктүү китептери

Улуу Британиянын жана Американын белгилүү жазуучулары «Жазуучулар өздөрүнүн сүйүктүү китептерин тандашат» деген шарттуу аталыштагы сурамжылоого катышышкан.  125 катышуучунун арасында төмөнкүлөр болгон: Норман Мейлер (Norman Mailer), Стивен Кинг (Stephen King), Энн Патчетт (Ann Patchett), Жонатан Франзен (Jonathan Franzen)  жана  Жойс Кэрол Оутс (Joyce Carol Oates). Жалпысынан жазуучуларга 544 чыгарма сунушталган. 

Топтолгон упайларга жараша бардык мезгилдердин 10 улуу жазуучусу аныкталган:

1. Лев Толстой – 327
2. Уильям Шекспир – 293
3. Джеймс Джойс – 194
4. Владимир Набоков – 190
5. Федор Достоевский – 177
6. Уильям Фолкнер – 173
7. Чарльз Диккенс – 168
8. Антон Чехов – 165
9. Гюстав Флобер – 163
10. Джейн Остин – 161

• Фаренгейт боюнча 451 градус (Рэй Брэдбери)
  
  
• Владимир Познер: «Дайыма мени менен чогуу жүргөн китептер»

Өспүрүмгө эмнелерди окуп берүүгө болот?

Таасирлер , ой жүгүртүү, эссе

Июнь Ли, кытай тектүү америкалык жазуучу

…Окугандан кийин өзүмдү сезген китеп, таң калыштуусу орус китеби болчу, аны мен Кытайда жашаган учурумда окугам, — Иван Тургеневдин кытай тилине которулган «Прозадагы ырлары» …Он эки жашымда мына ушул чыныгы адабият экендигин түшүндүм: кийинчерээк мен туш болгон нерселердин бардыгын Тургенев ойготкон болчу. Прозадагы ырларды кытай тилинде эстеп калып, үзүндүлөрдү айта алчумун, бир аз мурда бул чыгарманы англис тилинде окуп чыктым, Тургенев тартуулаган сезимдерди кайра баштан өткөрүүгө туура келди. Сенин жашооңдогу эң мыкты жазуучулар – булар сенден эч убакта, чоңоюп, башка адамга айланып калган учурда да кетпейт. Жашоодо бир гана жолу жолугуп калып, жакын досторуңан кабар алып тургансып, дайыма кайрыла бересиң.

А. Крестинский («Алтын текчедеги» китеп (О Ю.Олешанын «Үч толмоч» романы тууралуу))

• 

  Сүрөтчү М. Добужинский Ю. Олешанын «Үч толмоч» китеби тууралуу

• 

  Сүрөтчү М. Добужинский Ю. Олешанын «Үч толмоч» китеби тууралуу

• 

  Сүрөтчү М. Добужинский Ю. Олешанын «Үч толмоч» китеби тууралуу

• 

  Сүрөтчү М. Добужинский Ю. Олешанын «Үч толмоч» китеби тууралуу

Эсимде, эжем мага китепти берип жатып, кабагын бүркөп, абдан олуттуу көз карашы менен бул кандай баалулук экендигин баса көрсөткөндөй болгон … Мен китепти кандайдыр бир таң калыштуу толкундануу менен окуп чыккам. Эки сезим мени бийлеп алган: тезирээк андан ары эмне боло тургандыгын билүү жана ырахаттануунун дагы узагыраак созулушун каалоо. Эсимде, китептеги бир учур мени абдан чочутуп койду. Суок Просперону бошотом деп жапайы айбандарды багуучу жайга келгенде, ал жерден карышкырга окшош, адам кейпинен айрылган коркунучтуу жандыкты көрөт. Бул Трех Толстяковдун буйругу менен эчактан бери камакта жаткан илимпоз Туб болчу. Мен бул китеп менен чоңойдум. Аны менен өмүрүмдүн өтө көп кызыктуу бөлүгүн өткөрдүм, ал менин бир бөлүгүм, каармандары – биротоло жакын адамдарым болуп калды. Чыныгы искусство адамды бай жана бактылуу кылат. Мына жомокту эле алалычы – ал мага канчалаган кубанычтарды алып келди! Менин «алтын текчемде» Олешанын жомогу турат.

М. Цветаева («Менин Пушкиним» китебинен)

Сүрөтчү Л. Тимошенко (1903–1976)

]

…Мен Онегинге эмес, Онегинге жана Татьянага ашык болдуп калдым (а балким Татьянага бир аз көбүрөөк), экөөнү тең бирге, сүйүүгө… Алар олтур-ба-ган отургуч, жазмыш экен. Мен ошондо да, ошондон кийин да эч сүйгөн жокмун, өбүшүп аткан учурда, дайыма – ажырашкан учурда да. … Эгер мен кийин өмүр бою биринчи болуп жазсам, биринчи болуп колуму сунсам… анда бир гана менин күндөрүмдүн таңында китептеги шам алдында турган, уйпаланган, көкүрөгүнөн ылдай коё берген чачтары, менин көз алдымдагы Татьяна – өзүнүкүн жасады. Эгер мен кийин кетип аткандарга (дайыма - кетишчү) колуму сунмак турсун, кайрылып карап да койбосом, анын себеби, ошондо бакта Татьяна айкелдей катып турган… Эр жүрөктүүлүктүн сабагы. Сынбастыктын сабагы. Ишенимдин сабагы. Тагдыр сабагы. Жалгыздык сабагы. Кайсы элдерде ушундай – сүйүү каарманы бар: эр жүрөк жана татыктуу, сүйүп – баш ийбеген, алдын ала көрө алган – сүйө билген!.

А.С. Пушкина «Евгений Онегин» романына трейлер. Евгений Oнегин (британ актеру Рейф Файнс) жана Татьяна Ларина ( орус актрисасы А. Шенгелая)

• 

  Татьяна зоок кечеде

• 

  Татьяна

• 

  Татьяна кыштакта жана Петербургда зоок кечеде

• 

  ПЕГАС

• 

  Геракл жана Денияра

• 

  Балакай кентавр

• 

  Нимфалар

• 

  Вакх жана нимфтердин кезигишүүсү

• 

  Кичинекей принц

• 

  Кичинекей принц

• 

  Кичинекей принц

Надя Рушева аттуу жаш сүрөтчүнүн чыгармачылыгы тууралуу талашып-тартышып, азыркыга чейин айтып келе жатышат. Ал болгону 17 жыл жашап, искусстводо өз изин калтырып кетти. Ал көп окуп, таасирлерин кагазга түшүргөн: «Мен аларды алдын ала көрө алам…, А.С. Пушкиндин «Евгений Онегин» аттуу романынын каарманы Татьяна Ларина, Рушеванын сүйүктүү каармандары болуп калды. Анын образына сүрөтчү көп кайрылган: Татьянаны бала менен тарткан; сүйгөнүнө кат жазып аткан кызды; балда жаркылдаган айымды. Жаш сүрөтчүнүн сүйүктүү темаларынын бири Байыркы Грециянын мифтеринин жана искусствосунун каармандары болгон. Рушеванын коллекциясын сактоочу Лидия Карнаухованын айтуусу боюнча: «Эллада анын чыгармачылыгынын таза, жаркын булагы болчу. Байыркы Грециянын искусствосу аркылуу ал адам жана жаныбарлардын пропорцияларынын гармониясын, жагымдуу линиянын жеңилдигин өздөштүргөн». Надя Рушеванын китепканасында Антуан де Сент-Экзюперинин «Кичинекей принц» аттуу китеби бар болчу. Сүрөтчү каармандарды өзү кандай көрсө, ошондой кылып тарткан. Башкы каарман арык, көздөрү чоң, тикирейе караган көз карашы бар эле. Ал эми Түлкү окурмандардын астына биринчи ирет адам кейпинде чыккан. Надя Рушева «Кичинекей принц» боюнча бардыгы болуп 30 сүрөт тарткан.

Выразительно читать, говорить — это значит, по К.С. Станиславскому, «действовать словами» т.е. воздействовать своей волей (голосом, интонацией, темпом речи) на слушающего, заставить видеть текст так, как видит его или относится к нему говорящий.

Различают выразительное чтение прозы (басен, рассказов, сказок, мифов) и стихов.

Как читать сказки, мифы, рассказы, басни?

Каждый жанр имеет определенные нюансы, на которые необходимо обратить внимание при чтении. Это помогает исполнителю искать интонационные варианты для каждого произведения.

Сказки

Примеры

Сказка “Али-Баба и сорок разбойников”

Сказка о мертвой царевне. Сказки А.С. Пушкина

Мифы

Примеры

• Подвиги Геракла. Чит. А. Водяной
  
  
• МИФЫ И ЛЕГЕНДЫ ДРЕВНЕЙ ГРЕЦИИ.

Рассказы, фрагменты повести, романа

Примеры

• Конкурс "Восьмая нота" - Актерское мастерство. А.Грин. Отрывок из повести “Алые паруса”
  
  
• Международный конкурс юных чтецов "Живая классика"

Басня

Примеры

Актер театра и кино Алексей Николаевич Грибов читает басню И.А. Крылова «Зеркало и обезьяна»

Григорий Сиятвинда читает басню Ивана Андреевича Крылова «Две собаки»

Как читать стихи

«Подобно тому, как красота цветов раскрывается лишь в зелени листвы, так и стихи обретают свою силу только в мастерском чтении», - говорил индийский поэт Рабиндранат Тагор. Как при чтении прозаического произведения, так и при исполне­нии лирического стихотворения недостаточно просто говорить слова. Само название “лирика” напоминает нам о том, поэтические произведения первоначально пелись под аккомпанемент лиры. Символом поэтического вдохновения считается волшебный крылатый конь Пегас. Его родителями были морской бог Посейдон и горгона Медуза. Конь летал со скоростью ветра. Жил в горах. Ударом копыта о землю Пегас выбил источник Гиппокрена («Ключ коня»), вода которого дарует вдохновение поэтам. По этой причине выражение «оседлать Пегаса» – написать вдохновенные стихи, а в более широком смысле – стать поэтом.

В мировой культуре Пегас – это символ вдохновения и покровитель всех творческих людей. Наряду с сочинением поэтических произведений их выразительное исполнение также творческий процесс. Выразительность чтения достигается при помощи выразительной триады: техники чтения, логики чтения и эмоционально-образной выразительности. Главное средство речевой выразительности – интонация произведения. Интонация возникает после осмысления текста, понимания замысла и намерений автора и осознанного отношения к героям, их поступкам и событиям.

Три взаимосвязанных компонента выразительности

1. Техника речи. Это владение голосом (тихо-громко, быстро-медленно), дикция, четкое и правильное произнесение звуков, слов, фраз (это техника речи и орфоэпическая грамотность).
2. Логика речи. Логическая ясность - это постановка логических ударений и соблюдение логических пауз. В стихах для соблюдения ритма паузы ставятся в конце строк, для передачи смысла и логических ударений могут ставиться и в середине. Логическое ударение ставится на слова, несущие ключевое значение. Логическая пауза – выделение голосом слова, нажим голосом на слово.
3. Эмоционально-образная выразительность – передача настроения, чувств, мыслей автора: здесь – раздумье, а здесь – радость, восхищение, любование, грусть и т.п.

Зачем читать стихи

Что же такое Стихотворение?

Музыка нашего сердцебиения?

Нашего разума тайное пение?

Танец рассудка и воображения?

Что ты такое, Стихотворение?

Ты - вдохновение ! Ты - озарение !

Вечность, открытая нам на мгновение!

Вместе и тайна, и откровение…

- Да ! - соглашается Стихотворение.

- Все это - я , это я, без сомнения!

Я - вдохновение, я - озарение,

Неповторимое повторение,

Но, добавляет оно еле слышно,

Может, я зря выражаюсь так пышно?

Я – лишь бессмысленная болтовня,

Если читателя нет у меня.

Ты - вдохновенный и озаренный,

Ты - мой читатель, душой одаренный,

Ты мне нужнее, чем сердце в груди.

Жду. Приходи.

Стихи не только облагораживают нас духовно, но и развивают наш мозг. Исследователи из Ливерпульского университета (Великобритания), наблюдая за людьми, читавшими сочинения В. Шекспира, У. Вордсворта, Томаса Стернза Элиота и других светил английской поэзии, анализировали, как в это время работает их мозг. Оказалось, что при чтении поэзии нейроны реагируют буквально на каждое слово. Особо остро мозг реагирует на необычные поэтические обороты.

Высокая поэзия, как обнаружили ученые, вызывает избыточное возбуждение в мозгу. Обработав необычное слово или оборот, мозг не возвращается в прежнее состояние, а сохраняет некий добавочный импульс, который подталкивает к продолжению чтения

Учимся у хороших чтецов

Чтобы произведение шагнуло со страниц на сцену, необходимо над ним поработать, прочувствовать его. Это творчество – чтение стихов на публику – может быть увлечением. Когда слушаешь хорошего чтеца, как будто видишь все, о чем он рассказывает, по-новому понимаешь уже знакомые произведения, проникаешься настроением исполнителя. Просматривая видео выступлений чтецов, прослушивая аудиозаписи, можно научиться читать произведение с правильной интонационной окраской.

• 
  
  Алексей Лямин. Редьярд Киплинг. «Сотый»
• 
  
  Елизавета Бугулова. В. Маяковский. «Хорошее отношение к лошадям». Синяя птица, 2016

• 
  
  Александр Водяной. Р. Стивенсон. «Вересковый мёд» (пер. С. Маршака). Диафильм
• 
  
  Николай Цискаридзе. Редьярд Киплинг. «Если» (пер. С. Маршака)

Советы юным чтецам

Поэты, которые умели красиво говорить, словно древнегреческий Орфей, завлекали своими словами, заставляя себя боготворить. И сейчас люди, способные четко и красиво выражаться, добиваются больших успехов в бизнесе и пользуются большим доверием со стороны окружающих. Поэтому важно поработать над выразительностью своей речи. Если вы хотите узнать, как выразительно читать стихи, то следуйте указанным ниже советам.

Чтобы чтецу сказали: «Какое интересное произведение! Как ты хорошо, красиво читал!», - следует соблюдать ряд рекомендаций.

• Не забудьте сообщить автора и название стихотворения.
• Постарайтесь понять содержание и настроение стихотворения.
• Обратите внимание на знаки препинания.
• В каждой строке стихотворения определите ключевое слово или словосочетание.
• Подумайте, где и какая пауза может быть выдержана при чтении.
• Не забудьте: слушают и то, что вы читаете, и то, как вы читаете.

Четкость дикции

Наталья Козелкова, преподаватель Orator Club, тренер по коммуникации и постановке голоса, диктор и телеведущая, демонстрирует, как исправить и улучшить дикцию. Образцовая речь педагога, практические советы с примерами и упражнениями сделали её мастер-классы популярными.

Глоссарий

Лихачёв Дми́трий Серге́евич (1906-1999) — филолог, культуролог, искусствовед. На протяжении всех лет своей деятельности являлся активным защитником культуры, пропагандистом нравственности и духовности.

Патетический [тэ]. Страстный, взволнованный, исполненный пафоса. Патетический тон. Патетическая речь. Патетическая симфония.

Проза — это разновидность художественной речи, нестихотворная повествовательная речь.

Рекуненко Валентин Васильевич – украинский художник, пишет картины на сказочные сюжеты.

Триллер (от англ. thrill — нервная дрожь, волнение), особый тип приключенческого фильма, цель которого – вызвать у зрителя волнение, тревогу, страх.

Bernard Scholl – французский художник.

Классика (от латинского classicus – образцовый, первоклассный) – образцовые, выдающиеся, общепризнанные произведения литературы и искусства, имеющие непреходящую ценность для национальной и мировой культуры.

Нарратив (от англ. narrative – рассказ, повесть). Способ повествовательного изложения фактов путем описания наиболее значимых событий.

Фэнтези – жанр художественных произведений, в основе которого лежит использование сказочных и мифологических мотивов. В отличие от научной фантастики, не стремится объяснить мир и возможности героев с рациональной точки зрения.

Библиография

• Джоан Элиот. Мировая литература в инфографике.: Питер. Москва. Санкт-Петербург. Нижний Новгород. Воронеж. Киев-Екатиренбург. Самара. Минск. 2017
• Бьюзен Т. и Б. Супермышление. – Минск: ООО «Попурри», 2003. – 304 с.
• Граник Г.Г., Борисенко Н.А. Понимание текста на уроках русского языка и литературы. Журнал «Русский язык» №23/2007. Дата посещения 13.11.2017. http://rus.1september.ru/article.php?ID=200702304
• Кучма А. О чтении книг за компьютером. Сайт To Tell The Truth. //http://gimrock.blogspot.ru/2012/03/blog-post_15.html. Дата публикации 15 марта 2012 г. Дата посещения 13.11.2017.
• Любопытные факты о книгах. Сайт SOFTMIXER. Сетевой журнал. Доступно: //http://www.softmixer.com/2014/04/blog-post_14.html Дата посещения 29.10.2017.
• Методика выразительного чтения. – М.: Просвещение, 1977. – 176 с.
• Пеннак Д. Как роман: Эссе / Пер. с фр. Н.Шаховской. — М.: Самокат, 2005. — 190 с.
• Художник Михаил Нестеров. Картины. Сайт: http://www.liveinternet.ru/users/5219213/post286420286//
• Я – сыщик. Читаем и вчитываемся. Сайт iTrex. Languageservices//Доступно: https://itrex.ru/news/ya-syshchik/

Полезные ссылки

Четкость дикции: Сайт «Ютуб» [Электронный ресурс] // URL: https://youtu.be/heEHPmRDKGE Наталья Козелкова, преподаватель Orator Club, тренер по коммуникации и постановке голоса, диктор и телеведущая. Образцовая речь педагога, практические советы с примерами и упражнениями сделали её мастер-классы популярными. Другие уроки педагога можно посмотреть и скачать для использования, перейдя по ссылке.
Читаем книги на компьютере: Сайт: «To Tell The Truth» [Электронный ресурс] // URL: .// http://gimrock.blogspot.ru/2012/03/blog-post_15.html.
КНИЖНЫЕ ПОЛКИ #1: МОИ САМЫЕ ЛЮБИМЫЕ КНИГИ: Сайт «Ютуб» [Электронный ресурс] // URL: https://youtu.be/GVpQuAV4hmc
Моя Домашняя Библиотека II Любимые книги x Anthony Uly: Сайт «Ютуб» [Электронный ресурс] // URL: - https://www.youtube.com/watch?v=IvWl1Tj_9F0